ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ - ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ (Α3)

  Συνέχεια από: Παρασκευή 12 Μαΐου 2023

ΜΕΡΟΣ Α΄.

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΠΟΛΥΤΡΩΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α΄.

ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΚΑΙ ΛΥΤΡΩΤΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΓΕΝΟΥΣ

§ 3. Περὶ τῆς προσδοκίας τῶν ἐθνῶν.

Τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ περὶ τῆς ἐλεύσεως τοῦ Σωτῆρος καὶ Λυτρωτοῦ ἐτήρησαν ζωηρὰν ἐν τῇ μνήμῃ αὐτῶν πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἔκρυψαν ὡς θησαυρὸν καὶ ὡς πολύτιμον κειμήλιον εἰς τὰ βάθη τῆς ἑαυτῶν καρδίας· οὐδεὶς λαός, ὅσῳ καὶ ἂν διεφθάρη, ὅσῳ καὶ ἂν ἐπελάθετο τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, δὲν ἐπελάθετο τῆς ἐπαγγελίας τῆς σωτηρίας, ἀλλὰ διεφύλαττεν αὐτὴν ὡς ἠθικὴν παρακαταθήκην, ὡς ἄγκυραν ἐλπίδος δι᾽ ὅλων τῶν αἰώνων, καὶ ὡς διαμαρτύρησιν κατὰ τῆς τυραννίας τοῦ διαβόλου, κατὰ τῆς βασιλείας τοῦ κακοῦ. Ἰουδαῖοι, Ἕλληνες, Ρωμαῖοι, Αἰγύπτιοι, Σῖναι, Πέρσαι, Ἰνδοὶ καὶ ᾿Αραβες, αὐτοὶ οἱ κάτοικοι του Νέου κόσμου, ἀνέμενον τὴν ἔλευσιν Λυτρωτοῦ Θεοῦ ἐν ἀνθρωπίνῃ μορφῇ ἐρχομένου, μέλλοντος νὰ διδάξῃ πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν, νὰ ἐξαφανίσῃ τὴν κακίαν, νὰ φέρῃ τὴν εἰρήνην, νὰ ἀδελφοποιήσῃ τὰ ἔθνη, καὶ νὰ φέρῃ ἐν γῇ τὴν βασιλείαν τῶν Οὐρανῶν. Οἱ Ἰουδαῖοι εἰσέτι ἀναμένουσι τὸν Υἱὸν τοῦ Εὐλογητοῦ, ὃς ἔμελλε νὰ ἐμφανισθῇ μεταξύ αὐτῶν ἐν μορφῇ ἀνθρώπου. Ἐν τῇ Ἱερᾷ Γραφῇ ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἀρχιερεὺς ἐπηρώτα τὸν Ἰησοῦν· «Σὺ εἶ ὁ Χριστός, ὁ υἱὸς τοῦ Εὐλογητοῦ; ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν, Ἐγώ εἰμι· καὶ ὄψεσθε τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου καθήμενον ἐκ δεξιῶν τῆς δυνάμεως, καὶ ἐρχόμενον μετὰ τῶν νεφελῶν τοῦ Οὐρανοῦ» (Μάρκ. ιδ.' 61. 62). Ἐν τῇ ἀπαντήσει ταύτῃ τοῦ Ἰησοῦ πρὸς τὴν ἐρώτησιν τοῦ ἀρχιερέως : εἰ αὐτὸς ἐστὶν ὁ υἱὸς τοῦ Εὐλογητοῦ, ὁ Ἰησοῦς ἀπαντῇ καταφατικῶς, καὶ ταυτίζει τὸ πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ τοῦ Εὐλογητοῦ, πρὸς τὸ πρόσωπον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ Σαμαρεῖται ἀνέμενον τὸν μέλλοντα νὰ διδάξῃ πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν καὶ ἀναγγείλῃ αὐτοῖς πάντα. ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁμολογεῖ ὅτι αὐτὸς ἐστιν ὁ ἀναμενόμενος, ὁ λαλῶν μετὰ τῆς Σαμαρείτιδος. Οἱ Σῖναι ἐπίστευον ὅτι πεμφθήσεται ἐξ οὐρανοῦ ἅγιος γινώσκων τὰ πάντα καὶ πᾶσαν ἔχων ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς ἐξουσίαν· ἔλεγον δὲ ὅτι πρὸς δυσμὰς αὐτῶν ἔμελλε ν' ἀναφανῇ ἅγιος ἐμπνέων αυθόρμητον πίστιν· τὰ δὲ ἱερὰ αὐτῶν βιβλία ἀναφέρουσι καιρόν, καθ᾽ ὸν τὰ πάντα ἀποκατασταθήσονται ὡς ἦσαν, ἐλθόντος εἰς τὸν κόσμον ἥρωός τινος, ποιμένος, ἡγεμόνος ἁγιωτάτου, γενικοῦ διδασκάλου τῆς ὑπερτάτης ἀληθείας. Ο Κομφούκιος εἰς τὰ Ἠθικὰ αὑτοῦ λέγει τὰ ἑξῆς : «Ἐγὼ ὁ Κομφούκιος ἤκουσα λεγόμενον ὅτι ἐν ταῖς δυσμικαῖς χώραις ἀναφανήσεται ἅγιος ἄνθρωπος ἐπιτελέσων ἀπειρίαν ἔργων ἀξιαγάστων, ὅτι ἀποσταλήσεται ἐξ οὐρανοῦ καὶ ὅτι ἐξουσιάσει πάσης τῆς γῆς» (Ἠθικὰ Κομφουκίου ἀριθ. 196). Η πρόρρησις αὕτη φαίνεται ἔχουσα τὴν ἔκβασιν ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅστις μετὰ τὴν ἀνάστασίν του εἶπε πρὸς τοὺς μαθητὰς Αὐτοῦ· «ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς» (Ματθ. κη. 18). Οἱ Άραβες προσεδόκων τὴν ἔλευσιν ἐλευθερωτοῦ καὶ Σωτῆρος λαῶν. (Βουλαιομβυλλιέρο βίος Μωάμεθ βιβλ. β'. σελ. 194). Οἱ Λάπωνες ἀνέμενον ἕνα Πέϋρουμ ἢ ἕνα Κυμβαδόξιν. Οἱ κάτοικοι τοῦ Σιὰμ ἕνα Σόμμωνα Κόδαμ. Οἱ Ἀμερικανικοί λαοὶ ἐξεδέχοντο ἐξ Ἀνατολῆς τὸν Σωτήρα, οἱ δὲ Μεξικανοί περιέμενον ἕνα τῶν ἀρχαίων αὐτῶν βασιλέων, ὅστις ἔμελλε νὰ ἐπισκεφθῇ αὖθις τὸν λαὸν αὐτοῦ ἐπιστρέφων ἐξ ᾿Ανατολῶν μετὰ τὴν περιοδείαν ὅλου τοῦ κόσμου. Οἱ Πέρσαι ἐπίσης περιέμενον μέγαν προφήτην, ὃν ὠνόμαζον Λόγον Θεοῦ, καὶ μεσίτην μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Τὴν αὐτὴν δόξαν εἶχον καὶ οἱ Ἰνδοί, οἵτινες προσεδόκων τὴν ἐνσάρκωσιν τοῦ Βιρχνοῦ ἢ τοῦ Βράμα, ἵνα θεραπεύσῃ τὰ κακὰ, ὅσα ἐπήγαγεν ὁ Κάλυς ἢ Κάλιγας, ὁ μέγας ὄφις. (Δυβοᾶς τόμ. γ.' μέρος γ.' σελ. 433).

Ἐπίσης καὶ αὐτοὶ οἱ Ἕλληνες ἐξεδέχοντο διδάσκαλόν τινα μέλλοντα νὰ διδάξῃ τὸν κόσμον τὴν ἀλήθειαν (Πλάτ. Αλκιβ. Δεύτ. 31 α).

Μυθολογικὴ ὑπάρχει παράδοσις ὅτι μέλλει νὰ ἔλθῃ ἐξ οὐρανοῦ ὁ ἰσχυρός, εἰς ὃν δίδουσι πάντες τὸ ὄνομα τοῦ Σωτῆρος καὶ ὅτι οὗτος, οὐ μὴ ἄλλως καταλύσει τὸ τῶν κακῶν κράτος ἢ αὐτὸς οὗτος ὑπομένων πολλὰ παθήματα. Ο Πλούταρχος ἐν τῷ συγγράμματι αὑτοῦ περὶ Ἴσιδος καὶ Ὀσίριδος διεξιὼν τὰ τῆς Περσικῆς θεολογίας καὶ πόθεν τὰ κακὰ ἀναμέμικται τοῖς ἀγαθοῖς καὶ ὅτι ὁ κόσμος ὡς ἀκυβέρνητος φαίνεται, καὶ ὅτι πλεῖστοι καὶ σοφώτατοι, ἐν οἷς ὁ Ζωροάστρης ὁ 5000 ἔτη πρὸ τῶν Τρωϊκῶν ζήσας, νομίζουσι δύο θεοὺς ἀντιπάλους τὸν Ὡρομάζην καὶ ᾿Αρειμάνιον, τὸν μὲν τοῦ ἀγαθοῦ, τὸν δὲ τοῦ κακοῦ, καὶ μέσον αὐτῶν τὸν Μίθρην, ἀναφέρει πρόρρησίν τινα ἔχουσαν ὧδε : «Επεισι δὲ χρόνος εἱμαρμένος, ἐν ᾧ τὸν Αρειμάνιον, λoιμὸν ἐπάγοντα καὶ λιμόν, ὑπὸ τούτων ἀνάγκη φθαρῆναι παντάπασι καὶ ἀφανισθῆναι· τῆς δὲ γῆς ἐπιπέδου καὶ ὁμαλῆς γενομένης, ἕνα βίον καὶ μίαν πολιτείαν ἀνθρώπων μακάρων καὶ ὁμογλώσσων ἁπάντων γενέσθαι. Θεόπομπος δέ φησι κατὰ τοὺς μάγους ἀνὰ μέρος τρισχίλια ἔτητὸν μὲν κρατεῖν, τὸν δὲ κρατεῖσθαι τῶν θεῶν, ἄλλα δὲ τρισχίλια μάχεσθαι καὶ πολεμεῖν καὶ ἀναλύειν τὰ τοῦ ἑτέρου τὸν ἕτερον· τέλος δ᾽ ἀπολείπεσθαι τὸν ᾅδην καὶ τοὺς μὲν ἀνθρώπους εὐδαίμονας ἔσεσθαι, μήτε τροφῆς δεομένους, μήτε σκιὰν ποιοῦντας· τὸν δὲ ταῦτα μηχανησάμενον θεὸν ἠρεμεῖν καὶ ἀναπαύεσθαι χρόνον, καλῶς μὲν οὐ πολὺν τῷ Θεῷ, ὥσπερ ἀνθρώπῳ κοιμωμένῳ μέτριον». Ἐν τῷ Αἰγυπτιακῷ μύθῳ περὶ Ὥρου φαίνεται σαφὴς ἡ προσδοκία τοῦ λαοῦ εἰς τὴν ἔλευσιν τοῦ Σωτῆρος. Όσιρις καὶ Ἶσις παριστῶσι τὴν ἀρχὴν τῆς ἐνεργείας καὶ τοῦ πάθους. Κακοποιός τις δαίμων μορφοποιούμενος εἰς δράκοντα τυφῶνα πληροῖ κακῶν ξηράν τε καὶ θάλασσαν· ἐκ τῆς Ἴσιδος καὶ τοῦ Διὸς γεννᾶται υἱὸς ἐλευθερωτὴς ὁ καλούμενος Ωρος, ὃς καταβάλλει τὸν δράκοντα καὶ ἐπαναφέρει τὴν εὐτυχίαν καὶ τὴν εἰρήνην.

Ὁ Βουλαγγέρος (ἔρευναι περὶ τῆς ἀρχῆς τοῦ ᾿Ανατολικοῦ δεσποτισμοῦ τμῆμα Α΄. σελ. 116-117) ὁμολογεῖ, ὅτι οὐδαμοῦ ὑπῆρξε λαὸς μὴ ἔχων τοιαύτην τινα προσδοκίαν· ὁ δὲ ἐπιφανὴς γεωλόγος Κιουβιὲ συμπεραίνει, «ὅτι εἶναι ἀδύνατον ἡ ἁπλῆ τύχη νὰ ἐπιφέρῃ καθολικὸν ἐξαγόμενον, καὶ ὅτι οἱ ἰδέαι λαῶν ἐχόντων τοσοῦτον ὀλίγας σχέσεις πρὸς ἀλλήλους, ὧν ἡ γλῶσσα, ἡ θρησκεία καὶ τὰ ἔθνη οὐδὲν ἔχουσι κοινόν, ἤθελον συμφωνήσει περί τινος ἀντικειμένου, εἰ μὴ εἶχον ὡς βάσιν τὴν ἀλήθειαν». Πόσον σαφὴς εἶναι ἡ παράδοσις αὕτη τῶν ἐθνῶν· πόσον σαφῶς ὑποδεικνύει ἐν ὅλῃ τῇ ἀρχικῇ αὐτῆς καθαρότητι πᾶσαν τὴν σειρὰν τῆς ἱστορίας τοῦ ἀνθρώπου ἀπ' αὐτῆς τῆς ἀρχῆς τοῦ κόσμου συνεχῆ καὶ ἀδιάστατον ! Ἐν τῇ παραδόσει ταύτη ἀνευρίσκομεν τὴν διὰ τοῦ διαβόλου πτῶσιν τοῦ ἀνθρώπου, τὴν διὰ τοῦ Χριστοῦ ἀπολύτρωσίν του, τὴν τῆς ἀσεβείας πάλην κατὰ τῆς διδασκαλίας τοῦ Σωτῆρος, τὴν ἐπικράτησιν τῆς εὐσεβείας διὰ τῆς διαδόσεως τῆς ἀληθείας τοῦ κηρύγματος καὶ τὴν ἀποκατάστασιν τῆς εἰρήνης καὶ τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῆς γῆς, ἐν ᾗ παρίσταται ὄντως τὸ φαινόμενον τῆς ὁμαλῆς γῆς καὶ ἐπιπέδου, γενομένης τοιαύτης ὑπὸ τῆς ποιμαντορικῆς ράβδου ἑνὸς μόνου ποιμένος ἡγεμόνος ἁγιωτάτου, καὶ γενικοῦ διδασκάλου τῆς ὑπερτάτης ἀληθείας.

Τίς δὲν διαβλέπει ἐν τοῖς εἰρημένοις τὴν ἀναλογίαν πρὸς τὰς προφητικὰς ρήσεις τοῦ προφήτου Ἠσαΐου, ὅστις προεκήρυττε πρὸς τοὺς μέλλοντας νὰ ὑποδεχθῶσι τὸν Σωτῆρα «ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους Αὐτοῦ· πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται καὶ πᾶν ὅρος καὶ βουνός ταπεινωθήσεται· καὶ ἔσται τὰ σκυλιὰ εἰς ὁδοὺς λείας, καὶ ὀφθήσεται ἡ δόξα Κυρίου, καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ, ὅτι Κύριος ἐκάλεσε.» (Ησαίου κεφ. μ'. 3-5). Ο Σωκράτης ὑψηγόρει ὡς ἄλλος Ἡσαΐας προφητεύων ὅτι διὰ Θεοῦ μόνον τὴν ἀπολύτρωσιν τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας δυνατὸν γενέσθαι. Ἰδοὺ οἱ λόγοι αὐτοῦ. «Τοιοῦτος οὖν ἄλλος οὗ ρᾳδίως ὑμῖν γενήσεται, ὦ ἄνδρες, ἀλλ᾽ ἐὰν ἐμοὶ πείθησθε, φείτεσθέ μου· ὑμεῖς δ᾽ ἴσως τάχ' ἂν ἀχθόμενοι, ὥσπερ οἱ νυστάζοντες ἐγειρόμενοι, κρούσαντες ἄν με, πειθόμενοι Ανύτῳ, ραδίως ἂν ἀποκτείναιτε, εἶτα, τὸν λοιπὸν βίον καθεύδοντες διατελοῦτ᾽ ἂν, εἰ μή τινα ἄλλον ὁ Θεὸς ὑμῖν ἐπιπέμψεις κηδόμενος ὑμῶν.» (Πλάτων Απολ. Σωκρ. § ιή.)

Τὸ ἐν Δελφοῖς μαντεῖον, ὡς ἀναφέρει ὁ Πλούταρχος, ἦν θεματοφύλαξ ἀρχαιοτάτης τινός μυστικῆς προφητείας περὶ τῆς μελλούσης γεννήσεως υἱοῦ τινος τοῦ Ἀπόλλωνος, ὅστις ἔμελλεν ἵνα ἐπαναγάγῃ τὴν βασιλείαν τῆς δικαιοσύνης ἐπὶ τῆς γῆς· οὗτος δὲ ἐστιν ὁ διδάσκαλος, περὶ οὗ ἐλάλει ὁ Σωκράτης πρὸς τὸν ᾿Αλκιβιάδην συμβουλεύων αὐτῷ νὰ ἀναβάλῃ τὴν θυσίαν μέχρι τῆς ἐλεύσεως τοῦ υἱοῦ · τούτου τοῦ Θεοῦ, παρ᾽ οὗ θέλομεν μάθει «ὡς δεῖ πρὸς θεοὺς καὶ ἀνθρώπους διακεῖσθαι.» «Ὦ Αλκιβιάδη, μηδὲν αὐτοῦ τοὺς θεούς. Αναμείνωμεν ἕως ἂν ἐξ οὐρανοῦ τις ἀπεσταλμένος ἔλθῃ καὶ διδάξῃ ἡμᾶς πῶς δεῖ διακεῖσθαι πρὸς θεοὺς καὶ ἀνθρώπους καὶ ἐλπίσωμεν ὅτι ἡ (παρὰ τῆς θείας χάριτος) ἡμέρα τῆς ἀποστολῆς ἐκείνης ἥξει οὐ διὰ μακροῦ» (Πλάτ. Αλκιβ. Δεύτερ. ιγ'-ιδ'.)

Η πρόρρησις αὕτη τοῦ Σωκράτους φαίνεται ἐκφράζουσα τὸ πνεῦμα τῶν λόγων τῆς Σαμαρείτιδος τῆς εἰπούσης πρὸς τὸν Ἰησοῦν : «Οίδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται (ὁ λεγόμενος Χριστός)· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα» (Ἰωάν. δ'. 25).

‘Ο σοφός Μαυρίκιος ἀπέδειξεν ὡσαύτως μέχρις ἄκρας ἐναργείας, ὅτι ἀμνημόνευτοι παραδόσεις ἐκ τῶν Πατριαρχικῶν χρόνων προερχόμεναι καθ᾽ ὅλην τὴν Ἀνατολὴν διαδοθεῖσαι περὶ τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς ἐπαγγελίας μέλλοντος Μεσίτου, ἐδίδαξαν ὅλον τὸν ἐθνικὸν τότε κόσμον νὰ περιμείνῃ τὴν ἔλευσιν ἐνδόξου καὶ ἱεροῦ προσώπου, περὶ τὸν χρόνον τῆς ἐλεύσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. (Μαυρίκ. ἱστορ. τῆς Ἰνδίας τομ. β'). «Ἴδετε, λέγει ἔνθους ὁ Πασχάλ, ἴδετε, ὅτι ἀπὸ τῆς συστάσεως τοῦ κόσμου ἡ προσδοκία καὶ ἡ λατρεία τοῦ Μεσσίου ὑφίστανται ἀδιαλείπτως· ὅτι ὁ Μεσσίας προανηγγέλθη εἰς τὸν πρῶτον ἄνθρωπον ἀμέσως μετὰ τὴν πτῶσιν αὐτοῦ· ὅτι ὑπῆρξαν ἔκτοτε ἄνδρες κατ᾽ ἀποκάλυψιν θεοῦ προειπόντες τὴν γέννησιν τοῦ λύτρωτοῦ καὶ Σωτῆρος τοῦ λαοῦ αὐτοῦ· ὅτι ὁ Ἀβραὰμ θεόθεν ἐμπνευσθείς προανήγγειλε τὴν ἐκ τοῦ σπέρματος αὑτοῦ γέννησιν τοῦ Μεσσίου· ὅτι ὁ Μωϋσῆς καὶ οἱ προφῆται προείπον μετὰ ταῦτα τὸν χρόνον καὶ τὸν τρόπον τῆς ἐλεύσεως αὐτοῦ..... ὅτι ἐν τέλει ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὡς προηγγέλθη τοῦτο εἶναι θαυμαστόν...

Ἐν τῷ μύθῳ τῆς Πανδώρας καὶ τοῦ Προμηθέως λανθάνει ἡ παράδοσις περὶ τῶν παθῶν τοῦ Μέλλοντος Λυτρωτοῦ τῆς ἀνθρωπότητος. Ἐν τῷ βάθει τοῦ κιβωτίου τῆς Πανδώρας, ὑπελείφθη ἡ ἐλπίς, ἡ ἄγκυρα τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Διὰ τῆς γυναικός, ἔλεγεν ὁ μῦθος εἰσῆλθον τὰ κακὰ ἢ ἡ ἁμαρτία εἰς τὸν κόσμον, ταύτης παρασυρθείσης εἰς τὴν ἀπείθειαν ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας τῆς γνώσεως. Τό μυστηριώδες τῆς Πανδώρας κιβώτιον, πλῆρες ὂν κακῶν, εὑρέθη ἔχον ἐν τῷ βάθει ἀγαθόν τι, ἀλλ᾽ ἀγαθὸν μέλλον, ἀγαθὸν ἐν ἐλπίδι, ἀντίρροπον τῶν κακῶν καὶ ἀποκαθιστῶν ἐν τῷ κόσμῳ τὴν διαταραχθεῖσαν εἰρήνην. Ενὶ λόγῳ, πᾶσα ἡ θρησκευτικὴ ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος εὕρηται οὐσιωδῶς ἐν τῷ τῆς Πανδώρας κιβωτίῳ· ὑπὸ τὸν μῦθον τῆς Πανδώρας λανθάνει ἡ ἀλήθεια περὶ τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος καὶ τῆς προσδοκίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους περὶ τοῦ μέλλοντος Λυτρωτοῦ.

Ἐν τέλει τῆς τραγῳδίας τοῦ Αἰσχύλου ὁ «Προμηθεύς» παρεισάγεται ὁ ‘Ερμῆς ἵνα λάβῃ παρὰ τοῦ Προμηθέως διασαφήσεις περὶ τῆς ἀπαισίας αὐτοῦ εἰς τὸν Δία χρησμῳδίας, ὁ δὲ Προμηθεὺς ἀποποιεῖται, ὁ δὲ Ἑρμῆς τότε προλέγει αὐτῷ τὴν ἐξακολούθησιν τῆς καταδίκης αὐτοῦ οὕτως.

«Επεισ᾽ ἄφυκτος· πρῶτα μὲν γὰρ οκρίδα 

φάραγγα βροντῇ καὶ κεραυνίᾳ φλογί 

πατὴρ σπαράξει τήν δε, καὶ κρύψει δέμας 

τὸ σόν, πετραία δ᾽ ἀγκάλη σε βαστάσει

μακρὸν δὲ μῆκος ἐκτελευτήσας χρόνου, 

ἄψορρον ἥξεις εἰς φάος, Διὸς δέ τοι 

πτηνός κύων δαφοινός αἰετὸς λάβρως, 

διαρταμήσει σώματος μέγα ράκος 

ἄκλητος ἔρπων δαιταλεὺς πανήμερος 

κελαινόβρωτον δ᾽ ἧπαρ ἐκθοινήσεται. 

τοιοῦδε μόχθου τέρμα μή τι προσδόκα, 

πρὶν ἂν θεῶν τις διάδοχος τῶν σῶν πόνων 

φανῇ, θελήσῃ τ᾽ εἰς ἀναύγητον μολεῖν 

Αιδην, κνεφαῖά τ᾽ ἀμφὶ τάρταρον βάθη» (1015-1028).

Ὁ Προμηθεὺς ἠθέλησεν ἵνα γίνῃ ἴσος τῷ θεῷ καὶ καταδικάζεται ἕνεκα τούτου εἰς τρομερὰν τιμωρίαν· εἰς τὰ βάθη ὅμως τῆς ὁποίας τρέφει τὴν ἐλπίδα ἑνὸς λυτρωτοῦ. Ἡ γυνὴ Ἰὼ συμμερίζεται μετὰ τοῦ ἀνδρὸς τὴν διττὴν ταύτην τύχην καὶ ἐξ αὐτῆς καὶ μόνης μέλλει, ἵνα προέλθῃ ὁ κοινὸς αὐτῶν ἐλευθερωτής, οὗ ἡ γέννησις μέλλει νὰ ἔχῃ ἀληθῶς χαρακτῆρα θαυμάσιον· ἐκ τῆς γονιμοποιηθείσης γυναικὸς, τῆς ἀκέραιον ἑαυτῆς τὴν παρθενίαν διαφυλαξάσης, διότι ἡ Ἰὼ καλεῖται παρὰ τῷ Αἰσχύλῳ παρθένος ἁγνὴ, μέλλει τῇ τοῦ θεοῦ δυνάμει νὰ ἔλθῃ εἰς τὸν κόσμον τὸ παιδίον τοῦτο, οὗ τό ὄνομα θὰ φανερώσῃ τὴν θαυμασίαν αὐτοῦ καταγωγὴν, ὅπερ ἔσται υἱὸς θεοῦ καὶ υἱὸς γυναικός, καὶ ἑπομένως θεὸς καὶ ἄνθρωπος, καὶ θέλει πραΰνει τὴν δικαιοσύνην τοῦ ἑαυτοῦ πατρὸς παρωργισμένου κατὰ τοῦ ἀνθρώπου καὶ θέλει καταβάλει τὸν ἀρχέκακον ἐχθρόν, ὅστις ἐστὶν αὐτουργὸς ὅλων τῶν παθημάτων τοῦ Προμηθέως.. Ὁ ἐχθρὸς οὗτος ἐκπεσεῖται τοῦ θρόνου αὑτοῦ, αἱ δὲ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐπενεχθεῖσαι κατ' αὐτοῦ ἀραὶ ὑπὸ τοῦ οὐρανοκράτορος θέλουσιν ἐκπληρωθῇ.

Ἐν τῷ μύθῳ τούτῳ τοῦ Προμηθέως περιέχεται ὁλόκληρος ἡ πρὸς τὸν ἄνθρωπον δοθεῖσα ἐπαγγελία τοῦ θεοῦ περὶ τοῦ λυτρωτοῦ τοῦ μέλλοντος νὰ συντρίψῃ τὴν κεφαλὴν τοῦ ὄφεως, τοῦ ἀρχεκάκου διαβόλου, καὶ καταλύσῃ τὸ κράτος τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ἀλλὰ παραμεμορφωμένη καὶ ἀλληγορικῶς ἐκπεφρασμένη, οὐσιωδῶς ὅμως ἀναλλοίωτος· ὡσαύτως καὶ ἐν πάσαις ταῖς τῶν λαῶν παραδόσεσι φαίνεται παραμεμορφωμένον τὸ γεγονὸς τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἀποστάσεως αὐτοῦ καὶ ἡ ἐπαγγελία καὶ ἡ προσδοκία λυτρωτοῦ καὶ μεσίτου ὡς σωτῆρος αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Δηλον δὲ ἐκ τούτων γίνεται καὶ τοῦτο, ὅτι μία ἀρχὴ ποιητικὴ καὶ θρησκευτική, εἷς Θεός, μία οἰκογένεια ὑπῆρξεν ἀπ᾿ ἀρχῆς, ἡ πρὸς Θεὸν ἁμαρτήσασα καὶ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐλεηθεῖσα, ἡ λαβοῦσα τὰς ἐπαγγελίας καὶ περισώσασα αὐτὰς διὰ τῆς παραδόσεως εἰς ὅλας τὰς κατόπιν γενεάς, τὰς διασπαρείσας ἐπὶ πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς γῆς.