ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ A
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ π. ΣΥΜΕΩΝ ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
...πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν
Τὸ αἴσθημα κατωτερότητος καὶ ἄλλες ἀρρωστημένες καταστάσεις
μέσα στο μυστήριο τῆς σωτηρίας
Πανόραμα Θεσσαλονίκης, Ε΄ έκδοση
Αρρωστημένες ψυχολογικές καταστάσεις
Μᾶς χρειάζονται κάποιες γνώσεις ψυχολογίας*
Δεν ξέρω ἄν κάποιοι ἀπό σᾶς διαβάσατε τό βιβλίο τῆς Κάρεν Χόρνεϋ Οἱ συγκρούσεις τοῦ ἐσωτερικοῦ μας κόσμου. Ἔχει πολλά χρήσιμα πράγματα. Ἐνθυμοῦμαι ὅτι δέν συμφωνοῦσε μέ τόν Γιούνγκ.2 Το εἶχα καημό μέσα μου, καθώς ἤξερα ὅτι κάποια θρησκευτική κίνηση στήν Ἑλλάδα εἶχε περί πολλοῦ τὸν Γιούνγκ, ἐνῶ ἄφηνε στήν ἄκρη ἄλλους ψυχολόγους. Προσωπικῶς, δέν μέ εἶχε ἱκανοποιήσει. Πίστευα δηλαδή, ἀπό τά λίγα πού εἶχα διαβάσει, ὅτι κάπου ξεφεύγει, καί θά ἦταν παρακινδυνευμένο νά θεωρεῖ κανείς τόν Γιούνγκ ὡς τόν σωστό, καί ὅτι ἄνετα μποροῦμε νά τόν διαβάζουμε.
Ὅταν διάβασα λοιπόν στήν Κάρεν Χόρνεῦ ὅτι δέν συμφωνεῖ μέ ὁρισμένες θέσεις τοῦ Γιούνγκ, ίκανοποιήθηκα. Ικανοποιήθηκα ὄχι μέ τήν ἔννοια ὅτι συμφωνεί μ᾽ ἐμένα ἤ ἐγώ συμφωνῶ μαζί της, ἀλλά μέ τήν ἔννοια αυτή: βεβαιώθηκα ὅτι, αὐτά πού πίστευα πώς δέν εἶναι σωστά, όντως δέν εἶναι, καθώς καί αὐτή ἡ μεγάλη ἐπιστήμων δέν τα δεχόταν.
Αὐτό δεν σημαίνει ὅτι ὅσα λέει ἡ Κάρεν Χόρνευ εἶναι Εὐαγγέλιο. Ὅμως, ἂν διαβάσει κανείς αὐτό τό βιβλίο, βρίσκει ὅτι μερικά πράγματα βοηθούν τόν χριστιανό πού κάνει ἀγώνα πνευματικό και κάπου φρακάρει, κάπου μπλοκάρεται, κάπου βλέπει ὅτι δεν πᾶνε καλά τα πράγματα, ἀλλά δέν μπορεῖ νά κα ταλάβει τί ἀκριβῶς συμβαίνει. Πολλές φορές, ἐνῶ διαβάζει καί ξαναδιαβάζει κανείς πνευματικά βιβλία, ἀκούει καί πάλι ἀκούει ἀνάλογες ὁμιλίες, δέν βρίσκει ἄκρη στις διάφορες καταστάσεις πού συνειδητοποιεῖ μέσα του. Ἐκείνη μέ αὐτά πού λέει βοηθάει. Π.χ., μέ ὅσα λέει γιά τήν ἰδεατή εἰκόνα (Στο «Γνωρίζεις τον εαυτό σου» γίνεται εκτεταμένος λόγος για την ιδεατή εικόνα), ἀπό τὴν ὁποία πάσχουν οἱ τελειομανεῖς, ἀνοίγονται τὰ μάτια τοῦ ἀνθρώπου, καί λέει: «Γιά στάσου τί κάνω ἐγώ; Ἔχω ἀρρωστημένη κατάσταση μέσα μου, τήν ὑπηρετῶ καί νομίζω, ποιός ξέρει τί κάνω». Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος ταπεινώνεται, ἀποκτᾶ μιά γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του, γίνεται πιό ἀληθινός ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ πιό σωστός ἀγωνιστής.
Καί ἄλλα πολλά χρήσιμα βρίσκει κανείς ἐκεῖ μέσα στο βιβλίο αὐτό.
Ἄλλο προσεκτικός, ἄλλο ψυχαναγκαστικός (Κάτι ποὺ ἀφορᾶ τὸν ἱερέα)
Ἕνας λειτουργός ἱερέας πρέπει νὰ εἶναι πάρα πολύ προσεκτικός. Μετά τον καθαγιασμό παίρνει στα χέρια τὸν Ἀμνό, τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, καὶ τὸν κόβει σε τέσσερα κομμάτια και ρίχνει μέσα στο Αγιο Ποτήριο τὸ ἕνα. Ἀφοῦ κοινωνήσει ὁ ἴδιος κάνει τή συστολή. Πρέπει νὰ εἶναι πάρα πολύ προσεκτικός μὴν τυχόν πεταχτεί, χωρίς νὰ τὸ καταλάβει, κάποιο ψίχουλο, κάποιος μαργαρίτης, ὅπως το λέμε, ἔξω ἀπὸ τὸ ἀντιμήνσιο, ἀλλά καί νά μή μείνει στο ἀν-τιμήνσιο, εἰ δυνατόν, ἀπολύτως τίποτε, ὅπως λένε τα βιβλία. Ὅταν κοινωνεῖ τόν κόσμο, ἐπίσης πρέπει νὰ εἶναι πολύ προσεκτικός να μή χυθεῖ, νὰ μὴν πέσει κάτω κάτι. Στο τέλος, ὅταν καταλύει, τρώει δηλαδή ὅλο τὸ σῶμα καὶ τίς ἄλλες μερίδες καί πίνει ὅλο τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, πρέπει να ξεπλύνει καλά τὸ Αγιο-πότηρο καί μετά να το σπογγίσει.
Αὐτά πρέπει νὰ τὰ κάνει κανείς μὲ σχολαστικό-τητα. Πρέπει να προσέχει πάρα πολύ, καί ἁμαρτά-νει, ἂν δὲν προσέχει. Ὅμως εἶναι ἐνδεχόμενο κάποιος νὰ εἶναι σχολαστικός κατά ἀρρωστημένο τρόπο· να πάσχει δηλαδή ἀπό ψυχαναγκαστική νεύρωση.
Δέν ξέρω ἄν ἔχετε ὑπ' ὄψιν σας ἕνα βιβλίο, πού εἶχε κυκλοφορήσει πρίν ἀπό χρόνια σε μετάφραση. (W. L. Northridge, Ψυχολογία καὶ τὸ ἔργο τῆς καθοδηγήσεως τῶν ψυχῶν, Πρόλογος-Μετάφραση Σάββα Αγουρίδου, έκδ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1959, σ. 145. Με βάση το μεγαλύτερο τμῆμα τοῦ βιβλίου αὐτοῦ εἶχε γίνει μια σειρά ὁμιλιῶν ἀπὸ τὸν ἴδιο ὁμιλητή, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν τὸ περιεχόμενο του βιβλίου τῶν ἐκδόσεών μας Ἁμαρτία καί ψυχοπαθολογικές καταστάσεις.)
Το ἔγραψε ἕνας ὁ ὁποῖος ήταν προτεστάντης κληρικός και ψυχίατρος. Άναφερόταν σε τέτοια θέματα. Κάνει λόγο για κάποιον καθολικό, ὁ ὁποῖος, ὅταν ἔγινε ἱερέας, ήταν μέν καλός κατά τα άλλα, άλλά εἶχε μια ψυχαναγκαστική διάθεση ύπερακρίβειας, ὥστε, ὅταν λειτουργοῦσε, καθόταν ώρες ὁλόκληρες -τρόπος τοῦ λέγειν- καὶ σπόγγιζε και ξανασπόγγιζε τὸ Αγιο Ποτήριο, μή μείνει τίποτε. Τελικά πῆγε σε ἕναν πνευματικό, ὁ ὁποῖος, εὐτυχῶς, ἤξερε ἀπό αὐτά, καί, οὔτε λίγο οὔτε πολύ, τοῦ ἐπέβαλε ἀργία γιὰ ἕνα διάστημα, ὥσπου συνῆλθε καί θεραπεύτηκε.
Ἐνῶ, βλέπετε, ἀπό τὸ ἕνα μέρος, ὅπως τονίζουν τα βιβλία, πρέπει νὰ εἶναι κανείς πολύ-πολύ προσεκτικός, σχολαστικός, ἀπό τὸ ἄλλο μέρος ὅμως, να μὴν εἶναι ἀρρωστημένος τύπος. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Μάλιστα, ἐνῶ ἐνεργεῖ κανείς ψυχαναγκαστικῷ τῷ τρόπῳ, μπορεῖ νὰ νομίζει ὅτι εἶναι πολύ εὐλαβής καί πολύ ἐνάρετος. Σ' αὐτή την περίπτωση πρέπει να βοηθηθεῖ αὐτός να καταλάβει ὅτι κάνει ὑπερβολές.
27-8-1994
Ἡ ψυχή μας ἕνα ἀπόρθητο ὀχυρό*
Ἡ λεπτότητα τῆς χάριτος καὶ τὸ πεῖσμα τοῦ ἀνθρώπου
Βαθιά μέσα ἡ ψυχή εἶναι σὰν ἕνα ὀχυρό ἀπόρ-θητο. Φθάνουν ὡς ἐκεῖ οἱ ὁποιεσδήποτε ἐπισκέψεις τῆς χάριτος, ἡ ὁποιαδήποτε βοήθεια, ἀλλά τό φρού-ριο μένει ἀπόρθητο, διότι ἀπό μέσα ἀνοίγει ἡ πόρτα. Καί ἄμα δὲν ἀνοίξει ἀπό μέσα, ἡ χάρη ἔχει αὐτή τή λεπτότητα να μήν παραβιάζει· διότι ἀλλιῶς δέν θά εἶναι χάρη, κάτι ἄλλο θὰ εἶναι. Θὰ εἶναι δαιμονική ἐνέργεια. Ἡ χάρη λοιπόν ἔχει αὐτή τή λεπτότητα νὰ μὴν παραβιάζει πόρτες, ἀλλά να πηγαίνει στην ψυχή, να φανερώνει την παρουσία της, νὰ γλυκαίνει την ψυχή, να περιμένει. Περιμένει νὰ ἀνοίξει ἀπό μέσα ή πόρτα. Και το κλειδί τό ἔχει ἐκεῖνος πού εἶναι ἐκεῖ μέσα. Τη δυνατότητα νὰ ἀνοίξει ἀπό μέσα τὴν πόρτα τὴν ἔχει ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ὅμως ἀντιστέκεται καί περίζηλα κρατᾶ τὴν πόρτα αὐτή κλειστή. Φοβάται νὰ τὴν ἀνοίξει, καίτοι ξέρει ὅτι ἀπ᾿ ἔξω εἶναι ὁ Θεός που περιμένει, εἶναι αὐτὴ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, ὁ οὐρανός, ή βασιλεία τοῦ Θεοῦ που περιμένει, εἶναι ἡ σωτηρία,
Τέτοιο πείσμα ἔχει ὁ ἄνθρωπος. Δὲν θέλει να ἀνοίξει. Ταλαίπωρες αὐτὲς οἱ ψυχές. Καὶ εἶναι πολ λὲς ποὺ κάνουν ἔτσι. Μᾶς βοηθάει να καταλάβουμε αὐτὸ τὸ ὁποῖο λέμε κάτι πού ἀναφέρει ὁ μακαρίτης ὁ Ἀσπιώτης γιὰ τὸν μελαγχολικό τύπο. Βέβαια, όμιλεῖ γιὰ ἕναν ποὺ ἔχει βαριᾶς μορφής μελαγχολία Λέει ὅτι ὁ μελαγχολικός αἰσθάνεται πώς ζεῖ μέσα σε κόλαση, καὶ ἐνῶ καταλαβαίνει ὅτι, ἄν θελήσει νὰ βγεῖ ἀπὸ ἐκεῖ, θὰ βρεθεῖ σὲ μιὰ ἄλλη κατάσταση, θα γλιτώσει ἀπό τήν κόλαση καὶ θὰ βγεῖ σὲ μιὰ λύ-τρωση, δέν το κάνει. Ἐνῶ τὸ ξέρει, δέν το κάνει.
Ἄφησε τὸν ἑαυτό σου ἐλεύθερο στον Θεό
Οἱ ψυχοπαθολογικές καταστάσεις ἔχουν δύνα-μη, καὶ γι' αὐτό παιδεύονται οἱ ἄνθρωποι. Οἱ ἀρ ρωστημένοι τύποι παιδεύονται. Κατά τη γνώμη μου δὲν εἶναι ἀγιάτρευτο το κακό, αὐτὴ ἡ ἀντίσταση ποὺ εἴπαμε. Ἐνῶ φαίνεται ἔτσι, δέν εἶναι. Θα μπο ροῦσε κανείς νὰ τὴ συνειδητοποιήσει καλά-καλά καὶ νὰ πεῖ: «Α! Ἔτσι εἶναι λοιπόν, Ἔτσι εἶναι τὰ πράγματα» καί νὰ μὴν τῆς δώσει σημασία. Ὅπως ἔκαναν οἱ Γερμανοί. Δὲν πῆγαν ἀπό τή γραμμή Μαζινό (Γραμμή Μαζινό: σύστημα ὀχυρωματικῶν ἔργων, ποὺ και τασκευάστηκαν ἀπό τό 1927 ως το 1936 στη γαλλική βορειο ανατολική μεθόριο, ὕστερα ἀπὸ πρόταση τοῦ τότε ὑπουργοῦ Άμυνας Ἀντρέ Μαζινό. Σκοπός ήταν νὰ ἀποτραπεί μελλοντικός κίνδυνος ἀπὸ τὴν πλευρά τῆς Γερμανίας. Τὰ ὀχυρωματικά αὐτά ἔργα άφηναν ἀκάλυπτα τα σύνορα μὲ τὸ Βέλγιο. Ἔτσι, το 1940, ή γραμμή Μαζινό δεν μπόρεσε να παίξει τον ρόλο γιὰ τὸν ὁποῖο εἶχε κατασκευαστεῖ, ἀφοῦ οἱ Γερμανοί κατόρθωσαν να εἰσβάλουν στη Γαλλία ἀπὸ τὴν πλευρά τοῦ Βελγίου.) στη Γαλλία. Γιατί νὰ πᾶνε ἀπό τή γραμμή αὐτή καὶ νὰ σκοτωθοῦν πολλοί; Κυρίευσαν το Βέλγιο καὶ ἀπὸ τὸ Βέλγιο μπῆκαν στη Γαλλία. Καί ἡ γραμμή Μαζινό ἀποδείχτηκε ἄχρηστη. Μερικές φορές λοιπὸν χρειάζεται νὰ μὴν πάει κανείς κόντρα σ' αὐτή τὴν ἀντίσταση. (Γιὰ τοὺς ἀρρωστημένους τύπους μιλῶ τώρα ἀλλά καί γενικότερα.) Μπορεῖ κανείς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ὡς λογικός ἄνθρωπος νὰ δεῖ ὅτι αὐτό εἶναι ἀντίθετο πρός τόν Θεό. Νὰ τὸ δεῖ καὶ νὰ τὸ ἀναγνωρίσει. Ἐντάξει, δέν μπορεῖ νὰ τὸ βγάλει ἀπὸ τὴ μέση, ἀλλά μπορεῖ νὰ τὸ δεῖ, νὰ τὸ ἀναγνωρίσει καὶ νὰ πεῖ στὸν Θεό: «Ναί, Θεέ μου. Ἀνάλαβε το πρόβλημά μου ἐσύ, γιατί ἐγώ...» καὶ νὰ το ἀφήσει. Αὐτό εἶναι ἕνα ξεγλίστρημα, μια ἀπαγκίστρωση τῆς ψυχῆς ἀπό αὐτή τήν ἀντίσταση· και ἀφήνεται στη χάρη τοῦ Θεοῦ. Καί ὁ Θεός ξέρει πῶς θὰ τὰ οἰκονομήσει.
Γι' αὐτό πιστεύω ὅτι, ὅσοι ἀπό τούς ἀρρώστους αὐτούς μποροῦν νὰ κάνουν ἔτσι, ἔχουν διάθεση να κάνουν ἔτσι, βοηθούμενοι βέβαια καί στηριζόμενοι κάπου, ξεγλιτώνουν. Νὰ πῶ καὶ κάτι ἄλλο; Ὄχι μόνο ξεγλιτώνουν ἀλλά, καθώς γνωρίζουν τί φοβερό, τί πικρό πράγμα εἶναι αὐτός ὁ ἐγκλωβισμός μέσα σ' αὐτή την κόλαση, ἀκόμη πιο πολύ διψοῦν τὸν Θεό, ἀκόμη πιο πολύ ἀγαποῦν τὸν Θεό. Καί ὅταν λίγο γλυκαθούν από τον Θεό, δεν τους γυρίζει κανείς πίσω με κανέναν τρόπο.
Αὐτό πού λέμε τώρα μᾶς βοηθάει νὰ δοῦμε κα λύτερα τά πράγματα γενικότερα. Διότι οἱ άρρωστη μένες καταστάσεις, πού εἶναι ἕνα ἄκρο, πού εἶναι μιά έντονη κατάσταση, μια έντονη πραγματικότητα, μας βοηθούν να δούμε και τη γενικότερη πραγμα τικότητα. Ἕνα τέτοιο πράγμα λίγο πολύ ὁ κάθε ἄν θρωπος πεισματικά θὰ ἔχει ἐκεῖ στὸ βάθος τῆς ψυ χῆς του. Καὶ ὅταν κλαψουρίζει κανείς καὶ ὅταν πα ραπονιέται καὶ ὅταν νομίζει ὅτι δὲν τὸν προσέχουν καὶ ὅταν νομίζει ὅτι ἀδικεῖται, κάνει ὅπως τὸ πει-σματάρικο παιδί, πού κάθεται ἐκεῖ σὲ μιὰ γωνιά πεισματικά καί κλαψουρίζει. Ναί, αὐτὸ κάνει.
Τι κλαψουρίζεις. Τι παραπονιέσαι; Άφησε τον ἑαυτό σου ἐλεύθερο στον Θεό. Ἀλλά αὐτό, το «άφη σε τὸν ἑαυτό σου», εἶναι θάνατος. Θάνατος τί θά πεῖ; Θὰ πεῖ ὅτι δὲν κρατᾶς τίποτε. Οὔτε ἀρετή ἔχεις οὔτε κανένα καλό ἔχεις οὔτε τίποτε. Ἕνα ἁμαρτωλό πλάσμα παραδίδεται στον Θεό. Μετά, δὲν ἔχεις κανένα ἀτού. Εἶναι τὸ καλύτερο πράγμα ποὺ ἔχει νὰ κάνει ὁ κάθε πεπτωκώς ἄνθρωπος. Καὶ ὑπάρχει καινείς πού δέν εἶναι πεπτωκώς; Καθένας πού κατάγεται ἀπό τὸν Ἀδάμ εἶναι πεπτωκώς καὶ ἑπομένως αὐτό πρέπει να κάνει.
1-4-1984
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου