Ο ΝΙΤΣΕ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ (1999) (3)

 Συνέχεια απο: Παρασκευή 26 Μαρτίου 2021

Ο ΝΙΤΣΕ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ (1999) 

Τού HANS GEORG GADAMER.

          Θυμάμαι πάλι, σχετικά ότι όταν είδα να ανακοινώνεται η πρώτη σειρά μαθημάτων τού Χάιντεγκερ, στον τίτλο αναφερόταν η λέξη Δύση. Ακόμη και ο Χάιντεγκερ είχε την συνείδηση ότι για παράδειγμα στην Ιαπωνία και την Κίνα σκέφτονταν με άλλες κατηγορίες, οι οποίες δεν ήταν εκείνες της ευρωπαϊκής παραδόσεως. Και παρ’όλα αυτά σκεφτόταν ότι η επιστροφή στις αρχές της δικής μας μοιραίας πορείας μας είναι αναγκαία, αφού η μοντέρνα επιστήμη και η μοντέρνα τεχνική, έφεραν μία μεταμόρφωση του πλανήτη μας σε ένα μεγάλο εργοστάσιο. Δεν θέλω να μπω σε λεπτομέρειες αλλά θα ήθελα να πω μόνο: ακόμη και στην κριτική της έννοιας του Είναι των Ελλήνων, το οποίο μετέφρασε με την ατυχέστατη έκφραση της Vohandenheit (παρουσία), με το απλό στέκεται απέναντί μας, για να αντιθέσει την δική του "έννοια" της Zuhandenheit, του είναι που το ‘χω  του χεριού μου και την έννοια του Dasein, που είναι εκεί, του είναι-παρόν, είχε κινηθεί από το ερώτημα εάν δεν θα μπορούσαμε εμείς σήμερα να μάθουμε από τους Έλληνες κάτι που να αξίζει και για μας σήμερα!

          Θέσεις όμως οι οποίες πάνε πέραν αυτής της εννοιολογήσεως, οι οποίες είναι εις θέσιν να ανατρέψουν την απλή έννοια του στέκομαι απέναντι-για παράδειγμα θρησκευτικές εμπειρίες όπως το Χριστιανικό μήνυμα ή εμπειρίες του Βουδισμού και του Κομφουκιανισμού, δεν μας ωφελούν πολύ, εάν εμείς συνεχίζουμε να σκεφτόμαστε με τις δικές μας έννοιες! Οφείλουμε να δεχθούμε ότι στην γέννηση της δικής μας δυτικής φιλοσοφίας τα μαθηματικά είχαν μία βασική θεμελιώδη σημασία. Δεν υπάρχει όμως κάτι στις αρχές αυτής της φιλοσοφίας και ίσως και στον Αριστοτέλη, το οποίο δεν αντιστοιχεί εντελώς στην έννοια του είναι παρόν απέναντί μας; Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει στην αριστοτελική διάκριση ανάμεσα στην δύναμη και την ενέργεια! Δύναμις είναι η ισχύς, εμείς γνωρίζουμε την λέξη “δυναμική” στην γλώσσα της μοντέρνας φυσικής. Ενέργεια είναι μία έκφραση που μόλις αναγνωρίζουμε στην λέξη “ενέργεια” διότι η μετάλλαξη που έφερε στην σημασία της η θεωρητική φυσική, είναι πολύ μεγάλη! Εάν θέλουμε να εισάγουμε γι’αυτό μία γερμανική λέξη-ο Χάιντεγκερ την είχε κατά νου με τον τρόπο του-τότε πρέπει να μεταφράσουμε ενέργεια με την λέξη “Vollzug”, ολοκλήρωση! Αυτό σημαίνει ότι μερικά πράγματα είναι εκεί μόνον όταν τα οδηγήσουμε στο τέλος τους, και όχι όταν τα λαμβάνουμε σαν αντικείμενα. Την στιγμή κατά την οποία στοχαζόμενος φέρομαι σ’αυτά, αυτά δεν είναι πλέον εκείνο που τά είχα δει. Το ίδιο ισχύει και για την αλήθεια, την ελληνική λέξη για το πραγματικό.

          Εάν αυτό είναι σωστό, είναι ένα όριο του οποίου δεν απέκτησαν την συνείδηση ούτε η μεταφυσική, ούτε οι επιστήμες του XVII αιώνος οι οποίες την αποκάλυψαν, ούτε και η φυσική, η οποία με τα αποτελέσματά της, μας διατηρεί όλους στην ζωή. Εάν η απλή παρουσία πρέπει να γίνει ίση με την “επιστημονική αλήθεια” και πρέπει να ισχύσει η αρχή: ένα “γεγονός” είναι αυτό που μπορεί να μετρηθεί, τότε είναι αλήθεια ότι με το νέο ξεκίνημα του XVII αιώνος εισήχθη μία πρόοδος η οποία οδηγεί στο τέλος στον μηδενισμό με την σημασία του Νίτσε, στην αιώνια επανάληψη του ιδίου, δηλαδή σε μία δραστηριότητα η οποία αναγνωρίζει μόνον αυτό που είναι εφικτό. Εδώ βρίσκουμε στον Χάιντεγκερ έννοιες πολύ διαφορετικές, ιδίως τήν έννοια του “παιχνιδιού” ή του “Ereignis”, συμβάντος, της εκδήλωσης. Όλο αυτό ηχεί σχεδόν σαν μία έκφραση του Νίτσε: δεν υπάρχουν γεγονότα, αλλά μόνον “ερμηνείες”.

          Τί πράγμα είναι λοιπόν η αλήθεια, εάν όλα αυτά είναι πραγματικά; Είναι μήπως μόνον η φανέρωση η οποία καθιστά παρόν κάτι; Ή μήπως είναι μία γνώση της λήθης, αυτού του μεγάλου ποταμού του απόκρυφου και ενδόμυχου, το οποίο όλοι οι πεθαμένοι κατορθώνουν μόνον για λίγες στιγμές να κρατήσουν, όταν στον Άδη τοποθετούνται στον ποταμό, μόνον όταν το αίμα του Οδυσσέα που θυσιάζει τους πλησιάζει! Τότε ο Αχιλλέας μπορεί να μάθει από τον Οδυσσέα ότι ο γιός του ο Νεοπτόλεμος υπήρξε ο νικητής τής Τροίας. Με ασύγκριτους στίχους ο Όμηρος μας περιέγραψε πώς τότε η σκιά του Αχιλλέως, χαρούμενα, επιστρέφει πίσω για να βυθιστεί κρυμμένη στην Λήθη.

          Ίσως λοιπόν αυτό που εννοήθηκε ήδη από τους πρώτους Έλληνες στην λέξη Αλήθεια να μην είναι μόνον η φανέρωση και η ομιλία που το καθιστά ρητό, σαφές, αλλά και η απόκρυψη και το κρύψιμο! Μπορούμε να το φανταστούμε εύκολα αυτό, ότι ο Χάιντεγκερ τοποθετήθηκε σ’αυτή την οδό διότι συνοδευόταν διαρκώς από την αναζήτηση του Θεού. Το θέμα είναι λοιπόν εάν εμείς δεν πρέπει να αρχίσουμε να μαθαίνουμε την υπερβατικότητα όχι μόνον σαν κάτι που ξεπερνά μόνον την γνώση μας αλλά μας καθιστά συνειδητούς και των ικανοτήτων μας να σκεφθούμε και να αντιληφθούμε. Αυτό θα ήταν ένας διαφωτισμός ο οποίος δεν μένει αποκλεισμένος σ’έναν άγονο δογματικό αθεϊσμό, διότι αποδέχεται ότι πολλά είναι κρυμμένα στην μνήμη μας, χωρίς να το γνωρίζουμε και γνωρίζει όμως ότι τα έχουμε διατηρήσει τόσο που συνεχίζουν να καθορίζουν την εμπειρία της ζωής μας. Γνωρίζουμε όλοι ότι ο Χάιντεγκερ μετά το πολιτικό του λάθος του 1933 ονειρεύτηκε ίσως με τον Χέλντερλιν ένα μήνυμα σωτηρίας ή ίσως το επιθύμησε!

          Θα μπορούσε να πούμε ότι ο Χάιντεγκερ, αφού στράφηκε προς τους Έλληνες, προσπάθησε επίσης με τον Νίτσε, να διαισθανθεί, όχι να σκεφθεί! “Το έργο τέχνης του μέλλοντος” όπως επίσης και να αποκτήσει νέες εμπνεύσεις από το πνεύμα που ζεί μέσα στην γλώσσα! Κατά βάθος θα πρέπει να σημαίνει κάτι το γεγονός ότι μέσα και μέσω της γλώσσας του Ομηρικού έπους, πώς το διδασκαλικό ποίημα του Παρμενίδη τόλμησε να προσφέρει τις πρώτες του θαρραλέες εννοιολογικές εκφράσεις όπως το όν, το “Είναι”, και ο Εμπεδοκλής μέσα στην ίδια γλώσσα ανακοίνωσε το δόγμα των τεσσάρων ριζών της καταγωγής του Είναι, οι οποίες στην συνέχεια οργανώθηκαν σαν τα τέσσερα στοιχεία! Εδώ βρίσκεται το αίνιγμα της λέξης (του λόγου) και της γλώσσας το οποίο παραμένει κρυμμένο.

          Θα έπρεπε να σταθώ με περισσότερες λεπτομέρειες στην σχέση ανάμεσα στην λέξη και την έννοια. Εάν ενώσω μ’αυτόν τον τρόπο λέξη και έννοια, τότε μου φαίνεται ότι έχει μεγάλη σημασία να δείξω ότι το μεγάλο προσόν της φιλοσοφίας των ημερών μας είναι το γεγονός ότι ο Χάιντεγκερ κατόρθωσε να μιλήσει εκ νέου για τις έννοιες και αυτό μ’έναν τέτοιο τρόπο ώστε εμείς δεν θα μπορέσουμε να πάμε τόσο εύκολα πέραν αυτού. Ίσως μία μέρα να έλθει ένας μεγάλος στοχαστής ο οποίος θα κατορθώσει να μεταμορφώσει και όλο αυτό σε νέες μορφές της αλήθειας. Αλλά εμείς δεν είμαστε τόσο μπροστά στα σίγουρα. Για την ώρα αντιθέτως πρέπει να δεχθούμε με τον Χάιντεγκερ, ότι ο σκοπός μας παραμένει ακόμη η κατανόηση αυτού του είναι όχι μόνον σαν το αληθινό, με την έννοια ότι είναι φανερό, του αποκεκαλυμένου Είναι, αλλά και σαν την αλήθεια της ολοκληρώσεως του Είναι-παρόν (πάρεστι) : του παρόν, της παρουσίας, στο οποίο αντικατοπτρίζεται τόσο το ένα όσο και το άλλο, και στο οποίο φανερά η αντίθεση ανάμεσα στην λέξη και στην έννοια εντείνεται δυνατά!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.