Sein und Cogitationes γ

 Συνέχεια από:Δευτέρα 15 Μαρτίου 2021

Sein und Cogitationes γ

Zu Heideggers Descartes-Kritik

Είναι και Συλλογισμοί (η ρέουσα ζωή τής συνείδησης σύμφωνα με τον Husserl)

Περί της κριτικής του Heidegger στον Descartes

Του Friedrich-Wilhelm von Herrmann,

στον συλλογικό τόμο Durchblicke, αφιέρωμα για τα 80^α γενέθλια του Martin Heidegger

Εκδόσεις Vittorio Klostermann, Frankfurt am Main, 1970

Ο κόσμος κατανοείται εδώ, σε διάκριση από το μέσα στον κόσμο εμφανιζόμενο, ως το υπαρκτό το οποίο είναι δυνατόν να ανακαλυφθεί από το Dasein μέσα στην ιδιότητα του. (Ο κόσμος αυτός) έχει μια δομή ολότητας και έχει την ίδια σημασία με την σύμφωνη προς την λογική ανοικτοσύνη του Είναι, μέσα στον οποίο (κόσμο) το Dasein υπάρχει συμπεριλαμβάνοντας τον κόσμο. Εφόσον το Dasein, ριγμένο μέσα στην ανοικτοσύνη προς τον κόσμο, υπάρχει συμπεριλαμβάνοντας τον κόσμο (εκπηγάζοντας-επινοώντας τον), ο κόσμος και η ανοικτοσύνη (Erschlossenheit, δηλαδή Da) είναι συστατικά του Είναι (Existenzialien). Ο στοχασμός περί του «φαινομένου» τού κόσμου πρέπει να ξεκινά από την διαφορά Είναι και Υπαρκτού. Γιατί ο Heidegger, διαχωρίζοντας τη θέση του από τον Husserl στον νέο ορισμό του φαινομενολογικού, ως «φαινόμενο» δεν θεωρεί κάτι το υπαρκτό (Seiendes), δηλαδή δομές της υπαρκτής συνείδησης, αλλά το Είναι του υπαρκτού (ως διαφορά νοημένο) και τις δομές του¹⁵. Λέγοντας κόσμος, μέσα στη διαφορά του προς το μέσα στον κόσμο εμφανιζόμενο υπαρκτό, εννοεί την ανοικτοσύνη της ολότητας του Είναι που υπάρχει σύμφωνα με την συμμετοχή του. Ο κόσμος αυτός είναι η προϋπόθεση της δυνατότητας, ο υπάρχων άνθρωπος, με αυτές ή εκείνες τις συμπεριφορές, να βρίσκεται στο περιβαλλοντικά υπάρχον. Όταν ο Descartes καθορίζει τον κόσμο ως το σύνολο των πραγμάτων του έξω κόσμου, αναφερόμενος στην res extensa, και στον ορισμό του αυτό καθοδηγείται από την ιδέα του Είναι ως διαρκούς προ-χειρότητας (Vorhandensein), τότε έχει παραβλέψει τον κόσμο ως την ανοικτοσύνη της ολότητας του Είναι που υπάρχει σύμφωνα την συμμετοχή του (Aufgeschlossenheit der bewandtnishaften Seinsganzheit), μέσα στον οποίο (κόσμο) υπάρχει το Dasein και μέσα στον οποίο μπορεί να συναντήσει το υπαρκτό κατ’ αρχάς ως ενδοκοσμικό υπαρκτό. Θα ήταν σε θέση να δει το φαινόμενο του κόσμου ως υπαρκτικό συστατικό (Existenzial) του Dasein, μόνο εάν είχε παραδεχτεί την αναγκαιότητα μιας πρωταρχικής οντολογίας του Dasein, έχοντας ως καθοδηγητικό νήμα την θεμελιώδη ερώτηση περί του νοήματος του Είναι. Στα πλαίσια αυτά, ο Heidegger επισημαίνει, πως η παράκαμψη του κόσμου και του υπαρκτού που συναντάται κατ’ αρχάς ως διαθέσιμο πράγμα (zuhandenes Zeug), και όχι ως καθαρή προ-χειρότητα, δεν υπόκειται στην τυχαιότητα, αλλά θεμελιώνεται στον σύμφωνα με την ουσία τρόπο ύπαρξης του Dasein, το οποίο ερμηνεύει το Είναι του από το Είναι του υπαρκτού που δεν υπάρχει σύμφωνα το Dasein¹⁶. Ενώ ο Descartes διερευνά μέσα σε κάποια όρια το cogitare, δηλαδή τις αναπαριστάνουσες συμπεριφορές του εγώ, αφού έχει βρει το ego cogito, ergo sum, δηλαδή την αδιαμφισβήτητη ύπαρξη του εγώ που αναπαριστά, αφήνει το «sum» εντελώς αδιερεύνητο. Η αναγκαία οντολογία του Dasein καθιστά ακριβώς το Είναι αυτού του «sum» ως θέμα της. Μόνο με μια διασάφηση του Είναι του «sum» μπορεί να καθοριστεί ο τρόπος ύπαρξης των cogitationes¹⁷. Το ότι ο Descartes δεν διερευνά το νόημα του Είναι του ego sum, και κατανοεί το ego existo έμμεσα, με την έννοια της existentia, δηλαδή «το ότι υπάρχει» (Daßsein), και με την απλή πραγματική προ-χειρότητα, είναι αναμφίβολο. Η παράλειψη αυτή υπογραμμίζεται και από το γεγονός, πως το αναπαριστόν εγώ αναφέρεται ως μια ουσία (Substanz) που αναπαριστά (res cogitans), σε διάκριση προς την εκτεταμένη και σωματική ουσία (res extensa sive corporea)¹⁸. Σε τι συνίσταται η ιδιότητα της res (res-heit) της res cogitans, έχει την ίδια σημασία με την ιδιότητα της res  στην res extensa- όλες αυτές οι ερωτήσεις δεν απαντώνται. Ο Heidegger επισημαίνει, πως η υπαρκτική αναλυτική (existenziale Analytik) του Dasein δεν πάει από το cogito στο sum και στη διασφάλιση της existentia του ego, αλλά πρέπει να θέσει κατ’ αρχάς αντίστροφα την ερώτηση: ποιο νόημα του Είναι έχει το sum. Η απάντηση πρέπει να είναι: το νόημα του Είναι του sum δεν βρίσκεται στο αδιαμφισβήτητο της existentia του εγώ, αλλά στην θεμελιώδη σύσταση του Dasein: στο εν-τω-κόσμω-είναι. Εγώ-είμαι-μέσα-σε-ένα κόσμο δεν σημαίνει όμως, πως εγώ υπάρχω μαζί με όλα τα άλλα πράγματα ως ένα πράγμα μέσα στο σύνολο των πραγμάτων, αλλά πως εγώ υπάρχω ως ανοικτοσύνη του δικού μου Είναι και της μαζί με αυτό συμπλεγμένης ολότητας του Είναι (κόσμος), που καθιστά κατά πρώτον δυνατές τις υπαρκτικές δυνατότητες του Είναι μου ως διανοητικούς (cogitativ) τρόπους συμπεριφοράς προς το μέσα στον κόσμο συναντούμενο υπαρκτό¹⁹. Οι cogitationes ως δυνατότητες ύπαρξης του ανθρώπου, μέσα στις οποίες φέρεται προς το υπαρκτό με το να αντιλαμβάνεται, θυμάται, προσδοκά, αναπαριστά, φαντάζεται, βούλεται και σκέφτεται (αντιλαμβάνεται με την στενή, καθαρά θεωρητική έννοια), δεν είναι απλώς διαθέσιμες, αλλά θεμελιώνονται στην σύμφωνη προς το Είναι ανοικτοσύνη του κοσμικού Είναι, που καθιστά δυνατή την ύπαρξη του αναπαριστώντος υποκειμένου μέσα στην ολότητα της αναφοράς, όπως και την ύπαρξη των αναπαριστώμενων αντικειμένων.

Συνεχίζεται