Καὶ εἶδον ὅτε ἤνοιξε τὴν σφραγῖδα τὴν ἕκτην, καὶ σεισμὸς μέγας ἐγένετο, καὶ ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο ὡς σάκκος τρίχινος, καὶ ἡ σελήνη ὅλη ἐγένετο ὡς αἷμα,
Και όταν το Αρνίον ήνοιξε την έκτην σφραγίδα, είδα συνταρακτικά γεγονότα στον φυσικόν κόσμον. Εγινε σεισμός μέγας, που συνεκλόνισε την γην, και ο ήλιος έχασε το φως του, εσκοτίσθη και έγινε μαύρος σαν σάκκος τρίχινος, και όλη η επιφάνεια της σελήνης έγινε κατακόκκινη σαν αίμα.
Η Αποκάλυψη βοηθάει σε τρία μεγάλα πράγματα τον άνθρωπο μέσα σε αυτή την ζωή. Πρώτον, γίνεται γι’ αυτόν μια απόλυτη κατάφαση της ιστορικής πραγματικότητας. Όλα εδώ σε αυτή τη ζωή έχουν ένα αποφασιστικό και μοναδικό ρόλο να παίξουν, στην όλη Δημιουργία και στην αποκατάσταση. Δεν είναι μια αναφορά σε ένα υπερκόσμιο γεγονός, η Αποκάλυψη. Είναι το αντίθετο, είναι ο φθόγγος της αθανασίας μέσα στη ζωή και μέσα στην ιστορία. Σαν τέτοια, είναι επόμενο, ότι έρχεται σε άμεση σύγκρουση, και ο Θεός ο ίδιος με το… (μια λέξη δεν ακούγεται) Του μετέχει, με το πάθος, με τη φθορά, με την πτώση. Ο σταυρός του Χριστού είναι το κέντρο το οποίο δείχνει το τέλος της μάχης αυτής, της ενδοϊστορικής, προτού να επέλθει η τελική νίκη.
Γι’ αυτό και το βιβλίο μας παρουσιάζει στην πρώτη του ανάγνωση, μια χαώδη κατάσταση. Δεν μπορούμε αμέσως να νοήσουμε τι πραγματικά θέλει να κάνει. Αλλά σε μια δεύτερη, βαθύτερη ανάγνωση, με επίγνωση, τότε βλέπουμε ότι το βιβλίο έχει μια φοβερή συνοχή, και μια φοβερή ενότητα. Θέλει να δείξει την αέναο πάλη εντός της ιστορίας, προς ένα τελικό σκοπό, όλης της ζωής που κατευθύνεται, και έχει μέσα της ιδιαίτερη σημασία, είναι η αποκάλυψις η πραγματική, αυθεντική, βαθύτερη φιλοσοφία της ζωής. Γι’ αυτό, ενώ χαώδεις οι εικόνες, και παρουσιάζουν μια θα έλεγα ασυνέχεια μεταξύ τους, εν τούτοις εσωτερικά υπάρχει ένας φοβερός ρυθμός στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Οι αριθμοί παίζουν κατά συμβολικό τρόπο ένα φοβερό ρόλο, στο να επέλθει αυτή η συνοχή. Έχουμε τους αριθμούς 3, 4 και 7 οι οποίοι συνεχώς αλληλοδιαδέχονται, έχουμε τους τρεις ευαγγελιστές αγγέλους, τους τέσσερις ιππείς, τους τέσσερις αγγέλους, και ιδιαίτερα τον αριθμό 7, την πληρότητα. Δηλαδή 7 πνεύματα, 7 εκκλησίες, 7 σφραγίδες, 7 φιάλες, 7 αγγέλους, οι οποίοι είναι σαν μια επωδός, ένα ρεφραίν, το οποίο αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο το χάος αυτό. Το λεκτικό χάος, το οραματικό χάος, σε μια εσωτερική τάξη και συνέπεια. Γι’ αυτό το βιβλίο αυτό είναι απαράμιλλο, έχει εμπνεύσει την τέχνη σε όλα της τα πεδία. Έχει δώσει και εικόνες που χρησιμοποιούνται αρχετυπικά, για να περιγράψουν το βαθύτερο νόημα της ζωής. Μη λησμονούμε ότι ο μεγάλος ψυχολόγος Carl Gustav Jung, χρησιμοποιεί το δωδέκατο κεφάλαιο, την εικόνα αυτή την απαράμιλλη, του τέκνου το οποίο σώζεται με τη γυναίκα, από την επίθεση του δράκοντος, και εκεί βλέπει τη γέννηση του νέου ανθρώπου, ψυχολογικά. Ότι Ο καθένας από μας αναγεννάται μέσα από αυτή την πάλη, η οποία γίνεται, και η οποία βέβαια είναι η πάλη την οποία ο Χριστός διεξάγει, μαζί με τους ανθρώπους, εν ονόματι των ανθρώπων, έναντι του θανάτου, και έναντι της φθοράς και του χάους.
Ένα ακόμη μεγάλο γεγονός, είναι το τρίτο, ότι η Αποκάλυψη φανερώνει ένα άλλο μυστικό. Για πρώτη φορά δεν υπάρχει η οξύτητα αντίθεση μεταξύ, ας πούμε αποκάλυψης με μαντικές τέχνες, με μαγεία, με ιεροφάνειες κλπ., και του ορθού λόγου. Η Αποκάλυψη θέλει να δείξει σε μας, ότι μυστήριο δεν είναι μόνο ο Θεός. Μεγαλύτερο μυστήριο είναι η πάλη της ζωής. Είναι η ίδια η ζωή. Και έτσι, αποκάλυψη εδώ σημαίνει, την αποκάλυψη τη δική μας εντός της ιστορίας, του γεγονότος της ιστορίας. Δεν μας αποκαλύπτει οράματα και υπεριστορία, μας αποκαλύπτει τον σκοπό μας, μέσα στην ιστορία, στο τέλος της, στην κρίση δηλαδή που θα κάνει ο Χριστός, από την οποία κρίση όλη η ιστορία καταξιώνεται. Διότι μια ιστορία χωρίς κρίση, δεν έχει νόημα, είναι ανόητη…
Χρήστος Γιανναράς:
Ο Ιωάννης έρχεται να μας πει, να μας δείξει μέσα από μια φαντασμαγορική εικονογραφία, το πως στα έσχατα, όταν πια και η ύλη του κορμιού μας και του κόσμου θα έχει μεταποιηθεί σε μια προσωπική ετερότητα σχέσης με το Θεό, πως αυτή η ζωή τότε, αυτή η προσωπική σχέση, θα πραγματοποιείται έξω από χρόνο και χώρο. Είναι πολύ χαρακτηριστικό, ότι στο κομμάτι που θα ακούσουμε σήμερα, αυτή η εικονογράφηση της αλήθειας της ζωής, ελεύθερης από το χώρο και το χρόνο, γίνεται, βέβαια με τα στοιχεία του χώρου και του χρόνου, με τα στοιχεία τα κοσμικά, με τα στοιχεία του κόσμου, μεταποιημένα όμως πραγματικά μέσα σε σύμβολα, σε δηλωτικές εικόνες ενός τρόπου υπάρξεως που υπερβαίνει ότι εμείς σήμερα γνωρίζουμε μέσα στους περιορισμούς στους οποίους ζούμε.
Ένας μεγάλος δάσκαλος της Εκκλησίας, ο Μάξιμος ο Ομολογητής, αναφέρεται στον τρόπο της υπάρξεως, σε αυτή την όγδοη ημέρα, όπως την ονομάζει, δηλαδή στα έσχατα. Στην μετά τον θάνατο όπως λέμε κατάσταση της προσωπικής ύπαρξης. Και βλέπει σ’ αυτή την κατάσταση μια συμφιλίωση και μια επανένωση όλων των διεστώτων, δηλαδή όλων των διχασμών μέσα στους οποίους ζούμε σήμερα. Ζούμε σαν άνθρωποι σε ένα διχασμό, όπως λέει ο Μάξιμος, κατ’ αρχήν ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα, στο άρσεν και στο θήλυ, ανάμεσα στην ύλη και στο πνεύμα, ανάμεσα στον ουρανό και στη γη, τελικά ανάμεσα στο κτιστό και στο άκτιστο. Αυτές οι διακρίσεις αίρονται. Νομίζω ότι είναι πραγματικά μια αποκαλυπτική σκέψη, του πως μπορεί να υπάρχει μια προσωπική ύπαρξη, δηλαδή μια ύπαρξη η οποία έχει αυτοσυνειδησία, ετερότητα και ελευθερία από κάθε προκαθορισμό. Πως είναι δυνατόν να υπάρχει ελεύθερη επιπλέον και από όλους αυτούς τους διχασμούς; Όχι ξεπερνώντας τους σε ένα ιδεατό επίπεδο, έτσι όπως το ήθελε η πλατωνική οντολογία;;;, αλλά συγκεφαλαιώνοντας, παίρνοντας επάνω της και συμφιλιώνοντας στην ύπαρξη της όλες αυτές τις αντιθέσεις. Επομένως, αφομοιώνοντας όλη την ομορφιά, λέω την ομορφιά, γιατί είναι το προσιτότερο σε μας πνευματικό, να το πούμε έτσι, στοιχείο του υλικού κόσμου. Αφομοιώνοντας όλη την υλικότητα των πραγμάτων, την αίσθηση των πραγμάτων, το πνεύμα των πραγμάτων. Αφομοιώνοντας τα που; Σε μια δυναμική σχέσης, όταν δηλαδή όλα, τα πάντα, ο ίασπης και οι πολύτιμοι λίθοι, και οι σάλπιγγες, και οι φωνές, και οι λαμπάδες και τα πάντα, θα έχουν μεταποιηθεί, σε μια σχέση και κοινωνία προσώπων, του προσωπικού ανθρώπου απέναντι στον προσωπικό Θεό. Νομίζω ότι τελικά αυτό είναι το μήνυμα της Αποκάλυψης. Δεν έρχεται να μας προσθέσει η Αποκάλυψη του Ιωάννη κάποιες πληροφορίες, για το τι μέλει να συμβεί, αλλά έρχεται να μας φωτίσει το νόημα και την κατεύθυνση της ιστορίας και του προσωπικού βίου. Και αυτό το νόημα, και αυτό το τέλος προς το οποίο κατευθυνόμαστε, είναι μια πληρότητα σχέσης, είναι δηλαδή το κορύφωμα ενός έρωτα, ο οποίος μέσα από αυτό το πανηγύρι του εικονογραφικού πλούτου της Αποκάλυψης, εμφανίζεται σαν κάθε έρωτα, δηλαδή μια πλησμονή κάλλους, κάλλους που δηλώνει και ενσαρκώνει την αμεσότητα μιας ερωτικής σχέσης. Της σχέσης του ανθρώπου με το Θεό, και ενός Θεού, ο οποίος είναι μανικά ερωτευμένος με τον άνθρωπο, με τον κάθε άνθρωπο χωριστά. Και γι’ αυτό, σ’ αυτή την Αποκάλυψη, πραγματικά τα πάντα γεμίζουν από τη δόξα, δηλαδή τη φανέρωση αυτού του θείου έρωτα.
Νομίζω ότι είναι ακριβώς η πεμπτουσία, όχι μόνο της Αποκάλυψης του Ιωάννη, της κατακλείδας αυτής των ιερών Γραφών, της Εκκλησίας, αλλά ταυτόχρονα και του νοήματος της ζωής που έχει να προσφέρει αυτή η εκκλησιαστική παράδοση στον άνθρωπο.
Και όταν το Αρνίον ήνοιξε την έκτην σφραγίδα, είδα συνταρακτικά γεγονότα στον φυσικόν κόσμον. Εγινε σεισμός μέγας, που συνεκλόνισε την γην, και ο ήλιος έχασε το φως του, εσκοτίσθη και έγινε μαύρος σαν σάκκος τρίχινος, και όλη η επιφάνεια της σελήνης έγινε κατακόκκινη σαν αίμα.
Τοιχογραφία Ι.Ναός Crețulescu, Βουκουρέστι 1722
Απομαγνητοφώνηση αποσπασμάτων από την εκπομπή «Σχολιάζοντας την Αποκάλυψη»
Η Αποκάλυψη βοηθάει σε τρία μεγάλα πράγματα τον άνθρωπο μέσα σε αυτή την ζωή. Πρώτον, γίνεται γι’ αυτόν μια απόλυτη κατάφαση της ιστορικής πραγματικότητας. Όλα εδώ σε αυτή τη ζωή έχουν ένα αποφασιστικό και μοναδικό ρόλο να παίξουν, στην όλη Δημιουργία και στην αποκατάσταση. Δεν είναι μια αναφορά σε ένα υπερκόσμιο γεγονός, η Αποκάλυψη. Είναι το αντίθετο, είναι ο φθόγγος της αθανασίας μέσα στη ζωή και μέσα στην ιστορία. Σαν τέτοια, είναι επόμενο, ότι έρχεται σε άμεση σύγκρουση, και ο Θεός ο ίδιος με το… (μια λέξη δεν ακούγεται) Του μετέχει, με το πάθος, με τη φθορά, με την πτώση. Ο σταυρός του Χριστού είναι το κέντρο το οποίο δείχνει το τέλος της μάχης αυτής, της ενδοϊστορικής, προτού να επέλθει η τελική νίκη.
Γι’ αυτό και το βιβλίο μας παρουσιάζει στην πρώτη του ανάγνωση, μια χαώδη κατάσταση. Δεν μπορούμε αμέσως να νοήσουμε τι πραγματικά θέλει να κάνει. Αλλά σε μια δεύτερη, βαθύτερη ανάγνωση, με επίγνωση, τότε βλέπουμε ότι το βιβλίο έχει μια φοβερή συνοχή, και μια φοβερή ενότητα. Θέλει να δείξει την αέναο πάλη εντός της ιστορίας, προς ένα τελικό σκοπό, όλης της ζωής που κατευθύνεται, και έχει μέσα της ιδιαίτερη σημασία, είναι η αποκάλυψις η πραγματική, αυθεντική, βαθύτερη φιλοσοφία της ζωής. Γι’ αυτό, ενώ χαώδεις οι εικόνες, και παρουσιάζουν μια θα έλεγα ασυνέχεια μεταξύ τους, εν τούτοις εσωτερικά υπάρχει ένας φοβερός ρυθμός στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Οι αριθμοί παίζουν κατά συμβολικό τρόπο ένα φοβερό ρόλο, στο να επέλθει αυτή η συνοχή. Έχουμε τους αριθμούς 3, 4 και 7 οι οποίοι συνεχώς αλληλοδιαδέχονται, έχουμε τους τρεις ευαγγελιστές αγγέλους, τους τέσσερις ιππείς, τους τέσσερις αγγέλους, και ιδιαίτερα τον αριθμό 7, την πληρότητα. Δηλαδή 7 πνεύματα, 7 εκκλησίες, 7 σφραγίδες, 7 φιάλες, 7 αγγέλους, οι οποίοι είναι σαν μια επωδός, ένα ρεφραίν, το οποίο αποκαθιστά κατά κάποιο τρόπο το χάος αυτό. Το λεκτικό χάος, το οραματικό χάος, σε μια εσωτερική τάξη και συνέπεια. Γι’ αυτό το βιβλίο αυτό είναι απαράμιλλο, έχει εμπνεύσει την τέχνη σε όλα της τα πεδία. Έχει δώσει και εικόνες που χρησιμοποιούνται αρχετυπικά, για να περιγράψουν το βαθύτερο νόημα της ζωής. Μη λησμονούμε ότι ο μεγάλος ψυχολόγος Carl Gustav Jung, χρησιμοποιεί το δωδέκατο κεφάλαιο, την εικόνα αυτή την απαράμιλλη, του τέκνου το οποίο σώζεται με τη γυναίκα, από την επίθεση του δράκοντος, και εκεί βλέπει τη γέννηση του νέου ανθρώπου, ψυχολογικά. Ότι Ο καθένας από μας αναγεννάται μέσα από αυτή την πάλη, η οποία γίνεται, και η οποία βέβαια είναι η πάλη την οποία ο Χριστός διεξάγει, μαζί με τους ανθρώπους, εν ονόματι των ανθρώπων, έναντι του θανάτου, και έναντι της φθοράς και του χάους.
Ένα ακόμη μεγάλο γεγονός, είναι το τρίτο, ότι η Αποκάλυψη φανερώνει ένα άλλο μυστικό. Για πρώτη φορά δεν υπάρχει η οξύτητα αντίθεση μεταξύ, ας πούμε αποκάλυψης με μαντικές τέχνες, με μαγεία, με ιεροφάνειες κλπ., και του ορθού λόγου. Η Αποκάλυψη θέλει να δείξει σε μας, ότι μυστήριο δεν είναι μόνο ο Θεός. Μεγαλύτερο μυστήριο είναι η πάλη της ζωής. Είναι η ίδια η ζωή. Και έτσι, αποκάλυψη εδώ σημαίνει, την αποκάλυψη τη δική μας εντός της ιστορίας, του γεγονότος της ιστορίας. Δεν μας αποκαλύπτει οράματα και υπεριστορία, μας αποκαλύπτει τον σκοπό μας, μέσα στην ιστορία, στο τέλος της, στην κρίση δηλαδή που θα κάνει ο Χριστός, από την οποία κρίση όλη η ιστορία καταξιώνεται. Διότι μια ιστορία χωρίς κρίση, δεν έχει νόημα, είναι ανόητη…
Χρήστος Γιανναράς:
Ο Ιωάννης έρχεται να μας πει, να μας δείξει μέσα από μια φαντασμαγορική εικονογραφία, το πως στα έσχατα, όταν πια και η ύλη του κορμιού μας και του κόσμου θα έχει μεταποιηθεί σε μια προσωπική ετερότητα σχέσης με το Θεό, πως αυτή η ζωή τότε, αυτή η προσωπική σχέση, θα πραγματοποιείται έξω από χρόνο και χώρο. Είναι πολύ χαρακτηριστικό, ότι στο κομμάτι που θα ακούσουμε σήμερα, αυτή η εικονογράφηση της αλήθειας της ζωής, ελεύθερης από το χώρο και το χρόνο, γίνεται, βέβαια με τα στοιχεία του χώρου και του χρόνου, με τα στοιχεία τα κοσμικά, με τα στοιχεία του κόσμου, μεταποιημένα όμως πραγματικά μέσα σε σύμβολα, σε δηλωτικές εικόνες ενός τρόπου υπάρξεως που υπερβαίνει ότι εμείς σήμερα γνωρίζουμε μέσα στους περιορισμούς στους οποίους ζούμε.
Ένας μεγάλος δάσκαλος της Εκκλησίας, ο Μάξιμος ο Ομολογητής, αναφέρεται στον τρόπο της υπάρξεως, σε αυτή την όγδοη ημέρα, όπως την ονομάζει, δηλαδή στα έσχατα. Στην μετά τον θάνατο όπως λέμε κατάσταση της προσωπικής ύπαρξης. Και βλέπει σ’ αυτή την κατάσταση μια συμφιλίωση και μια επανένωση όλων των διεστώτων, δηλαδή όλων των διχασμών μέσα στους οποίους ζούμε σήμερα. Ζούμε σαν άνθρωποι σε ένα διχασμό, όπως λέει ο Μάξιμος, κατ’ αρχήν ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα, στο άρσεν και στο θήλυ, ανάμεσα στην ύλη και στο πνεύμα, ανάμεσα στον ουρανό και στη γη, τελικά ανάμεσα στο κτιστό και στο άκτιστο. Αυτές οι διακρίσεις αίρονται. Νομίζω ότι είναι πραγματικά μια αποκαλυπτική σκέψη, του πως μπορεί να υπάρχει μια προσωπική ύπαρξη, δηλαδή μια ύπαρξη η οποία έχει αυτοσυνειδησία, ετερότητα και ελευθερία από κάθε προκαθορισμό. Πως είναι δυνατόν να υπάρχει ελεύθερη επιπλέον και από όλους αυτούς τους διχασμούς; Όχι ξεπερνώντας τους σε ένα ιδεατό επίπεδο, έτσι όπως το ήθελε η πλατωνική οντολογία;;;, αλλά συγκεφαλαιώνοντας, παίρνοντας επάνω της και συμφιλιώνοντας στην ύπαρξη της όλες αυτές τις αντιθέσεις. Επομένως, αφομοιώνοντας όλη την ομορφιά, λέω την ομορφιά, γιατί είναι το προσιτότερο σε μας πνευματικό, να το πούμε έτσι, στοιχείο του υλικού κόσμου. Αφομοιώνοντας όλη την υλικότητα των πραγμάτων, την αίσθηση των πραγμάτων, το πνεύμα των πραγμάτων. Αφομοιώνοντας τα που; Σε μια δυναμική σχέσης, όταν δηλαδή όλα, τα πάντα, ο ίασπης και οι πολύτιμοι λίθοι, και οι σάλπιγγες, και οι φωνές, και οι λαμπάδες και τα πάντα, θα έχουν μεταποιηθεί, σε μια σχέση και κοινωνία προσώπων, του προσωπικού ανθρώπου απέναντι στον προσωπικό Θεό. Νομίζω ότι τελικά αυτό είναι το μήνυμα της Αποκάλυψης. Δεν έρχεται να μας προσθέσει η Αποκάλυψη του Ιωάννη κάποιες πληροφορίες, για το τι μέλει να συμβεί, αλλά έρχεται να μας φωτίσει το νόημα και την κατεύθυνση της ιστορίας και του προσωπικού βίου. Και αυτό το νόημα, και αυτό το τέλος προς το οποίο κατευθυνόμαστε, είναι μια πληρότητα σχέσης, είναι δηλαδή το κορύφωμα ενός έρωτα, ο οποίος μέσα από αυτό το πανηγύρι του εικονογραφικού πλούτου της Αποκάλυψης, εμφανίζεται σαν κάθε έρωτα, δηλαδή μια πλησμονή κάλλους, κάλλους που δηλώνει και ενσαρκώνει την αμεσότητα μιας ερωτικής σχέσης. Της σχέσης του ανθρώπου με το Θεό, και ενός Θεού, ο οποίος είναι μανικά ερωτευμένος με τον άνθρωπο, με τον κάθε άνθρωπο χωριστά. Και γι’ αυτό, σ’ αυτή την Αποκάλυψη, πραγματικά τα πάντα γεμίζουν από τη δόξα, δηλαδή τη φανέρωση αυτού του θείου έρωτα.
Νομίζω ότι είναι ακριβώς η πεμπτουσία, όχι μόνο της Αποκάλυψης του Ιωάννη, της κατακλείδας αυτής των ιερών Γραφών, της Εκκλησίας, αλλά ταυτόχρονα και του νοήματος της ζωής που έχει να προσφέρει αυτή η εκκλησιαστική παράδοση στον άνθρωπο.
ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΧΑΝ ΑΝΑΛΑΒΕΙ, ΛΟΓΩ ΑΜΟΡΦΩΤΗΣ ΑΓΡΑΜΜΑΤΩΣΥΝΗΣ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΠΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΙΣΤΩΝ. ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΑΝΝΟΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΟ.
Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ.
ΜΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΝΕΦΥΣΗΣΕ ΠΝΕΥΜΑ ΑΓΙΟ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ[ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΟΠΩΣ ΙΣΧΥΡΙΖΕΤΑΙ Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΚΛΗΡΟΣ ΑΠΟΔΕΧΟΜΕΝΟΣ ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ] ΑΠΟΚΑΘΙΣΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΧΕ ΤΗΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΨΕΜΑ, ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ, ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΗΣ ΚΤΙΣΗΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ.
Η ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου