Κριτική στην νεοπαρμενίδειο ερμηνεία της Δύσεως (1)

Κριτική στην νεοπαρμενίδειο ερμηνεία της Δύσεως 

Enrico Berti.

H σκέψη τού Emanuele Severino αξιολογείται με ακραίους χαρακτηρισμούς οι οποίοι κυμαίνονται από τον ακραίο θαυμασμό μέχρι το αντίθετο άκρο, τού χλευασμού. Κάτι που είναι σύνηθες εξ’άλλου για κάθε αυθεντικά φιλοσοφική σκέψη η οποία βαδίζει ενάντια στο ρεύμα και βρίσκεται σε αντίθεση με τον κυρίαρχο τρόπο σκέψης. Αλλά και οι δύο τύποι κριτικής, γενικά, υπολογίζουν περισσότερο τις συνέπειες στις οποίες οδηγεί, παρά τις προϋποθέσεις από τις οποίες κινείται και τα επιχειρήματα με τα οποία είναι δομημένη, δηλαδή με τις πλευρές για τις οποίες μία φιλοσοφική σκέψη αξιολογείται ως επί το πλείστων. Μερικοί λοιπόν την δέχονται εξ’ ολοκλήρου, δηλώνοντας τον ενθουσιασμό τους σαν να πρόκειται για μία νέα αποκάλυψη, άλλοι την απωθούν εξίσου ολόκληρη, θεωρώντας την ένα είδος τερατώδες, αλλά κανείς δεν την υποβάλλει σε μία συνεπή κριτική, ικανή να διακρίνει που τα επιχειρήματα της ευσταθούν και πού χάνουν. Οι μόνοι οι οποίοι τολμούν μία κριτική των προϋποθέσεων και όχι των συνεπειών είναι οι παλιοί μεταφυσικοί, σαν τον Bontadini, οι οποίοι ανακοινώνουν τις σκέψεις τους στο “περιοδικό της νεοσχολαστικής”. Αυτή την κριτική έχω την πρόθεση να διατυπώσω, ιδιαιτέρως όσον αφορά την ερμηνεία της Δύσεως που δίνει ο Severino, αλλά εμπλέκοντας σ’αυτή και τον “νεοπαρμενιδισμό” του στον οποίο βασίζεται και η ερμηνεία του!

          1. Έγκυρες πλευρές τής νεοπαρμενίδιας ερμηνείας!

          Για τον Σεβερίνο, όπως είναι γνωστό, η δυτική κουλτούρα, αυτή δηλαδή η οποία εγεννήθη στην Ευρώπη, αλλά η οποία έγινε η κυρίαρχη κουλτούρα όλου τού πλανήτη, διότι όλοι οι λαοί οικειοποιήθηκαν τις ακραίες της εξελίξεις, δηλαδή την επιστήμη και την τεχνολογία-είναι σημαδεμένη ας πούμε και εξαρτώμενη από τις θεμελιώδεις κατηγορίες τής ελληνικής οντολογίας: είναι, μη-είναι και γίγνεσθαι! Αυτό πιστοποιείται από ολόκληρη την ιστορία της, η οποία ξεκινά από την ποίηση των μεγάλων Ελλήνων τραγικών μέχρι τις μέρες μας!

          Η αρχαία τραγωδία ξεκινώντας από τον Αισχύλο, δεν είναι άλλο παρά η ποιητική έκφραση της προσωκρατικής φιλοσοφίας, ώστε αυτή δεν είναι “η φιλοσοφία τής τραγικής εποχής τών Ελλήνων”, όπως ισχυριζόταν ο Νίτσε, αλλά η τραγωδία είναι “η ποίηση τής φιλοσοφικής εποχής τών Ελλήνων”. Διότι κυριαρχείται ολοκληρωτικώς από τις κατηγορίες της γεννήσεως και του θανάτου, δηλαδή του γίγνεσθαι, εννοημένες σαν την ανάδυση του Είναι από το μηδέν και την διάλυση τού Είναι στο τίποτα!

          Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για τα μεγάλα μεταφυσικά συστήματα τών αρχαίων, δηλαδή την σκέψη τού Πλάτωνος και τού Αριστοτέλη που κατόρθωσαν την ακριβέστερη διατύπωση, επομένως κλασσική, εκείνων των κατηγοριών οι οποίες είχαν μόνον υπονοηθεί και μάλιστα με μπερδεμένο τρόπο από τους προσωκρατικούς. Αλλά το ίδιο μπορούμε να πούμε σύμφωνα με τον Severino και για τον Χριστιανισμό, όπου ο κόσμος ερμηνεύεται εκ νέου, επηρεασμένος από την Ελληνική οντολογία, με τους όρους τού είναι, μη-είναι και γίγνεσθαι, δηλαδή σαν ιστορία, σαν περιπέτεια γέννησης, θανάτου και αναστάσεως, δηλαδή ενσαρκώσεως, πάθους και απολύτρωσης. Αυτό ισχύει-θα πρόσθετα-και για το ισλάμ, εκτός των τελευταίων εννοιών, το οποίο έχει επηρεαστεί όσο και ο Χριστιανισμός από την Ελληνική οντολογία, όπως και για τον Ιουδαϊσμό ο οποίος είναι στην ρίζα τόσο του Χριστιανισμού όσο και του Ισλάμ και εισήγαγε για πρώτη φορά την κατηγορία τής δημιουργίας σαν πράξη ικανή να υποκινήσει το είναι από το μηδέν. Μόνον που σχετικά μ’αυτό το τελευταίο η εξάρτηση από την Ελληνική οντολογία δεν μπορεί να υποστηριχθεί και μάλλον πρέπει να μιλήσουμε για μερική αναλογία, διότι οι Έλληνες δεν δέχθηκαν ποτέ την δημιουργία. Οι κατηγορίες τής ελληνικής οντολογίας ξαναεμφανίζονται στην συνέχεια στην μοντέρνα κουλτούρα, όχι μόνον στην φιλοσοφική της έκφραση, δηλαδή μεταφυσική, την οποία ο Severino με τον Χάιντεγκερ τοποθετεί σε στενή συνέχεια με την αρχαία μεταφυσική, αλλά επίσης και πάνω απ’όλα στην επιστημονική και τεχνολογική της έκφραση! Την πιο μοντέρνα και σημαντική, για την ηγεμονία που ασκεί σ’ολόκληρη την κουλτούρα και όπως ελέχθει προηγουμένως, σ’ ολόκληρο τον πλανήτη! Και πάνω απ’όλα, σύμφωνα με τον Severino, η κατηγορία τής παραγωγής, βασίζεται στις έννοιες του είναι και του τίποτα, καθότι είναι μία απαίτηση να βγάλει τα πράγματα από το τίποτα, σύμφωνα με έναν τύπο εκκοσμικευμένης και λαϊκής δημιουργικότητος! Σ’αυτή συμπεριλήφθηκαν οι μεγάλες ιδεολογίες του κόσμου τής εποχής μας, ο καπιταλισμός και ο μαρξισμός που μαζί με τον Χριστιανισμό σχηματίζουν τους “κατοίκους τού χρόνου”. Δηλαδή αυτούς που πιστεύουν στην ιστορία σαν γίγνεσθαι, δηλαδή σαν πέρασμα από το μηδέν στο είναι και από το είναι στο μηδέν.

          Αλλά οι ίδιες κατηγορίες βρίσκονται στην βάση και τής κριτικής στην μοντέρνα κουλτούρα την οποία ξεκίνησε ο Νίτσε και την συνέχισε ο Χάιντεγκερ, από την “αρνητική σκέψη”, από την “αδύναμη σκέψη” και από τις διάφορες εκδοχές τού μηδενισμού τού σήμερα. Αυτές οι τελευταίες μάλιστα, εκμηδενίζοντας εκείνο το αναλλοίωτο είναι το οποίο ήταν ακόμη αποδεκτό από την μεταφυσική, τόσο την αρχαία, όσο και την μοντέρνα, μειώνουν όλο το είναι σε αλλαγή, δηλαδή σε γίγνεσθαι, δηλαδή εν τέλει σε μη-είναι!

          Πέραν τού πάθους, διαδεδομένου ανάμεσα στους φιλοσόφους-αν δούμε την τελευταία περίπτωση του Χάιντεγκερ- τής μειώσεως όλων τών προηγούμενων φιλοσοφιών σε έναν κοινό παρονομαστή, έτσι ώστε στην συνέχεια να τις απορρίψουν όλες λόγω τής ασυμφωνίας τους μ’αυτόν τον τελευταίο, πρέπει να δεχθούμε ότι η βασική έμπνευση στην οποία στηρίζεται η ερμηνεία της Δύσεως τού Severino, δηλαδή η εξάρτηση των διαφόρων εκφράσεων της από την Ελληνική οντολογία, ισχύει. Η Ελληνική οντολογία, πράγματι, λόγω τού απλού γεγονότος ότι υπήρξε η πρώτη φιλοσοφική οντολογία-φιλοσοφική με την σημασία με την οποία εννοήθηκε στην συνέχεια για πάντα η φιλοσοφία-προσέφερε τις βασικές κατηγορίες κάθε άλλης δυτικής φιλοσοφίας, όπως και της επιστήμης και της τεχνολογίας, οι οποίες γεννήθηκαν από την φιλοσοφία, ακόμη και όταν επαναστάτησαν και προσπάθησαν να την καταστρέψουν. Γι’αυτό έγινε ένα είδος νοητικής γλώσσας, εννοιολογικής αλφαβήτου, πέραν της οποίας είναι πλέον αδύνατον να εκφραστούμε και στην οποία πρέπει απαραιτήτως να προσφύγουμε ακόμη και όταν θέλουμε να την κριτικάρουμε!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.