ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ Β
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ π. ΣΥΜΕΩΝ ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
Γνωρίζεις τον εαυτό σου;
Πανόραμα Θεσσαλονίκης, Γ΄ έκδοση
Κεφάλαιο Α 4
Θεολογική προσέγγιση των συγκρούσεων
«Ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἔν ὦσιν»
Ὁ Τριαδικός Θεός καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀνθρωπότης
Ὁ πλάστης τοῦ ἀνθρώπου εἶναι Τριαδικός Αὐτὸ δὲν εἶναι τυχαίο. Στις ἡμέρες μας γίνεται μια προσπάθεια, στηριζόμενη στους πατέρες τῆς Ἐκ κλησίας, νὰ ἐμβαθύνει ὁ ἄνθρωπος στο μυστήριο αὐτὸ τῆς Ἁγίας Τριάδος, στο γιατί ὁ Θεὸς εἶναι τριαδικός. Δὲν εἶναι μονάδα ὁ Θεός οὔτε δυάδα εἶναι τριάδα.
Η τριάδα συμβολίζει τὸ ἄπειρο, τὸ ἀπόλυτο. Ἐνῶ ἡ μονάδα, ἡ δυάδα, ἀκόμη καί ἡ τετράδα ἔχουν κάτι τὸ περιορισμένο. Αυτά τα θέματα είναι ἀντικείμενο μελέτης τῶν θεολόγων, καὶ καθένας, ἀνάλογα μὲ τὴ χάρη ποὺ ἔχει ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ μὲ τις δυνατότητες τις ἀνθρώπινες, προσπαθεί να ἐμβαθύνει στο μυστήριο. Ὁ Θεός μας λοιπόν εἶναι τριαδικός.
Θὰ ἐνθυμείσθε ὅτι ὁ Κύριος στὴν ἀρχιερατική, όπως λέγεται, προσευχή, αυτή δηλαδή ποὺ ἔκανε πρὶν τὸν συλλάβουν καὶ τὸν ὁδηγήσουν στον Πιλάτο -ὅπως ἀκοῦμε στο πρώτο εὐαγγέλιο που άνα γινώσκεται τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ- παρακαλεῖ τὸν οὐράνιο Πατέρα, οἱ μαθηταί του, ἀλλά και ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι θα πιστέψουν εἰς αὐτὸν διὰ τῶν μαθητῶν, νὰ εἶναι ἕν ἐν τῇ Ἁγία Τριάδι, ὅπως καὶ ἡ Ἁγία Τριάς εἶναι ἕν. «ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἐν ὦσιν». «Ἵνα ώσιν ἕν καθώς καὶ ἡμεῖς ἐν ἐσμέν».
Ὁ Θεός μας εἶναι τριαδικός. Ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη κατ' εἰκόνα Θεοῦ καί καθ' ὁμοίωσιν. Καὶ δέν εἶναι μόνο καθ' ἑαυτόν ὁ κάθε ἄνθρωπος κατ' εἰκόνα Θεοῦ, ἀλλά καί ὁ ἄνθρωπος-ἀνθρωπότης. Ὁ Θεὸς ἔπλασε μία ἀνθρωπότητα. Για να καταλάβετε τί θέλω νὰ πῶ, σᾶς θυμίζω ὅτι πολλές φορές οἱ πατέρες χρησιμοποιοῦν τὸν ἑνικό, ἄνθρωπος, καὶ ἐννοοῦν τὴν ὅλη ἀνθρωπότητα. «Ήλθε ὁ Θεός, λένε, να σώσει τὸν ἄνθρωπο» καὶ ἐννοοῦν τὴν ὅλη ἀνθρωπότητα.
Ὅταν ἐμεῖς σήμερα λέμε ἤ ἀκοῦμε ὅτι «ἦλθε ὁ Θεός να σώσει τόν ἄνθρωπο», το μυαλό μας πηγαί-νει στο ὅτι ἦλθε να σώσει αὐτόν, ἐκεῖνον, ἐκεῖνον. Ναί, αὐτό εἶναι σωστό. Ἀλλά το «ἦλθε να σώσει τὸν ἄνθρωπο» σημαίνει ὅτι ἦλθε να σώσει τη μία αὐτή ἀνθρωπότητα. Μία εἶναι ἡ ἀνθρωπότητα. Ἕνας εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀνθρωπότης ἀπό ἀπόψεως φύσεως, ὅπως ἕνας εἶναι ὁ Θεός. Μία εἶναι ἡ Θεότης, ἕνας εἶναι ὁ Θεός, ἀλλά τρία πρόσωπα. Ἔτσι, μία εἶναι ἡ ἀνθρωπότης, ἕνας ἄνθρωπος, ἀλλά πολλά πρόσωπα.
