Ο ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΙΤΣΕ - Michael Gillespie (42)

     Συνέχεια από: Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2022

Nihilism Before Nietzsche

Michael Allen Gillespie

Μετάφραση: Γιώργος Ν. Μερτίκας

ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΟΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΕΞΑΠΟΛΥΜΕΝΟΙ

Ο ρωσικός μηδενισμός και η επιδίωξη του προμηθεϊκού

Ο θρίαμβος της τρομοκρατίας

Οι περισσότεροι ριζοσπάστες απέρριπταν τον γιακωβινισμό του Nechaev, μια και τον θεωρούσαν ασυμβίβαστο με την πίστη τους στη σοφία και στους θεσμούς του λαού. Αγαναχτούσαν επίσης με την ανυπαρξία ηθικότητας και με την προθυμία του να εξαπατά και να δολοφονεί τους συντρόφους του επαναστάτες. Το επαναστατικό κίνημα στις αρχές της δεκαετίας του 1870 ήταν ακόμη σε μεγάλο βαθμό αφοσιωμένο στη θρησκεία της ανθρωπιάς και δεν είχε υιοθετήσει τη θρησκεία της τρομοκρατίας και της επανάστασης.

Στο επίκεντρο αυτής της θρησκείας της ανθρωπιάς ήσαν οι τσαϊκοφσκιστές. Έχοντας αδιαφορήσει για ό,τι θεωρούσαν πως είναι οι ιησουιτικές αρχές του Nechaev, επιζητούσαν την καθαρότητα μέσω της ολοκληρωτικής αυτοθυσίας. Ο Ν.V. Chaikovsky, ωστόσο, είχε συλληφθεί και εκτοπιστεί στον γενέθλιο τόπο του Orel, όπου εγκατέλειψε την επαναστατική δραστηριότητα χάριν αυτού που αποκαλούσε θεανθρωπισμό. Ο M.F. Frolenko, μεταγενέστερος ριζοσπάστης συνωμότης, περιέγραφε την εξέλιξή του με κάπως ειρωνική διάθεση: «Δεν υπήρχε ανάγκη για συνωμοσίες, μυστικότητα, επανάσταση και εξεγέρσεις. Αρκούσε να απαλλαγεί κανείς από ελαττώματα και διαστροφές, να αισθανθεί θεάνθρωπος, να πιστεύει ότι ήταν τέτοιος. Ο ίδιος το πίστευε με απόλυτο τρόπο».

Η σύλληψη του Προπαγανδιστή (1892), πίνακας του Ίλια Ρέπιν

Ενώ ο Chaikovsky ανακάλυψε με φιχτιανό τρόπο τον υπεράνθρωπο στον εαυτό του, οι οπαδοί του και πολλοί άλλοι νεαροί Ρώσοι τον αναζητούσαν στην αγροτιά κατά τη διάρκεια του «Κινήματος προς τον Λαό» το 1873-74. Η αγροτιά ήταν προ πολλού αντικείμενο της ρομαντικής φαντασίωσης μεταξύ των λαϊκιστών μηδενιστών, αλλά η πλειονότητά τους δεν κατανοούσε πραγματικά τον λαό. Ο στόχος του «Κινήματος προς τον Λαό» ήταν να αναλάβει ο ίδιος ο λαός την υπόθεση της επανάστασης. Με αυτό τον σκοπό κατά νου, χιλιάδες νέοι άνθρωποι εγκατέλειψαν την Αγία Πετρούπολη και τη Μόσχα το καλοκαίρι του 1874 για να οργανώσουν την αγροτιά στην ύπαιθρο. Το κίνημα είχε ελπιδοφόρο, ιεραποστολικό αέρα, αλλά ήταν πλήρης αποτυχία. Η αγροτιά όχι μόνο δεν ήταν πρόθυμη να ακολουθήσει την ηγεσία των νεαρών διανοουμένων αλλά συχνά τους κατέδιδε στην αστυνομία. Μολονότι αυτή η απόπειρα να οργανωθεί η αγροτιά απέτυχε, ανησύχησε τη μοναρχία, που έδρασε αποφασιστικά για να θέσει τέρμα σε αυτή την κινητοποίηση. Πάνω από τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν, εκτοπίστηκαν ή βασανίστηκαν από την αστυνομία. Αυτή η ενέργεια καταρράκωσε το λαϊκιστικό στοιχείο στο μηδενιστικό κίνημα και τερμάτισε την ανοικτή φάση του κινήματος. Οι λαΐκιστές απέτυχαν επειδή δεν έλαβαν σοβαρά υπ' όψιν την πολιτική, αφού νόμιζαν ότι η πολιτική ήταν κάτι το ξεπερασμένο, μια και συνδεόταν ακόμη με τη μεταφυσική εποχή της παγκόσμιας ιστορίας, που ήταν ήδη παρωχημένη. 

Η παραδοχή ότι ο λαός δεν ήταν τα αλυσοδεμένα προμηθεϊκά πλάσματα τα οποία φανταζόταν η διανόηση επανέφερε τους επαναστάτες στον γιακωβίνικο ελιτισμό του Μπαζάροφ και του Nechaev. Ο νέος Προμηθέας δεν βρισκόταν στον λαό αλλά ανάμεσα στους ίδιους τους επαναστάτες. Ακολουθώντας αυτή τη λογική, οι επαναστάτες ξεκίνησαν μια μάχη με τη μοναρχία προκειμένου να κριθεί τίνος οι νόμοι θα επικρατήσουν. 

Οι πρώτες από αυτές τις προμηθεϊκές προσπάθειες έγιναν από τη δεύτερη ομάδα με την επωνυμία «Γη και Ελευθερία». Μια σειρά μελών της παρασύρθηκε από το περιβάλλον του Nechaev και επηρεάστηκε βαθύτατα από τις μεθόδους του. Επιτέθηκαν στις ηγετικές φυσιογνωμίες της μοναρχίας. Η πρώτη από αυτές τις επιθέσεις ήταν η απόπειρα να δολοφονηθεί ο στρατηγός Trepov από τη Vera Zasulich τον Ιανουάριο του 1878 επειδή μαστίγωσε τον ριζοσπάστη Bogolyubov (A.S. Emelyanov). Προσήχθη σε δίκη, απαλλάχθηκε τον Μάρτιο του 1878 και εγκατέλειψε εσπευσμένα τη χώρα προτού προλάβει να τη θέσει υπό

Sergey Stepnyak-Kravchinsky

περιορισμό η αστυνομία. Το αποτέλεσμα αυτής της απαλλαγής και της σθεναρής υποστήριξης του Τύπου στην απόφαση ήταν ότι οι ριζοσπάστες άρχισαν να πιστεύουν πως διέθεταν ευρεία υποστήριξη, και έτσι επέτειναν τις δραστηριότητές τους. Τον Αύγουστο του 1878 ο στρατηγός Mezentosov, επικεφαλής της αστυνομίας, δολοφονήθηκε από τον Sergey Kravchinsky∙ τον Φεβρουάριο του 1879 ο Alexander Kropotkin, κυβερνήτης της Καρκοβίας, δολοφονήθηκε από τον Grigory Goldenberg∙ τον Μάρτιο ο Leon Mirsky αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Drenteln, τον νέο αρχηγό της αστυνομίας, και τον Απρίλιο ο Alexander Solovey αποπειράθηκε να σκοτώσει τον τσάρο.

Η μοναρχία θορυβήθηκε από αυτά τα γεγονότα και κήρυξε στρατιωτικό νόμο. Η καταστολή προξένησε απώλειες στην ομάδα «Γη και Ελευθερία» και επέφερε διάσπαση ανάμεσα σε όσους ενδιαφέρονταν για τη διανομή της γης και σε όσους αγωνίζονταν για ελευθερία. Οι πρώτοι έγιναν η «Μαύρη Διανομή» και οι δεύτεροι η «Βούληση του Λαού». Ο σχηματισμός και η οργάνωση της «Βούλησης του Λαού» από τον Andrey Zhelyabov ήταν ένα σημαντικό βήμα προκειμένου να αποδεχθεί το ριζοσπαστικό κίνημα το όραμα του Nechaev για τον προμηθεϊκό επαναστάτη και τις συνωμοτικές αρχές του για την επαναστατική οργάνωση. Η ομάδα αφοσιώθηκε στη δολοφονία του τσάρου. Τα μέλη της ήσαν επιδέξια, θαρραλέα, ακατάβλητα και αδυσώπητα. Καμία θυσία δεν ήταν πολύ μεγάλη και στο σύνολό τους είχαν αποδεχθεί το θεμελιώδες αξίωμα του Nechaev ότι η ζωή τους δεν ανήκε πλέον στους ίδιους. Με αυτούς ο Μπαζάροφ και ο Ραχμέτοφ ζωντάνεψαν πραγματικά. Παρά τις πολλές αποκαρδιωτικές αποτυχίες και συλλήψεις, τα μέλη της «Βούλησης του Λαού» συνέχισαν τις πυρετώδεις προσπάθειές τους, θυσιαζόμενοι ο ένας μετά τον άλλο για να επιτύχουν τον σκοπό τους. Ανατίναξαν τραίνα, έσκαψαν σήραγγες, τοποθέτησαν βόμβες στα Χειμερινά Ανάκτορα, σκότωσαν σπιούνους της αστυνομίας και, επιπλέον, τοποθέτησαν δικό τους κατάσκοπο στο αρχηγείο της αστυνομίας. Τελικά και εντελώς απροσδόκητα, τα κατάφεραν: Την 1η Μαρτίου 1881 ανατίναξαν τον τσάρο.

Παρ' ότι ήσαν αφοσιωμένοι στην υπόθεσή τους, δεν ήσαν τελείως άσπλαχνοι. Οι βόμβες τους, για παράδειγμα, κατασκευάζονταν για να χρησιμοποιηθούν σε μικρή ακτίνα και γνώριζαν ότι όποιος τη ρίξει είναι πιθανό να σκοτωθεί μαζί με το θύμα, αλλά πίστευαν ότι ήταν αναγκαίο να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος για αθώους περαστικούς. Στη δίκη του ο συνωμότης Zhelyabov ισχυρίστηκε με μεγάλη ειλικρίνεια ότι «η ουσία των διδασκαλιών του Ιησού Χριστού [...] ήταν το πρωταρχικό ηθικό έναυσμά μου». Τα μέλη της «Βούλησης του Λαού» δεν παρακινούνταν από μίσος αλλά λίγο πολύ από θρησκευτικές αρχές. Όπως ο Μπαζάροφ και ο Ραχμέτοφ, ήσαν ουσιαστικά καλοί άνθρωποι οι οποίοι αφοσιώθηκαν ολόψυχα σε μια μηδενιστική ιδεολογία που απαιτούσε μια ζωή άρνησης και καταστροφής. Ενώ ο Nechaev ενσάρκωνε ουσιαστικά τον πόθο για ανηλεή καταστροφή, αυτοί προσδοκούσαν ότι ο Λόγος θα θριαμβεύσει και θα τεθεί τέλος στη βία. Γι' αυτό μετά τη δολοφονία απηύθυναν εκκλήσεις στον νέο τσάρο να θέσει τέλος στην καταπίεση, έτσι ώστε να μην εξωθηθούν σε περαιτέρω τρομοκρατικές ενέργειες. 

Άρνηση της εξομολόγησης (πριν την Εκτέλεση), του Ilya Repin, 1879-1885

Ο νέος τσάρος, ωστόσο, δεν ήταν διατεθειμένος να υποχωρήσει και χρησιμοποίησε τα κατασταλτικά όργανα του κράτους για να καταστρέψει το επαναστατικό κίνημα. Απέμεινε μόνο μια δράκα επαναστατών, οι οποίοι ονομάστηκαν η «Τρομοκρατική Φράξια της Βούλησης του Λαού». Ο στόχος τους ήταν η δολοφονία του νέου τσάρου. Καθώς δεν ήσαν εξίσου καλά οργανωμένοι με τους προκατόχους τους, ανακαλύφθηκαν, συνελήφθησαν και προσήχθησαν σε δίκη. 

Μεταξύ των μελών τους ήταν ένας λαμπρός και ευλαβής νεαρός φοιτητής των φυσικών επιστημών, ο Alexander Ulyanov (μεγάλος αδελφός του Λένιν). Όπως και ο Chernyshevsky, τον οποίο διάβαζε με μεγάλο θαυμασμό, ο Ulyanov πίστευε ότι η διανόηση ήταν ο ανθός των καλύτερων ανθρώπων και ότι ήταν ηθικό χρέος του να υπηρετήσει την υπόθεση της απελευθέρωσης. Στη δίκη του προσπάθησε να προστατέψει τους συντρόφους του συνωμότες αναλαμβάνοντας όλη την ευθύνη ο ίδιος. Το κράτος, ωστόσο, ήταν αμείλικτο, και έτσι ο ίδιος και οι σύντροφοί του συνωμότες αντιμετωπίστηκαν με τον σκληρότερο δυνατό τρόπο. [Όταν η εφημερίδα της Αγίας Πετρούπολης που μετέφερε την είδηση ​​της εκτέλεσης του Ουλιάνοφ έφτασε στην οικογένειά του στο Σιμπίρσκ, ο 17χρονος αδελφός του, Λένιν, αναφέρθηκε ότι είπε "Θα τους κάνω να πληρώσουν γι' αυτό! Το ορκίζομαι".]

Με την αποτυχία αυτής της απόπειρας δολοφονίας και την εκτέλεση των συνωμοτών, η τελευταία ενεργή επαναστατική οργάνωση στη Ρωσία εξαλείφθηκε. Όλοι οι σημαντικοί επαναστάτες ηγέτες απελάθηκαν από τη Ρωσία και κάθε ελπίδα για λαϊκή εξέγερση συντρίφτηκε. Η λαϊκιστική θρησκεία της ανθρωπιάς που είχε κυριαρχήσει στο επαναστατικό κίνημα τη δεκαετία του 1860 παραδόθηκε στη συνωμοτική πολιτική και στον γιακωβινισμό. Το μέλλον δεν ανήκε στον κόσμο της Βέρα Πάβλοβνα αλλά στους Μπαζάροφ, Nechaev και τελικά, πράγμα διόλου ασήμαντο, στους νεότερους αδελφούς του Alexander Ulyanov, τους Lenin.