Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Ερμηνεία του Άσματος Ασμάτων (16)

 Συνέχεια από: Δευτέρα 11 Απριλίου 2022

    ΛΟΓΟΣ Δ'

(Άσμα Ασμάτων 1,15-2,7)

Ο ΝΥΜΦΙΟΣ

«Είσαι καλή, εσύ που σ’ έχω δίπλα μου (πλησίον μου), 

είσαι καλή (όμορφη)· τα μάτια σου είναι περιστέρια.

Η ΝΥΦΗ

Καλός είσαι, αδελφέ μου, και ωραίος.

Στην κλίνη μας ήρθες τυλιγμένος στον ίσκιο.

Δοκάρια του οίκου μας είναι οι κέδροι, σανιδώματα (φατνώματα) τα κυπαρίσσια.

Εγώ είμαι το άνθος του πεδίου (της πεδιάδας), το κρίνο των κοιλάδων.

Ο ΝΥΜΦΙΟΣ

Όπως το κρίνο ανάμεσα στ’ αγκάθια,

έτσι είσαι, αδελφή μου, ανάμεσα στις θυγατέρες.

Η ΝΥΦΗ

Μηλιά ανάμεσα στα δέντρα του δάσους,

έτσι είναι ο αγαπημένος μου ανάμεσα στους υιούς (στα παλικάρια).

Πεθύμησα τον ίσκιο του και κάθισα από κάτω, κι ήταν γλυκός στο λάρυγγά μου ο καρπός του.

Εισάγετέ με στο οίκο του κρασιού, με την αγάπη να με σκεπάσετε.

Τονώστε με μ’ αρώματα,

στρώστε μου (περικάλυψτέ με) μέ μήλα, γιατί είμαι λαβωμένη απ’ την αγάπη.

Τ’ αριστερό του χέρι κάτω απ’ το κεφάλι μου και το δεξί του μ’ αγκαλιάζει.

Σας ορκίζω, κόρες της Ιερουσαλήμ,

στις δυνάμεις και στις εξουσίες του αγρού,

μη σηκώσετε και μην ξυπνήστε την αγάπη, ώσπου να το θελήσει».

Έπειτα απευθύνει το λόγο στις κόρες της άνω Ιερουσαλήμ. Κι ο λόγος της είναι παράκληση που διατυπώνεται με όρκο ότι θα μεγαλώνει και θ’ αυξάνει πάντοτε την αγάπη, εωσότου ενεργοποιήσει το θέλημά του «αυτός που θέλει να σωθούν όλοι και να φτάσουν στην επίγνωση της αλήθειας». Κι ο λόγος που διατύπωσε είναι αυτός· «σας όρκισα, κόρες της Ιερουσαλήμ, στις δυνάμεις και στις εξουσίες του αγρού, να μην ξυπνήσετε και να μη σηκώσετε την αγάπη μου, ώσπου να το θελήσει». Η δύναμη του όρκου είναι διπλή· ή δηλαδή κάποιος διαβεβαιώνει ο ίδιος την αλήθεια σ’ αυτόν που ακούει ή με την όρκιση δεσμεύει τους άλλους να μην καταφύγουν σε κανένα ψεύδος. Παράδειγμα· «ορκίστηκε ο Κύριος στο Δαβίδ την αλήθεια και δε θα την άθετήσει». Εδώ η αξιοπιστία της υπόσχεσης εμπεδώνεται (επικυρώνεται) με τον όρκο. Ενώ όταν ο Αβραάμ, φροντίζοντας για τον ευγενή γάμο του μονάκριβού του, προστάζει τον υπηρέτη του να μη βάλει στο σπίτι του για σύζυγο του Ισαάκ κάποια από το γένος Χαναάν που ήταν καταδικασμένη σε δουλεία, για να μην καταστρέψει την ευγένεια της διαδοχής η επιμιξία της γενιάς των δούλων, αλλά να συνάψει το γάμο του γιου του με κοπέλα από την πατρική του γη και γενιά, του επιβάλλει τη δέσμευση, ώστε να μην αδιαφορήσει για τη διαταγή του, ορκίζοντάς τον να ολοκληρώσει όλα όσα είχε αποφασίσει για το γιό του. Ορκίζει λοιπόν ο Αβραάμ τον υπηρέτη του, για να συνάψει για τον Ισαάκ το γάμο που του ταιριάζει.

Επειδή λοιπόν είναι διπλή η δύναμη του όρκου, εδώ η ψυχή που ανέβηκε σε τόσο ύψος, όσο είδαμε στα προηγούμενα, δείχνοντας στις μαθητευόμενες ψυχές την πρόοδο προς την τελειότητα, δεν παρέχει σ’ αυτές που ακούνε δια του όρκου τις αναμφίβολες δικές τους επιτυχίες αλλά τις χειραγωγεί ορκίζοντάς τις στο βίο της αρετής να είναι ακοίμητη η αγάπη τους και να γρηγορεί, ώσπου να ολοκληρωθεί το αγαθό θέλημά Του· κι αυτό είναι «να σωθούν όλοι και να φτάσουν στην επίγνωση της αλήθειας». Και η όρκιση όπως έγινε τότε στο μηρό του Αβραάμ, έτσι εδώ γίνεται στις δυνάμεις και τις εξουσίες του αγρού, λέγοντας ο λόγος αυτά· «σας όρκισα, κόρες της Ιερουσαλήμ, στις δυνάμεις και τις εξουσίες του αγρού, μη σηκώσετε και μην ξυπνήστε την αγάπη, ώσπου να το θελήσει».

Πρέπει να εξετάσουμε λοιπόν σ’ αυτά πρώτα ποιος είναι ο αγρός, έπειτα ποιά είναι η εξουσία και η δύναμις του αγρού, αν διαφέρουν αυτά μεταξύ τους ή και τα δύο έχουν κοινό σημαινόμενο. Επιπλέον τί σημαίνει το «να σηκώσετε» και τί το «να ξυπνήστε την αγάπη». Το λεγόμενο, «ώσπου να το θελήσει», το εξηγήσαμε πιο μπροστά με όσα είπαμε. Ότι με τη λέξη «αγρός» ο λόγος του Κυρίου σημαίνει τον κόσμο, είναι φανερό στον καθένα από τα ευαγγέλια· ότι πάλι το σχήμα του κόσμου αυτού περνά και δε φαίνεται κανένα σταθερό στοιχείο μέσα στην άστατη φύση, δηλώνεται από τη μεγαλόφωνη διακήρυξη του Εκκλησιαστή, που συγκαταλέγει στα μάταια πράγματα κάθε τι πού φαίνεται και παρέρχεται. Και ποιά είναι η δύναμη του αγρού αυτού, πού είναι ό κόσμος, ή ποιά η εξουσία του, πού η αναφορά τους κάνει με την όρκιση απαράβατο το πρόσταγμά του για τις κοπέλες της Ιερουσαλήμ;

Αν παρατηρούμε τα φαινόμενα σαν να υπάρχει κάποια δύναμη μέσα σ’ αυτά, ο Εκκλησιαστής παραγράφει την αντίληψη αυτή χαρακτηρίζοντας μάταιο ό,τι μέσα σ’ αυτά φαίνεται κι επιδιώκεται το μάταιο δεν έχει υπόσταση και ό,τι δεν έχει υπόσταση ουσίας δεν έχει και εξουσία (ισχύ). Ή μπορούμε ίσως με την πληθυντική σημασία της δύναμης να κάνουμε κάποιο στοχασμό για το νόημα. Στην αγία Γραφή βρήκαμε ανάλογη διαφορά στα ονόματα αυτά. Όταν η δύναμη λέγεται στον ενικό, η διάνοια αναφέρεται με τη λέξη αυτή στο θείο, όταν όμως εκφωνείται στην πληθυντική μορφή, μας παρουσιάζει την αγγελική φύση. Για παράδειγμα, «Χριστός Θεού δύναμη και Θεού σοφία». Εδώ με τον ενικό μας γνωρίζει τη θεότητα (το θείον). Αλλά, «ευλογείτε τον Κύριο όλες οι δυνάμεις Αυτού». Εδώ ο πληθυντικός των δυνάμεων σημαίνει τη νοητή φύση των αγγέλων. Το όνομα τώρα της ισχύος (εξουσίας) πού χρησιμοποιήθηκε μαζί με τη δύναμη δίνει μ’ επίταση τη σημασία του νοήματος· η Γραφή μ’ αυτόν τον τρόπο με την επανάληψη των ισοδυναμούντων λέξεων φανερώνει ακριβέστερα αυτό που θέλει όπως «Κύριε, η ισχύς μου, Κύριος στερέωμά μου». Το σημαινόμενο των δύο λέξεων είναι το ίδιο, αλλ’ η συμπαράθεση των ισοδύναμων δείχνει την επίταση της σημασίας (του σημαινόμενου).

Η πληθυντική λοιπόν σημασία των δυνάμεων και η ομοιότροπη αναφορά των εξουσιών φαίνεται ότι οδηγεί τη σκέψη των ακροατών στη φύση των αγγέλων. Έτσι η όρκιση, που χρησιμοποιείται στις μαθητευόμενες ψυχές για να επιβεβαιωθούν όσα έχει ξεχωρίσει η διδασκάλισσά τους, δε γίνεται στ' όνομα του κόσμου που πέρνα, αλλά στη φύση των αγγέλων που διαμένει πάντοτε, και προς αυτούς προστάζει ν’ αποβλέπουν, για να βεβαιώσει με το παράδειγμα τη μονιμότητα και σταθερότητα της ενάρετης ζωής. Επειδή υποσχέθηκε δηλαδή ότι η ζωή μας μετά την ανάσταση θα είναι όμοια με τη ζωή των αγγέλων (κι αυτός που υποσχέθηκε είναι αψευδής), είναι λογικά ακόλουθο και η ζωή μας στον κόσμο να προετοιμάζεται προς αυτήν που ελπίζουμε μετά την εδώ. Έτσι, ενώ ζούμε μέσα στη σάρκα και διαβιούμε μέσα στον αγρό του κόσμου, να μη ζούμε ζωή σαρκική ούτε να συμμορφωνόμαστε με τον κόσμο αυτό, αλλά να προασκούμαστε για το βίο που ελπίζουμε με τη ζωή μας μέσα στον κόσμο. Κι’ αυτός είναι ο λόγος που η νύμφη παρέχει στις ψυχές των μαθητευομένων της τη βεβαίωση με τον όρκο, ώστε η ζωή τους που κατορθώνεται στη ζωή αυτή ν’ αποβλέπει προς τις δυνάμεις και να μιμείται με την απάθεια την αγγελική καθαρότητα. Έτσι με την έγερση και το ξύπνημα της αγάπης (που σημαίνει όταν υψώνεται και πάντα με προσθήκη αυξάνει και μεγαλώνει) είπε ότι ολοκληρώνεται το αγαθό θέλημα του Θεού όπως στον ουρανό έτσι και στη γη, με την κατόρθωση μέσα μας της απάθειας των αγγέλων.

Αυτά σκεφτήκαμε σχετικά με το στίχο «σας όρκισα, κόρες της Ιερουσαλήμ, στις δυνάμεις και τις εξουσίες του αγρού, μη σηκώσετε και ούτε να ξυπνήσετε την αγάπη, ώσπου να το θελήσει». Αν βρεθεί κάποια άλλη εξήγηση, που πλησιάζει περισσότερο την αλήθεια αυτή που αναζητούμε, θα δεχτούμε το χάρισμα και θα ευχαριστήσουμε αυτόν που αποκαλύπτει τα κρυμμένα μυστήρια με τη βοήθεια του άγιου Πνεύματος και τη χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα αιώνια. Αμήν.

Τέλος Λόγου Δ'