Πρόσωπα καὶ ὄχι ἄτομα
Όταν κανείς εἶναι μονάδα μέσα στη δημιουργια τοῦ Θεοῦ, μέσα σ' αὐτὴ τὴν ἀνθρωπότητα, τότε εἶναι ἄτομο καὶ εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴ σεσωσμένη κατά σταση που δημιούργησε ὁ Θεός, εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν ἐν Χριστῷ ἀληθινή ζωή. Μόνο ὅταν κανείς εἶναι πρόσωπο, εἶναι ἀληθινά μέσα στη σεσωσμένη κατάσταση, διότι τότε αἰσθάνεται ὅτι εἶναι ἡ μία ἀνθρωπότητα μαζί μέ ὅλα τὰ ἄλλα πρόσωπα-ἀνθρώπους καί ὅτι εἶναι ἕνας ἄνθρωπος μαζί μέ ὅλα τὰ ἄλλα πρόσωπα-ἀνθρώπους.
Δὲν ἔχουμε διάθεση να κατηγορήσουμε, ἀλλά πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι αὐτό τό ἀτομικιστικό πνεῦμα ποὺ ἐπικρατεῖ σήμερα ἦλθε ἀπό τή Δύση. Ἐκεῖ, ἐδῶ καὶ πολλούς αἰῶνες, ἔχει καλλιεργηθεῖ ὁ ἀτομισμός, ὁ ἐγωκεντρισμός, ὅλη αὐτή ἡ τάση πού καὶ σήμερα ὑπάρχει- νὰ μιλοῦν γιὰ τὸν ἄνθρωπο ὡς ἄτομο. Αὐτό εἶναι κάτι τὸ ἐκφυλισμένο· δέν εἶναι ἡ σωστή κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου.
Ὅλοι ἐμεῖς πού βρεθήκαμε να ζοῦμε σήμερα στον 20ο αιώνα –εἴτε πρόκειται γιὰ ἀνθρώπους που ζοῦν μέσα στο ἴδιο σπίτι, εἴτε γιὰ ἀνθρώπους, ὅπως ἐμεῖς τώρα, πού βρισκόμαστε, ἄς ποῦμε, μέσα σε μια αἴθουσα και εἴμαστε συγκεντρωμένοι στο ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, εἶτε γιὰ ἀνθρώπους που ζοῦν μέσα σε μια πόλη μεγάλη εἴτε μέσα σε μια χώρα εἶτε σὲ ὅλη τὴν οἰκουμένη- εἴμαστε ὁ ἕνας αὐτός ἄνθρωπος. Καὶ μάλιστα, ὄχι ἁπλῶς ἐμεῖς ποὺ ὑπάρχουμε σήμερα εἴμαστε ὁ ἕνας ἄνθρωπος, ἀλλά καὶ ἐκεῖνοι ποὺ ἤλθαν στη ζωή μέχρι σήμερα καὶ ἔχουν φύγει πιὰ ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτό, καὶ ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι θὰ ἔλθουν στο μέλλον, μαζί μ' ἐμᾶς εἶναι ἕνας ἄνθρωπος. Αὐτό εἶναι κάτι που ξεκινάει ἀπὸ τὸν Ἀδάμ καὶ τὴν Εὔα. Ἐν Θεῷ, ἐν Χριστῷ εἴμα-στε ἕνας ἄνθρωπος, εἴμαστε ἡ μία ἀνθρωπότητα ἁπλῶς ὁ καθένας εἶναι ξεχωριστό πρόσωπο. Ὁ ἕνας εἶναι τὸ ἕνα πρόσωπο, ὁ ἄλλος τὸ ἄλλο πρό-σωπο, ὁ ἄλλος το ἄλλο πρόσωπο.
Τα πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι τρία, ἀλλὰ εἶναι ὁ ἕνας Θεός, ἡ μία Θεότης, καὶ τὰ ἔχουν ὅλα κοινά, ἐκτός ἀπὸ τὰ ἰδιώματα, ἀπό τά ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά τοῦ κάθε προσώπου. Ὁ Υἱός εἶναι Υἱός· δέν γίνεται ποτέ Πατήρ. Ὁ Πατήρ εἶναι Πατήρ δέν γίνεται ποτέ Υιός. Το Αγιο Πνεῦμα εἶναι Αγιο Πνεῦμα· δέν γίνεται ποτέ Υιός, οὔτε Πατήρ. Ἀλλά στα τρία πρόσωπα ὑπάρχει μία θέληση, μία βούληση, μία ἐνέργεια, μία ἀγάπη. Διό-τι τα τρία πρόσωπα εἶναι ἡ μία Θεότης.
Ὅταν παρακαλεῖ λοιπόν ὁ Κύριος νὰ ἑνωθοῦν οἱ ἄνθρωποι ἐν τοῖς τρισί προσώποις τῆς Ἁγίας Τριάδος – «ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἐν ὠσιν» δηλα-δὴ νὰ ἑνωθοῦν ὅπως τὰ τρία πρόσωπα, αὐτό θέλει νὰ πεῖ: ὅπως στὴν Ἁγία Τριάδα ὅλα εἶναι κοινά, ἐκτός ἀπὸ τὰ χαρακτηριστικά ἰδιώματα τοῦ κάθε προσώπου, ἔτσι καὶ οἱ ἄνθρωποι πρέπει να φθά-σουν σε μια τέτοια κατάσταση, ποὺ νὰ εἶναι ὁ ἕνας ἄνθρωπος, ἡ μία ἀνθρωπότητα, καὶ νὰ ἔχουν μία βούληση, μία ἀγάπη, μια κοινή- ζωή, μια τέλεια κοινωνία.
Όμως, ὁ Γιώργος θὰ εἶναι Γιώργος, ὁ Κώστας θὰ εἶναι Κώστας, ὁ Βασίλης θὰ εἶναι Βασίλης. Δηλαδή, διατηρείται τὸ ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό του κάθε προσώπου. Οὐδέποτε θα χάσει ὁ ἄνθρωπος την προσωπικότητά του, ὅσο κι ἄν χωθεῖ, ἄς πῶ ἔτσι, μέσα στη Θεότητα. Καί ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ κάθε ἄνθρωπος θὰ εἶναι πρόσωπο, καὶ ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων θὰ ἔχει κανείς αὐτή την αὐτοτέλεια –ἂν ἐπιτρέπεται να χρησιμοποιήσω τή λέξη- τοῦ προσώπου, ἐνῶ ὅλα τὰ ἄλλα θὰ εἶναι κοινά.
Ποῦ συγκεντρώνονται ὅλα τὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου
Ἐάν λοιπόν αὐτὰ ἀληθεύουν –καί, ἄν ἐγώ κατάλαβα καλά, ἀπό θεολογικῆς, ἁγιογραφικῆς καί πατερικῆς πλευρᾶς ἔτσι εἶναι- τότε ὅλα τὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ἀνθρώπου ὡς προσώπου, συγκεντρώνονται σ' αὐτό τό πρόβλημα: πῶς ἐν Χριστῷ θα πάρει κανείς τη σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων προσώπων, μὲ τὰ ὁποῖα ἀποτελεῖ τὴ μία ἀνθρωπότητα. Δὲν εἶναι δηλαδή ὁ κάθε ἄνθρωπος ξεμοναχιασμένος, ὥστε να κανονίσει τὰ τοῦ ἑαυτοῦ του ἀνεξάρτητα ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Ὅλο το θέμα εἶναι νὰ μπορέσει να τοποθετηθεί σωστά ἀνάμεσα στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους.
Ἐὰν αὐτὸ ὁ χριστιανός δὲν τὸ ἐπιτύχει ἐν Χρι-στῷ Ἰησοῦ, τότε πελαγώνει, μπερδεύεται, μπλοκάρεται καὶ δὲν ξέρει τί τοῦ γίνεται. Οπότε φθάνει στο σημεῖο νὰ εἶναι χριστιανός καὶ νὰ ἀπορεῖ: «Έτσι ζεῖ ἕνας χριστιανός, Εἶναι σωστά αὐτά πού λέει το Εὐαγγέλιο; Εἶναι ἀληθινά αὐτά πού λένε οἱ πατέρες. Τί, τέλος πάντων, συμβαίνει μ' ἐμένα και ἔχω αὐτὴ τὴν κόλαση μέσα μου;» Οἱ ψυχολόγοι, κατά κανόνα, προσπαθοῦν νὰ τὰ δοῦν αὐτὰ τὰ θέματα καὶ ἀνεξάρτητα ἀπό τὸ Εὐαγγέλιο, γι' αὐτό καὶ τὰ μπερδεύουν, ἀλλά ἐμεῖς ἔχουμε τὸ φῶς τοῦ Εὐαγγελίου· δὲν ἐπιτρέπεται να τα μπερδεύουμε.
Σᾶς ἔκανα λόγο για μια ψυχολόγο και ψυχίατρο, την Κάρεν Χόρνεῦ, ποὺ μοῦ ἔχουν κάνει ἐντύ πωση οἱ θέσεις της. Νομίζω ὅτι τα σχετικά θέματα τὰ βλέπει κάπως καλύτερα ἀπό ἄλλους ψυχολό γους –τον Φρόυντ, τὸν Ἄντλερ, τον Γιούνγκ- πού θεωροῦνται καί σήμερα ἀκόμη μεγάλοι ἐπιστήμονες καὶ πατέρες τῆς ψυχολογίας τοῦ βάθους. Καί τὰ βλέπει κάπως καλύτερα, ἀκριβῶς ἐπειδή πηγαίνει πιο πέρα ἀπό αὐτούς.
Νομίζω ὅτι σ' αὐτὸ τὸ σημεῖο ἡ ψυχολόγος αὐτή ξεκινάει ἀρκετά σωστά καὶ τοποθετεῖ ἀρκετά σωστά τα πράγματα, ἀπό ψυχολογικῆς βέβαια ἀπόψεως. Προσπαθοῦσε ὅσο ζοῦσε-γιατί ἔχει πεθάνει- μὲ τὴν ὅλη ἐργασία ποὺ ἔκανε καὶ μὲ τὰ βιβλία πού ἔγραψε, να ξεμπλοκάρει τούς ἀνθρώπους. Καὶ ἔχει μεγάλη, νομίζω, σημασία τὸ ὅτι εἶναι ἡ ψυχολόγος ἐκείνη που δὲν ἀρνήθηκε, ὅπως ἄλλοι, τὴν ἠθική καὶ τὴ θρησκευτική συνείδηση. Ἂν αὐτά τὰ ἀρνηθοῦμε, λέει, δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε ψυ χολογία· δὲν μποροῦμε νὰ ἐργασθοῦμε πάνω στον ἄνθρωπο καὶ νὰ τὸν βοηθήσουμε πραγματικά να ἐλευθερωθεί. Αὐτή, λοιπόν, λέει τὸ ἐξῆς: Τα προβλήματα ξεκινοῦν ἀπὸ τὴ δομή τῆς προσωπικότητος τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἔχουν σχέση με τη στάση ποὺ θὰ πάρει ὁ ἄνθρωπος ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Ἕνας ἄνθρωπος ἤ κινεῖται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ἢ κινεῖται ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων ἢ κινείται μακριά ἀπό τούς ἀνθρώπους.
Βλέπετε πώς, ὅ,τι γίνεται, γίνεται ἐν σχέσει μέ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Καὶ αὐτό εἶναι τὸ βασικό στη θεωρία τῆς Κάρεν Χόρνεϋ. Οἱ ἄλλοι ψυχολό γοι προσπαθοῦν νὰ τὰ δοῦν κάπως διαφορετικά τα πράγματα, αὐτή ὅμως ὅλο το πρόβλημα το ἐντοπίζει στον κάθε ἄνθρωπο και στις σχέσεις του μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Λέει δηλαδή ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἤ κινεῖται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους, παθολογικά βέβαια, ἤ κινεῖται ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων κατά ἕναν ἐχθρικό τρόπο, ἤ κινεῖται μακριά ἀπό τοὺς ἀνθρώπους, δηλαδή ἀπομονώνεται, κατά τρό πο και πάλι παθολογικό.
Κάνει ἐντύπωση τό ὅτι, ὡς πρὸς αὐτό τό τε-λευταῖο, ἀμέσως παρατηρεῖ ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι που ζοῦν ἐρημικά, τελείως ξένοι και μακριά ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὅμως δέν κινοῦνται μακριά ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ἀρρωστημένα και παθολογικά. Αὐτοί βρίσκονται, λέει, σε πολύ νορμάλ κατάσταση, καὶ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι μέσα στην καρδιά τους. Δὲν ξέρω ἂν εἶχε ὑπ' ὄψιν της τους μεγάλους ἀσκητές καὶ ἐρημίτες τῆς Ὀρθοδό ξου Ἐκκλησίας, ἀλλά κάνει ἐντύπωση τὸ ὅτι ἀμέσως κάνει αὐτή την παρατήρηση, για να προλάβει κάποια παρεξήγηση.
Επειδή ὅμως πέρασε ἡ ὥρα, πρέπει να σταμα-τήσουμε ἐδῶ. Ὅλο πᾶμε να προχωρήσουμε, καί ὅλο δέν προχωρούμε, ἀλλά νομίζω πώς ὅλο καὶ κάτι λέμε. Τὴν ἄλλη Κυριακή θα προσπαθήσουμε να προχωρήσουμε το θέμα μας με βάση ἀκριβῶς αὐτές τις τρεῖς κινήσεις τοῦ ἀνθρώπου.
22-11-1970
Ὁ καθένας μας εἶναι θύμα χίλιων δυό στοιχείων καί καταστάσεων ποὺ ὑπάρχουν μέσα του. Αγόμαστε και φερόμαστε ἀπό διάφορα βιώματα, τὰ ὁποῖα ἐνεργοῦν χωρίς νὰ εἶναι κάτω ἀπό τὸν ἔλεγχο τοῦ συνειδητοῦ μας. Καὶ ἐνῶ εἴμαστε θύματα, ἐμεῖς τὸ ἀγνοοῦμε.
