Περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος Λόγος Δεύτερος (5)

ΠΕΡΙ ΕΚΠΟΡΕΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

ΛΟΓΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ

Ο ΛΙΘΟΣ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΞΕΧΑΣΑΝ ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ.

Συνέχεια από: Τετάρτη 3 Ιουνίου 2020

Αλλά για να μην μακρηγορώ, αυτός του οποίου η φύσις είναι η αγαθότης και το εξ αυτής προερχόμενο έλεος, ελέησε δωρεάν. Και για εμέ τον πεσόντα κατήλθε και, όπως λέγει ο απόστολος, έγινε «Πνεύμα ζωοποιό», ώστε ζωοποιών να ανακαινίσει την αμαυρωθείσα εικόνα.

Τούτο λοιπόν τελώντας και δείχνοντας ότι αυτός -που εμφυσά τους μαθητές και με τον λόγον του φανερώνει το δώρημα- είναι εκείνος ο όποιος δημιούργησε και την αρχήν δι' εμφυσήματος.

Δεν λέγει ξανά ότι ενεφύσησε ψυχή, αλλά Πνεύμα, και δια της μεταδόσεως των χαρισμάτων απεργάζομαι με Πνεύμα θείον εκ νέου τήν ψυχήν. Πες, Παύλε, αφού παρέλαβες τον λόγον, πώς; Διότι γνωρίζω ότι είσαι στόμα Χριστού. Συνάπτοντας αυτή, λέγει (ο απόστολος), όπως θα έλεγε εκείνος, με το δικό μου πνεύμα και σαν να πνέουν μαζί μου οι δικοί μου και να έχουν κατά χάριν δια της συνάφειας προς εμένα την φυσικώς ενυπάρχουσα εις το θείον Πνεύμα εξουσία του λύειν καί δεσμεῖν. «Διότι εμείς, λέγει, έχουμε νουν Χρίστου» και «ο προσκολλώμενος εις τον Κύριο είναι ένα Πνεύμα».

10. Άλλα βλέπεις πώς το εμφύσημα τούτο υπαινίσσεται μεν ότι είναι παρόν το Πνεύμα και τελεσιουργεί την προς το καλύτερον ανακαίνιση της ανθρώπινης ψυχής, η οποία πιστεύουμε ότι τελείται εκ Πατρός διά του Υιού εν αγίω Πνεύματι, δίδει δε (το εμφύσημα τούτο) πνεύμα και Πνεύμα άγιον, αλλά κατά την δωρεάν και την δύναμιν και την χάριν και την ενέργεια, η οποία είναι το δεσμεῖν και λύειν τις αμαρτίες των ανθρώπων, όχι όμως την ιδίαν την υπόσταση του παναγίου Πνεύματος;

Διότι αυτή δεν δύναται να ληφθεί από κανένα. Τα δε χαρίσματα του Πνεύματος, οι φυσικές δυνάμεις και ενέργειες, μη χωριζόμενες καθόλου από αυτό, λαμβάνονται μεν από τούς άξιους να ενεργηθούν από το Πνεύμα, οι όποιοι διά της ενώσεως με αυτό και της χρίσεως με την ενέργεια τούτου (διότι μόνος ο μόνος Χριστός εχρίσθη με ολόκληρο τον χρίοντα, κατά τον είπόντα, ότι είναι Χριστός λόγω της θεότητας, η οποία αγιάζει όχι με ενέργεια όπως τους άλλους χριστούς, αλλά με παρουσία όλου του χρίοντος) ̇ επειδή λοιπόν ενώθησαν δια της εκείθεν θείας ενέργειας και εχρημάτισαν όργανα του Πνεύματος, λέγεται ότι δεικνύουν δι' εαυτών ότι έλαβαν αυτό και ότι έχει δοθεί προς αυτούς διά του Υιού, εάν δε θέλης και παρά του Υιού, το Πνεύμα το άγιον. Και τούτο έδειξε ο Κύριος εμφυσήσας και είπε εις τούς μαθητές «λάβετε Πνεύμα άγιον», όπως μάς δίδαξε και ο θείος Δαμασκηνός. Διότι αυτός, αφού είπε «ότι δεν λέγουμε εκ του Υιού το Πνεύμα, το ονομάζουμε δε Πνεύμα και ομολογούμε ότι εφανερώθη και μετεδόθη εις ημάς δι' Υιού», αμέσως προσέθεσεν ̇ «διότι ενεφύσησε και είπε εις τούς μαθητές, λάβετε Πνεύμα άγιον». Άραγε δεν είναι ολοφάνερο ότι ο εκ Δαμασκού πατήρ εννόησε και απέδειξε ότι το άγιο Πνεύμα δεν προέρχεται από το εμφύσημα τούτο, αλλά μόνο φανερώνεται και μεταδίδεται δι' αυτού;

11. Οι δε Λατίνοι φρενοβλαβώς εννοούν και δογματίζουν αντίθετα προς εκείνον ̇ διότι δεν αντιλαμβάνονται ότι τα χαρίσματα ταύτα και οι ενέργειες, κατά τις οποίες το Πνεύμα το άγιον χορηγείται διά του Υιού, δεν δίδονται μόνον από τον Υιόν, αλλά και από τον ίδιον τον ύψιστον Πατέρα. «Διότι, λέγει, παν δώρημα τέλειον προέρχεται άνωθεν παρά τοῦ Πατρός τῶν φώτων». Τί δε είναι τελειότερον από την εξουσία να αφήνει και να κρατεί κανείς τα αμαρτήματα; Και όχι μόνον παρά του Πατρός και του Υιού, αλλά και διά και παρά του Αγίου Πνεύματος. Διότι ο Θεός είπε διά του Ιωήλ, «θα εκχύσω από το Πνεύμα μου εις πάσαν σάρκα». Από αυτήν δέ την έκχυσιν είναι οπωσδήποτε και το Πνεύμα το όποιον εδόθη παρά του Χριστού εις τούς μαθητές δι' εμφυσήματος. Λέγει επίσης ότι «εις άλλον μεν έχει δοθή διά του Πνεύματος λόγος σοφίας, είς άλλον δέ λόγος γνώσεως», και όλα όσα έχουν απαριθμηθεί υπό του εκλεκτού σκεύους των χαρισμάτων, του Παύλου, ο όποιος ευτύχησε με υπερβολή αποκαλύψεων διά του Πνεύματος. Γι' αυτό λέγει, «ἡμῖν δέ ἀπεκάλυψεν ὁ Θεός διά τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ», όχι μόνον τα μη γνωστά εις τους περιβοήτους κατ' αρετήν και ευσέβειαν Πατέρες, αλλά και τα υπερβαίνοντα την γνώσιν των αγγέλων. Ο δε θεολογικώτατος των αποστόλων Ιωάννης λέγει, «και ταῦτα γινώσκομεν ἐκ τοῦ Πνεύματος οὗ ἐλάβομεν παρ᾿ αὐτοῦ». Και γενικώς πάσα χορηγία επί την κτίσιν ή των αγαθών πηγάζει παρ' αυτού ̇ και «δεν υπάρχει καμία δωρεά, λέγει ο Μέγας Βασίλειος, φθάνουσα εις την κτίσιν, χωρίς το άγιον Πνεύμα». Αυτός, αφού απαρίθμησε τα πάντα, τις δωρεές και τα χαρίσματα και τις ενέργειες του Πνεύματος, έπειτα λέγει, «όλα αυτά τα έχει ἀϊδίως το άγιον Πνεύμα, αλλά το μεν πηγάζον εκ Θεού είναι ενυπόστατον, τα δε πηγάζοντα έξ αυτού είναι ενέργειες αυτού». Άρα λοιπόν και εξ εαυτού εκπορεύεται το άγιον Πνεύμα, επειδή εξ αυτού και δι αυτού είναι όλη η χορηγία των αγαθών εις την οποίαν ανήκει οπωσδήποτε και η εξουσία του λύειν και δεσμείν, την οποίαν εχορήγησε ο Κύριος δι' εμφυσήματος εις τούς μαθητές; Άπαγε της ατοπίας. Άλλα η δόσις είναι ενέργεια των τριών υποστάσεων κοινή, όπως συμμαρτυρεί και ο απόστολος, ο όποιος λέγει ότι «διαιρέσεις χαρισμάτων υπάρχουν, το δε αυτό Πνεύμα ̇ και διαιρέσεις διακονιών υπάρχουν, ο δέ αυτός Κύριος ̇ και διαιρέσεις ενεργημάτων υπάρχουν, ο δέ αυτός Θεός»(Α' Κορ 12, 4-6).

Συνεχίζεται

Αμέθυστος

Το αρχαίο κείμενο

Ἀλλ᾿ ἠλέησε δωρεάν, ἵνα μή μηκύνω λέγων, οὗ φύσις ἡ ἀγαθότης καί ὁ δι᾿ αὐτήν ἔλεος˙ καί δι᾿ ἐμέ τόν πεσόντα κατῆλθε καί γέγονε, καθά φησιν ὁ ἀπόστολος, «εἰς Πνεῦμα ζωοποιοῦν», ὡς ἄν ζωοποιήσας ἀνακαινίσῃ τήν ἀμαυρωθεῖσαν εἰκόνα.

Τοῦτον τοίνυν ἤδη τελῶν καί δεικνύς ὡς οὗτος ἐκεῖνος ὁ καί τήν ἀρχήν δημιουργήσας δι᾿ ἐμφυσήματος τοῖς μαθηταῖς ἐμφυσᾷ καί δι᾿ οἰκείου λόγου φανεροῖ τό δώρημα˙ οὐκ αὖθις λέγων ψυχήν ἐντίθημι, ἀλλά Πνεῦμα, καί Πνεῦμα θεῖον αὖθις τῇ μεταδόσει τῶν χαρισμάτων τήν ψυχήν ἀπεργάζομαι. Εἰπέ, Παῦλε, πῶς, τόν λόγον διαδεξάμενος˙ στόμα γάρ ὄντα σε γινώσκω Χριστοῦ. Αὐτήν, φησί, συνάπτων, ὡς ἐκεῖνος ἄν εἶπε, τῷ ἐμῷ πνεύματι καί οἷον πνέειν μετ᾿ ἐμοῦ τούς ἐμούς καί κατά χάριν ἔχειν διά τῆς πρός ἐμέ συναφείας τήν τῷ θείῳ Πνεύματι φυσικῶς προσοῦσαν τοῦ λύειν καί δεσμεῖν ἐξουσίαν. «Ἡμεῖς γάρ», φησί, «νοῦν  Χριστοῦ ἔχομεν», καί «ὁ κολλώμενος τῷ Κυρίῳ ἕν Πνεῦμά ἐστιν».

10. Ἀλλ᾿ ὁρᾷς πῶς τό ἐμφύσημα τοῦτο αἰνίττεται μέν παρόν τό Πνεῦμα καί τελεσιουργοῦν τήν ἐπί τό κρεῖττον τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς ἀνακαίνισιν, ἥν ἐκ Πατρός διά τοῦ Υἱοῦ ἐν ἁγίῳ Πνεύματι τελεῖσθαι πιστεύομεν, δίδωσι δέ πνεῦμα καί Πνεῦμα ἅγιον, ἀλλά κατά τήν δωρεάν καί τήν δύναμιν καί τήν χάριν καί τήν ἐνέργειαν, ἥτις τό τάς ἁμαρτίας τῶν ἀνθρώπων δεσμεῖν καί λύειν ἐστίν, οὐκ αὐτήν τήν ὑπόστασιν τοῦ παναγίου Πνεύματος; Παρ᾿ οὐδενός γάρ αὕτη λαμβάνεσθαι δύναται. Τά δέ χαρίσματα τοῦ Πνεύματος, αἱ φυσικαί δυνάμεις καί ἐνέργειαι, μηδαμῶς αὐτοῦ χωριζόμεναι, λαμβάνονται μέν παρά τῶν ἀξίων ἐνεργεῖσθαι παρά τοῦ Πνεύματος, οἱ διά τό ἡνῶσθαι τούτῳ καί τῇ τούτου ἐνεργείᾳ χρισθῆναι (μόνος γάρ ὁ μόνος Χριστός ὅλῳ ἐχρίσθη τῷ χρίοντι, κατά τόν εἰπόντα, Χριστός διά τήν θεότητα, οὐκ ἐνεργείᾳ κατά τούς ἄλλους χριστούς ἁγιάζουσαν, παρουσίᾳ δέ ὅλου τοῦ χρίοντος)˙  τῷ γοῦν ἡνῶσθαι διά τῆς ἐκεῖθεν θείας ἐνεργείας καί χρηματίσαι τοῦ Πνεύματος ὄργανα, και δι᾿ ἑαυτῶν αὐτό φανεροῦν λαβεῖν λέγονται καί πρός αὐτούς δίδοσθαι διά τοῦ Υἱοῦ, εἰ δέ βούλει καί παρά τοῦ Υἱοῦ, τό Πνεῦμα τό ἅγιον. Καί τοῦτ᾿ ἔδειξεν ὁ Κύριος ἐμφυσήσας καί εἰπών τοῖς μαθηταῖς, «λάβετε Πνεῦμα ἅγιον», ὡς καί Δαμασκηνός ὁ θεῖος ἡμᾶς ἐδίδαξεν˙ εἰπών γάρ, «ὅτι ἐκ τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα οὐ λέγομεν, Πνεῦμα δέ Υἱοῦ ὀνομάζομεν καί δι᾿ Υἱοῦ πεφανερῶσθαι καί μεταδίδοσθαι ἡμῖν ὁμολογοῦμεν», εὐθύς ἑπήνεγκεν˙ «ἐνεφύσησε γάρ καί εἶπε τοῖς μαθηταῖς, λάβετε Πνεῦμα ἅγιον». Ἆρ᾿ οὐ κατάδηλον, ὡς ὁ δαμασκηνός Πατήρ ἀπό τοῦ ἐμφυσήματος τούτου μή εἶναι καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ, ἀλλά φανεροῦσθαι μόνον καί μεταδίδοσθαι δι᾿ αὐτοῦ τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐνόησε καί ἀπέδειξε;

11. Λατῖνοι δέ φρενοβλαβῶς ἀντιθετικῶς ἐκείνῳ νοοῦσι καί δογματίζουσιν˙ οὐ γάρ συνορῶσιν ὡς τά χαρίσματα ταῦτα καί αἱ ἐνέργειαι, καθ᾿ ἅς διά τοῦ Υἱοῦ χορηγεῖται τό Πνεῦμα τό ἅγιον, οὐ παρά τοῦ Υἱοῦ μόνον, ἀλλά καί παρ᾿ αὐτοῦ δίδονται τοῦ ἀνωτάτω Πατρός. «Πᾶν γάρ», φησί, «δώρημα τέλειον ἄνωθέν ἐστι παρά τοῦ Πατρός τῶν φώτων». Τί δέ τῆς ἐξουσίας τοῦ ἀφιέναι καί κρατεῖν τά ἁμαρτήματα τελεώτερον; Καί οὐ παρά τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ μόνον, ἀλλά καί δι᾿ αὐτοῦ καί παρ᾿ αὐτοῦ τοῦ ἁγίου Πνεύματος˙ «ἐκχεῶ γάρ ἀπό τοῦ Πνεύματός μου ἐπί πᾶσαν σάρκα», διά τοῦ Ἰωήλ εἶπεν ὁ Θεός˙ ἧς ἐκχύσεώς ἐστι πάντως καί τό τοῖς μαθηταῖς παρά Χριστοῦ δεδομένον Πνεῦμα δι᾿ ἐμφυσήματος˙ καί «τῷ μέν», φησί, «διά τοῦ Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, τῷ δέ λόγος γνώσεως», καί πάνθ᾿ ὅσα ἐφεξῆς τῷ ἐκλεκτῷ σκεύει τῶν χαρισμάτων ἀπηρίθμηται Παύλῳ, τῷ καί τῶν ἀποκαλύψεων τήν ὑπερβολήν διά τοῦ Πνεύματος ηὐμοιρηκότι˙ διό καί λέγοντι, «ἡμῖν δέ ἀπεκάλυψεν ὁ Θεός διά τοῦ Πνεύματος αὐτοῦ», οὐ μόνον τά μή ἐγνωσμένα τοῖς περιβοήτοις κατ᾿ ἀρετήν καί εὐσέβειαν πατράσιν, ἀλλά καί αὐτήν τήν τῶν ἀγγέλων ὑπερβαίνοντα γνῶσιν˙ «καί ταῦτα γινώσκομεν», φησίν ὁ τῶν ἀποστόλων θεολογικώτατος Ἰωάννης», ἐκ τοῦ Πνεύματος οὗ ἐλάβομεν παρ᾿ αὐτοῦ». Καί ἁπλῶς πᾶσα ἐπί τήν κτίσιν ἡ τῶν ἀγαθῶν χορηγία ἐξ αὐτοῦ πηγάζει˙ καί «οὐκ ἔστιν ὅλως δωρεάν», φησίν ὁ μέγας Βασίλειος,  «ἄνευ τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἰς τήν κτίσιν ἀφικνουμένη»˙ὅς καί πάντα ἀπαριθμησάμενος, τάς τε δωρεάς καί τά χαρίσματα καί τάς ἐνεργείας τοῦ Πνεύματος, εἶτα φησί, «πάντα ταῦτα ἀϊδίως ἔχει τό Πνεῦμα τό ἅγιον, ἀλλά τό μέν ἐκ Θεοῦ πηγάζον ἐνυπόστατόν ἐστι, τά δέ ἐξ αὐτοῦ πηγάζοντα ἐνέργειαι αὐτοῦ εἰσιν». Ἆρ᾿ οὖν καί ἐξ ἑαυτοῦ  τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκπορεύεται, ἐπεί ἐξ αὐτοῦ τε καί δι᾿ αὐτοῦ πᾶσα ἡ τῶν ἀγαθῶν χορηγία, ἐν ᾗ πάντως καί ἡ τοῦ λύειν καί δεσμεῖν ἐξουσία, ἥν ὁ Κύριος δι᾿ ἐμφυσήματος τοῖς μαθηταῖς παρέσχεν; Ἄπαγε τῆς ἀτοπίας˙ ἀλλά τό μέν διδόναι τῶν τριῶν ἐστιν ὑποστάσεων κοινόν, ὡς καί ὁ ἀπόστολος συμμαρτυρεῖ˙ «διαιρέσεις γάρ», φησί, «χαρισμάτων εἰσί, τό δέ αὐτό Πνεῦμα˙ καί διαρέσεις διακονιῶν, ὁ δέ αὐτός Κύριος˙ καί διαιρέσεις ἐνεργημάτων, ὁ δέ αὐτός Θεός».