Συνέχεια από: Παρασκευή 15 Ιουνίου 2018
του HENRI DE LYBAC
Ο Nikolaj Berdjaev (1874-1949), σχετίστηκε με την ομάδα του Μερεζκόφσκι, τόν οποίο ψέγει πολύ αυστηρά για την δράση τού σαλονιού που τον χαρακτηρίζει, το πνεύμα τής λεπτομέρειας και τής ιδαιτερότητος μαζί με την αιρετική κυρίαρχη νοοτροπία του, και για τον εσωτερικό μυστικισμό του εμπλουτισμένον με ειδωλολατρικά, εθνικά στοιχεία. Γνώρισε τον πρ. Φλωρένσκι, απο τον οποίο τόν δυσαρέστησε αυτό που ονομάζει «μαγική ορθοδοξία», αλλά τού αναγνωρίζει επίσης πώς υπήρξε ένας πρωτοπόρος, ένας μύστης, και τον εκτιμά διότι διέδωσε την ελπίδα για μια νέα «διάχυση του Αγίου Πνεύματος». Συνεργάστηκε με τον Μπουλγκάκωφ, στον οποίο βλέπει «την κεντρική μορφή τής Ορθοδόξου αναγεννήσεως στις αρχές του εικοστού αιώνος». Συμμετέχει στην κοινή τους αναμονή τού Πνεύματος, μόνον που διακρίνεται απο όλους αυτούς σ’αυτή την αναμονή, λόγω μίας πολύ πιό λεπτής φιλοσοφίας και μίας πιό απαιτητικής διεκδικήσεως τής ελευθερίας.
Ο ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΥ (19)
ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΡΙΑ ΤΩΝ ΡΩΣΩΝ .....ΘΕΟΛΟΓΕΙ.
Ο Nikolaj Berdjaev (1874-1949), σχετίστηκε με την ομάδα του Μερεζκόφσκι, τόν οποίο ψέγει πολύ αυστηρά για την δράση τού σαλονιού που τον χαρακτηρίζει, το πνεύμα τής λεπτομέρειας και τής ιδαιτερότητος μαζί με την αιρετική κυρίαρχη νοοτροπία του, και για τον εσωτερικό μυστικισμό του εμπλουτισμένον με ειδωλολατρικά, εθνικά στοιχεία. Γνώρισε τον πρ. Φλωρένσκι, απο τον οποίο τόν δυσαρέστησε αυτό που ονομάζει «μαγική ορθοδοξία», αλλά τού αναγνωρίζει επίσης πώς υπήρξε ένας πρωτοπόρος, ένας μύστης, και τον εκτιμά διότι διέδωσε την ελπίδα για μια νέα «διάχυση του Αγίου Πνεύματος». Συνεργάστηκε με τον Μπουλγκάκωφ, στον οποίο βλέπει «την κεντρική μορφή τής Ορθοδόξου αναγεννήσεως στις αρχές του εικοστού αιώνος». Συμμετέχει στην κοινή τους αναμονή τού Πνεύματος, μόνον που διακρίνεται απο όλους αυτούς σ’αυτή την αναμονή, λόγω μίας πολύ πιό λεπτής φιλοσοφίας και μίας πιό απαιτητικής διεκδικήσεως τής ελευθερίας.
Σε μία εισαγωγή στην Γαλλική έκδοση τού βιβλίου «Το νόημα τής Δημιουργίας» ο Stanislas Fumet, θύμισε εκείνο το «συμπλήρωμα τής αποκαλύψεως», εκείνο «το Ευαγγέλιο τού Αγίου Πνεύματος», για το οποίο έγινε πολύς λόγος «απο τον Ιωακείμ ντα Φιόρε μέχρι τον Leon Bloy» και μάλιστα ο ίδιος ο Μπερντιάεφ ονόμασε τον Ιωακείμ, μαζί με τον Φραγκίσκο τής Ασσίζι, τον Δάντη και τον Τζιόττο, για να γιορτάσει «την πρώϊμη αναγέννηση της μυστικιστικής Ιταλίας». Υπήρξε όμως στ’αλήθεια Ιωακειμιστής;
Μία προσεκτική έρευνα των πολυάριθμων γραπτών του θα μας έδειχνε χωρίς αμφιβολία για το θέμα αυτό, μεταλλάξεις αληθινές στον τόνο, που προκλήθηκαν απο τα γεγονότα που συντάραξαν την ύπαρξη του, μετά την πρόωρη εγκατάλειψη τού Μαρξισμού μέχρι τα χρόνια που ακολούθησαν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Υπάρχει όμως, ανίκητος, θα λέγαμε, ένας γενικός προσανατολισμός και παραμένουν απο το ένα άκρο στο άλλο του, μερικές βασικές ασάφειες.