Θεολογική προσέγγιση των συγκρούσεων
«Ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἔν ὦσιν»
Ὁ Τριαδικός Θεός καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀνθρωπότης
Ὁ πλάστης τοῦ ἀνθρώπου εἶναι Τριαδικός Αὐτὸ δὲν εἶναι τυχαίο. Στις ἡμέρες μας γίνεται μια προσπάθεια, στηριζόμενη στους πατέρες τῆς Ἐκ κλησίας, νὰ ἐμβαθύνει ὁ ἄνθρωπος στο μυστήριο αὐτὸ τῆς Ἁγίας Τριάδος, στο γιατί ὁ Θεὸς εἶναι τριαδικός. Δὲν εἶναι μονάδα ὁ Θεός οὔτε δυάδα εἶναι τριάδα.
Η τριάδα συμβολίζει τὸ ἄπειρο, τὸ ἀπόλυτο. Ἐνῶ ἡ μονάδα, ἡ δυάδα, ἀκόμη καί ἡ τετράδα ἔχουν κάτι τὸ περιορισμένο. Αυτά τα θέματα είναι ἀντικείμενο μελέτης τῶν θεολόγων, καὶ καθένας, ἀνάλογα μὲ τὴ χάρη ποὺ ἔχει ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ μὲ τις δυνατότητες τις ἀνθρώπινες, προσπαθεί να ἐμβαθύνει στο μυστήριο. Ὁ Θεός μας λοιπόν εἶναι τριαδικός.
Θὰ ἐνθυμείσθε ὅτι ὁ Κύριος στὴν ἀρχιερατική, όπως λέγεται, προσευχή, αυτή δηλαδή ποὺ ἔκανε πρὶν τὸν συλλάβουν καὶ τὸν ὁδηγήσουν στον Πιλάτο -ὅπως ἀκοῦμε στο πρώτο εὐαγγέλιο που άνα γινώσκεται τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ- παρακαλεῖ τὸν οὐράνιο Πατέρα, οἱ μαθηταί του, ἀλλά και ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι θα πιστέψουν εἰς αὐτὸν διὰ τῶν μαθητῶν, νὰ εἶναι ἕν ἐν τῇ Ἁγία Τριάδι, ὅπως καὶ ἡ Ἁγία Τριάς εἶναι ἕν. «ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἐν ὦσιν». «Ἵνα ώσιν ἕν καθώς καὶ ἡμεῖς ἐν ἐσμέν».
Ὁ Θεός μας εἶναι τριαδικός. Ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη κατ' εἰκόνα Θεοῦ καί καθ' ὁμοίωσιν. Καὶ δέν εἶναι μόνο καθ' ἑαυτόν ὁ κάθε ἄνθρωπος κατ' εἰκόνα Θεοῦ, ἀλλά καί ὁ ἄνθρωπος-ἀνθρωπότης. Ὁ Θεὸς ἔπλασε μία ἀνθρωπότητα. Για να καταλάβετε τί θέλω νὰ πῶ, σᾶς θυμίζω ὅτι πολλές φορές οἱ πατέρες χρησιμοποιοῦν τὸν ἑνικό, ἄνθρωπος, καὶ ἐννοοῦν τὴν ὅλη ἀνθρωπότητα. «Ήλθε ὁ Θεός, λένε, να σώσει τὸν ἄνθρωπο» καὶ ἐννοοῦν τὴν ὅλη ἀνθρωπότητα.
Ὅταν ἐμεῖς σήμερα λέμε ἤ ἀκοῦμε ὅτι «ἦλθε ὁ Θεός να σώσει τόν ἄνθρωπο», το μυαλό μας πηγαί-νει στο ὅτι ἦλθε να σώσει αὐτόν, ἐκεῖνον, ἐκεῖνον. Ναί, αὐτό εἶναι σωστό. Ἀλλά το «ἦλθε να σώσει τὸν ἄνθρωπο» σημαίνει ὅτι ἦλθε να σώσει τη μία αὐτή ἀνθρωπότητα. Μία εἶναι ἡ ἀνθρωπότητα. Ἕνας εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀνθρωπότης ἀπό ἀπόψεως φύσεως, ὅπως ἕνας εἶναι ὁ Θεός. Μία εἶναι ἡ Θεότης, ἕνας εἶναι ὁ Θεός, ἀλλά τρία πρόσωπα. Ἔτσι, μία εἶναι ἡ ἀνθρωπότης, ἕνας ἄνθρωπος, ἀλλά πολλά πρόσωπα.
Πρόσωπα καὶ ὄχι ἄτομα
Όταν κανείς εἶναι μονάδα μέσα στη δημιουργια τοῦ Θεοῦ, μέσα σ' αὐτὴ τὴν ἀνθρωπότητα, τότε εἶναι ἄτομο καὶ εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴ σεσωσμένη κατά σταση που δημιούργησε ὁ Θεός, εἶναι ἔξω ἀπὸ τὴν ἐν Χριστῷ ἀληθινή ζωή. Μόνο ὅταν κανείς εἶναι πρόσωπο, εἶναι ἀληθινά μέσα στη σεσωσμένη κατάσταση, διότι τότε αἰσθάνεται ὅτι εἶναι ἡ μία ἀνθρωπότητα μαζί μέ ὅλα τὰ ἄλλα πρόσωπα-ἀνθρώπους καί ὅτι εἶναι ἕνας ἄνθρωπος μαζί μέ ὅλα τὰ ἄλλα πρόσωπα-ἀνθρώπους.
Δὲν ἔχουμε διάθεση να κατηγορήσουμε, ἀλλά πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι αὐτό τό ἀτομικιστικό πνεῦμα ποὺ ἐπικρατεῖ σήμερα ἦλθε ἀπό τή Δύση. Ἐκεῖ, ἐδῶ καὶ πολλούς αἰῶνες, ἔχει καλλιεργηθεῖ ὁ ἀτομισμός, ὁ ἐγωκεντρισμός, ὅλη αὐτή ἡ τάση πού καὶ σήμερα ὑπάρχει- νὰ μιλοῦν γιὰ τὸν ἄνθρωπο ὡς ἄτομο. Αὐτό εἶναι κάτι τὸ ἐκφυλισμένο· δέν εἶναι ἡ σωστή κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου.
Ὅλοι ἐμεῖς πού βρεθήκαμε να ζοῦμε σήμερα στον 20ο αιώνα –εἴτε πρόκειται γιὰ ἀνθρώπους που ζοῦν μέσα στο ἴδιο σπίτι, εἴτε γιὰ ἀνθρώπους, ὅπως ἐμεῖς τώρα, πού βρισκόμαστε, ἄς ποῦμε, μέσα σε μια αἴθουσα και εἴμαστε συγκεντρωμένοι στο ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, εἶτε γιὰ ἀνθρώπους που ζοῦν μέσα σε μια πόλη μεγάλη εἴτε μέσα σε μια χώρα εἶτε σὲ ὅλη τὴν οἰκουμένη- εἴμαστε ὁ ἕνας αὐτός ἄνθρωπος. Καὶ μάλιστα, ὄχι ἁπλῶς ἐμεῖς ποὺ ὑπάρχουμε σήμερα εἴμαστε ὁ ἕνας ἄνθρωπος, ἀλλά καὶ ἐκεῖνοι ποὺ ἤλθαν στη ζωή μέχρι σήμερα καὶ ἔχουν φύγει πιὰ ἀπὸ τὸν κόσμο αὐτό, καὶ ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι θὰ ἔλθουν στο μέλλον, μαζί μ' ἐμᾶς εἶναι ἕνας ἄνθρωπος. Αὐτό εἶναι κάτι που ξεκινάει ἀπὸ τὸν Ἀδάμ καὶ τὴν Εὔα. Ἐν Θεῷ, ἐν Χριστῷ εἴμα-στε ἕνας ἄνθρωπος, εἴμαστε ἡ μία ἀνθρωπότητα ἁπλῶς ὁ καθένας εἶναι ξεχωριστό πρόσωπο. Ὁ ἕνας εἶναι τὸ ἕνα πρόσωπο, ὁ ἄλλος τὸ ἄλλο πρό-σωπο, ὁ ἄλλος το ἄλλο πρόσωπο.
Τα πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι τρία, ἀλλὰ εἶναι ὁ ἕνας Θεός, ἡ μία Θεότης, καὶ τὰ ἔχουν ὅλα κοινά, ἐκτός ἀπὸ τὰ ἰδιώματα, ἀπό τά ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά τοῦ κάθε προσώπου. Ὁ Υἱός εἶναι Υἱός· δέν γίνεται ποτέ Πατήρ. Ὁ Πατήρ εἶναι Πατήρ δέν γίνεται ποτέ Υιός. Το Αγιο Πνεῦμα εἶναι Αγιο Πνεῦμα· δέν γίνεται ποτέ Υιός, οὔτε Πατήρ. Ἀλλά στα τρία πρόσωπα ὑπάρχει μία θέληση, μία βούληση, μία ἐνέργεια, μία ἀγάπη. Διό-τι τα τρία πρόσωπα εἶναι ἡ μία Θεότης.
Ὅταν παρακαλεῖ λοιπόν ὁ Κύριος νὰ ἑνωθοῦν οἱ ἄνθρωποι ἐν τοῖς τρισί προσώποις τῆς Ἁγίας Τριάδος – «ἵνα καὶ αὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἐν ὠσιν» δηλα-δὴ νὰ ἑνωθοῦν ὅπως τὰ τρία πρόσωπα, αὐτό θέλει νὰ πεῖ: ὅπως στὴν Ἁγία Τριάδα ὅλα εἶναι κοινά, ἐκτός ἀπὸ τὰ χαρακτηριστικά ἰδιώματα τοῦ κάθε προσώπου, ἔτσι καὶ οἱ ἄνθρωποι πρέπει να φθά-σουν σε μια τέτοια κατάσταση, ποὺ νὰ εἶναι ὁ ἕνας ἄνθρωπος, ἡ μία ἀνθρωπότητα, καὶ νὰ ἔχουν μία βούληση, μία ἀγάπη, μια κοινή- ζωή, μια τέλεια κοινωνία.
Όμως, ὁ Γιώργος θὰ εἶναι Γιώργος, ὁ Κώστας θὰ εἶναι Κώστας, ὁ Βασίλης θὰ εἶναι Βασίλης. Δηλαδή, διατηρείται τὸ ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό του κάθε προσώπου. Οὐδέποτε θα χάσει ὁ ἄνθρωπος την προσωπικότητά του, ὅσο κι ἄν χωθεῖ, ἄς πῶ ἔτσι, μέσα στη Θεότητα. Καί ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ κάθε ἄνθρωπος θὰ εἶναι πρόσωπο, καὶ ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων θὰ ἔχει κανείς αὐτή την αὐτοτέλεια –ἂν ἐπιτρέπεται να χρησιμοποιήσω τή λέξη- τοῦ προσώπου, ἐνῶ ὅλα τὰ ἄλλα θὰ εἶναι κοινά.
Ποῦ συγκεντρώνονται ὅλα τὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου
Ἐάν λοιπόν αὐτὰ ἀληθεύουν –καί, ἄν ἐγώ κατάλαβα καλά, ἀπό θεολογικῆς, ἁγιογραφικῆς καί πατερικῆς πλευρᾶς ἔτσι εἶναι- τότε ὅλα τὰ προβλήματα τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ ἀνθρώπου ὡς προσώπου, συγκεντρώνονται σ' αὐτό τό πρόβλημα: πῶς ἐν Χριστῷ θα πάρει κανείς τη σωστή στάση ἀπέναντι τῶν ἄλλων προσώπων, μὲ τὰ ὁποῖα ἀποτελεῖ τὴ μία ἀνθρωπότητα. Δὲν εἶναι δηλαδή ὁ κάθε ἄνθρωπος ξεμοναχιασμένος, ὥστε να κανονίσει τὰ τοῦ ἑαυτοῦ του ἀνεξάρτητα ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Ὅλο το θέμα εἶναι νὰ μπορέσει να τοποθετηθεί σωστά ἀνάμεσα στοὺς ἄλλους ἀνθρώπους.
Ἐὰν αὐτὸ ὁ χριστιανός δὲν τὸ ἐπιτύχει ἐν Χρι-στῷ Ἰησοῦ, τότε πελαγώνει, μπερδεύεται, μπλοκάρεται καὶ δὲν ξέρει τί τοῦ γίνεται. Οπότε φθάνει στο σημεῖο νὰ εἶναι χριστιανός καὶ νὰ ἀπορεῖ: «Έτσι ζεῖ ἕνας χριστιανός, Εἶναι σωστά αὐτά πού λέει το Εὐαγγέλιο; Εἶναι ἀληθινά αὐτά πού λένε οἱ πατέρες. Τί, τέλος πάντων, συμβαίνει μ' ἐμένα και ἔχω αὐτὴ τὴν κόλαση μέσα μου;» Οἱ ψυχολόγοι, κατά κανόνα, προσπαθοῦν νὰ τὰ δοῦν αὐτὰ τὰ θέματα καὶ ἀνεξάρτητα ἀπό τὸ Εὐαγγέλιο, γι' αὐτό καὶ τὰ μπερδεύουν, ἀλλά ἐμεῖς ἔχουμε τὸ φῶς τοῦ Εὐαγγελίου· δὲν ἐπιτρέπεται να τα μπερδεύουμε.
Σᾶς ἔκανα λόγο για μια ψυχολόγο και ψυχίατρο, την Κάρεν Χόρνεῦ, ποὺ μοῦ ἔχουν κάνει ἐντύ πωση οἱ θέσεις της. Νομίζω ὅτι τα σχετικά θέματα τὰ βλέπει κάπως καλύτερα ἀπό ἄλλους ψυχολό γους –τον Φρόυντ, τὸν Ἄντλερ, τον Γιούνγκ- πού θεωροῦνται καί σήμερα ἀκόμη μεγάλοι ἐπιστήμονες καὶ πατέρες τῆς ψυχολογίας τοῦ βάθους. Καί τὰ βλέπει κάπως καλύτερα, ἀκριβῶς ἐπειδή πηγαίνει πιο πέρα ἀπό αὐτούς.
Νομίζω ὅτι σ' αὐτὸ τὸ σημεῖο ἡ ψυχολόγος αὐτή ξεκινάει ἀρκετά σωστά καὶ τοποθετεῖ ἀρκετά σωστά τα πράγματα, ἀπό ψυχολογικῆς βέβαια ἀπόψεως. Προσπαθοῦσε ὅσο ζοῦσε-γιατί ἔχει πεθάνει- μὲ τὴν ὅλη ἐργασία ποὺ ἔκανε καὶ μὲ τὰ βιβλία πού ἔγραψε, να ξεμπλοκάρει τούς ἀνθρώπους. Καὶ ἔχει μεγάλη, νομίζω, σημασία τὸ ὅτι εἶναι ἡ ψυχολόγος ἐκείνη που δὲν ἀρνήθηκε, ὅπως ἄλλοι, τὴν ἠθική καὶ τὴ θρησκευτική συνείδηση. Ἂν αὐτά τὰ ἀρνηθοῦμε, λέει, δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε ψυ χολογία· δὲν μποροῦμε νὰ ἐργασθοῦμε πάνω στον ἄνθρωπο καὶ νὰ τὸν βοηθήσουμε πραγματικά να ἐλευθερωθεί. Αὐτή, λοιπόν, λέει τὸ ἐξῆς: Τα προβλήματα ξεκινοῦν ἀπὸ τὴ δομή τῆς προσωπικότητος τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἔχουν σχέση με τη στάση ποὺ θὰ πάρει ὁ ἄνθρωπος ἀπέναντι τῶν ἄλλων ἀνθρώπων. Ἕνας ἄνθρωπος ἤ κινεῖται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους ἢ κινεῖται ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων ἢ κινείται μακριά ἀπό τούς ἀνθρώπους.
Βλέπετε πώς, ὅ,τι γίνεται, γίνεται ἐν σχέσει μέ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Καὶ αὐτό εἶναι τὸ βασικό στη θεωρία τῆς Κάρεν Χόρνεϋ. Οἱ ἄλλοι ψυχολό γοι προσπαθοῦν νὰ τὰ δοῦν κάπως διαφορετικά τα πράγματα, αὐτή ὅμως ὅλο το πρόβλημα το ἐντοπίζει στον κάθε ἄνθρωπο και στις σχέσεις του μὲ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους. Λέει δηλαδή ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἤ κινεῖται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους, παθολογικά βέβαια, ἤ κινεῖται ἐναντίον τῶν ἀνθρώπων κατά ἕναν ἐχθρικό τρόπο, ἤ κινεῖται μακριά ἀπό τοὺς ἀνθρώπους, δηλαδή ἀπομονώνεται, κατά τρό πο και πάλι παθολογικό.
Κάνει ἐντύπωση τό ὅτι, ὡς πρὸς αὐτό τό τε-λευταῖο, ἀμέσως παρατηρεῖ ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι που ζοῦν ἐρημικά, τελείως ξένοι και μακριά ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὅμως δέν κινοῦνται μακριά ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ἀρρωστημένα και παθολογικά. Αὐτοί βρίσκονται, λέει, σε πολύ νορμάλ κατάσταση, καὶ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι μέσα στην καρδιά τους. Δὲν ξέρω ἂν εἶχε ὑπ' ὄψιν της τους μεγάλους ἀσκητές καὶ ἐρημίτες τῆς Ὀρθοδό ξου Ἐκκλησίας, ἀλλά κάνει ἐντύπωση τὸ ὅτι ἀμέσως κάνει αὐτή την παρατήρηση, για να προλάβει κάποια παρεξήγηση.
Επειδή ὅμως πέρασε ἡ ὥρα, πρέπει να σταμα-τήσουμε ἐδῶ. Ὅλο πᾶμε να προχωρήσουμε, καί ὅλο δέν προχωρούμε, ἀλλά νομίζω πώς ὅλο καὶ κάτι λέμε. Τὴν ἄλλη Κυριακή θα προσπαθήσουμε να προχωρήσουμε το θέμα μας με βάση ἀκριβῶς αὐτές τις τρεῖς κινήσεις τοῦ ἀνθρώπου.
22-11-1970
Ὁ καθένας μας εἶναι θύμα χίλιων δυό στοιχείων καί καταστάσεων ποὺ ὑπάρχουν μέσα του. Αγόμαστε και φερόμαστε ἀπό διάφορα βιώματα, τὰ ὁποῖα ἐνεργοῦν χωρίς νὰ εἶναι κάτω ἀπό τὸν ἔλεγχο τοῦ συνειδητοῦ μας. Καὶ ἐνῶ εἴμαστε θύματα, ἐμεῖς τὸ ἀγνοοῦμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου