Η οντολογία του προσώπου στη νεότερη θεολογική σκέψη: Ν. Νησιώτης, Χρ. Γιανναράς, Ι. Ζηζιούλας. Μια κριτική αποτίμηση (7)

 Συνέχεια από: Τρίτη 22 Φεβρουαρίου 2022

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ - ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ 

ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Συστηματικής – Δογματικής Θεολογίας 

Διπλωματική εργασία Η οντολογία του προσώπου στη νεότερη θεολογική σκέψη: Ν. Νησιώτης, Χρ. Γιανναράς, Ι. Ζηζιούλας. Μια κριτική αποτίμηση.

Καθηγητής: Χρ. Σταμούλης 

Φοιτητής : Περικλής Αγγελόπουλος - Θεσσαλονίκη 2020

4.3 Η θεολογία στην Ελλάδα στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Η θεολογία του προσώπου. Γνωσιολογικές προϋποθέσεις

Στη διάρκεια του 20ου αιώνα η θεολογία στην Ελλάδα αναπτύχθηκε και οργανώθηκε ως πανεπιστημιακός κλάδος σπουδών με πρότυπο δυτικών μεθόδων, αντιλήψεων και τάσεων. Η ακαδημαϊκή θεολογία της δεκαετίας του 1930, ακολούθησε το σχολιασμό, την αντιγραφή και το συγκρητισμό, γεγονός που την απομάκρυνε τόσο από την Εκκλησία όσο και από την κοινωνία. Ωστόσο, παρά το σχολαστικισμό και τον αντιγραφικό χαρακτήρα των έργων της περιόδου αυτής, η θεολογική γνώση οργανώθηκε, άνοιξε ο δρόμος για τον διάλογο με τη Δύση και καλλιεργήθηκε το ενδιαφέρον για την Οικουμενική Κίνηση.101

Όπως επισημαίνει ο Χρ. Σταμούλης το Α΄ Πανορθόδοξο Συνέδριο Θεολογικών Σχολών στην Αθήνα, το 1936 αποτέλεσε αφορμή για την αφύπνιση της θεολογικής σκέψης. Ο π. Γ. Φλωρόφσκυ (1893-1979), ανέδειξε την ανάγκη επανεύρεσης του τρόπου των Πατέρων, την αποκάθαρση της θεολογικής σκέψης από στοιχεία ξένα προς την ορθόδοξη θεολογία και τη διαμόρφωση μιας θεολογικής πρότασης με αφετηρία την θεολογία των Πατέρων και τη δημιουργική αφομοίωση στοιχείων της κατοπινής σκέψης, με τρόπο ικανό να απευθυνθεί στο σύγχρονο άνθρωπο. Όπως ο Χρ. Σταμούλης επισημαίνει η πρόταση αυτή, που οφείλει να υπερβαίνει τα αντιθετικά σχήματα με τη μορφή «είτε-είτε», αποτελεί και σήμερα το ζητούμενο για την ορθόδοξη θεολογία102.

Έτσι, η ορθόδοξη θεολογία και δογματική της γενιάς του ’60, αξιοποιώντας το άνοιγμα των θεολόγων της προηγούμενης περιόδου συνέδεσε την θεολογική σκέψη με την ιστορία, σηματοδοτώντας την έξοδο από το σχολαστικισμό και επιχειρώντας να απαντήσει στα υπαρξιακά ερωτήματα της κοινωνίας διαμόρφωσε μια σύγχρονη θεολογική πρόταση. Λαμβάνοντας υπόψη τα νεότερα επιστημολογικά ρεύματα του ιστορισμού, της φαινομενολογίας, του πραγματισμού και του υπαρξισμού η θεολογία της περιόδου αυτής, στρέφει την προσοχή της στην οντολογία, την ύπαρξη στο ίδιο το Είναι103. [ΑΥΤΟ ΕΝΝΟΟΥΣΕ Ο ΦΛΩΡΟΦΣΚΥ; ΤΗΝ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟΝ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΘΩΜΙΣΜΟΥ; ΤΗΝ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟΝ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΠΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ; Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ; ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΝ ΚΑΛΛΟΣ, ΠΡΟ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ ΣΤΟ ΟΝ; ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΠΕΡΙ ΛΗΘΗΣ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ; ΤΗΣ ΑΡΧΕΓΟΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ; ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΧΑΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ; Ο ΚΥΡΙΟΣ ΟΜΩΣ ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΔΟΘΗΚΕ Ο ΟΡΟΣ ΠΡΟΣΩΠΟ ΠΗΡΕ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ, ΤΑ ΑΔΙΑΒΛΗΤΑ ΠΑΘΗ, ΑΛΛΑ ΘΕΩΜΕΝΟ, ΕΝΩΜΕΝΟ ΑΣΥΓΧΥΤΩΣ ΚΑΙ ΑΔΙΑΙΡΕΤΩΣ ΜΕ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΦΥΣΗ, ΔΕΝ ΑΠΟΚΑΤΕΣΤΗΣΕ ΤΟΝ ΑΔΑΜ, ΟΠΩΣ ΠΡΕΣΒΕΥΕΙ Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ.]

Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι ο Ν. Νησιώτης (1986), τονίζει ότι στην ορθόδοξη θεολογία βασική γνωσιολογική αρχή παραμένει το ακατάληπτο της ουσίας του Θεού από τον άνθρωπο και η αδυνατότητα γνώσης Αυτού, δια των λογικών κατηγοριών.[ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΔΕΝ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ. Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΩΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΕΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ, ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΟΦΕΙΛΕΙ ΝΑ ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΕΙ, ΝΑ ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΣΕΙ, ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ.] Ο Θεός δεν αποτελεί αντικείμενο γνώσης, γεγονός που θα καταργούσε την κυριότητα Του, αλλά γνωρίζεται ως πρόσωπο στη φανέρωση Του, στη σχέση και τη βιωματική, εμπειρική μέθεξη του ανθρώπου στις άκτιστες ενέργειες Του. Η μετοχή αυτή στις άκτιστες ενέργειες του Θεού προέρχεται από την πρωτοβουλία του θεϊκού και αποτελεί δωρεά του Χριστού, η οποία επιφέρει την μεταστροφή του νου και συνακόλουθα της πράξης που οδηγεί στη μετοχή στο μυστήριο της ζωής του Θεού.[Η ΔΩΡΕΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΧΑΡΙΣ ΤΟΥ, Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ, Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΕΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ, ΚΑΘΟΤΙ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΕΧΟΥΜΕ ΚΟΙΝΑ ΚΑΙ ΑΚΟΙΝΩΝΗΤΑ, ΤΟ ΟΜΟΟΥΣΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΒΑΣΕΙ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ Ο ΠΑΤΗΡ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΥΙΟΣ κ.τ.λ.]

Η εμπειρία αυτή προκαλεί ένα νέο είδος γνώσης που υπερβαίνει την ορθολογική κατανόηση και αφορά ολόκληρο τον άνθρωπο ως πνευματική και ψυχοσωματική οντότητα104. Ο Θεός γνωρίζεται ως πρόσωπο, σε άμεση σχέση συνύπαρξης που αγγίζει την ψυχή και το σώμα του ανθρώπου, ο οποίος αποκτά επίγνωση του Θεού, καθώς συμμορφώνεται με το θέλημα του Θεού και μεταμορφώνεται στον νέο κατά Χριστό άνθρωπο105. Η πραγματικότητα του Θεού φανερώνεται στην προσωπική σχέση του ανθρώπου με το Χριστό106. Η δογματική έτσι, δεν αποτελεί ζήτημα μόνο γνωσιολογικό, αλλά υπαρξιακό και αναφέρεται σε ζητήματα σωτηρίας που αγγίζουν ολόκληρο τον άνθρωπο. Το ζήτημα της ύπαρξης, η ενοχή, η ζωή, ο θάνατος, το πρόβλημα της ελευθερίας, το ζήτημα της αγάπης , του κακού και της αμαρτίας εξετάζονται από τη δογματική που ερμηνεύει τη θεολογική σκέψη και προϋποθέτει την υπαρξιακή κατανόηση του δόγματος107.

Η δογματική σύμφωνα με τον Ι. Ζηζιούλα (1984-1985), καθώς αφορά ζητήματα σωτηρίας ζητά την ερμηνεία των δογμάτων και όχι την απλή λογική και συστηματική παράθεση τους. Η ερμηνεία αφορά την προσωπική κατανόηση, τη βιωματική, υπαρξιακή σχέση με την αλήθεια, η οποία αναφέρεται στις σχέσεις με τον Θεό και τον κόσμο. Η αποκάλυψη του Θεού είναι προσωπική και υπερβαίνει την ορθολογική σύλληψη της πραγματικότητας Του108. Η αλήθεια που βιώνεται προσωπικά και νοηματοδοτεί την ύπαρξη του ανθρώπου, συναντά την καθολική αλήθεια της Εκκλησίας, η οποία με την πιο πλήρη μορφή της παρουσιάζεται στο πρόσωπο του Χριστού.[Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ. Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΧΕΙ ΣΑΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΝΑ ΜΑΣ ΟΔΗΓΗΣΕΙ ΠΙΣΩ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ. Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ, ΔΙΟΤΙ ΜΟΝΟ ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ, Η ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ.]

Η θεολογία λοιπόν, δεν είναι μια διανοητική σύλληψη, αλλά η αποκάλυψη του Λόγου του Θεού που σαρκώνεται για να οδηγήσει τους ανθρώπους στο Θεό Πατέρα με την αγιαστική χάρη του Αγίου Πνεύματος109. Η αλήθεια αυτή διατυπώνεται στην Αγία Γραφή και την Παράδοση και επιβεβαιώνεται εντός της εκκλησιαστικής κοινότητας. Η περιγραφή αυτής της αλήθειας εικονίζει τρόπους της υπάρξεως , δηλαδή του τρόπου που σχετίζεται ο άνθρωπος με τον Θεό, τους άλλους και την κτίση και αναφέρεται στην αποκαλυπτική αλήθεια στο πρόσωπο του Χριστού, ως την πληρέστερη μορφή, καθώς αφορά τον όλο άνθρωπο. Η αλήθεια, γίνεται δόγμα, όταν βιώνεται και βεβαιώνεται μέσα στην Εκκλησία αποφεύγοντας την αντικειμενοποίηση της Βίβλου και της Παραδόσεως110. Έτσι, δόγματα μπορούν και διατυπώνονται κάθε εποχή καθώς το Πνεύμα του Θεού ενεργεί μέσα στην Εκκλησία σε κάθε ιστορική περίοδο φανερώνοντας την αλήθεια του Χριστού.

Η δογματική ως ερμηνεία, έχει ως στόχο την ανάδειξη της σημασίας της διδασκαλίας της Εκκλησίας στη συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα του παρελθόντος, ενώ λαμβάνει υπόψη της το ευρύτερο ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο παρόν, προκειμένου να κατανοήσει τη σημασία του δόγματος στη σημερινή ιστορική πραγματικότητα [ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΑΝ ΚΟΤΣΑΡΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ]111. Ο τρόπος αυτός της συστηματικής δογματικής μελέτης, ο οποίος χαρακτηρίζεται από την αναζήτηση του νοήματος αυτών που η Εκκλησία πιστεύει, τη δημιουργική και συνθετική ανάδειξη των κρυμμένων νοημάτων και των παραδοχών της πίστης, συμβάλλει στην καλλιέργεια ενός θεολογικού στοχασμού κριτικού και ικανού να απαντά στα υπαρξιακά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου. [ΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ] Η θεολογία έτσι, διατηρεί το χαρισματικό και προφητικό χαρακτήρα της προσφέροντας λόγους ζωής και νοήματος που προέρχονται από τη μετοχή του εκκλησιαστικού σώματος στη ζωή του Θεού112. Θα λέγαμε ότι η θεολογική σκέψη παραμένει αποκαλυπτική και ταυτόχρονα επιστημονική, καθώς διαμορφώνεται από την ελεύθερη έρευνα των βιβλικών πηγών, των μνημείων του πολιτισμού και της παράδοσης113. Θα πρέπει λοιπόν, η θεολογική έρευνα να συνδέει τη θεολογία με τη ζωή και την ιστορία.

Προς την κατεύθυνση αυτή κινήθηκε και η θεολογία της γενιάς του ’60 που σηματοδότησε την έξοδο από τον στείρο ακαδημαϊσμό της προηγούμενης περιόδου. Η εκ νέου ανακάλυψη των Πατέρων, η ερμηνευτική και επιστημονική προσέγγιση της Βίβλου, η αναβίωση του μοναχισμού, ο διάλογος με τη φιλοσοφία του υπαρξισμού και του μαρξισμού, η γνώση των ρευμάτων της θεολογίας σε Ανατολή και Δύση συνέβαλλαν στην ανανέωση της θεολογικής σκέψης, η οποία πραγματοποίησε το άνοιγμα στον σύγχρονο κόσμο. Η θεολογία της περιόδου που μελετάμε εκπληρώνει τον σκοπό της, καθώς μελετά τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας και προσφέρει διέξοδο στον σύγχρονο άνθρωπο114. Η θεολογία του προσώπου, η ευχαριστιακή εκκλησιολογία και η ανθρωπολογία, αποτελούν τους πυλώνες γύρω από τους οποίους η θεολογία θεμελιώνεται ως εμπειρία ζωής. Η εκ νέου μελέτη των έργων του Γρηγορίου του Παλαμά θα συμβάλλει στην έξοδο από τον σχολαστικισμό και θα αναδείξει εκ νέου τη σημασία της γνώσεως και της μετοχής στις ενέργειες του Θεού. Το βίωμα της σχέσης με τον Θεό αποτελεί γεγονός μεταμορφωτικής εμπειρίας και όχι απλώς ηθικής βελτίωσης. Οι θέσεις αυτές βρήκαν απήχηση και στους κόλπους της Εκκλησίας, συμβάλλοντας καθοριστικά στην έξοδο από τον νομικισμό και τον στείρο ηθικισμό115. Παράλληλα, λειτούργησαν καθοριστικά για την αυτοσυνειδησία και την διαμόρφωση της εκκλησιαστικής και εθνικής ταυτότητας. Αναδεικνύοντας την ιδιαιτερότητα της ορθόδοξης σκέψης συνέβαλλαν στο άνοιγμα της θεολογίας προς την Δύση.

Ο τρόπος της θεολογίας του Ν. Νησιώτη, του Χρ. Γιανναρά και του Ι. Ζηζιούλα, είναι τρόπος δημιουργικός, κριτικός και συνθετικός, που τολμά να ερμηνεύσει την κληρονομιά της Εκκλησίας με τρόπο που να απαντά στα προβλήματα του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου. Θεολογούν, έχοντας επίγνωση ότι η Εκκλησία οφείλει να είναι σε διάλογο με τον σύγχρονο άνθρωπο ερμηνεύοντας την εκκλησιαστική αλήθεια στο ιστορικό παρόν. [ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΙ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΔΕΝ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ. ΠΟΥ ΣΤΕΚΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΗΣΟΥΝ ΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ; ΣΤΗΝ ΑΦΡΟΔΙΤΗ; ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΩΣ Ο ΕΝΔΟΜΥΧΟΣ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ. Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΛΟΓΙΣΜΟΥΣ ΣΑΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ] Σε αντίθετη περίπτωση, η Εκκλησία κινδυνεύει να μεταβληθεί σε μια σέκτα, σε ένα απολιθωμένο οργανισμό, αποξενωμένο από τον σύγχρονο άνθρωπο και τα πραγματικά προβλήματα που τον απασχολούν116. Η Εκκλησία καλείται να λάβει μέρος στο διάλογο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων. Η φτώχεια, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η άνιση οικονομική ανάπτυξη, η σύγχρονη υπαρξιακή αγωνία που γεννά η τεχνοκρατία, είναι ζητήματα στα οποία η Εκκλησία καλείται να απαντήσει. [Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗΣ]

Η θεολογική σκέψη καλείται να αξιοποιήσει την προσφορά της γενιάς του ’60 και να μετάσχει στο διάλογο για τα νέα ζητήματα που αφορούν την περιοχή της Τέχνης, του Ήθους, της Επιστήμης, της Ανθρωπολογίας, ώστε να συμβάλλει στη δημιουργία μιας ανθρωπολογικής πρότασης που θα αναγνωρίζει την αξία του ανθρώπινου προσώπου και θα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός μέλλοντος στο οποίο η Ορθοδοξία θα βρίσκεται στην πρωτοπορία των ιστορικών εξελίξεων117. Ο διάλογος με τις επιστήμες, η λειτουργική ανάγνωση των πατέρων, η καλλιέργεια του ορθόδοξου ήθους, η αναζήτηση της αλήθειας, η σύνδεση με τα πραγματικά ερωτήματα των ανθρώπων αποτελούν στην ύστερη νεωτερικότητα πρόκληση για την Ορθόδοξη Θεολογία118.[ΜΠΡΑΒΟ Η ΜΗΤΕΡΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ!!!]

Έτσι, όπως και ο Χρ. Σταμούλης επισημαίνει, η θεολογία στις αρχές του 20ου αιώνα αναζητώντας τη θέση της εντός της εκκοσμικευμένης κοινωνίας, ως μια φωνή που αφορμάται από το γεγονός της σχέσης της με τον Χριστό, θα πρέπει να απευθυνθεί στον σύγχρονο άνθρωπο μέσα από τον διάλογο, όπως εκφράζεται στους Διαθρησκειακούς και Οικουμενικούς διαλόγους, και να προσφέρει απαντήσεις στο οικολογικό πρόβλημα, στο ζήτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, στο αγκάλιασμα της τέχνης και των επιστημών, στην προώθηση του ασκητικού ήθους ως τρόπου του βίου στον αντίποδα της καπιταλιστικής κατανάλωσης και της αναζήτησης της αλήθειας, που αντλεί το περιεχόμενο της από τα έσχατα ενώ ταυτόχρονα, διαμορφώνει το παρόν και νοηματοδοτεί το παρελθόν119. [ΟΙ ΙΝΔΟΥΙΣΤΕΣ, ΟΙ ΜΩΑΜΕΘΑΝΟΙ, ΟΙ ΒΟΥΔΙΣΤΕΣ, ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ; ΘΑ ΑΝΤΑΛΛΑΞΟΥΜΕ ΤΟΝ ΧΡΥΣΟ ΤΑΥΡΟ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΥΣΗ ΑΓΕΛΑΔΑ;]

ΠΕΡΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ. ΓΚΑΝΤΑΜΕΡ

 Αυτό που μας αντιδιαστέλλει από τα 150 χρόνια της  ελληνο-χριστιανικής παραδόσεως της κουλτούρας μας είναι το γεγονός πως εμείς δεν θεωρούμαστε πλέον οι φορείς και οι φύλακες αυτής της κληρονομιάς, αλλά τοποθετούμεθα σε μια συνειδητή σχέση με αυτή. Αυτό που μας χωρίζει από το άμεσο βίωμα μέσα στην παράδοση και μας εμποδίζει να την αναπτύξουμε λέγεται κοινώς ιστορική συνείδηση. Αυτή μας υποχρεώνει ξεκινώντας από τον Ρομαντισμό, να δούμε το σύνολο του παρελθόντος και της παραδόσεως με μάτια ξένα ας πούμε. Έχουμε συνείδηση, όταν θέλουμε να το κατανοήσουμε, ότι έχουμε να κάνουμε με κάτι τόσο ξένο που μόνο η αυτοεξαφάνιση και η πλήρης μεταφορά σ’ αυτήν την αποξένωση, στον χώρο και στον χρόνο, θα μπορούσε να μας δώσει την ελπίδα κάποιας κατανοήσεως.

