Άκουσα τις εγκάρδιες εκκλήσεις για ειρήνη από τον Πάπα Mattarella και τον Πρόεδρο Bergoglio και αναρωτήθηκα: αλλά έχουν πραγματικά καμία χρησιμότητα, πείθουν κανέναν, σταματούν τα όπλα και τις προθέσεις εκείνων που ασκούν πόλεμο και βία; Όχι, δεν ωφελούν, δεν πείθουν κανέναν εκτός από αυτούς που είναι ήδη πεπεισμένοι ή είναι απλώς ανίσχυροι, ανίκανοι να κάνουν κακό.
Επαναλαμβάνουν επίσημα «ποτέ άλλοι πόλεμοι», «ποτέ περισσότερη βία», «ούτε ένας άλλος», «ας είναι αυτό το θύμα το τελευταίο», γνωρίζοντας ότι λένε ψέματα ξεδιάντροπα γιατί ο άνθρωπος δεν αλλάζει, η ιστορία επίσης, και πολύ λιγότερο θα αλλάξει με αυτά τα ενάρετα κηρύγματα όμορφων ψυχών, ακόμη και παπών και αρχηγών κρατών. Οι πόλεμοι σταματούν με ενεργητικές πολιτικές, διπλωματικές και στρατηγικές ενέργειες, όχι με ομιλίες.
Ο εορτασμός της νέας χρονιάς είναι μια τρελή τελετή, μια υπολειμματική δεισιδαιμονία που κουβαλάμε μαζί μας από τα αρχαία χρόνια και που μετατρέπει μια ασήμαντη συνέλευση σε κοσμικό πανηγυρικό και λειτουργικό πέρασμα. Αλλά αν θέλαμε να μπούμε στο τελετουργικό παιχνίδι των καλών προθέσεων για τη χρονιά που μόλις ξεκίνησε, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η σωστή στάση για να αντιμετωπίσουμε τη νέα χρονιά είναι να ξεφύγουμε από τη λογιστική των προσδοκιών, από τον μηχανισμό των μέσων για να την αντιμετωπίσουμε, από τη ρητορική των ευσεβών προθέσεων πού μάλλον, τρέφουν στον καθένα «φαντασία, συναίσθημα, ικανότητα για ενθουσιασμό, για ηρωισμό, για ζωή και μεγάλες ψευδαισθήσεις, για δυνατά και ποικίλα πάθη». Καλλιεργήστε την ομορφιά σε όλες τις μορφές της, εξασκηθείτε στη σκέψη, στο συναίσθημα, στην όραση, στην πίστη. Εν ολίγοις, διευρύνετε την όρασή σας, διευρύνετε πέρα από τη λογική και τις πρακτικές λειτουργίες, τεντώστε το αυτί σας, το μάτι σας, το μυαλό σας σε ό,τι υπερβαίνει την ποσότητα, το κέρδος, τους υπολογισμούς και τις ορέξεις.
Η συμβουλή μας έρχεται από ένα άτυχο 23χρονο αγόρι, γνωστό για την τραγική απαισιοδοξία και την απόλυτη απόγνωσή του. Η προτροπή μας έρχεται με αρνητική μορφή και απευθύνεται σε έναν υποθετικό φιλόσοφο αλλά στην πραγματικότητα ισχύει για όλους. Ακούγεται ακριβώς έτσι: «Αυτός που δεν έχει ή δεν είχε ποτέ φαντασία, συναίσθημα, την ικανότητα για ενθουσιασμό, για ηρωισμό, για ζωή και μεγάλες ψευδαισθήσεις, για δυνατά και ποικίλα πάθη, όποιος δεν γνωρίζει το απέραντο σύστημα ομορφιάς, όποιος δεν διαβάζει ή δεν ακούει ή δεν έχει διαβάσει ή ακούσει ποτέ τους ποιητές» έχει μόνο κοντόφθαλμη και κακή όραση. Ο εν λόγω σύμβουλος είναι ο Τζάκομο Λεοπάρντι, η πηγή είναι ο Ζιμπαλντόνε του , με ημερομηνία 4 Οκτωβρίου 1821.
Προέτρεψε τους μαθητές του στον ηρωικό νου και στη διασταύρωση της φαντασίας και της μνήμης, της δημιουργικής φαντασίας και της περιέργειας για το τι συνέβη και συμβαίνει στον κόσμο ο Τζιαμπατίστα Βίκο όταν ήταν εβδομήντα χρονών στην τελευταία του ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης. Και αυτός κάθε άλλο παρά ένας χαρούμενος πιστός στο νέο και σε ένα καλύτερο αύριο από το χθες. Κάθε άλλο παρά αισιόδοξος, όντως ομολογουμένως δυστυχισμένος και μελαγχολικού χαρακτήρα. Κι όμως, όταν τέθηκε το πρόβλημα της διδασκαλίας, δηλαδή να αφήσει σημάδια σε όσους τον άκουσαν, είχε το θάρρος να υπερβεί την ψυχική του κατάσταση και να ανοίξει την έξυπνη καρδιά του στο ηρωικό θάρρος της γνώσης και στον ορίζοντα της προσδοκίας: και να πει στους μαθητές του και σε όσους τον άκουσαν ότι όσο περνά ο καιρός ο κόσμος γίνεται νεότερος, παρά μεγαλύτερος (ο κόσμος μάλλον ανανεώνεται παρά γερνάει): γιατί ανακαλύπτει συνεχώς νέα ξεκινήματα, νέες ανακαλύψεις, νέες εφευρέσεις, νέες επιστήμες και γνώσεις. Άφησε τον εαυτό του στη δυσπιστία και τη μελαγχολία, αλλά έδωσε στους άλλους το θαύμα της ύπαρξης στον κόσμο, την επιθυμία να αγαπήσουν τη ζωή, την ιστορία, τον κόσμο και να αγαπήσουν τη γνώση και το μέλλον. Και τελικά προκάλεσε μια υπερβατική εμπιστοσύνη που ήταν το μητρικό χέρι της θείας Πρόνοιας.
Τελικά ηρωικό είναι το μυαλό που, παρότι γνωρίζει το πεπερασμένο και το θάνατο ως ανθρώπινη μοίρα, προσπαθεί να διαμορφώσει ένα ατρόμητο μέλλον και να μεταδώσει αυτή την εμπιστοσύνη, αυτή την επιθυμία για αιωνιότητα στις νεότερες γενιές.
Ακόμα και ο Πετράρχης, στο μελαγχολικό του εγκώμιο της μοναχικής ζωής, δεν κλείνεται στον κόσμο αλλά σκοπεύει να προσφέρει δώρα στον αναγνώστη του, «σύμφωνα με την ετήσια γονιμότητα ή στειρότητα του πνεύματός μου». Εξυμνεί τη μοναχική ζωή αλλά απορρίπτει την ερήμωση και θέλει να κάνει την απομονωμένη ζωή καρποφόρα (γόνιμη) όχι μόνο για τον εαυτό του.
Η καλύτερη συμβουλή συνήθως δεν έρχεται από διανομείς αισιοδοξίας ή τους κενόδοξους ιεροκήρυκες γιατί νιώθεις ότι είναι επιπόλαιοι, επιφανειακοί, μερικές φορές υποκριτές, δεν σου λένε την αλήθεια και σε κάθε περίπτωση σιωπούν για την πραγματική ανθρώπινη κατάσταση. Αλλά από εκείνους που, όπως ο Λεοπάρντι, ο Βίκο ή ο Πετράρχης, δεν σιωπούν για τη φρίκη του κακού, του κενού και της αρνητικότητας, ξέρουν να αντιλαμβάνονται τη σκοτεινή, πικρή και επισφαλή πλευρά της ζωής. Και σε αυτή την ακραία άκρη, με θέα την άβυσσο, βρίσκουν την ενέργεια να εμφυσήσουν νόημα, γεύση και αγάπη στη ζωή.
Αντίθετα, είναι άχρηστο να εκτοξεύεις εγκάρδιες εκκλήσεις και μάταιες ευχές για ειρήνη.
Καλύτερα να αλλάξουμε τον ορίζοντα των προσδοκιών: αντί να περιμένουμε κάτι από τον κόσμο, από τους άλλους ή να επιδιώκουμε την αναγνώριση από τους άλλους, καλύτερα μάλλον νά δεσμευόμαστε να πραγματοποιήσουμε τις προθέσεις μας. Μόνο έτσι οι προσδοκίες δεν βρίσκονται στο έλεος εξωτερικών, ταλαντευόμενων και αστάθμητων παραγόντων, αλλά συνδέονται με το τι κάνουμε και πώς το κάνουμε. Τα αποτελέσματα θα είναι στη συνέχεια στα χέρια της μοίρας. Στο μεταξύ κάναμε ό,τι μπορούσαμε και κινηθήκαμε προς την κατεύθυνση που θεωρούμε πιο σωστή.
Σε σύγκριση με τα ρητορικά κηρύγματα, τα λόγια και οι προθέσεις εκείνων που δεν καλλιεργούν ψευδαισθήσεις ακούγονται πιο αυθεντικά. Ή εκείνων που, όπως ο Λεοπάρντι, μας προτρέπουν να καλλιεργούμε ψευδαισθήσεις, ενώ γνωρίζουμε ότι είναι τέτοιες. Ίσως με την πρόσθετη προειδοποίηση ότι η ψευδαίσθηση δεν είναι το αντίθετο της αλήθειας, αλλά ένα διαφορετικό είδος, πέρα από το αληθινό και το ψευδές, για το οποίο δεν έχουμε καμία βεβαιότητα. Αλλά στο οποίο, σε κάθε περίπτωση, αποφασίζουμε να στοιχηματίσουμε. Δεν είναι καθαρή μυθοπλασία αλλά συνειδητή επιλογή να ζεις σαν να είναι αληθινό.
Στο τέλος, κάθε ιεροτελεστία στην αρχή του νέου έτους, κάθε ανταλλαγή ευχών και κάθε ομολογία εμπιστοσύνης στο επόμενο έτος, στηρίζεται κάτω από ένα ψεύτικο όνομα σε μια θεϊκή, καλοπροαίρετη και ανεξιχνίαστη πρόνοια, που εκπροσωπείται διαφορετικά. Για να αποφύγουμε το ναυάγιο, κολλάμε στα συντρίμμια των αρχαίων ελπίδων ή των παλιών ψευδαισθήσεων. Γιατί διαφορετικά δεν θα υπήρχε λογική και αιτιολογική, πραγματική και ορθολογική βάση για την ανταλλαγή ευχών, την ελπίδα και την προσδοκία μιας καλύτερης χρονιάς.
Η ανθρωπότητα είναι γελοία σε κάθε αλλαγή του χρόνου: αφαιρεί κάθε πίστη και μετά ακολουθεί δεισιδαιμονίες, αποκηρύσσει κάθε αλήθεια και μετά ασκεί δεισιδαιμονία, ακυρώνει τις προσευχές και στη συνέχεια βασίζεται στο κενό των κηρυγμάτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου