Αγ. Γρηγόριος Νύσσης - Ερμηνεία του Άσματος Ασμάτων (23)

  Συνέχεια από: Παρασκευή 22 Ιουλίου 2022

    ΛΟΓΟΣ ΣΤ'

(Άσμα Ασμάτων 3,1-8)

Η ΝΥΦΗ

1. «Τις νύχτες πάνω στο κρεβάτι (στην κοίτη) μου 

αναζήτησα αυτόν που αγάπησε η ψυχή μου· 

τον αναζήτησα και δεν τον βρήκα· 

τον φώναξα και δεν μ’ άκουσε. 

2. Θα σηκωθώ και θα φέρω γύρα στην πόλη, 

στις αγορές και στις πλατείες, 

αναζητώντας αυτόν που αγάπησε η ψυχή μου· 

3. τον αναζήτησα και δεν τον βρήκα.

Με βρήκαν οι φύλακες που τριγυρνούν στην πόλη.

Μήπως είδατε αυτόν που αγάπησε η ψυχή μου;

4. Μόλις απομακρύνθηκα λίγο απ’ αυτούς, 

αμέσως βρήκα αυτόν που αγάπησε η ψυχή μου.

Τον κράτησα σφιχτά και δεν τον άφησα,

ώσπου τον έφερα στον οίκο της μητέρας μου

και τον εισήγαγα στην κάμαρα εκείνης που με γέννησε.

5. Σας όρκισα, κόρες της Ιερουσαλήμ,

στις δυνάμεις και στις εξουσίες του αγρού,

μη ξυπνήστε και μη σηκώστε την αγάπη μου ώσπου να το θελήσει.

Ο ΧΟΡΟΣ 

6. Ποιά είναι αυτή που ανεβαίνει από την έρημο,

ως καπνού στήλη, μοσχοβολώντας σμύρνα και λιβάνι

κι όλες τις αρωματικές σκόνες του μυροποιού;

Η ΝΥΦΗ

7. Να, η κλίνη εδώ του Σολομώντα·

εξήντα παλικάρια ολόγυρα

από τους δυνατούς του Ισραήλ.

8. Όλοι σπαθί κρατώντας,

καλά στον πόλεμο δασκαλεμένοι·

κάθε άντρας και σπαθί πλάι στον μηρό του

για τους φόβους της νύχτας.

Μετά τη μαρτυρία για την ομορφιά, οι φίλοι του νυμφίου, που ετοιμάζουν και τον αγνό θάλαμο κι είναι οι προξενητές της αγνής νύμφης, της δείχνουν την ομορφιά του βασιλικού κρεβατιού (το κάλλος της βασιλικής κλίνης), για να κάνουν τη νύμφη να ποθήσει περισσότερο τη θεία και άχραντη συμβίωση μαζί του. Η περιγραφή του βασιλικού κρεβατιού είναι η ακόλουθη, που την φέρνουν μπροστά στα μάτια της με όσα λένε στον παραστατικό λόγο τους. Λένε δηλαδή· «Εδώ είναι το κρεβάτι του Σολομώντα· εξήντα παλικάρια ολόγυρα από τα παλικάρια του Ισραήλ, όλοι σπαθί κρατώντας. Ξέρουν καλά από πόλεμο. Κάθε άντρας και σπαθί στο πλάι του για τους φόβους της νύχτας». Ότι ο λόγος για το κρεβάτι δεν προέρχεται από την ιερή Ιστορία, μπορεί να γίνει φανερό στον καθένα από όσα σωματικά ιστορούνται για το Σολομώντα, που και τ' ανάκτορά του και το τραπέζι του και τη λοιπή ζωή του ως βασιλιά την περιέγραψε με κάθε ακρίβεια η Γραφή. Τίποτε καινούργιο ή διαφορετικό δεν είπε για το κρεβάτι, ώστε να είναι ολότελα υποχρεωτικό να μην επιμείνει η εξήγησή μας στο γράμμα, αλλά με μια επιμελέστερη κατανόηση να μεταφέρουμε το λόγο σε θεωρία πνευματική, απομακρύνοντας το νού μας από την υλική έμφαση (σημασιολόγηση).

Τι στολισμός νυφικού κρεβατιού μπορεί να γίνει από εξήντα πολεμιστές, που η γνώση τους περιορίζεται στα φοβερά του πολέμου και στολισμός τους είναι το σπαθί που προβάλλει στο σώμα, και ποιος φόβος νυχτερινός τους απειλεί; (με τη λέξη «φόβος», ο Λόγος θέλει να δείξει τον αιφνιδιασμό, την φοβερή έκπληξη που προκαλούν κάποια δειλιάσματα νυχτερινά, που λέει ότι παθαίνουν οι πολεμιστές αυτοί). Πρέπει λοιπόν ν' αναζητήσουμε με κάθε τρόπο κάποια έννοια λογικά σύμφωνη με όσα προεκθέσαμε. Ποια είναι η έννοια; Φαίνεται ότι η θεία ομορφιά (το θείον κάλλος) έχει στο φοβερό το θέλγητρό της που φανερώνεται από τα αντίθετα στη σωματική ομορφιά. Εδώ δηλαδή στη γη αυτό που προσελκύει στην επιθυμία είναι η προσήνεια στην όψη, η μειλιχιότητα και ο χωρισμός από κάθε φοβερή και οργίλη διάθεση, ενώ εκείνη η αθάνατη ομορφιά είναι η φοβερή και καταπλήσσουσα ανδρεία. Επειδή δηλαδή η όλο πάθη και ρύπους επιθυμία των σωμάτων έχει θρονιαστεί στα σάρκινα μέλη, σαν κάποιο ληστρικό σύνταγμα που παραφυλάει το νού και πολλές φορές αρπάζοντάς τον τόν φέρνει συχνά στο θέλημά της κι αυτό που γίνεται είναι εχθρικό στο Θεό, όπως λέει ο Απόστολος ότι «το φρόνημα της σάρκας είναι έχθρα προς το Θεό», γι' αυτό είναι επόμενο ο θείος έρωτας να γίνεται από τα αντίθετα στη σωματική επιθυμία. Ώστε, αν εδώ προηγείται η διάλυση, η άνεση και η βλακώδης διάχυση, εκεί ύλη του θείου έρωτα γίνεται η απειλητική και καταπλήσσουσα ανδρεία. Όταν ο ανδρικός θυμός κατατρόμαξε την ηδονή που ελλοχεύει και τη φυγάδευσε, προβάλλει η καθαρή ομορφιά της ψυχής, φανερώνεται ένα πάθος που δεν κηλιδώνεται από κανένα πάθος σωματικής επιθυμίας.

Υποχρεωτικά λοιπόν το νυφικό κρεβάτι του βασιλιά είναι περικυκλωμένο από τους οπλίτες, που η πολεμική εμπειρία τους και το έτοιμο σπαθί που έχουν στο μηρό τους προκαλεί θαυμασμό και έκπληξη στους σκοτεινούς λογισμούς, που τις νύχτες και στα πηχτά σκοτάδια παραφυλάνε τους ευθείς στην καρδιά και τους χτυπούν με τα βέλη. Ότι ο εξοπλισμός εκείνων που περιστοιχίζουν το κρεβάτι αποσκοπεί το γκρέμισμα των ακάθαρτων ηδονών, μπορεί να δηλωθεί από την περιγραφή του λόγου, που λέει ότι «όλοι ξέρουν πολύ καλά τον πόλεμο, κάθε άντρας έχει στο μηρό του το σπαθί του». Γιατί στ' αλήθεια είναι γνώρισμα ανθρώπων που γνωρίζουν, πως πρέπει ν' αντιπαραταχθούν στη σάρκα και στο αίμα έχοντας κρεμασμένο το σπαθί στο μηρό τους. Οπωσδήποτε νοεί όποιος δεν είναι άπειρος στα αινίγματα της Γραφής και από την αναφορά του μηρού και ότι ο λόγος είναι σπαθί (ρομφαία). Αυτός λοιπόν που είναι ζωσμένος το φοβερό όπλο, κι εννοώ τη ρομφαία της σωφροσύνης, αυτός είναι ο αγαπητός στο άφθαρτο κρεβάτι, ένας από τους δυνατούς του Ισραήλ και άξιος για τον κατάλογο των εξήντα. Ότι ο αριθμός αυτός έχει μυστικό νόημα δεν αμφιβάλλομε, αλλά είναι φανερό μόνο σ' εκείνους, στους οποίους αποκαλύπτει τα κρυμμένα μυστήρια η χάρις του Πνεύματος, ενώ εμείς λέμε ότι νιώθουμε καλά, αφού έχουμε γεμίσει το νού μας από τα επιφανειακά νοήματα του λόγου. Έτσι κι ο Μωυσής νομοθετεί για το Πάσχα, αφού φάμε από τα κρέατα που έχουμε μπροστά μας, ν' αφήσουμε χωρίς να πολυεξετάσουμε την ασάφεια που κρύβεται στα οστά. Αν όμως κανένας επιθυμεί το μυστικό μυελό του λόγου, ας τον ζητήσει από εκείνον που αποκαλύπτει τα κρυφά (κεκρυμμένα) στους άξιους.

Για να μη νομιστεί όμως ότι προσπερνούμε το λόγο αδιερεύνητο κι ότι είμαστε τελείως αδιάφοροι για την εντολή του Θεού που μας διατάζει να ερευνούμε τις Γραφές, ας εξετάσουμε με τον ακόλουθο τρόπο το λόγο για τους εξήντα πολεμιστές. Παίρνει δώδεκα ραβδιά σύμφωνα με τον αριθμό των φυλών του Ισραήλ ο Μωυσής κατά τη θεία διαταγή, αλλά από όλα προτιμήθηκε ένα μονάχα που βλάστησε αντίθετα με τα άλλα. Και πάλι ο Ιησούς του Ναυή παίρνει από τον Ιορδάνη πέτρες ισάριθμες με τις φυλές του Ισραήλ κι από αυτές δεν παραπετάχθηκε καμία, επειδή όλες είχαν παρθεί το ίδιο τιμητικά για τη μαρτυρία του μυστηρίου στον Ιορδάνη. Τα ιστορούμενα έχουν μεγάλη συνέπεια. Ο λόγος δείχνει κάποια πρόοδο του λαού προς την τελειότητα, ώστε στις αρχές του νόμου να βρεθεί μια μόνο ράβδος ζωντανή και βλαστάνουσα και οι άλλες να πεταχτούν, επειδή ήταν ξερές και άκαρπες. Όταν όμως πέρασε περισσότερος καιρός και τα παραγγέλματα του νόμου έγιναν ακριβέστερα κατανοητά από αυτούς, ώστε να καταλάβουν και τη δεύτερη περιτομή που τους έκανε ο Ιησούς και να τη δεχτούν όταν το πέτρινο μαχαίρι αφαιρούσε από αυτούς κάθε ακάθαρτο μέρος (και νοεί ασφαλώς ο συνετός ακροατής τη σημασία τόσο της πέτρας όσο και του μαχαιριού), ήταν φυσικό, όταν πιά σταθεροποιήθηκε μέσα τους η ζωή η σύμφωνη με το νόμο και την αρετή, να μην παραπεταχτεί καμιά πέτρα από όσες είχαν παρθεί στο όνομα των φυλών του Ισραήλ.

Επειδή όμως πρέπει να επιδιώκομε πάντοτε τις προσθήκες των αγαθών, προχωρώντας ο καιρός πλήθυνε και η δύναμη του Ισραήλ. Γιατί έτσι λέει το ποίημα στους στίχους που μας απασχολούν τώρα, ότι τότε από τους δυνατούς του Ισραήλ δεν πήραν μια πέτρα ή μια ράβδο, αλλά αντί ραβδιά ή πέτρες από κάθε φυλή πέντε πολεμιστές ασκημένους στον πόλεμο, κρατώντας σπαθί και από τους δυνατούς του Ισραήλ, που περιστοιχίζουν το θεϊκό κρεβάτι κι από αυτούς γι' αυτό δεν αποβάλλεται κανένας, επειδή οι πέντε αυτοί γίνονται οι διαλεχτοί κάθε μιάς φυλής και ο αριθμός αυτός επί δώδεκα μας δίνει το σύνολο των εξήντα. Πρέπει λοιπόν πέντε φοβεροί χειριστές των όπλων από κάθε φυλή να γίνουν φύλακες του βασιλικού κρεβατιού, ώστε, αν δεν συμπληρώνεται ο αριθμός πέντε, το ελλιπές αυτό σύνολο να είναι απαράδεκτο.

Απομένει λοιπόν να τολμήσομε το συλλογισμό, πώς οπλίζονται οι πέντε της κάθε φυλής, για να γίνουν φύλακες του βασιλικού κρεβατιού, πώς καθένας από τους πέντε αυτούς γίνεται με τον οπλισμό του φοβερός στους αντιπάλους, προτείνοντας το σπαθί του μηρού του; Ή είναι φανερό ότι οι πέντε αυτοί οπλίτες αντιπροσωπεύουν ένα άνθρωπο και κάθε μια αίσθηση είναι που προβάλλει το οικείο σπαθί για να τρομάξει τους αντίθετους; Είναι ρομφαία του ματιού το να έχεις διαρκώς το βλέμμα στραμμένο στον Κύριο και να βλέπεις ορθά και κανένα ακάθαρτο θέαμα να μη σε μολύνει. Το όπλο της ακοής επίσης είναι ν' ακροάζεται τα θεία διδάγματα και να μη δέχεται ποτέ μάταιο λόγο. Με τον ίδιο τρόπο μπορείς να οπλίσεις και τη γεύση και την αφή και την όσφρηση, θωρακίζοντας κατάλληλα κάθε μία αίσθηση με τη ρομφαία της εγκράτειας, για να προκαλούν το θάμπωμα και την έκπληξη στους σκοτεινούς εχθρούς, που ο καιρός τους για να επιβουλεύονται τις ψυχές είναι η νύχτα και το σκότος. Γιατί την ώρα αυτή είπε ο προφήτης εξασφαλίζουν τα διάφορα αγρίμια την πονηρή τροφή τους από τα κοπάδια του Θεού. «Όρισε το σκότος», λέει, «κι έγινε νύχτα· τότε κινητοποιούνται όλα τα θηρία του δάσους, λιοντάρια που ουρλιάζουν για ν' αρπάξουν το θήραμα».

Επειδή λοιπόν καθένας που σώζεται γίνεται Ισραήλ (δεν είναι όλοι Ισραηλίτες όσοι προέρχονται από τον Ισραήλ, αλλά η ονομασία αυτή κυριολεκτείται σε όσους βλέπουν το Θεό, από το κοίταγμα αυτό) και ιδιαίτερο γνώρισμα εκείνου που βλέπει το Θεό είναι κανένα αισθητήριό του να μην βλέπει προς την αμαρτία (γιατί κανένας δεν μπορεί να βλέπει δύο κυρίους, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να μισηθεί ο ένας, αν πρέπει ο άλλος να έχει την αγάπη), γι' αυτό το λόγο όλοι όσοι σώζονται γίνονται μία κλίνη του βασιλέως. Αν όλοι όσοι απόχτησαν καθαρή καρδία πρόκειται να δουν το Θεό, και όσοι είδαν το Θεό γίνονται και ονομάζονται κυριολεκτικά Ισραηλίτες, κι αν το όνομα Ισραήλ κατά κάποιο μυστικό λόγο διαιρείται σε δώδεκα φυλές, τότε σωστά συμποσούται το σύνολο όσων σώζονται στον αριθμό εξήντα, ένας οπλίτης από κάθε μέρος, αλλά και ο ένας αυτός σύμφωνα με τον αριθμό των αισθήσεων μοιράζεται σε πέντε.

Όλοι λοιπόν όσοι φόρεσαν τη θεία πανοπλία περικυκλώνουν ένα βασιλικό κρεβάτι, γινωμένοι όλοι ένας Ισραήλ και που το σύνολο των πρωτοπαλίκαρων συγκεφαλαιώνεται οπωσδήποτε στον αριθμό εξήντα, επί τις δώδεκα δηλαδή φυλές το κάθε πρωτοπαλίκαρο νοούμενο ως πέντε, μια παράταξη κι ένας στρατός και μία κλίνη, δηλαδή θα γίνουν όλοι μια Εκκλησία κι ένας λαός και μια νύμφη κάτω από ένα ταξίαρχο και αρχηγό της Εκκλησίας και νυμφίο συναρμοσμένοι όλοι στο σύνδεσμο ενός σώματος. Και ότι κρεβάτι (κλίνην) είναι η ανάπαυση όσων σώζονται το μαθαίνουμε από το λόγο του Κυρίου, που λέει σ' εκείνον που χτυπάει με αδιαντροπιά την πόρτα σε ώρα νύχτας «η πόρτα έχει κλείσει και τα παιδιά μου, όπως και εγώ, έχουν πλαγιάσει». Σωστά ονομάζει ο Λόγος παιδιά του αυτούς που πραγματοποίησαν την απάθεια με τα όπλα της δικαιοσύνης, παραδίδοντάς μας μ' αυτά μια διδασκαλία, ότι το αγαθό που αποχτούμε με την επιμέλειά μας δεν είναι τίποτε διαφορετικό από εκείνο που έχει αποτεθεί από την αρχή στην φύση μας. Γιατί τόσο κι αυτός που κρέμασε στο μηρό το σπαθί του αποτίναξε από πάνω του το πάθος με την προσοχή στο βίο της αρετής, όσο κι όποιος κοπιάζει στην ηλικία δεν αισθάνεται ένα τέτοιο πάθος· γιατί η νηπιακή ηλικία δε χωρεί το πάθος αυτό. Είναι λοιπόν το ίδιο να εννοήσουμε οπλίτες που βρίσκονται γύρω από το κρεβάτι (περί την κλίνην) καθενός καθώς και νήπια που αναπαύονται πάνω στο στρώμα (επί της κοίτης)· η απάθεια είναι μία κι εκείνων που δεν ένιωσαν και κείνων που αποτίναξαν το πάθος. Οι πρώτοι δεν το συνειδητοποίησαν ακόμη, ενώ οι άλλοι ξανάφεραν (επανήγαγαν) τον εαυτό τους σ' αυτή την κατάσταση, αφού με την απάθεια γύρισαν κι έγιναν παιδιά, γιατί είναι ευτυχία να βρεθεί κανείς μέσα σ' αυτά, γενόμενος ή νήπιο (παιδίον) ή οπλίτης ή αληθινός Ισραηλίτης, ως μεν Ισραηλίτης να βλέπει το Θεό με καθαρή καρδία, ως δε οπλίτης να φυλάει με απάθεια και καθαρότητα το κρεβάτι του βασιλιά (την κλίνην του βασιλέως), δηλαδή την εαυτού καρδία του, και ως παιδί ν' αναπαύεται πάνω στη μακάρια κοίτη με τη δύναμη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

Το πρωτότυπο κείμενο

Μετὰ δὲ τὴν ἐπὶ τῷ κάλλει μαρτυρίαν οἱ φίλοι τοῦ νυμφίου καὶ παρασκευασταὶ τοῦ ἁγνοῦ θαλάμου καὶ τῆς καθαρᾶς νύμφης προμνήστορες ὑποδεικνύουσιν αὐτῇ τῆς βασιλικῆς κλίνης τὸ κάλλος, ὡς ἂν μᾶλλον εἰς ἐπιθυμίαν τὴν νύμφην ἀγάγοιεν τῆς θείας τε καὶ ἀχράντου μετ' αὐτοῦ συμβιώσεως. ἡ δὲ ὑπογραφὴ τῆς τοῦ βασιλέως κλίνης αὕτη ἐστίν, ἣν τῷ δεικτικῷ λόγῳ ὑπ' ὄψιν ἄγουσιν αὐτῇ δι' ὧν διεξέρχονται· λέγουσι γάρ· Ἰδοὺ ἡ κλίνη τοῦ Σαλωμών, ἑξήκοντα δυνατοὶ κύκλῳ αὐτῆς ἀπὸ δυνατῶν Ἰσραήλ, πάντες κατέχοντες ῥομφαίαν, δεδιδαγμένοι πόλεμον· ἀνὴρ ῥομφαία αὐτοῦ ἐπὶ τὸν μηρὸν αὐτοῦ ἀπὸ θάμβους ἐν νυξίν. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἐκ τῆς ἱστορίας ὁ περὶ τῆς κλίνης λόγος ἐστί, παντὶ δῆλον ἂν γένοιτο διὰ τῶν σωματικῶς περὶ τοῦ Σολομῶνος ἱστορηθέντων, οὗ καὶ τὰ βασίλεια καὶ τὴν τράπεζαν καὶ τὴν λοιπὴν ἐν τῇ βασιλείᾳ διαγωγὴν μετὰ πάσης ἀκριβείας ὁ λόγος ὑπέγραψεν. καινὸν δέ τι καὶ παρηλλαγμένον εἶπε περὶ τῆς κλίνης οὐδέν, ὡς πᾶσαν ἀνάγκην εἶναι μὴ παραμεῖναι τῷ γράμματι τὴν ἐξήγησιν, ἀλλὰ διά τινος ἐπιμελεστέρας κατανοήσεως μεταλαβεῖν τὸν λόγον εἰς πνευματικὴν θεωρίαν τῆς ὑλικῆς ἐμφάσεως τὸν νοῦν ἀποστήσαντας. 

τίς γὰρ ἂν ἐξ ὁπλιτῶν ἑξήκοντα καλλωπισμὸς γένοιτο κλίνης νυμφικῆς, οἷς μάθημα μὲν τὰ φοβερὰ τοῦ πολέμου, κόσμος δὲ ἡ ῥομφαία προβεβλημένη τοῦ σώματος, θάμβος δὲ περὶ αὐτοὺς νυκτερι νόν; (τὴν γὰρ φοβερὰν ἔκπληξιν τὴν ἐκ δειμάτων τινῶν νυκτερινῶν γινομένην διὰ τῆς τοῦ θάμβους λέξεως ὁ λόγος ἐνδείκνυται, ἣν τοῖς ὁπλίταις τούτοις προσεῖναι λέγει.) οὐκοῦν παντὶ τρόπῳ ζητητέον ἂν εἴη διάνοιάν τινα διὰ τῶν ῥητῶν τούτων τοῖς προτεθεωρημένοις ἀκόλουθον. τίς οὖν ἐστιν ἡ διάνοια; ἔοικε τὸ θεῖον κάλλος ἐν τῷ φοβερῷ τὸ ἐράσμιον ἔχειν ἀπὸ τῶν ἐναντίων τῷ σωματικῷ κάλλει δεικνύμενον· ἐνταῦθα μὲν γὰρ ἑλκτικὸν εἰς ἐπιθυμίαν ἐστὶ τὸ προσηνὲς τῇ ὄψει καὶ μειλίχιον καὶ πάσης φοβερᾶς τε καὶ θυμώδους διαθέσεως κεχωρισμένον, τὸ δὲ ἀκήρατον κάλλος ἐκεῖνο ἡ φοβερά τε καὶ κατάπληκτος ἀνδρεία ἐστίν. ἐπειδὴ γὰρ ἡ ἐμπαθὴς καὶ ῥυπῶσα τῶν σωμάτων ἐπιθυμία τοῖς τῆς σαρκὸς μέλεσιν ἐγκαθημένη καθάπερ τι σύνταγμα λῃστρικὸν ἐνεδρεύει τὸν νοῦν καὶ αἰχμάλωτον ἄγει πολλάκις πρὸς τὸ ἑαυτῆς βούλημα συναρπάσασα, ἐχθρὸν δὲ τῷ θεῷ τὸ γινόμενον, καθώς φησιν ὁ ἀπόστολος ὅτι Τὸ φρόνημα τῆς σαρκὸς ἔχθρα εἰς θεόν, διὰ τοῦτο ἀκόλουθόν ἐστιν ἐκ τῶν ἐναντίων τῇ σωματικῇ ἐπιθυμίᾳ τὸν θεῖον ἔρωτα γίνεσθαι, ὥστε εἰ ταύτης καθηγεῖται ἔκλυσις καὶ ἄνεσις καὶ βλακώδης διάχυσις, ἐκεῖ τὴν ἐπίφοβόν τε καὶ κατάπληκτον ἀνδρείαν ὕλην τοῦ θείου ἔρωτος γίνεσθαι· τοῦ γὰρ ἀνδρώδους θυμοῦ τὸν τῆς ἡδονῆς λόχον καταπτοήσαντός τε καὶ φυγαδεύσαντος οὕτω τὸ καθαρὸν τῆς ψυχῆς ἀναφαίνεται κάλλος μηδενὶ πάθει σωματικῆς ἐπιθυμίας καταρρυπούμενον.

οὐκοῦν ἀναγκαίως ἡ νυμφικὴ τοῦ βασιλέως κλίνη τοῖς ὁπλίταις ἐν κύκλῳ διαλαμβάνεται, ὧν ἡ τοῦ πολεμεῖν ἐμπειρία καὶ τὸ πρόχειρον ἔχειν ἐπὶ τοῦ μηροῦ τὴν ῥομφαίαν θάμβος καὶ ἔκπληξιν ἐμποιεῖ τοῖς σκοτεινοῖς λογισμοῖς τοῖς ἐν νυξί τε καὶ σκοτομήνῃ τοὺς εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ λοχῶσί τε καὶ τοξεύουσιν. ὅτι γὰρ ἀναιρετικὴ τῶν ῥυπαρῶν ἡδονῶν ἐστιν ἡ τῶν περιεστοιχισμένων τὴν κλίνην ἐξόπλισις, δῆλον ἂν γένοιτο διὰ τῆς ὑπογραφῆς τοῦ λόγου ὅς φησιν ὅτι Πάντες δεδιδαγμένοι πόλεμον, ἀνὴρ ῥομφαία αὐτοῦ ἐπὶ τὸν μηρὸν αὐτοῦ· ἀληθῶς γὰρ εἰδότων ἐστίν, ὅπως ἀντιστρατεύεσθαι χρὴ τῇ σαρκί τε καὶ τῷ αἵματι, τὸ τὴν ῥομφαίαν τῷ μηρῷ ἔχειν ἐφηρμοσμένην. νοεῖ δὲ πάντως ὁ τῶν γραφικῶν αἰνιγμάτων οὐκ ἄπειρος ἔκ τε τῆς τοῦ μηροῦ μνήμης τὸ σημαινόμενον καὶ ὅτι ῥομφαία ὁ λόγος ἐστίν. ὁ τοίνυν τὸ φοβερὸν ὅπλον, λέγω δὲ τὴν τῆς σωφροσύνης ῥομφαίαν, διεζωσμένος οὗτός ἐστι τῇ ἀφθάρτῳ κλίνῃ ἐράσμιος, εἷς τῶν δυνατῶν Ἰσραὴλ καὶ τοῦ καταλόγου τῶν ἑξήκοντα ἄξιος. τὸν δὲ ἀριθμὸν τοῦτον ἔχειν μέν τινα μυστικὸν λόγον οὐκ ἀμφιβάλλομεν, ἀλλὰ μόνοις ἐκείνοις δῆλον, οἷς ἀποκαλύπτει τὰ κεκρυμμένα μυστήρια ἡ τοῦ πνεύματος χάρις, ἡμεῖς δὲ καλῶς ἔχειν φαμὲν τῶν προχείρων τοῦ λόγου νοημάτων ἐμφορηθέντας, καθὼς ἐπὶ τοῦ πάσχα νομοθετεῖ Μωϋσῆς τῶν προφαινομένων σαρκῶν ἐμφαγόντας ἀπολυπραγμόνητον ἐᾶσαι τὸ τοῖς ὀστέοις τῆς ἀσαφείας ἐγκεκρυμμένον. εἰ δέ τίς ἐστιν ἐπιθυμη τὴς τῶν κρυφίων μυελῶν τοῦ λόγου, ζητείτω παρὰ τοῦ τὰ κεκρυμμένα τοῖς ἀξίοις ἀποκαλύπτοντος. 

ὡς δ' ἂν μὴ δοκοίημεν ἀγύμναστον παρατρέχειν τὸν λόγον μηδὲ καταρραθυμεῖν τοῦ θείου προστάγματος τοῦ ἐρευνᾶν τὰς θείας διακελευο μένου γραφάς, οὑτωσὶ τὸν περὶ τῶν ἑξήκοντα λόγον διασκο πήσωμεν· δώδεκα ῥάβδοι κατ' ἀριθμὸν τῶν φυλῶν τοῦ Ἰσραὴλ κατὰ πρόσταγμα θεῖον παρὰ τοῦ Μωϋσέως λαμβάνονται, ἀλλὰ μία τῶν πασῶν προετιμήθη μόνη παρὰ τὰς ἄλλας βλαστήσασα. πάλιν παρὰ τοῦ τοῦ Ναυὴ Ἰησοῦ ἰσάριθμοι ταῖς φυλαῖς τοῦ Ἰσραὴλ λίθοι ἐκ τοῦ Ἰορδάνου λαμβάνονται, ὧν οὐδὲ εἷς ἀπόβλητος γίνεται πάντων ὁμοτίμως εἰς μαρτυ ρίαν τοῦ κατὰ τὸν Ἰορδάνην μυστηρίου παραληφθέντων. καὶ πολὺ τὸ ἀκόλουθον ἐν τοῖς ἱστορουμένοις ἐστίν· προκοπὴν γάρ τινα τοῦ λαοῦ πρὸς τὸ τελειότερον ὁ λόγος ἐνδείκνυται, ὡς ἐν ἀρχαῖς μὲν τῆς νομοθεσίας μίαν εὑρεθῆναι ῥάβδον ζῶσάν τε καὶ βλαστάνουσαν, τὰς δὲ λοιπὰς ὡς ξηράς τε οὔσας καὶ ἀκάρπους ἀποβληθῆναι. πλείονος δὲ διαγεγονότος χρόνου καὶ τῶν νομικῶν αὐτοῖς παραγγελμάτων ἐν ἀκριβεστέρᾳ κατανοήσει γεγενημένων, ὡς καὶ τὴν ἐκ δευτέρου περιτομὴν τὴν παρὰ τοῦ Ἰησοῦ αὐτοῖς ἐπαγομένην καὶ νοῆσαι καὶ δέξασθαι τῆς πετρίνης μαχαίρας περιελούσης αὐτῶν πᾶν τὸ ἀκάθαρτον (νοεῖ δὲ πάντως ὁ συνετὸς ἀκροατὴς τῆς τε πέτρας καὶ τῆς μαχαίρας τὸ σημαινόμενον), εἰκὸς ἦν βεβαιω θείσης ἐν αὐτοῖς τῆς νομίμου τε καὶ ἐναρέτου ζωῆς μηδένα τῶν λίθων τῶν ἐπ' ὀνόματι τῶν Ἰσραηλιτικῶν φυλῶν παραληφθέντων εὑρεθῆναι ἀπόβλητον. 

ἐπεὶ δὲ χρὴ πάντοτε τῶν ἀγαθῶν τὰς ἐπαυξήσεις ἐπιζητεῖν, ὅτε προῆλθεν ὁ χρόνος, καὶ ἡ δύναμις τοῦ Ἰσραὴλ μείζων ἐγένετο· οὕτω γάρ φησιν ἐν τοῖς προκειμένοις ἡμῖν ῥητοῖς ὁ λόγος ὅτι ἀπὸ δυνατῶν Ἰσραὴλ τότε οὐκέτι εἷς ἀπὸ φυλῆς λίθος ἢ μία ῥάβδος λαμβάνεται, ἀλλὰ πέντε ἀντὶ ῥάβδων ἢ λίθων ἀφ' ἑκάστης φυλῆς ἄνδρες πολεμισταί, δεδιδαγμένοι πόλεμον, αἴροντες ῥομφαίαν, ἀπὸ δυνατῶν Ἰσραὴλ τὴν θείαν κλίνην περιστοιχίζονται, ὧν διὰ τοῦτο οὐδεὶς ἀπόβλητος γίνεται, διότι πάσης φυλῆς ἀπαρχὴ οἱ πέντε γίνονται, ὧν ὁ ἀριθμὸς δωδεκάκις κεφαλαιούμενος τὸ πλήρωμα ποιεῖ τῶν ἑξήκοντα. χρὴ τοίνυν πέντε ἀφ' ἑκάστης φυλῆς φοβεροὺς ὁπλομάχους φύλακας τῆς τοῦ βασιλέως κλίνης γενέσθαι, ὡς, εἴ γε λείποι τῷ ἀριθμῷ τῶν πέντε, ἀπαράδεκτον εἶναι καὶ τὸ λειπόμενον. 

Ἆρ' ἐστι λοιπὸν κατατολμῆσαι τοῦ ἐνθυμήματος, πῶς ἀφ' ἑκάστης φυλῆς οἱ πέντε ὁπλίζονται, ἵνα τῆς βασιλικῆς κλίνης φύλακες γένωνται, πῶς ἕκαστος τῶν πέντε τούτων φοβερὸς τοῖς ἀντιτεταγμένοις διὰ τῆς ὁπλίσεως γίνεται τὴν ῥομφαίαν τοῦ μηροῦ προβαλλόμενος; ἢ δῆλόν ἐστιν ὅτι ὁ εἷς ἄνθρωπος οἱ πέντε οὗτοι ὁπλῖταί εἰσιν ἑκάστης αἰσθήσεως τὴν πρόσφορον ἑαυτῇ ῥομφαίαν εἰς κατάπληξιν τῶν ἐναντίων προβαλλομένης; ὀφθαλμοῦ ῥομφαία τὸ διὰ παντὸς ὁρᾶν πρὸς τὸν κύριον καὶ ὀρθὰ βλέπειν καὶ μηδενὶ τῶν ῥυπαρῶν θεαμάτων καταμολύνεσθαι, ἀκοῆς ὅπλον ὡσαύτως ἡ τῶν θείων διδαγμάτων ἀκρόασις καὶ τὸ μηδέποτε μάταιον λόγον ἐν ἑαυτῇ παραδέξασθαι. οὕτως ἔστιν ὁπλίσαι καὶ τὴν γεῦσιν καὶ τὴν ἁφὴν καὶ τὴν ὄσφρησιν τῇ τῆς ἐγκρατείας ῥομφαίᾳ καταλλήλως ἑκάστην τῶν αἰσθήσεων θωρακίζοντα, δι' ὧν γίνεται θάμβος καὶ ἔκπληξις τοῖς σκοτεινοῖς ἐχθροῖς, ὧν καιρὸς εἰς τὴν κατὰ τῶν ψυχῶν ἐπιβουλὴν ἡ νὺξ γίνεται καὶ τὸ σκότος. ἐν ταύτῃ γὰρ εἶπεν ὁ προφήτης τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ τὴν πονηρὰν βρῶσιν ἑαυτοῖς ἐκ τῶν τοῦ θεοῦ ποιμνίων περιεργάζεσθαι· Ἔθου γάρ, φησί, σκότος καὶ ἐγένετο νύξ· ἐν αὐτῇ διελεύσονται πάντα τὰ θηρία τοῦ δρυμοῦ, σκύμνοι ὠρυόμενοι ἁρπάσαι. 

ἐπειδὴ τοίνυν Ἰσραὴλ γίνεται πᾶς ὁ σῳζόμενος (Οὐ γὰρ πάντες οἱ ἐξ Ἰσραὴλ οὗτοι Ἰσραήλ, ἀλλ' ὅσοι βλέπουσι τὸν θεὸν ἐκ τῆς ἐνεργείας κυρίως τῇ προσηγορίᾳ ταύτῃ κατονομάζονται), ἴδιον δὲ τοῦ ὁρῶντός ἐστι τὸν θεὸν τὸ μηδενὶ τῶν αἰσθητηρίων πρὸς ἁμαρτίαν βλέπειν (οὐδεὶς γὰρ δύναται πρὸς δύο κυρίους ὁρᾶν, ἀλλὰ χρὴ τὸν ἕνα μισηθῆναι πάντως, εἰ μέλλοι ἀγαπᾶ σθαι ὁ ἕτερος), τούτου χάριν μία κλίνη τοῦ βασιλέως γίνεται πᾶν τὸ σῳζόμενον· εἰ γὰρ πάντες ὄψονται τὸν θεὸν οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ γενόμενοι, οἱ δὲ τὸν θεὸν ἰδόντες Ἰσραὴλ κυρίως γίνονταί τε καὶ ὀνομάζονται, δώδεκα δὲ διαιρεῖται φυλαῖς κατά τινα λόγον ἀπόρρητον τοῦτο τὸ ὄνομα, καλῶς τὸ πλήρωμα τῶν σῳζομένων τῷ ἀριθμῷ τῶν ἑξήκοντα κεφα λαιοῦται ἑνὸς μὲν ἀφ' ἑκάστου μέρους λαμβανομένου, εἰς πέντε δὲ ὁπλίτας κατὰ τὸν ἀριθμὸν τῶν αἰσθήσεων τοῦ ἑνὸς τούτου μεριζομένου. 

οὐκοῦν πάντες οἱ τὴν θείαν ἐνδυσάμενοι πανοπλίαν μίαν κυκλοῦσι τοῦ βασιλέως κλίνην εἷς Ἰσραὴλ οἱ πάντες γενόμενοι καὶ διὰ τῶν δώδεκα φυλῶν τῆς πενταχῇ νοουμένης ἀριστείας εἰς τὸν ἀριθμὸν τῶν ἑξήκοντα πάντως ἀνακεφαλαιουμένου τοῦ τῶν ἀριστέων πληρώματος μία παράταξις καὶ στρατὸς εἷς καὶ μία κλίνη, τουτέστιν ἐκκλησία μία καὶ λαὸς εἷς καὶ νύμφη μία οἱ πάντες γενήσονται ὑφ' ἑνὶ ταξιάρχῃ καὶ ἐκκλησιαστῇ καὶ νυμφίῳ πρὸς ἑνὸς σώματος κοινωνίαν συναρμοζόμενοι. τὸ δὲ κλίνην τὴν ἀνάπαυσιν εἶναι τῶν σῳζομένων καὶ ἐκ τῆς τοῦ κυρίου φωνῆς διδασκό μεθα, ὅς φησι πρὸς τὸν ἀναιδῶς ἐν νυκτὶ θυροκρουστοῦντα ὅτι Ἤδη ἡ θύρα κέκλεισται καὶ τὰ παιδία μετ' ἐμοῦ ἐπὶ τῆς κοίτης ἐστίν. καλῶς δὲ τοὺς διὰ τῶν ὅπλων τῆς δικαιοσύνης τὸ ἀπαθὲς ἑαυτοῖς κατορθώσαντας παιδία κατονομάζει ὁ λόγος δόγμα διὰ τούτων ἡμῖν ὑφηγούμενος, ὅτι τὸ ἐξ ἐπιμελείας προσγινόμενον ἡμῖν ἀγαθὸν οὐκ ἄλλο τί ἐστι παρὰ τὸ ἐξ ἀρχῆς ἐναποτεθὲν τῇ φύσει· ὅ τε γὰρ τῷ μηρῷ τὴν ῥομφαίαν διαζωσάμενος διὰ προσοχῆς τοῦ κατ' ἀρετὴν βίου τὸ πάθος ἀπεσκευάσατο τό τε νήπιον τῇ ἡλικίᾳ ἀναισθήτως ἔχει τοῦ τοιούτου πάθους· οὐ γὰρ χωρεῖ τὸ πάθος ἡ νηπιότης. οὐκοῦν ταὐτόν ἐστιν ὁπλίτας τε περὶ τὴν κλίνην εἶναι μαθεῖν καὶ νήπια ἐπὶ τῆς κοίτης ἀναπαυόμενα· μία γὰρ ἐπ' ἀμφο τέρων ἡ ἀπάθεια τῶν τε μὴ παραδεξαμένων καὶ τῶν ἀπωσα μένων τὸ πάθος· οἱ μὲν γὰρ οὔπω ἔγνωσαν, οἱ δὲ πρὸς τὴν τοιαύτην κατάστασιν ἑαυτοὺς ἐπανήγαγον στραφέντες καὶ παιδία τῇ ἀπαθείᾳ γενόμενοι, ὡς μακάριον τὸ ἐν τούτοις 6.199 εὑρεθῆναι ἢ παιδίον ἢ ὁπλίτην ἢ ἀληθινὸν Ἰσραηλίτην γενόμενον, ὡς μὲν Ἰσραηλίτην ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ τὸν θεὸν ὁρῶντα, ὡς δὲ ὁπλίτην ἐν ἀπαθείᾳ καὶ καθαρότητι τὴν τοῦ βασιλέως κλίνην, τουτέστιν τὴν ἑαυτοῦ καρδίαν φυλάσσον τα, ὡς δὲ παιδίον ἐπὶ τῆς μακαρίας κοίτης ἀναπαυόμενον ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.