Συνέχεια από: Σάββατο 5 Οκτωβρίου 2024
HEIDEGGERΤού Enrico Berti.
6. Η ενότης τού Είναι σάν «δύναμις» και «ενέργεια».
Αλλά ο Χάιντεγκερ, παρά την απόρριψή του τής οντο-θεολογίας και της οικειοποιήσεώς του τής πρακτικής φιλοσοφίας τού Αριστοτέλη, δεν σταμάτησε ποτέ να ψάχνει στον Αριστοτέλη το θεμελιώδες νόημα τού Είναι, ικανού να δώσει ενότητα στις πολλές σημασίες στις οποίες αυτό λέγεται και αφού δοκίμασε να το εντοπίσει στην ουσία κατά την διάρκεια τής αποδοχής τού Σχολαστικισμού και στο Είναι σαν αληθές κατά την διάρκεια τής περιόδου τής αποδοχής τής φαινομενολογίας, προσπάθησε εν τέλει, μετά την «στροφή», να το εντοπίσει στην τελευταία από τις ξεχωριστές του σημασίες όπως τις διέκρινε ο Αριστοτέλης στα Μεταφ. Δ7, δηλαδή το Είναι σύμφωνα με το δυνάμει και ενεργεία. (Η πρώτη από αυτές τις σημασίες δηλαδή το Είναι “τού συμβεβηκότος”, τού τυχαίου, δεν μπορούσε φυσικά να υπολογισθεί, λόγω τού απαγωγικού του χαρακτήρος, τού προερχόμενου, ο οποίος φωτίσθηκε από τον ίδιο τον Αριστοτέλη).
Για να πούμε την αλήθεια, ο Χάιντεγκερ είχε δώσει τήν προσοχή του στην αριστοτελική θεωρία τού δυνάμει και ενεργεία Είναι από την αναφορά-Natorp ακόμη! Όπως έχουμε δει ήδη σ ’εκείνο το γραπτό, η «πραγματική ζωή» αυτή που τελεσφορεί, ή η «πραγματοποίηση», την οποία προτίθετο να ερμηνεύσει, είχε ορισθεί ήδη από τότε με όρους τυπικής «κινητικότητος» (Bewegtheit) και αυτή η κινητικότης είχε εξηγηθεί μέσω μιας καθαρής αναφοράς στο ΙΙΙ βιβλίο των Φυσικών τού Αριστοτέλη με όρους δύναμης ενέργειας και εντελέχειας, παρότι αυτές οι έννοιες είχαν ερμηνευθεί αντιστοίχως σαν «δυνατότητα διαθέσεως» η «η χρησιμοποίηση τής δυνατότητος διαθέσεως» και «φύλαξη ή μέριμνα στην χρησιμοποίηση αυτής τής δυνατότητος τής διαθέσεως», με συνέπεια στην εννοιολόγηση τού Είναι σαν Είναι-προϊόν (Χάιντεγκερ. Φαινομενολογικές ερμηνείες σ. 530).
Με την ίδια ευκαιρία ο Χάιντεγκερ είχε εκφράσει την πρόθεση να αφιερωθεί στην μελέτη τών βιβλίων Ζ,Η,Θ της Μεταφυσικής, τονίζοντας το περιεχόμενο τού βιβλίου Θ σαν «οντολογική συμμόρφωση των κατηγοριών δύναμις και ενέργεια, οι οποίες μαζί με τις καθαυτό αριστοτελικές κατηγορίες συστήνουν το Είναι τού όντος»! Στην αναφορά στον Natorp όμως, ο Χάιντεγκερ, είχε ήδη δρομολογήσει την κατεύθυνσή του στον εντοπισμό τής θεμελιώδους σημασίας τού Είναι στο αληθές Είναι, το οποίο υπολόγιζε σαν το κυριότατον, και γι’ αυτό η προσοχή του ήταν στραμμένη στο πλαίσιο τού βιβλίου Θ, ιδιαιτέρως στο κεφάλαιο 10!
Αυτό το τελευταίο υπήρξε ήδη αντικείμενο τών μαθημάτων τού 1926-27 πάνω στην «Λογική. Το πρόβλημα τής αλήθειας», και ακόμη στα μαθήματα του 1930, Για την ουσία τής ανθρώπινης ελευθερίας, ο Χάιντεγκερ επέμενε στο πρωτείο ανάμεσα στις τέσσερις σημασίες τού Είναι που διέκρινε ο Αριστοτέλης, τού Είναι σαν αληθές, εξηγώντας ότι το επίρρημα Κυριότατα με το οποίο το κείμενο τής Μετφ. Θ 10 το δείχνει, δεν θέλει να πει με την «κοινή έννοια» όπως το απαιτεί ο Jaeger, αλλά «με την ιδιαίτερή του σημασία», την δική του! Μάλιστα δε σ ’αυτά τα μαθήματα, παρότι μνημόνευσε και την αριστοτελική θεωρία τού Είναι σαν ενέργεια, η οποία εκτίθεται στα πρώτα 9 κεφάλαια τού βιβλίου, ο Χάιντεγκερ έβγαζε το συμπέρασμα ότι αυτό το Είναι δεν είναι άλλο από το Είναι σαν αληθές, και γι’ αυτό το κεφάλαιο 10 αντί να είναι ξένο προς το βιβλίο Θ, όπως απαιτεί ο Jaeger, συνιστά το «κλειδί τού θέματος». Σ’ αυτό όμως οφείλουμε να προσθέσουμε ότι στα ίδια μαθήματα η αριστοτελική έννοια τής αλήθειας είχε ερμηνευθεί από τον Χάιντεγκερ με την σημασία τής απλής παρουσίας, δηλαδή είχε αναχθεί ξανά στην κατηγορία τής ουσίας, κάτι που αποκαλύπτει μία κάποια ανικανοποίηση απέναντί της!
Αυτό εξηγεί την αλλαγή η οποία παρουσιάζεται, απέναντι στην αριστοτελική θεωρία τής δυνάμεως και ενεργείας, στην διάρκεια των μαθημάτων τού καλοκαιρινού εξαμήνου τού 1931 με τον τίτλο «Περί της ουσίας και της πραγματικότητος τής δυνάμεως». Σχετικά μ’ αυτά τα μαθήματα κάποιος μίλησε για μία «στροφή» στην σχέση τού Χάιντεγκερ με τον Αριστοτέλη, κάποιος άλλος για μία «Επιστροφή».
Και πράγματι σ ’αυτό μπορούμε να πιστοποιήσουμε κάτι νέο, το γεγονός δηλαδή ότι το Είναι σύμφωνα με την δύναμη και την ενέργεια (στα Ελληνικά, διότι ο Χάιντεγκερ απορρίπτει τούς λατινικούς όρους potentia και actus) δηλώνεται από τον Χάιντεγκερ σαν η θεμελιώδης σημασία τού Είναι, εκείνη η «σημασία οδηγός» την οποία αναζητούσε από την ανάγνωση ακόμη τού Μπρεντάνο.
Αυτή η καινοτομία συνοδεύεται από δύο σημαντικές λεπτομέρειες στην ερμηνεία τής αριστοτελικής θεωρίας : δηλαδή 1) η βασική σημασία τής δύναμης και τής ενέργειας εντοπίζεται από τον Χάιντεγκερ όχι στην σημασία αυτών τών όρων η οποία είναι η πιο φιλοσοφική για τον Αριστοτέλη, εκείνη δηλαδή που είναι σχετική με το Είναι, αλλά σε εκείνη η οποία για τον Αριστοτέλη είναι μόνον η πιο κοινή, δηλαδή η σημασία η σχετική με την κίνηση! 2) Αντιθέτως από όσα ισχυρίζεται ο Αριστοτέλης σχηματίζεται η εντύπωση ότι για τον Χάιντεγκερ είναι πιο σημαντική η δύναμις από την ενέργεια!
Αλλά ο Χάιντεγκερ, παρά την απόρριψή του τής οντο-θεολογίας και της οικειοποιήσεώς του τής πρακτικής φιλοσοφίας τού Αριστοτέλη, δεν σταμάτησε ποτέ να ψάχνει στον Αριστοτέλη το θεμελιώδες νόημα τού Είναι, ικανού να δώσει ενότητα στις πολλές σημασίες στις οποίες αυτό λέγεται και αφού δοκίμασε να το εντοπίσει στην ουσία κατά την διάρκεια τής αποδοχής τού Σχολαστικισμού και στο Είναι σαν αληθές κατά την διάρκεια τής περιόδου τής αποδοχής τής φαινομενολογίας, προσπάθησε εν τέλει, μετά την «στροφή», να το εντοπίσει στην τελευταία από τις ξεχωριστές του σημασίες όπως τις διέκρινε ο Αριστοτέλης στα Μεταφ. Δ7, δηλαδή το Είναι σύμφωνα με το δυνάμει και ενεργεία. (Η πρώτη από αυτές τις σημασίες δηλαδή το Είναι “τού συμβεβηκότος”, τού τυχαίου, δεν μπορούσε φυσικά να υπολογισθεί, λόγω τού απαγωγικού του χαρακτήρος, τού προερχόμενου, ο οποίος φωτίσθηκε από τον ίδιο τον Αριστοτέλη).
Για να πούμε την αλήθεια, ο Χάιντεγκερ είχε δώσει τήν προσοχή του στην αριστοτελική θεωρία τού δυνάμει και ενεργεία Είναι από την αναφορά-Natorp ακόμη! Όπως έχουμε δει ήδη σ ’εκείνο το γραπτό, η «πραγματική ζωή» αυτή που τελεσφορεί, ή η «πραγματοποίηση», την οποία προτίθετο να ερμηνεύσει, είχε ορισθεί ήδη από τότε με όρους τυπικής «κινητικότητος» (Bewegtheit) και αυτή η κινητικότης είχε εξηγηθεί μέσω μιας καθαρής αναφοράς στο ΙΙΙ βιβλίο των Φυσικών τού Αριστοτέλη με όρους δύναμης ενέργειας και εντελέχειας, παρότι αυτές οι έννοιες είχαν ερμηνευθεί αντιστοίχως σαν «δυνατότητα διαθέσεως» η «η χρησιμοποίηση τής δυνατότητος διαθέσεως» και «φύλαξη ή μέριμνα στην χρησιμοποίηση αυτής τής δυνατότητος τής διαθέσεως», με συνέπεια στην εννοιολόγηση τού Είναι σαν Είναι-προϊόν (Χάιντεγκερ. Φαινομενολογικές ερμηνείες σ. 530).
Με την ίδια ευκαιρία ο Χάιντεγκερ είχε εκφράσει την πρόθεση να αφιερωθεί στην μελέτη τών βιβλίων Ζ,Η,Θ της Μεταφυσικής, τονίζοντας το περιεχόμενο τού βιβλίου Θ σαν «οντολογική συμμόρφωση των κατηγοριών δύναμις και ενέργεια, οι οποίες μαζί με τις καθαυτό αριστοτελικές κατηγορίες συστήνουν το Είναι τού όντος»! Στην αναφορά στον Natorp όμως, ο Χάιντεγκερ, είχε ήδη δρομολογήσει την κατεύθυνσή του στον εντοπισμό τής θεμελιώδους σημασίας τού Είναι στο αληθές Είναι, το οποίο υπολόγιζε σαν το κυριότατον, και γι’ αυτό η προσοχή του ήταν στραμμένη στο πλαίσιο τού βιβλίου Θ, ιδιαιτέρως στο κεφάλαιο 10!
Αυτό το τελευταίο υπήρξε ήδη αντικείμενο τών μαθημάτων τού 1926-27 πάνω στην «Λογική. Το πρόβλημα τής αλήθειας», και ακόμη στα μαθήματα του 1930, Για την ουσία τής ανθρώπινης ελευθερίας, ο Χάιντεγκερ επέμενε στο πρωτείο ανάμεσα στις τέσσερις σημασίες τού Είναι που διέκρινε ο Αριστοτέλης, τού Είναι σαν αληθές, εξηγώντας ότι το επίρρημα Κυριότατα με το οποίο το κείμενο τής Μετφ. Θ 10 το δείχνει, δεν θέλει να πει με την «κοινή έννοια» όπως το απαιτεί ο Jaeger, αλλά «με την ιδιαίτερή του σημασία», την δική του! Μάλιστα δε σ ’αυτά τα μαθήματα, παρότι μνημόνευσε και την αριστοτελική θεωρία τού Είναι σαν ενέργεια, η οποία εκτίθεται στα πρώτα 9 κεφάλαια τού βιβλίου, ο Χάιντεγκερ έβγαζε το συμπέρασμα ότι αυτό το Είναι δεν είναι άλλο από το Είναι σαν αληθές, και γι’ αυτό το κεφάλαιο 10 αντί να είναι ξένο προς το βιβλίο Θ, όπως απαιτεί ο Jaeger, συνιστά το «κλειδί τού θέματος». Σ’ αυτό όμως οφείλουμε να προσθέσουμε ότι στα ίδια μαθήματα η αριστοτελική έννοια τής αλήθειας είχε ερμηνευθεί από τον Χάιντεγκερ με την σημασία τής απλής παρουσίας, δηλαδή είχε αναχθεί ξανά στην κατηγορία τής ουσίας, κάτι που αποκαλύπτει μία κάποια ανικανοποίηση απέναντί της!
Αυτό εξηγεί την αλλαγή η οποία παρουσιάζεται, απέναντι στην αριστοτελική θεωρία τής δυνάμεως και ενεργείας, στην διάρκεια των μαθημάτων τού καλοκαιρινού εξαμήνου τού 1931 με τον τίτλο «Περί της ουσίας και της πραγματικότητος τής δυνάμεως». Σχετικά μ’ αυτά τα μαθήματα κάποιος μίλησε για μία «στροφή» στην σχέση τού Χάιντεγκερ με τον Αριστοτέλη, κάποιος άλλος για μία «Επιστροφή».
Και πράγματι σ ’αυτό μπορούμε να πιστοποιήσουμε κάτι νέο, το γεγονός δηλαδή ότι το Είναι σύμφωνα με την δύναμη και την ενέργεια (στα Ελληνικά, διότι ο Χάιντεγκερ απορρίπτει τούς λατινικούς όρους potentia και actus) δηλώνεται από τον Χάιντεγκερ σαν η θεμελιώδης σημασία τού Είναι, εκείνη η «σημασία οδηγός» την οποία αναζητούσε από την ανάγνωση ακόμη τού Μπρεντάνο.
Αυτή η καινοτομία συνοδεύεται από δύο σημαντικές λεπτομέρειες στην ερμηνεία τής αριστοτελικής θεωρίας : δηλαδή 1) η βασική σημασία τής δύναμης και τής ενέργειας εντοπίζεται από τον Χάιντεγκερ όχι στην σημασία αυτών τών όρων η οποία είναι η πιο φιλοσοφική για τον Αριστοτέλη, εκείνη δηλαδή που είναι σχετική με το Είναι, αλλά σε εκείνη η οποία για τον Αριστοτέλη είναι μόνον η πιο κοινή, δηλαδή η σημασία η σχετική με την κίνηση! 2) Αντιθέτως από όσα ισχυρίζεται ο Αριστοτέλης σχηματίζεται η εντύπωση ότι για τον Χάιντεγκερ είναι πιο σημαντική η δύναμις από την ενέργεια!
Αμέθυστος.
Χρ. Γιανναράς: Η αλήθεια ως ορθότητα και η αλήθεια ως μετοχή
ΑπάντησηΔιαγραφήhttps://www.youtube.com/watch?v=riJetCSSdqw
Την 6η Νοεμβρίου 2017, ημέρα Δευτέρα στη Μεγάλη Αίθουσα του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφίας του Παντείου Πανεπιστημίου Χρήστος Σπ. Γιανναράς.