Η αναίσθησία του δικαιώματος στην οικολογία – 1

Η αναισθησία του δικαιώματος στην οικολογία - 1 (1-2)
του Roberto Pecchioli

Αναδιατάσσοντας παλιά χαρτιά, βρήκαμε μια από τις παρεμβάσεις μας, με ημερομηνία 2001. Ένα απόσπασμα αφορά το περιβαλλοντικό θέμα και, δυστυχώς, φαίνεται να έχει γραφτεί σήμερα, σημάδι ότι τα προβλήματα παρατείνονται, δεν επιλύονται ή ακόμη δεν αντιμετωπίζονται. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο «στα δεξιά», όπου ένα ανεξίτηλο εξαρτημένο αντανακλαστικό κλείνει τα μάτια σε πάρα πολλές αλήθειες. Το πιο φλέγον αφορά το περιβάλλον και τη λέξη που το ορίζει, οικολογία. Έτσι εκφραζόμασταν πριν από σχεδόν είκοσι χρόνια: χιλιάδες είδη φυτών και ζώων εξαφανίζονται στο όνομα του δόγματος της ανάπτυξης, αιωνόβιες καλλιέργειες και αγροκτήματα εγκαταλείπονται επιδιώκοντας το κέρδος από τις πολυεθνικές, ο επόμενος πόλεμος μάλλον θα να πολεμηθεί για τον έλεγχο των υδάτινων πόρων, ο αέρας δεν αναπνέει λόγω του μιάσματος των απορριμμάτων,το φαινόμενο του θερμοκηπίου προκαλεί συγκλονιστικά αποτελέσματα σε ολόκληρο το οικοσύστημα.

Σήμερα κανείς δεν αρνείται ανοιχτά την αλήθεια αυτών των ισχυρισμών, αλλά, όπως τότε και όπως και στις δεκαετίες του '70 και του '80 του περασμένου αιώνα, όταν τα οικολογικά ζητήματα εισήλθαν στην πολιτική και πολιτιστική συζήτηση με τη βία, νεκρική σιγή στα δεξιά. Πολιτικό δικαίωμα που δεν ελήφθη, παρά το γεγονός ότι η περιβαλλοντική ιδέα συνδέεται ριζικά, φυσικά, με τις ιδρυτικές αρχές αυτού του πολιτικού χώρου. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Γερμανοί διανοούμενοι του διαμετρήματος του Oswald Spengler και ο Friedrich Georg Juenger , ο αδερφός του Ernst , τους αντιμετώπισαν πρώτοι.. Η υπεράσπιση της γης, των πόρων της, των ειδών, των διαφορετικών ζωικών και λαχανικών ειδών και των φυλών των ανθρώπων από τήν πιο τρομερή πλάνη που εμφανίστηκε ποτέ στην παγκόσμια σκηνή, η οικονομία της παγκόσμιας συσσώρευσης, μαρκετιστική και παγκοσμιοποιημένη, ήταν και είναι ένα εγχείρημα αυτό πού οι κοσμοθεωρίες που, σωστά ή αδίκως, ταυτίζονται με τήν δεξιά θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν πάνω απ' όλα.

Θα πρέπει να είναι πολύ απλό: υπερασπίζομαι τη φύση, το περιβάλλον, τη γη του καθενός, γιατί το πήρα δώρο στη γέννησή μου, μου παρεδόθη και πρέπει να το αφήσω ανέπαφο, πιο υγιές και καλύτερο αν γίνεται, σε όποιον με διαδεχθεί. Σε αυτή τη φύση έχουν τις ρίζες τους οι λαοί μου, που αξίζουν να ζουν και να διαιωνίζονται μεταξύ άλλων στην αρχική τους ταυτότητα και στον εδαφικό τους ορίζοντα.

Αλλά όχι. Σωστά, ας το πούμε ευθέως, δεν τους νοιάζει. Σίγουρα όχι μεταξύ των ανθρώπων του πολιτισμού: θυμηθείτε απλώς το έργο του Alain De Benoist , τις ανακαλύψεις του Konrad Lorenz, ιδρυτή της ηθολογίας, της επιστήμης που μελετά τις συνήθειες και τα έθιμα των ζωντανών όντων και την προσαρμογή στο περιβάλλον. Από την πολιτική πλευρά, ωστόσο, επικρατεί μια ενοχλητική σιωπή, μια καθυστέρηση που τρομάζει αλλά εξηγεί τις καθυστερήσεις που συσσωρεύτηκαν για τουλάχιστον μισό αιώνα στην κατανόηση των προβλημάτων, πόσο μάλλον στον προσδιορισμό μιας πολιτιστικής και πολιτικής ατζέντας. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι: ο ένας είναι η συνοφρυωμένη ακινησία της πλειοψηφίας, σκαρφαλωμένη σε ένα ψεύτικο και σε κάθε περίπτωση ξεθωριασμένο όραμα του κόσμου. Ένας άλλος λόγος είναι η γελοία αντιαριστερή προκατάληψη. Αν το «αριστερά» (όρος του οποίου τη σημασία δεν μας ρωτούν καν!) λένε ότι σήμερα είναι μια συννεφιασμένη μέρα, από την άλλη πρέπει να απαντήσουμε όχι, είναι μια όμορφη ηλιόλουστη μέρα. Η θλιβερή συνέπεια του να ορίζει κανείς τον εαυτό του αρνητικά: δεξιός ως μη αριστερός, όχι κομμουνισμός, όχι κολεκτιβισμός.

Όσβαλντ Σπένγκλερ

Έχουμε βιώσει προσωπικά την αδιαφορία που επιδεικνύεται σε σημείο χλευασμού και σαρκασμού ταβέρνας απέναντι σε όποιον εξέφραζε ιδέες, προσπάθησε να υπερβεί τα τσιτάτα και τα μουχλιασμένα συνθήματα πριν από σαράντα χρόνια. Τέλος, και κατά τη γνώμη μας αυτή είναι η πιο σκοτεινή πλευρά, σε ορισμένους επιμένει μια προοδευτική και σχεδόν προληπτική προγραμματική εμπιστοσύνη στην επιστήμη. Μια «φαουστιανή» αναλαμπή, ας πούμε έτσι: εάν ο άνθρωπος έχει προκαλέσει καταστροφές μέσω των ανακαλύψεων και της τεχνικής κυριαρχίας των νόμων της φύσης, θα είναι η ίδια η επιστήμη και η τεχνολογία που θα βρουν τη θεραπεία. Είναι το σημερινό επιστημονικό παράδειγμα, αποδεκτό χωρίς σκέψη και πάνω απ' όλα τοποθετημένο στην υπηρεσία του φιλελεύθερου μαρκετισμού, ενός ορίζοντα από τον οποίο η δεξιά δεν μπορεί να απελευθερωθεί.Η κατάρα που εμποδίζει κάποιον να δει την πραγματικότητα και να επιβεβαιώσει τις θεμελιώδεις αρχές της στήν συμπεριφορά.

Σκοπεύουμε να αποφύγουμε τη συζήτηση για τις πηγές ενέργειας και επίσης τη διαμάχη για την κλιματική αλλαγή. Δεν γνωρίζουμε αν έχουν ανθρωπική προέλευση ή αν αποτελούν μέρος των μακρών περιόδων της φύσης. Αυτό για το οποίο είμαστε σίγουροι, αφού το βλέπουμε με τα μάτια μας, είναι η ρύπανση, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η τεράστια ποσότητα σκουριάς, απορριμμάτων, υπολειμμάτων διοξειδίου του άνθρακα που μολύνουν τον αέρα, κάνουν τη Γη αβίωτη και απειλούν να τη μετατρέψουν σε μια έρημο. Αρκετά και περισσότερα για να πάρουμε θέση και, πρώτα απ 'όλα, να αμφισβητήσουμε τις ρίζες του φιλελεύθερου ελευθεριάζοντος παραγωγικού δόγματος (που μοιράζονται επίσης οι κολεκτιβιστικές κουλτούρες). Όχι, η μοίρα του ανθρώπου δεν είναι να παράγει όλο και περισσότερα πράγματα, να τα ανταλλάσσει στην αγορά και να τα καταναλώνει σε έναν αγώνα χωρίς γραμμή τερματισμού.

Το ΑΕΠ, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, δεν μετράει ούτε τον πολιτισμό ούτε την ευτυχία, τήν ευημερία παρά τό εύ ζείν. Περιορίζεται στον καθορισμό των αμειβόμενων οικονομικών δραστηριοτήτων που ασκούν οι άνδρες σε αριθμούς που συνδέονται με την ενιαία και καθολική μονάδα μέτρησης, το χρήμα. Η φροντίδα, οι δουλειές του σπιτιού, η στοργή, η αλληλεγγύη, η δωρεά, όλα αυτά που γίνονται χωρίς την παρέμβαση χρημάτων, τα οποία ο Ιβάν Ίλιτς ονόμασε «φιλόξενα», αποκλείονται, παρόλο που είναι αυτά που κάνουν τη ζωή να αξίζει. Σε αντίθεση με μια ειρηνική κοινοτική ζωή, ένας σεισμός βελτιώνει σημαντικά το ΑΕΠ. Πρέπει να θάψουμε τους νεκρούς, να γιατρέψουμε τους τραυματίες, να αφαιρέσουμε τα ερείπια, να ξαναχτίσουμε ό,τι έχει καταρρεύσει. Η οικονομία καλπάζει, το χρήμα γυρίζει: δεν είναι τυχαίο που ο Joseph Schumpeter αποκάλεσε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής «δημιουργική καταστροφή».

Joseph Schumpeter

Ας το παραδεχτούμε: η Γκρέτα Τούνμπεργκ , ουσιαστικά, έχει δίκιο. Φυσικά, είναι μια αθέλητη μαριονέτα στα χέρια του συστήματος, ο ολιγαρχικός Γάτος και η Αλεπού που γνωρίζουν τις συνθήκες του πλανήτη περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, έχουν στα χέρια τους τα αληθινά δεδομένα για τις πηγές ενέργειας και τους τρομερούς κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα και ολόκληρη η δημιουργία. Η Γκρέτα αντιπροσωπεύει τον πανούργο μηχανισμό αυτοπροστασίας της εξουσίας. Οι δράστες των καταστροφών προσποιούνται ότι τήν δέχονται με μεγάλη μεγαλοπρέπεια, κάποιος, όπως ο αλκοολικός Ζαν Κλοντ Γιούνκερ υποκλίνεται κιόλας, αλλά το γενικό νόημα είναι να δημιουργηθεί συναγερμός στην κοινή γνώμη για αναδιοργάνωση του συστήματος διατηρώντας παράλληλα όλους τους μοχλούς εξουσίας, μεταθέτοντας το κόστος σε όλους μας. Πρέπει να αλλάξουμε τη ζωή μας, αλλά φοβούνται τις λαϊκές αντιδράσεις: εμείς οι ίδιοι πρέπει να διεκδικήσουμε την αλλαγή πορείας και να πληρώσουμε πρόθυμα το οικονομικό και υπαρξιακό κόστος. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Σουηδή δεν κάνει αναπόφευκτες ερωτήσεις.

Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η προστασία της δημιουργίας, η υπεράσπιση του περιβάλλοντος από την ανόητη ανθρώπινη υπερβολή δεν είναι μόνο ένα κεντρικό θέμα της εποχής μας, αλλά ότι οι πολιτισμοί που συνδέονται με την ταυτότητα, την παράδοση, την υπεροχή του πνεύματος και τη διατήρηση έχουν τις καλύτερες ιδέες και περισσότερα υγιή εργαλεία κρίσης για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, ενωμένα με όλους εκείνους που επιδιώκουν τον ίδιο σκοπό. Φωνάζουμε για άλλη μια φορά στην παλαιά δεξιά ότι οι αρχές που ισχυρίζεται ότι ομολογεί βασίζονται στον σεβασμό των φυσικών νόμων, στη διατήρηση αυτού που υπάρχει –που στη βιολογία ονομάζεται ομοιόσταση– και στην επιθυμία να μεταδοθούν, «εμπόριο», αξίες, αρχές , τον πολιτισμό, και συνεπώς και το περιβάλλον, στις επόμενες γενιές.

Η μετάδοση, η παράδοση, είναι η συγκεκριμένη, υλική χειρονομία της παράδοσης. Δεν έχουμε αποθεματικό πλανήτη: primum vivere, deinde philosophari , είπαν οι Ρωμαίοι πραγματιστές, πρώτα ζήστε, μετά συζητήστε, κάντε φιλοσοφία. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να συλλογιστούμε, ξεκινώντας από τον παραπάνω ισχυρισμό. Δεν υπάρχει plan(et) B , είναι το σύνθημα – παιχνίδι με τις λέξεις του κινήματος της Γκρέτα. Δεν υπάρχει πλανήτης Β, οπότε χρειάζεται η προσπάθεια όλων. Μέχρι στιγμής, καμία αντίρρηση. Αλλά αν δεν ξεφύγουμε από το «παράδειγμα», δηλαδή τις υποχρεωτικές και τρέχουσες ιδέες, το αποτέλεσμα θα είναι άλλη μια καταστροφή: κάποια κοσμητικά αποτελέσματα στον περιβαλλοντικό πόλεμο, αλλά μια περαιτέρω και ακαταμάχητη πρόοδος της παγκοσμιοποίησης. Θα χειροκροτήσουμε μια ολιγαρχική παγκόσμια κυβέρνηση που μεταμφιέζεται σε πράσινη και περιβαλλοντικά σωστή.Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν , λίγο πιο έξυπνος από την Γκρέτα, τον Γιούνκερ και τους μεγαλόσωμους του ΟΗΕ είπε ξεκάθαρα ότι ένα πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί με τις ίδιες ιδέες και μεθόδους – προσθέτουμε, τους ίδιους ανθρώπους – που δημιούργησαν το πρόβλημα.

Αν υπάρχει μόνο ένας πλανήτης και κινδυνεύει, αυτό είναι το μήνυμα που περνά, μόνο μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, ή μια πλανητική κυβέρνηση, μπορεί να μας σώσει. Εδώ είναι το υπονοούμενο, η σύνθεση της θέσης (ο πλανήτης βρίσκεται σε κίνδυνο) και της υπόθεσης (πρέπει να ζούμε διαφορετικά). Εξ ου και η ανάγκη για πολιτισμούς ταυτότητας και γιά μη παραγωγικές κοσμοθεωρίες, ξένες προς το «ενιαίο» νεοφιλελεύθερο, φιλελεύθερο και ελευθεριακό μοντέλο, να ενωθούν και να βρουν σημεία σύγκλισης. Ένα από αυτά είναι η διατήρηση του πλανήτη. Η λεγόμενη δεξιά γίνεται συνένοχος, αν σκύψει, για άλλη μια φορά, στους πρόποδες του μαρκετιστικού υπερκαπιταλισμού και συνεχίσει τη γκροτέσκη λειτουργία του φύλακα μιας χρήσης, που φιμώνεται τακτικά και χτυπιέται από τους κυρίους όταν τα πράγματα δυσκολεύουν. Και το παιχνίδι, ας το παραδεχτούμε, είναι πραγματικά σκληρό στον τομέα της οικολογίας και της προστασίας του περιβάλλοντος.

Μια ισχυρή ιδέα –η οικολογία της γης σε συνδυασμό με αυτή της πολιτικής και των αρχών– που έχει πολλούς λόγους να μην αφήνεται στους ψεύτικους φίλους του «ελαφρού» νεοφιλελευθερισμού , ο λύκος μεταμφιεσμένος σέ πρόβατο: λόγοι πρακτικού χαρακτήρα, αλλά επίσης πολύ σοβαροί ανθρωπολογικοί, φιλοσοφικοί και ηθικοί λόγοι, που αφορούν την υπεροχή της δημόσιας - πολιτικής - διάστασης έναντι του οικονομικού λόγου και που αποτελούν τη μη διαθέσιμη κληρονομιά των οραμάτων του κόσμου ξένου προς τον φιλελεύθερο υλισμό και την φθίνουσα κρατική συλλογικότητα. Επιτρέψαμε στον εαυτό μας να στερηθεί την έννοια του κοινού καλού, δεν δώσαμε σημασία σε ιδέες μεγάλου βάθους, όπως η βιοοικονομία του Nicholas Georgescu-Roegen, πολύ λιγότερο έχουμε ασχοληθεί με το βασικό θέμα, δηλαδή τον ορισμό της σχέσης ανθρώπου και φύσης.

Προχωράμε χωρίς να σκεφτόμαστε, διακηρύσσοντας το δόγμα της «ανάπτυξης», που μετριέται σε χρήμα και παρακμάζει με τη μορφή αγαθών, το αντίστροφο του οποίου είναι η εξάντληση των φυσικών πόρων, η μη βιωσιμότητα ολοένα και πιο μεγάλων αστικών περιοχών, η αδυναμία επίλυσης του προβλήματος της διάθεσης των απορριμμάτων, ξεκινώντας από τον ωκεανό των πλωτών σκουπιδιών που εκτείνεται για εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα στον Ειρηνικό. Πάνω απ' όλα, πρέπει να αναρωτηθούμε για το βαθύ νόημα της φυγής στην οποία μας υποχρέωσαν: είναι αυτό το πεπρωμένο του ανθρώπου; Προφανώς δεν είναι, αλλά έχουμε χρέος να δώσουμε απαντήσεις και να σκίσουμε το πέπλο της ψευδούς προόδου, της «ανάπτυξης», της κατανάλωσης. Δεν υπάρχει διαφυγή: είτε αλλάζει το παράδειγμα, αυτό είναι η κοινή λογική, ειδικά για εμάς τους Ευρωπαίους και τους Δυτικούς, είτε η καταστροφή είναι βέβαιη. Περιβαλλοντικά, φυσικά, ανθρώπινα, ηθικά και υλικά. σε παγκόσμια κλίμακα καθότι,είτε μας αρέσει είτε όχι, υπάρχουν διαφορετικοί πολιτισμοί, διαφορετικά είδη, αλλά η γη στην οποία περπατάμε είναι μία.

Ο πολιτισμός στον οποίο πρέπει να καλέσουμε την ανθρωπότητα είναι αυτός του μέτρου, της σύνεσης, της αριστοτελικής φρόνησης . Αντίθετα, βυθιζόμαστε στον θρίαμβο της ύβρεως, την αλαζονεία και την υπερβολή του ανθρώπου που στέκεται απέναντι στον Θεό, ως μοναδικός κριτής της ζωής και της φύσης. Παραμένουμε στον ελληνικό μύθο, το θεμέλιο του πολιτισμού μας. Η νίκη του Τιτανισμού και του Προμηθεϊσμού είναι μια ανατροπή της φύσης, της κοσμικής τάξης. Οι Τιτάνες επαναστάτησαν εναντίον των θεών και τελικά ηττήθηκαν και περιορίστηκαν στα Τάρταρα, ένα μέρος που περιβάλλεται από ψηλά τείχη και έκλεισε από βαριές χάλκινες πόρτες. Η ήττα τους συμβολίζει την αδυναμία του ανθρώπου να υπερβεί τον εαυτό του, παρά μόνο μέσω της παραδοχής της κατάστασής του ως πλάσματος. Ο Προμηθέας είναι ο τιτάνας «φίλος» της προόδου: κλέβει φωτιά από τους Θεούς, αλλά υφίσταται την εκδίκηση του Δία που επηρεάζει ολόκληρο το ανθρώπινο είδος: το κουτί της Πανδώρας, που περιέχει όλα τα κακά του κόσμου, σπάει.

                                  Λούντβιχ Βιτγκενστάιν

Οι Τιτάνες και ο Προμηθέας έχουν κάνει το κακό στην ανθρωπότητα, στην ελληνική κοσμογονία. Στην ίδια άβυσσο μας οδηγούν οι σημερινοί τους αντίπαλοι, αλαζονικοί άρχοντες της Τεχνολογίας, της Προόδου και της απεριόριστης γνώσης. Αυτό έγινε κατανοητό από έναν ιδρυτή της δυτικής νεωτερικότητας, τον Φράνσις Μπέικον , ο οποίος ξεκίνησε το μνημειώδες Novum Organum με μια παραδοχή που σύντομα ξεχάστηκε: η φύση διατάσσεται μόνο με την υπακοή της. Η θέληση για δύναμη του homo sapiens έχει γίνει μια δραματική απειλή. Ίσως ο ίδιος ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν , ένας από τους δασκάλους της σύγχρονης σκέψης και εμπνευστής του υπερορθολογιστικού, επιστημονικού Κύκλου της Βιέννης, το παρατήρησε όταν κατέληξε με μια κάποια πικρία: Η όλη αντίληψη του κόσμου βασίζεται στην ψευδαίσθηση ότι οι λεγόμενοι φυσικοί νόμοι είναι η εξήγηση των φυσικών φαινομένων ». Υπάρχει πάντα ένα «πέρα», ένα « πέρα από τα χρήματα» που θέλει να αντλήσει ο άνθρωπος, ανταλλάσσοντας την επιμέλεια της φύσης με καθαρή κυριαρχία, σε μια εκτενή ανάγνωση της θείας εντολής που λαμβάνεται στη Βίβλο.

Κι όμως, ο δυτικός άνθρωπος θα πρέπει να θυμάται την παλαιοδιαθηκική αφήγηση, τόσο παρόμοια, ουσιαστικά, με τον ελληνικό μύθο. Ο Αδάμ και η Εύα εκδιώκονται από την Εδέμ για την ίδια ύβρη του Προμηθέα. Θέλουν να γευτούν τον καρπό του δέντρου του καλού και του κακού, απαγορευμένο από τον Θεό, αλλά ο Θεός, όριο, κριτής και δημιουργός, είναι νεκρός, διωγμένος από τον δυτικό Τιτάνα, έναν υπερενθουσιασμένο Φάουστ που δεν χορταίνει με τη γνώση, αλλά διεκδικεί την παντοδυναμία , τόν έλεγχο και τήν κυριαρχία των φυσικών δυνάμεων. Αυτό που μετράει είναι να γνωρίζεις για να εκμεταλλευτείς, να χρησιμοποιήσεις, να καταναλώσεις, να ανταλλάξεις. Δεν υπάρχει όριο, το άλφα στερείται το ομόλογο, το ωμέγα, τον όρο. Η φύση δεν είναι πια ο καθρέφτης της δημιουργίας, ο τόπος όπου συναντάς το Καλό, το Ωραίο, το Αληθινό, αλλά ένα απλό έδαφος από το οποίο παίρνεις χωρίς μέτρο και αδιάκοπα ό,τι «χρειάζεται» για την αυταπάτη της παντοδυναμίας. Ο Adam είναι homo faber , όχι καταστροφέας.

Είναι λοιπόν προφανές ότι η διατήρηση του περιβάλλοντος, ο σχεδόν θρησκευτικός σεβασμός του, αποτελούν μέρος των πολιτιστικών και ηθικών αποσκευών της ύψιστης ανθρωπότητας, αυτής που δεν συγχέεται το να έχει με το είναι, η συσσώρευση με τη ζωή, η επιστήμη με τη σοφία. Για άλλη μια φορά, για να επιστρέψουμε στη σύγχρονη γλώσσα, πρέπει να απορρίψουμε τις εργαλειακές αντιλήψεις των σύγχρονων «οικονομικών» υλισμών για πνευματική και ηθική ασυμβατότητα και για εξωστρέφεια προς το Καλό. Θα πρέπει να είναι ένα πολύ κατάλληλο εγχείρημα για όσους θεωρούν τους εαυτούς τους δεξιούς, καθώς και για κάθε άνθρωπο καλής θέλησης και ορθής συνείδησης.

Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε ένα ιδεώριο, μια μικρή πρακτική σύνοψη της πολιτικής οικολογίας, στον απόηχο ενός προβληματισμού από έναν σύγχρονο στοχαστή καθολικής καταγωγής, έναν φιλόσοφο της επιστήμης μεγάλου βάθους, τον Vittorio Mathieu, κριτικό. του μηδενισμού και της κοινωνίας της μαζικής τεχνολογίας: « Αυτό που μας ενώνει με το περιβάλλον είναι μια ταυτότητα. Μια ταυτότητα που δεν είναι πρωτότυπη, είναι αληθινή, ούτε καν αποκλειστική, όμως μια ταυτότητα που δεν μπορούμε να την αφήσουμε χωρίς να πέσουμε οι ίδιοι στο τίποτα. Για το λόγο αυτό, το πρόβλημα της σωτηρίας του περιβάλλοντος είναι ένα με το πρόβλημα της σωτηρίας μας ».

Η αναισθησία του δικαιώματος στην οικολογία - 1 - GognaBlog (gognablog-sherpa--gate-com.translate.goog)