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΛΟΙΠΟΝ ΜΕ ΜΑΤΙΑ ΞΕΝΑ; ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ;

Σημειώσεις

102. Χρ. Σταμούλης Σταθμοί στην ελληνική θεολογία του 20ου αιώνα. Το Α΄ Πανορθόδοξο Συνέδριο Θεολογικών Σχολών και ο θεολογικός διάλογος στην Ελλάδα. Στο, Χρ. Σταμούλης, Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη Θεολογία. Ίνδικτος, Αθήνα, 2008, σ.25

103.Μητροπολίτη Περγάμου Ι. Ζηζιούλα Πανεπιστημιακές παραδόσεις 1984-1985 .σελ, 2

104. Ν. Νησιώτης, Προλεγόμενα εις την Θεολογικήν Γνωσιολογίαν. Το ακατάληπτο του Θεού και η δυνατότητα γνώσης Αυτού. Μήνυμα, Αθήνα, 1986, σ.7-29, και Αποκ. Κβ΄ 8-18

105. Στο ίδιο σ,37

106. Στο ίδιο, σ. 24

107. Σ Μητροπολίτη Περγάμου Ι. Ζηζιούλα Πανεπιστημιακές παραδόσεις 1984-1985, σ.4.

108. Ν. Νησιώτης, Προλεγόμενα εις την θεολογικήν γνωσιολογίαν. Το ακατάληπτον του Θεού και η δυνατότητα γνώσις αυτού. Μήνυμα, Αθήνα, 1986, σ.

109. Δ. Κούκουρα, Εισαγωγή στη Θεολογία. Κορνηλία Σφακιανάκη, Θεσσαλονίκη, 2005,σ.30

110. Ν. Ματσούκα Δογματική και Συμβολική Θεολογία Α΄ Εισαγωγή στη θεολογική γνωσιολογία. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη, 1994 σ. 44

111. Μητροπολίτη Περγάμου Ι. Ζηζιούλα Πανεπιστημιακές παραδόσεις 1984-1985 .σ.9

112. Ν. Ματσούκα Δογματική και Συμβολική Θεολογία Α΄ Εισαγωγή στη θεολογική γνωσιολογία. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη, 1994 σ. 133

113. Χρ. Σταμούλης, Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη Θεολογία. Ίνδικτος, Αθήνα, 2008, σ.31

114. Στο ίδιο, σ. 47

115. Στο ίδιο, 54. Και Π, Χρήστου, Εισαγωγή στο Γρηγορίου Παλαμά Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων. (Π. Χρήστου, Εις. Μτφρ, σχόλια.), Πατερικές εκδόσεις Γρηγόριος ο Παλαμάς, Θεσσαλονίκη, 1982, σ.51

116. Μητροπολίτη Περγάμου Ι. Ζηζιούλα. Η Ορθόδοξη θεολογία και οι προκλήσεις τον 21ο αιώνα. Ομιλία που εκφωνήθηκε κατά την υποδοχή του Μητροπολίτη Περγάμου ως «εταίρου» της «Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών». Βόλος , 29-10-2011. Διαθέσιμο στο διαδύκτιο στις 24-5-2015 http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/2011/11/21.html

117. Χρ. Σταμούλης, Η γυναίκα του Λωτ και η σύγχρονη Θεολογία. Ίνδικτος, Αθήνα, 2008, σ.31

118. Στο ίδιο, σ. 62

119. Χρ. Σταμούλης, Ορθόδοξη πίστη και ζωή σε μια σύγχρονη εκκοσμικευμένη κοινωνία. Στο Χρ. Σταμούλης, Φύση, Αγάπη και άλλα μελετήματα. Παλίμψηστον, Θεσσαλονίκη, 1999,σ. 27-32