Στην πνευματική του αυτοβιογραφία, που είναι ένα απο τα τελευταία του γραπτά, παραπέμπει με επιμονή στο ''Νόημα τής Δημιουργίας'' που είναι ένα απο τα πρώτα του, σαν το πιό τέλειο και πιό εμπνευσμένο απο τα έργα του, στο οποίο εκφράζεται το «ουσιώδες του θέμα», η πρωτογενής του έμπνευση. Ένα βιβλίο γραμμένο απνευστί, σχεδόν σε κατάσταση εκστάσεως, που βασίζεται στην εμπειρία του σχετικά με την δημιουργική πράξη διά της οποίας και στην οποία ο άνθρωπος αποκαλύπτεται στον εαυτό του. Σ’αυτό το βιβλίο, λέει ακόμη, έφθασα στο υπέρτατο σημείο τής δημιουργικής φλόγας. Σ’αυτό απωθεί, στο όνομα μίας δημιουργικής ελευθερίας που προηγείται του ιδίου τού όντος τής δημιουργίας, δηλαδή του Είναι, κάθε «αντικειμενισμό», ενός καταραμένου όρου που αντιπροσωπεύει γι’αυτόν τον κοινό παρονομαστή αυτού που θα ονομάσει, αναλόγως του περιβάλλοντος, αποξένωση, θετικισμό, παραδοσιακότητα, ιστορικισμό, κοινωνιομορφισμό, ομαδισμό ή κοσμισμό.
Αυτή είναι η βαθειά στάση που εμπνέει απο τότε, μαζί με την σκέψη του, όλες τις εσχατολογικές του απόψεις. (Σχετικό με το θέμα αυτό είναι και το διάσημο στην Ελλάδα βιβλίο του, με παραποιημένο τίτλο: Το ΕΓΩ και ο κόσμος των αντικειμένων. Πέντε στοχασμοί περί υπάρξεως. Ας προσθέσουμε, για την πληρέστερη κατανόησή μας και την δήλωσί του, με κάποια δόση υπερβολής ίσως: πώς υποχρεώθηκε να απωθήσει τον εξωτερικό κόσμο απο την ημέρα της γεννήσεως του).
Απο το άλλο μέρος μπόρεσε να επαναλάβει, λίγο πρίν τον θάνατό του, αυτό που έγραφε στα 1911. Η φιλοσοφία μας είναι ακόμη μία εισαγωγή μόνον στην φιλοσοφία τής δημιουργικότητος και η ζωή μας είναι μόνον μία αίθουσα υποδοχής στην δημιουργική ζωή.
Αυτό είναι το αναπόφευκτο γεγονός, το αξεπέραστο, με το οποίο εξηγείται η διατήρηση των ανασφαλειών του, των ασαφειών, με τις οποίες ντύνονται πάρα πολλές φορές οι σκέψεις του, η παραμονή δηλαδή, των αντιφάσεων του στην σκέψη του: Συνέπειες μίας σκέψης που θα ήθελε να είναι εξολοκλήρου υπαρξιακή, ξεφεύγοντας απο τούτον τον αντικειμενικό κόσμο, σαν τον δρομέα που θα ήθελε να ξεφύγει, να αφήσει πίσω του, την σκιά του (ένα puer aeternus). Έτσι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σαν καθοδηγητική κλωστή στο έργο του, το βιβλίο του, τού 1911.
«Ο κόσμος περνά απο τρείς εποχές της Θείας αποκαλύψεως: Την αποκάλυψη του νόμου (ο Πατήρ), την αποκάλυψη τής εξαγοράς μας (ο Υιός) και τήν αποκάλυψη τής δημιουργικότητος (τό Πνεύμα). Σημεία διαφορετικά στον Ουρανό, αντιστοιχούν σ’αυτές τις διακεκριμένες εποχές. Δέν μας έχει δοθεί να γνωρίσουμε τα χρονολογικά όρια αυτών των περιόδων οι οποίες συνυπάρχουν και οι τρείς».
Οι δύο τελευταίες περίοδοι μπορούν να περιγραφούν κάτω απο το διπλό σημείο των αποστόλων Πέτρου και Ιωάννου: «Η Εκκλησία του Πέτρου, η προστατευτική Εκκλησία των μικρών, ο κηδεμόνας των αδυνάτων, όλων όσων έχουν φόβο, κράτησε την ευθύνη της στον κόσμο και διέδωσε την Χριστιανική αγιότητα ανάμεσα στις λαϊκές μάζες... η θρησκευτική συνείδηση, στην εφηβεία της ακόμη, διαβλέπει μία άβυσσο ανάμεσα στον Θεό και στον κόσμο... Η Εκκλησία δέν ήταν μόνον πνευματική, ήταν ψυχο-χρονική... Αλλά η Χριστιανική αναγέννηση μίας νέας ανθρωπότητος, ψωμωμένης στο πνεύμα, τίθεται κάτω απο το σημείο της Εκκλησίας του Ιωάννη και της παραδόσεως του Ιωάννη. Αυτή δέν είναι ο κηδεμόνας τών φτωχών, διπλωμένη στην αδυναμία τών αμαρτωλών, στην μετριότητα του ανθρώπου, είναι η αιώνια εκκλησία, η μυστηριώδης Εκκλησία του Χριστού, που ανακαλύπτει στον εαυτό της, το αληθινό πρόσωπο του ανθρώπου και στις κορυφές της την στάση του, τον τρόπο του!»
Παρ’όλα αυτά δέν πρόκειται, εντελώς για δύο συνεχόμενες εποχές μέσα σ’αυτόν τον αντικειμενικό κόσμο, στον οποίο τρέχει η επιφανειακή ιστορία, αλλά περισσότερο για δύο ταυτόχρονες νοήσεις, δηλαδή για δύο είδη Χριστιανών, οι οποίοι διακρίνονται βάσει της ικανότητος ή τής ανικανότητος δημιουργικότητος.
«Ο Χριστός δέν θα φανερωθεί ποτέ στην δύναμή του στον κόσμο που είναι ανίκανος να πραγματοποιήσει στον εαυτό του την δημιουργική πράξη. Αυτοί δέν θα γνωρίσουν ποτέ το δεύτερο πρόσωπο του Χριστού. Ο Χριστός δέν θα στρέψει ποτέ πρός αυτούς τίποτε άλλο παρά το πρόσωπο της θυσίας του και του σταυρού του. Για να δεχθούμε το πρόσωπο του Χριστού στην δύναμη και στην δόξα του, πρέπει να’χουμε ανακαλύψει στον εαυτό μας την δύναμη και την δόξα τής δημιουργικής ενέργειας. Η εποχή τής εξαγοράς, η μοναδική στην οποία είναι ορατό το πρόσωπο τού εσταυρωμένου Χριστού, δέν θα ολοκληρωθεί ποτέ για όσους δέν θα ολοκληρώσουν στον εαυτό τους την ανακάλυψη της δικής τους δημιουργικής φύσεως. Θα παραμείνουν για αιώνες η Εκκλησία του Γολγοθά....»
Το παράδοξο τής τρίτης εποχής είναι το ίδιο το παράδοξο τού περάσματος απο τον χρόνο στην αιωνιότητα. Δέν είναι ένας άλλος χρόνος που θα διαδεχθεί τον πρώτο, αυτόν που είμαστε βυθισμένοι για μία φαινομενική και κομματιασμένη, κατακερματισμένη ζωή. Είναι η περιοχή τού αληθινού Είναι, τής οποίας επιτρέπεται μερικές φορές η προαίσθηση, σαν ένα σκίσιμο, σαν μία δημιουργική ενέργεια, ακριβώς διότι είναι η μοναδική ζωή, που είναι ζωή δημιουργική. Αυτό σημαίνουν τα αποκαλυπτικά κείμενα τής Γραφής.
«Η Τρίτη θρησκευτική εποχή, μία δημιουργική εποχή τού κόσμου, πρέπει να φέρει μαζί της το νόημα ενός τέλους, μία εσχατολογική προοπτική... Ένα νόημα τού εαυτού, καθότι φορέας τού τέλους, ένα είδος αποκαλυπτικής αυτοσυνειδησίας, μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην νέα ζωή, διότι είναι ένα δημιουργικό αίσθημα. Η Χριστολογική φύση τού ανθρώπου ανακαλύπτεται στην ενέργειά του.»
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου