Το όμορφο είναι τό άσχημο και το άσχημο είναι τό όμορφο. Οι μάγισσες του Μάκβεθ

 του Roberto PECCHIOLI

Η δική μας εποχή είναι μια ανεστραμμένη εποχή

Πολλές φορές στους προβληματισμούς μας έχουμε μιλήσει για ανατροπή, ανατροπή αξιών και αρχών. Η δική μας εποχή είναι μια ανεστραμμένη εποχή. Είναι η νίκη των μαγισσών στον Μάκβεθ, την τραγωδία του Σαίξπηρ για την εξουσία, τη φιλοδοξία, το σκοτάδι. Οι τρεις μάγισσες η κινητήριος δύναμή της, με τις σκοτεινές προφητείες και τη φράση με την οποία ανοίγουν το δράμα: Fair is foul, and foul is fair. Το όμορφο είναι άσχημο και το άσχημο είναι όμορφο, φωνάζουν ανάμεσα σε σαρδόνιο γέλιο και μετά βγαίνουν από τη σκηνή «μέσα από την ομίχλη και τον λιπαρό αέρα». Υπάρχει κάτι ανθυγιεινό, άρρωστο, στην διαπίστωση/επιβεβαίωση που ανατρέπει κάθε λογική και κάθε νόημα: το ωραίο είναι άσχημο και το αντίστροφο. Το καλό γίνεται κακό και το ψέμα υπερισχύει της αλήθειας.

Στην τραγωδία του Άγγλου βάρδου, ο ανάποδος κόσμος ηττάται στο τέλος της τελικής μάχης που αποκαλύπτει τις σκοτεινές προφητείες των μαγισσών, αλλά στο παρόν γίνεται καθημερινό ψωμί, δηλητηριώδες φαγητό που μεθάει και αντιστρέφει την κλίμακα των αξιών. Το βλέπουμε παντού: στους βρώμικους δρόμους, στους τοίχους βαμμένους με γραπτά και γκράφιτι κάθε άλλο παρά καλλιτεχνικά, με όλο τον σεβασμό στους βάρδους της τέχνης του δρόμου. Στην προχειρότητα του ρουχισμού, της στάσης του σώματος, της συμπεριφοράς, που γίνεται χυδαιότητα, που πλασάρεται ως άνεση, αυθορμητισμός, υπέρβαση, στην γκροτέσκο υποχρέωση της αναγκαστικής απελευθέρωσης. Στην αδιαφορία για την ομορφιά και την τέχνη, που περιορίζεται σε φόντο, τοποθεσίες -όπως λένε τώρα- για selfies, στίς οποίες πρωταγωνιστής είναι το απεριόριστο υπερμεγέθες και ταυτόχρονα ελάχιστο εγώ μας. Στη στοιχειώδη άξεστη χυδαία γλώσσα. Στην αδιαφορία για την αλήθεια, που κατακλύζεται από το ψέμα μέσω του καταναγκασμού της επανάληψης. Στην επαναλαμβανόμενη μουσική που μιμείται τη μητροπολιτική βαβούρα για να συνοδεύει τίς υπερβολές και τους εθισμούς. Στο δέρμα που καταλαμβάνεται από ανούσια, άσχημα, συχνά παράξενα, παράλογα τατουάζ, σημάδι αφενός της επιθυμίας για αυτοδημιουργία και της θέλησης να ξεχωρίσεις μέσα στο πλήθος, και αφετέρου απόδειξη μιας αμήχανης αισθητικής σε συνδυασμό με την εξάρτηση από τη μόδα.

Όλοι φαίνεται να συμπεριφέρονται το ίδιο, με κοινή παραμέληση, στο ντύσιμο, στη στάση, στις προτιμήσεις: είναι δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ «πλούσιων πληβείων και φτωχών πληβείων» (Nicolàs Gòmez Dàvila). Πάνω απ 'όλα, είναι δύσκολο να εντοπιστεί το ωραίο: η ασχήμια ξεχειλίζει από όλες τις πλευρές, καθιστώντας το σήμα κατατεθέν μετανεωτερικότητας της νεωτερικότητας. Υπέροχα τοπία παραμορφώνονται από χιλιόμετρα φρικτών παραλληλεπίπεδων, κύβων και άμορφων κτιρίων,  οι μη-τόποι που επισκέπτονται γενιές που έχουν γίνει αδαείς, αναίσθητες, άσχημες και βάναυσες παρά το μακιγιάζ, το μέικ-απ και τα ρούχα των σχεδιαστών. Εμπορικά κέντρα, αποθήκες που σύντομα θα εγκαταλειφθούν, διαφημιστικές πινακίδες, κόμβοι γίνονται ο τόπος συνάντησης, το σκηνικό της ζωής, της συνάντηση, της αυτοαναγνώρισης μιας πανομοιότυπης μαζικής πρόθεσης για χυδαία χόμπι, ασχολίες και πάθη. Η αρχιτεκτονική -αφού τελειώνει το παιχνίδι με τον στολισμό- δεν έχει πλέον φιλοδοξίες ομορφιάς και διάρκειας, σε αντίθεση με το παρελθόν, όταν η οικοδόμηση φαινόταν για τους ανθρώπους ο καλύτερος τρόπος να αφήσουν ένα ίχνος του εαυτού τους, ένα θραύσμα της αιωνιότητας, το σημάδι ενός μη τυχαίου περάσματος, η αγωνία να μεταδώσουν ένα πρότυπο πολιτισμού.

Πάνω απ' όλα κυριαρχεί το σύστημα μαζικής επικοινωνίας, διαφήμισης και ψυχαγωγίας που -σε αντίθεση με το παρελθόν, ακόμα και το πρόσφατο παρελθόν- επιβάλλουν μοντέλα και χαρακτήρες που χαρακτηρίζονται από ασχήμια, από εκδηλωμένη ανωμαλία, από την επίδειξη κάθε εκκεντρικότητας και ακόμη και παραμόρφωσης. Προφανώς όλα αυτά είναι σκόπιμα, το κεντρικό στοιχείο του ισχυρού έργου της αποταυτοποίησης, της παλινδρόμησης, της ζωικής μείωσης στο οποίο υποβαλλόμαστε. Δεδομένου ότι όλα πρέπει να εξυπηρετούν έναν σκοπό, να είναι χρήσιμα για την τροφοδοσία του κυκλώματος της κατανάλωσης και του κέρδους, ο μεταμοντέρνος άνθρωπος θα γελούσε -με ένα χυδαίο, τραχύ γέλιο, γεμάτο ικανοποιημένη μετριότητα- αν τύχαινε, κατά τύχη ή λάθος, να διαβάσει ένα απόσπασμα του Stones of Venice του Τζον Ράσκιν:να θυμάστε ότι τα πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο είναι και τα πιο άχρηστα: παγώνια και κρίνα, για παράδειγμα».

Άχρηστο αν ήταν αλήθεια ότι ο άνθρωπος είναι μόνο ό,τι τρώει (Λ. Φόιερμπαχ). Ό,τι είναι «χρήσιμο» με την οργανική έννοια είναι προγραμματικά άσχημο σήμερα, ενώ παλιότερα δεν ήταν έτσι και ακόμη και τα εργαλεία του αγρότη ανταποκρίνονταν σε μια ιδέα ομορφιάς, γούστου. Το βλέμμα είχε στραφεί προς τα πάνω. Σήμερα όλα συνωμοτούν για να μας κάνουν να υποκλιθούμε πρός τά κάτω.

Η διαφημιστική επικοινωνία που έχει γίνει όραμα του κόσμου οδηγεί την πορεία της οπισθοδρόμησης : Η Zara, η φθηνή πολυεθνική μόδας (συγγνώμη, συρμού …), έχει μια νέα μαρτυρία – ή μάλλον *, τον μαγικό αστερίσκο που αρνείται τη φύση: ονομάζεται Ceval Omar , είναι τρανσέξουαλ (ο ήρωας της εποχής μας) μετανάστης * και ner *, καθώς και χοντρός * και ειλικρινά άσχημος *. Προφανώς, η επιλογή δεν ανταποκρίνεται στα κριτήρια της αγοράς - κανείς δεν αγοράζει ένα προϊόν από φθόνο ή μίμηση του μοντέλου αναφοράς - αλλά για να συνηθίσει την ασχήμια, τη σύγχυση, τον πολυπολιτισμικό και υπερανθρώπινο μαστροπό στόν οποίο μας υποβιβάζουν. Η εξάπλωση της υποβάθμισης και της ασχήμιας βοηθά στην αναδιαμόρφωση του σλόγκαν: άνθρωπος που δεν είναι πλέον σάπιενς .

Επομένως, δεν είναι για μια απλή αισθητική αίσθηση ότι πρέπει να υπερασπιστούμε τήν ομορφιά, αλλά επειδή όλα διακυβεύονται σε αυτό το όρυγμα: το να είσαι και να μην είσαι, το όμορφο και το αληθινό. Η ομορφιά βρίσκεται στο μυστήριο που πυροδοτεί τη φαντασία, η οποία με τη σειρά της δημιουργεί και συνδέεται με τη φύση και την τέχνη. Ο ρομαντικός ποιητής John Keats έγραψε: « Η ομορφιά είναι αλήθεια, η αλήθεια είναι ομορφιά. Αυτό είναι το μόνο που γνωρίζετε στον κόσμο και το μόνο που χρειάζεται να γνωρίζετε». Και το είπε σε ένα τραγούδι αφιερωμένο στη διαχρονική ομορφιά ενός καλλιτεχνικού αντικειμένου, μιας τεφροδόχου, ενός αμφορέα από την αρχαία Ελλάδα, μιας υπέροχης, τέλειας εκδήλωσης ομορφιάς που δεν χρειάζεται δικαιολογία.

Όποιος μας ρίχνει σε έναν ωκεανό ασχήμιας αφαιρεί τη σοφία μας μαζί με την αίσθηση της ομορφιάς, την πύλη προς την υπέρβαση. Οι εχθροί του ανθρώπου, οι εχθροί μας, το ξέρουν καλά αυτό. Αυτοί που σε καιρούς γλοιώδους, απαλού και ισότιμου μηδενισμού σκοπεύουν να καταργήσουν την αλήθεια και την ομορφιά, τον πολιτισμό και τις σημαίες του. Ο Ceval Omar αντιπροσωπεύει την Barbie για την εταιρεία Inditex, χθες ένα είδωλο ενός μοντέλου γυναικείας ομορφιάς, σήμερα προσαρμοσμένο, λένε οι λάτρεις της νέας αισθητικής (και αναισθητικής) πορείας στον παραμυθένιο κόσμο της συμπερίληψης, δηλ. ομόλογα, ισότητα πρός τά κάτω,  αυτή που δεν γνωρίζει όρια .

Όπως δεν έχει όρια η κυριαρχία της χυδαιότητας, της αγανάκτησης και του εξευτελισμού από τη γενιά των «τελευταίων ανθρώπων».

Η εποχή τους - η δική μας - είναι εκείνη στην οποία η ανθρωπότητα « δεν θα γεννά πια αστέρια» (Φ. Νίτσε) . Μια ανθρώπινη τυπολογία, σύμφωνα με την πασιέντζα Σιλς Μαρία, «ακόμη πιο κατάπτυστη γιατί δεν ξέρει πια πώς να περιφρονεί τον εαυτό της». Με τον ερχομό της, η γη « έγινε μικρή και ο τελευταίος άνθρωπος πηδά πάνω της, κάνοντας τα πάντα μικρότερα. « Η μάχη για την ομορφιά, όσο ακατανόητη κι αν είναι για τον άνθρωπο που είναι αφοσιωμένος αποκλειστικά στην επιτυχία και την ανάπτυξη που μετριέται σε χρήματα, είναι αποφασιστική στο βαθμό που απορρίπτει την ιδέα ενός καθαρά ζωικού, ωφελιμιστικού όντος που ρίχνεται στη γη για ανταλλαγή και συσσώρευση πραγμάτων, μοναδική υπόσχεση ευτυχίας.

Η ομορφιά, μεταξύ άλλων, είναι δωρεάν . Συνεχίζει να απολαμβάνει ένα συγκεκριμένο κύρος στο μουσειακό περιβάλλον. Ας σκεφτούμε τη ζωγραφική εικόνα της Simonetta Vespucci, της μούσας του Sandro Botticelli. Η εκθαμβωτική ομορφιά του συνεχίζει να μαγεύει τους επισκέπτες, αλλά παραμένει περιορισμένη σε εσωτερικούς χώρους, μια κληρονομιά του παρελθόντος. Παρελθόν, δηλ. τελειωμένη. Καμία ομορφιά δεν αναγνωρίζεται σήμερα. δεν υπάρχει ομορφιά που να είναι ζωντανή, σε δράση, παρούσα. Μπορούμε να ψάξουμε παντού στον ουρανό και τη γη: δεν θα βρούμε ούτε Simonetta, ούτε David, ούτε Laocoon τυλιγμένο στα φίδια με τα παιδιά του, ούτε ένα παλάτι ή ναό, έναν Παρθενώνα, έναν καθεδρικό ναό. Στη θέση τους οι «εγκαταστάσεις» αφθονούν και κάθε παραξενιά που αγοράζεται και πουλιέται με τη σφραγίδα του κομφορμισμού μιας κάστας τσαρλατάνων.

Ritratto ideale. Si è ipotizzato possa essere un ritratto idealizzato di Simonetta del Botticelli esposto al Städelsches Kunstinstitut di Francoforte (1482–1485 ca.)

Ο πολιτισμός είναι το αντίθετό του σε κάθε τομέα. Στη μουσική θριαμβεύουν προϊόντα που επιβάλλονται από την ξύπνια αγορά, όπως η Lizzo, μια μαύρη, υπέρβαρη τραγουδίστρια, σύμβολο του νέου κόσμου, που τραγουδά για την ομορφιά τής διαφορετικότητας και το καθήκον της αποδοχής της, συνοδευόμενη από εξίσου δύστροπες και παχύσαρκες χορεύτριες, φτωχές που , φαίνεται, κακοποιήθηκαν και εξαναγκάστηκαν σε εξευτελιστική σεξουαλική απόδοση.

Η ασχήμια που ανυψώνεται σε μοντέλο γίνεται υποβάθμιση, καί όχι σπάνια αποστροφή. Αν παλεύουμε για την ομορφιά είναι γιά να επιβιώσουμε. Να υπάρχουμε. Για να κατανοήσουν οι άνθρωποι τι θα μπορούσαμε και τι πρέπει να είμαστε. Το τέλος του ωραίου είναι ο θάνατος του πνεύματος, η υποταγή στην αυτοκρατορία του χρήσιμου και του υλικού, του πεζού και του μπανάλ, η εξαφάνιση της ιδανικής ενότητας μεταξύ του ωραίου, του καλού και του αληθινού. Ακόμα και στην Αναγεννησιακή Φλωρεντία, το σπίτι της ομορφιάς, τό άσχημο, το θλιβερό, ακόμη και το βρώμικο ήρθε στην εξουσία με το πρόσωπο του απαίσιου μοναχού Girolamo Savonarola, στη «φωτιά των ματαιοδοξιών» του οποίου κοσμήματα, αρώματα, ρούχα, βιβλία, χειρόγραφα, πίνακες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Μποτιτσέλι,  παγιδευμένου από τον μοναχότής Φερράρα. Η ατυχία ήταν βραχύβια: μετά από τέσσερα χρόνια ο Σαβοναρόλα κάηκε στην ίδια πυρά όπου είχε προσπαθήσει να καταστρέψει τη ζωή, τήν ομορφιά και τήν τέχνη στο όνομα ενός συνοφρυωμένου και απάνθρωπου Θεού, καθόλου χριστιανικού.

Υπήρχε πάντα μια καθοδική , χυδαία, άθλια τάση στον άνθρωπο. Ωστόσο, ποτέ δεν είχε φτάσει σε μια αρχή νίκης όπως στη δυτική σύγχρονη εποχή. Ο συγγραφέας θυμάται δύο τραντάγματα, δύο πολύ δυνατές και αξέχαστες κινήσεις ψυχής. Ένα, σε ηλικία είκοσι ετών, το ξαφνικό θέαμα, στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, του Δείπνου στούς Emmaus από τον Καραβάτζιο. Έκπληξη, ανακάλυψη, η άφατη στιγμή των ταπεινών μαθητών που αναγνωρίζουν τον αναστημένο Ιησού. Το άλλο, πολλά χρόνια αργότερα, η εμφάνιση, εξίσου ξαφνική, όταν τα σύννεφα εξαφανίστηκαν με την ορμητικότητα του ορεινού κλίματος, των βωμών του Σαν Μαρτίνο, ένα θαύμα της φύσης που πυροδοτεί, μαζί με το συναίσθημα της απόλυτης ομορφιάς που κόβει την ανάσα, την απόδειξη ενός δημιουργού, μιας ανώτερης αρχής που μας ξεπερνά. Πόνοι ψυχής που ο χρόνος δεν ξύνει, που η ωμότητα του κόσμου δεν καταφέρνει να χαλάσει. Αισθήσεις που σταματούν τη λάσπη, κρατούν το βλέμμα καθαρό, κρατούν ανέπαφη την ελπίδα. Είναι η ενατένιση της ομορφιάς, φυσικής ή καρπός της ανθρώπινης ιδιοφυΐας. Τόποι, έργα που πυροδοτούν τις αισθήσεις, τη λογική και το πνεύμα, αφού δεν υπάρχει ομορφιά της οποίας η ψυχή δεν είναι κριτής και διαιτητής, όπως διδάσκει ο Αυγουστίνος τής Ιππώνος.

Ο πόλεμος των ιδεών, τόσο αναγκαίος, κινδυνεύει να κινηθεί εκεί που το άμεσο, το επιφανειακό, το καθημερινό κάνει κάποιον να ξεχάσει το αγκυροβόλιο με το καλό, το αληθινό, το όμορφο.

Μερικές φορές πρέπει να ξεπεράσεις το παρόν για να μπεις πιο βαθιά, ώστε να διεισδύσεις και να ακούσεις τα ιδεολογικά τραντάγματα τού χρόνου που σέρνεται προς τα κάτω. Να παραμείνουμε όρθιοι όμως, με ανοιχτά μάτια και ζεστή καρδιά σε έναν κόσμο ερειπίων, σταθεροί στό καλό για να αναγνωρίσουμε το κακό. Το καλό για να πνίξει το κακό. Το καλό για να μην κάνεις λάθη στίς αμφιβολίες. Τήν αλήθεια για να καταλάβεις. Τήν αλήθεια γιά να ζεις στην πραγματικότητα. Τήν αλήθεια γιά να περπατάς χωρίς το βάρος της κακής συνείδησης. Τήν Ομορφιά γιατί είναι ευχαρίστηση, χαρά, γνώση, βλέμμα που διασχίζει τον ορίζοντα. Ομορφιά γιά να τήν μοιραστείς, γιατί δεν είμαι τίποτα αν δεν ανοιχτώ στο «εμείς».

Η τριάδα του καλού, της αλήθειας και της ομορφιάς είναι η πιο μισητή από τον πρίγκιπα του κακού, η πιο σφαγιασμένη από την κυρίαρχη μεταμοντέρνα σκέψη που δεν κρύβει πια τη λατρεία της ασχήμιας, την απόσπαση από το καλό, την απάρνηση της αλήθειας. Καλή είναι επίσης η ομορφιά, την ήξεραν οι Έλληνες, πατέρες τής διαλυμένης κληρονομιάς. Όταν η ομίχλη κάνει τα πάντα μπερδεμένα, έρχεται η ώρα να επιστρέψουμε στο ουσιαστικό, στο αμετάβλητο, στα μόνα σημαντικά πράγματα: το καλό, την αλήθεια, την ομορφιά. Είναι το καθήκον μας και η σωτηρία μας. Γιατί αν δεν είναι ξεκάθαρο πώς η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο (Ντοστογιέφσκι) είναι πολύ ξεκάθαρο ότι η ασχήμια τον καταστρέφει. Δεν χρειαζόμαστε πολλές ερωτήσεις: αυτό που διαισθάθηκε ο Γερμανός ποιητής και μυστικιστής Angelo Silesio είναι αρκετό: "το τριαντάφυλλο είναι χωρίς γιατί. Ανθίζει γιατί ανθίζει, δεν προσέχει τον εαυτό του, δεν ζητά να το κοιτάξουν. «Αλλά αν το παρατηρήσεις, ανακαλύπτεις την ομορφιά και δεν μπορείς πλέον να αποχωριστείς τον εαυτό σου από αυτήν.

Bello è il brutto, e brutto è il bello. Le streghe di Macbeth (www-maurizioblondet-it.translate.goog)

ΕΙΝΑΙ ΚΑΙΡΟΣ Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΕΙΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΚΑΙ ΤΗΝ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ, ΝΑ ΔΕΙ ΚΑΘΑΡΑ ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ ΠΟΥ ΕΙΣΗΓΑΓΕ ΣΤΗΝ ΠΙΣΤΗ ΜΑΣ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ. ΒΟΥΙΖΕΙ ΠΛΕΟΝ Ο ΤΟΠΟΣ Μ' ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ. 

Ο ΑΓΙΟΣ ΣΩΦΡΟΝΙΟΣ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΘΙΣΤΑ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΩΣ ΕΞΗΣ:  Η οδός είναι κοινή εις πάντας ημάς κατά τον λόγον Αυτού του Χριστού: «Εγώ ειμι η οδός»· ως εκ τούτου δεν είναι και μοναδική, διότι «ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα, ει μη δι’ Εμού».

… εν αληθεία κατέστη όμοιος προς ημάς άνθρωπος και εν τη σαρκί ημών εφανερώσε την Θείαν τελειότητα, υπολιμπάνων Εαυτόν υπογραμμόν δι’ ημάς, τον οποίον πολλοί προφήται και δίκαιοι «επεθύμησαν ιδείν». Τούτο δε οφείλομεν νυν να πραγματοποιήσωμεν ημείς, έκαστος εν τη ζωή αυτού, ώστε δια της ομοιώσεως προς τον Χριστόν, κατά την εικόνα της επιγείου ζωής Αυτού, να καταστώμεν όμοιοι Αυτώ και κατά την εικόνα της Θείας υπάρξεως.