Το μητρικό σύμπλεγμα
Κεφάλαιο 8ο
Η Charité, ο Τλεπόλεμος κι η χθόνια σκιά
Η ούρηση είναι ακριβώς η μοναδική ανθρώπινη ανάγκη, που δεν μπορούμε να κυριαρχήσουμε απολύτως. Ακόμα και στη στρατιωτική υπηρεσία έχει ο καθένας το δικαίωμα να βγη απ’ τις γραμμές, και δεν μπορεί να το εμποδίση αυτό ούτε κι ο στρατηγός. Η ούρηση είναι γι’ αυτό ένα σύμβολο για την εξωτερίκευση της πιο ιδιαίτερης και εσώτατης φύσης, κάτι που έχει λοιπόν στην πραγματικότητα ύψιστη αξία, και γι’ αυτό ασχολούνται και τόσα πολλά αστεία μαζί της. (Ακόμα κι ο αυτοκράτορας πρέπει να πάη στο ουρητήριο κ.τ.λ.) Η πίεση αυτή ξεπερνά τη θέληση του ανθρώπου. Βλέπει τον εαυτό του κάτω από μιαν ανάγκη, που είναι πιο δυνατή απ’ τον ίδιον. Ο ύπνος και η πείνα μπορούν να απωθηθούν για περισσότερο καιρό, η ούρηση όμως όχι. Και λόγω αυτής της αδυναμίας είναι ένας «θεός», πιο δυνατός δηλαδή απ’ τον άνθρωπο. Ματαιώνει όλα τα σχέδια. Συμβαίνει πολύ συχνά στην ανάλυση, άνθρωποι που δεν λένε ειλικρινά, αυτό που έπρεπε να πουν, ή δεν παραδέχονται (επιτρέπουν) μια μεταβίβαση ή καταπιέζουν ο Θεός ξεύρει τί, να υποχρεώνονται να βγουν τρεις φορές στην ώρα έξω. Σε νυχτερινούς εφιάλτες παραπλανώνται συχνά άνθρωποι με μιαν τέτοιαν ανάγκη τριγύρω και δεν μπορούν να βρουν τη σωστή θέση, που σημαίνει πάντα, πως δεν μπορούν να εκφράσουν την αληθινή τους φύση. Όταν διαφεύγη λοιπόν εδώ με τη βοήθεια της ούρησης ο Λούκιος, αυτό σημαίνει, πως επιστρέφει την τελευταία στιγμή σε μιαν απολύτως φυσική, ανόθευτη έκφραση του εαυτού του και σώζει μ’ αυτό την ζωή του. Φαίνεται, πως δεν έχει θραυσθή η εσώτατη γνησιότητά του, και πως όταν στριμώχνεται για τα καλά στη γωνία, αυτή ενεργοποιείται παρά τη θέλησή του. Είναι λοιπόν η αρχή της εξατομίκευσης που εκδηλώνεται στην πραγματικότητα μ’ αυτήν την κάπως αντιαισθητική μορφή.
Με τον θάνατο του Τλεπόλεμου και της Charité τελειώνει κάθε είδους θετική ερωτική ζωή στο μυθιστόρημα˙ δεν υπάρχει τίποτα πια από ’κεί και πέρα παρά μοιχεία, ομοφυλοφιλία και σοδομισμός, με την εξαίρεση του τελευταίου κεφαλαίου. Τα θέματα του μυθιστορήματος είναι τώρα η διαστροφή, το έγκλημα και τα βασανιστήρια. Το τρομερό αγόρι σκοτώνεται κατ’ αρχάς από μιαν αρκούδα. Η μητέρα του ξεσπάει τότε με οργή απέναντι στον γάιδαρο, που τον κατηγορεί, πως είναι υπεύθυνος για τον θάνατο του αγοριού. Η κατηγορία αυτή δεν είναι χωρίς συμβολική σημασία: η αρκούδα είναι ένα μητρικό σύμβολο κι ένα ζώο που ανήκει στην Άρτεμι. Συνδέεται στις αμερικανο-ινδιάνικες παραδόσεις – όπως και στην Ελλάδα – με την τρέλλα, αλλά και με θεραπευτικές δυνάμεις.
Η λέξη «άρκτος» είναι στα ελληνικά θηλυκή. Το σαδιστικό αγόρι έχει καταβροχθισθή γι’ αυτό στην πραγματικότητα απ’ την ίδιαν καταστροφική Μεγάλη Μητέρα, που απειλεί τον Λούκιο. Τα αρνητικά στοιχεία εξουδετερώνονται αναμεταξύ τους, κάτι που δίνει τελικά στον Λούκιο τη δυνατότητα να διαφύγη. Όταν είναι μπλεγμένοι σε μια σύγκρουση οι άνθρωποι, θα προσπαθήσουν πάντα οι εσωτερικές αντιθέσεις να τους περιπλέξουν, στην περίπτωση που καταφέρνει όμως να μείνη κανείς «απ’ έξω», που σημαίνει αντικειμενικός, θα αλληλοεξουδετερωθούν πιθανώς, όπως το κάνουν εδώ η αρκούδα (η Μεγάλη Μητέρα) και το σαδιστικό αγόρι (αρνητικός έφηβος).
Το μυθιστόρημα γίνεται από ’δώ και πέρα μάλλον κάπως μονότονο. Η μια απεχθής υπόθεση ακολουθεί την άλλη. Αυτή η κουραστική επανάληψη δεν είναι όμως τυχαία ψυχολογικά. Κάτι παρόμοιο διαδραματίζεται συχνά και σε μιαν ανάλυση. Υπάρχει γενικώς μια φάση εκεί, στην οποίαν η νεύρωση μάλλον σταθεροποιείται και το φαινόμενο γίνεται λιγότερο ρευστό απ’ ό,τι μέχρι τότε. Η νεύρωση οικοδομεί έναν αμυντικό μηχανισμό. Διαισθάνεται κανείς, πως ένα μέρος της ζωής έχει αποκλεισθή, γιατί επαναλαμβάνεται αδιάκοπα η ίδια άσχημη εμπειρία. Ελπίζεις διαρκώς, πως κάτι θα μπορούσε ν’ αλλάξη, αλλά δεν συμβαίνει τίποτα, και δεν μπορεί να διαφανή έτσι η μεγάλη συγκίνηση, που θα ξέπλενε μακριά κάθε νευρωτικόν προσδιορισμό. Η μακριά περίοδος μιας τέτοιας νευρωτικής κατάστασης περιγράφεται σ’ αυτό το μέρος του βιβλίου. Δεν ξεύρω καμμιά γενικώς ισχύουσα λύση για τέτοιες περιπτώσεις. Έχει κανείς την αίσθηση, ότι η ανάλυση θα έπρεπε να είναι ικανή, να διαρρήξη τον αποκλεισμό και να εκβιάση μιαν απόφαση, δεν μπορείς όμως να φτάσης στον πυρήνα της προσωπικότητας. Είναι κοντά τότε ο πειρασμός, να παραιτηθής και να παραδώσης την περίπτωση σ’ έναν συνάδελφο. Η άλλη δυνατότητα συνίσταται στο να μοχθήσης κι άλλο, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει εργασία δύο ή τριών ετών, με την ελπίδα, πως θα έχη συναθροίσει αρκετήν ενέργεια μια μέρα για να ξεσπάση το ασυνείδητο. Κι αυτό είναι που συμβαίνει τελικά στην ιστορία μας˙ έρχεται μετά από μια μακριάν κατ’ αρχάς αποκρουστική στασιμότητα η μεγάλη διαρραγή στο ενδέκατο κεφάλαιο. Έχουν συμβή πολλά, όπως εξηγείται παραδειγματικά στο σχέδιό μας, πάνω και κάτω απ’ τη γραμμή, ακολουθεί όμως τώρα για ένα χρονικό διάστημα μόνον ανοησία, συμβαίνουν εξίσου λίγα από πάνω κι από κάτω (στο συνειδητό και στο ασυνείδητο), και εκπλήττεται κανείς, πού έχει μείνει η ψυχική ενέργεια.
Στο τέλος αυτού του μονότονου μέρους λαμβάνει τότε χώρα η μεγαλοπρεπής εμφάνιση της θεάς Ίσιδας. Γίνεται έτσι εκ των υστέρων σαφές, τί συνέβαινε πράγματι προηγουμένως: ενώ διαπονούσε κανείς μέσα απ’ τη βρώμικη ανοησία, έχει συναθροιστή ολόκληρη η ζωτική ενέργεια στα βαθύτερα στρώματα του ασυνείδητου, μέχρι την ξαφνική εμφάνιση του θεραπευτικού αρχετυπικού περιεχομένου. Η φύση είχε επιχειρήσει ξανά και ξανά προηγουμένως να διέλθη, και τώρα φαίνεται να προσμένη, μέχρι να έχη επισωρευτή αρκετή εκρηκτική δύναμη. Αυτό είναι όμως και επικίνδυνο, γιατί επιστρέφει τότε μ’ έναν πανίσχυρον τρόπο η ενέργεια. Αφού έχει διαπονέσει κανείς, μπορεί να αναμένη μια σοκαριστική λύση ή μιαν καταστροφή, γιατί δεν ενδιαφέρεται για τη μορφή του ξεσπάσματος η φύση. Μια θετική πραγματοποίηση μπορεί να συμβή κατ’ αρχάς και υπό ορισμένες συνθήκες στο κρεβάτι του θανάτου, γιατί το τέλος μπορεί να είναι και μια ασθένεια καρκίνου, κι η πραγματοποίηση της εσωτερικής ενότητας μπορεί να συμβή κατ’ αρχάς την τελευταίαν ώρα.
Υπάρχει σε κάθε περίπτωση μόνον ένα διάλειμμα εδώ, στο οποίο συναθροίζει η φύση τις δυνάμεις της. Μια παραπομπή σ’ αυτό βρίσκεται στην περιγραφή του επεισόδιου με τον δράκο: ο γάιδαρος κι ο κύριός του αντιπαρέρχονται από κάποιαν απόσταση έναν δράκο, που τα καταβροχθίζει όλα. Αυτό το φαινομενικά ασήμαντο επεισόδιο και το γεγονός ότι δεν συμβαίνει κανένας αγώνας με τον δράκο σημαίνει, πως η «καταβροχθίζουσα μητέρα» έχει πάρει τώρα την πιο βαθειά, πιο ψυχρή και πιο καταστροφική μορφή της κι έχει εξαφανιστή στο εσωτερικό της γης. Το μητρικό σύμπλεγμα έχει γίνει μια εντελώς καταστρεπτική δύναμη. Τίποτα δεν συμβαίνει πια στο επίπεδο της συνείδησης. Ο θεός Σεθ, ο εχθρός του Όσιρι, παριστάνονταν ενίοτε με τη μορφή ενός κροκόδειλου ή ενός δράκου˙ είναι άρα τρόπον τινά αυτός, που κυριαρχεί τώρα σ’ όλο το ασυνείδητο πεδίο. Όταν παίρνη ένα αρχέτυπο τη μορφή ενός δράκου ή ενός φιδιού, αυτό σημαίνει, πως βρίσκεται σ’ ένα τόσο βαθύ επίπεδο, ώστε μπορεί να εκδηλώνεται τώρα μόνο στην ψυχοσωματική περιοχή, στο συμπαθητικό σύστημα. Η σύγκρουση έχει πάρει τότε μια μη αφομοιώσιμη πια μορφή: δεν θα υπάρχη τότε και κανένα ουσιαστικό όνειρο. Δεσπόζει η σιωπή πριν την καταιγίδα.
Η αφήγηση του τραγικού θανάτου του Τλεπόλεμου και της Charité, που εξαφανίζονται στον κάτω κόσμο, γίνεται σε μιαν παράπλευρη ιστορία και δεν εξιστορείται ως επεισόδιο του κύριου θέματος. Πρόκειται για ένα αποφασιστικό σημείο, απ’ το οποίο και πέρα όλα τα γεγονότα, τα οποία διαδραματίζονταν μέχρι τώρα στο επίπεδο της συνείδησης, πέφτουν στο ασυνείδητο, όπου παρέρχονται με τη μορφή παρένθετων ιστοριών. Εξαφανίζονται στον Άδη, στη χώρα του θανάτου.
Πάνω και στα δυό, τον Όλυμπο και τον Άδη, δεσπόζει ο Δίας. Το ένα ζευγάρι του μυθιστορήματος εξαφανίζεται στον πρώτο, το άλλο στον τελευταίο, βυθίζονται όμως και τα δυό στην περιοχή του ασυνείδητου χωρίς σύνδεση με την ανθρώπινη ζωή. Συναρμολογείται έτσι ξανά κατά ορισμένον τρόπο το γαμήλιο τετράγωνο, όμως στον άλλον κόσμο, για τον οποίον δεν ξεύρουμε τίποτα. Μόλις στο τέλος συμβαίνει μια εξέλιξη, που προχωρά στην αντίθετη κατεύθυνση: ανέρχεται απ’ το βασίλειο των θεών του κάτω κόσμου η Ίσις. Συνδέεται έτσι ο θάνατος της Charité και του Τλεπόλεμου με το συμβάν της αναγέννησης του Λούκιου μέσα απ’ την Ίσιδα και τον Όσιρι στο τέλος του βιβλίου.
Στη διάρκεια της φυγής του ακούει ο Λούκιος σ’ ένα πανδοχείο την ιστορία ενός σκλάβου, που αγαπά μιαν ελεύθερη γυναίκα και του οποίου η σύζυγος είναι τόσο δυστυχισμένη, ώστε σκοτώνεται αυτή και το παιδί της. Ο νοικοκύρης του σπιτιού το μαθαίνει, κρεμάει τον σκλάβο σ’ ένα δέντρο κι αλείφει το σώμα του με μέλι, για να τον καταβροχθίσουν τα μυρμήγκια. Το μέλι είναι μια ουσία, που παίζει έναν ρόλο στα μυστήρια και στη λατρεία της Μητέρας, κι αλείφεται έτσι ο άντρας με «μητρική ουσία», για να προσδελεάση τα μυρμήγκια. Μπορούμε να παρομοιάσουμε εδώ τα μυρμήγκια με το διαλυτικό αποτέλεσμα του μητρικού συμπλέγματος. Αυτό που θα μπορούσε να είναι ένα βίωμα της συνένωσης – θυμόμαστε τον θετικό ρόλο των μυρμηγκιών στο παραμύθι της Ψυχής -, γίνεται εδώ καταστρεπτικό. Πλήθη μυρμηγκιών ή σφηκών δηλώνουν μερικές φορές μιαν πολύ επικίνδυνη διάλυση στα όνειρα. Πριν αρρωστήσει π.χ. πνευματικά ο αυτοκράτορας Νέρων κι αφού είχε σκοτώσει τη μητέρα του, ονειρεύτηκε, πως καταδιωκόταν το άλογό του από ένα σμήνος κουνουπιών. Έγινε έκδηλη τότε η λανθάνουσα ψύχωσή του.
Ο σκλάβος, που αγαπά την ελεύθερη γυναίκα, προσωποποιεί πάλι μιαν όψη του ίδιου του Λούκιου. Όπως προβάλλουν σήμερα ακόμη άνθρωποι τη σκιά τους σε υπηρέτριες ή υπηρέτες, πρόβαλαν τα ανώτερα στρώματα στην αρχαία Ρώμη τις πιο κοινές και συνηθισμένες αντιδράσεις τους πάνω στους σκλάβους. Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς το θεωρεί μάλιστα αυτό στην εισαγωγή της μετάφρασής του τού μυθιστορήματος ως μιαν απ’ τις σημαντικότερες όψεις του βιβλίου
Γνωρίζουμε, πως ένας άντρας με μητρικό σύμπλεγμα είναι αποκομμένος μέχρις έναν ορισμένον βαθμό απ’ τον χθόνιο ανδρισμό του, απ’ τις κατώτερες δηλαδή και «κοινές» αντιδράσεις του. Ο παιδαγωγικός animus της μητέρας του μόχθησε, να τον αποχωρίση απ’ αυτές, γιατί περιέχουν αυτές οι αντιδράσεις εκείνην την ανδρική δύναμη, που μπορεί να εξαγοράση τον άντρα απ’ τη μητέρα. Γι’ αυτό και ενεργεί το ευνουχιστικό αποτέλεσμα του animus της μητέρας (σ.σ. Ο animus είναι το πιο ασυνείδητο απ’ όλα τα αρσενικά ψυχικά μέρη της γυναίκας) αποχωριστικά όχι μόνον πάνω στη σεξουαλικότητα, αλλά και σε όλες τις άλλες κατώτερες πρωτόγονες αντιδράσεις. Θα μπορούσε να σκεφτή κανείς στην εποχή μας, πως τέτοιες περιπτώσεις θα ήταν το αποτέλεσμα χριστιανικής ανατροφής, που είναι κατά τούτο αληθινό, επειδή ενισχύεται μ’ αυτήν η άρνηση του ζωϊκού, το πρόβλημα υπήρχε όμως και πριν τον χριστιανισμό. Έχει διατηρηθή πάντοτε μια τάση στη Δύση, να αποχωριστή αυτό το μέρος, για να επιτευχθή ένα υψηλότερα διαφοροποιημένο επίπεδο συνείδησης. Όταν πραγματοποιείται αυτό με λανθασμένον τρόπο, το αποτέλεσμα είναι μια διάσπαση, και δεν έχει πια καμμιά βάση γόνιμης, πρωτόγονης προσκόλλησης στη γη ο άνθρωπος.
Θέλω να παραθέσω εδώ ένα παράδειγμα: ένας άντρας, που είχε πολύ ευγενικές και χαρακτηριστικά χριστιανικές ιδέες και τη στάση ενός τζέντλεμαν, νυμφεύτηκε. Φαίνονταν να είναι όλα εντάξει, μέχρι που ξεκίνησε η γυναίκα του μιαν υπόθεση μ’ έναν άλλον άντρα. Όταν είδα για πρώτη φορά τον σύζυγο, περίμενα ν’ ακούσω όλην τη λιτανεία της ζήλειας του. Δεν ήταν όμως ζηλιάρης! Έλεγε, πως είχαν συμφωνήσει, ν’ αφήσουν πλήρην ελευθερία ο ένας στον άλλον, το οποίο θεωρούσε ως μιαν τυπική συνήθεια. Είπα, πως αυτό είναι βέβαια σωστό, πως θα είχε όμως κανείς παρ’ όλ’ αυτά κάπου μιαν πρωτόγονη αντίδραση. Αυτός παρουσιαζόταν όμως τόσο ιδεολογικός, που φαίνονταν να μην αισθάνεται καμμιάν άλλην αντίδραση. Στο όνειρό του βρισκόταν ωστόσο ολόκληρο το υπόγειο στις φλόγες, κι ένας πιθηκοειδής άντρας χτυπιόταν εκεί έξαλλος από οργή. Ο ασθενής είχε φυσικά τη φυσιολογική αντίδραση! Ήταν όμως εντελώς απωθημένη και γι’ αυτό πολύ πιο καταστρεπτική, απ’ ό,τι αν την είχε αντιληφθή. Αυτές είναι οι αντιδράσεις των σκλάβων μέσα μας, στις οποίες δεν μπορείς να είσαι ούτε ευγενής ούτε λογικός.
Είμαστε τα θύματα των παθών μας και της απληστίας μας. Είμαστε «σκλάβοι», τα παθητικά θύματα συμβάντων, τα οποία πρέπει να λάβη υπ’ όψη του κανείς στην ζωή. Όταν υφίσταται όμως μια σχιζοειδής διάσπαση, όχι μόνο δεν απελευθερώνονται αυτές οι συγκινήσεις, αλλά δεν γίνονται ούτε καν αντιληπτές. Υπάρχει εδώ ένα υπέρ και κατά, αν πρέπη να τις απελευθερώνη κανείς, είναι όμως σε κάθε περίπτωση αναγκαίο, να σ υ ν ε ι δ η τ ο π ο ι ή ς τις πρωτόγονες αντιδράσεις σου. Μερικοί άνθρωποι ταυτίζονται τόσο πολύ με τα ιδεώδη τους, ώστε κατορθώνουν, να αποχωρίσουν εντελώς τις συγκινησιακές τους αντιδράσεις και να βεβαιώνουν ειλικρινά, πως δεν αισθάνονται τίποτα τέτοιο. «Το υπόγειο βρίσκεται» ωστόσο «στις φλόγες», κι εκεί υπάρχουν φυσικά όλες οι χυδαίες, θεμελιώδεις, πρωτόγονες ή ζωϊκές αντιδράσεις, στις οποίες είναι δεμένος, όχι ελεύθερα, αλλά μέσα απ’ τα πάθη του κανείς, τα οποία προβάλλονται συνήθως στα κατώτερα λαϊκά στρώματα ή τους πολιτικούς αντιπάλους.
Γνωρίζω έναν καλοαναθρεμμένον άντρα από καλήν οικογένεια, τον γνήσιο τύπο ευγενούς fin de race (καθαρής φυλής), ο οποίος σκέπτεται πιθανώς, ακόμα κι όταν πηγαίνη στην τουαλέττα ή σκουπίζη τη μύτη του, πως το κάνει αυτό διαφορετικά απ’ ό,τι οι κοινοί άνθρωποι. Ονειρεύεται σχεδόν κάθε νύχτα, πως εισβάλλουν οι κομμουνιστές στη θαυμάσια βίλλα του. Εισβάλλουν κοινοί παλιάνθρωποι και καταστρέφουν όλα τα όμορφα πράγματα, που κληρονόμησε απ’ τους προγόνους του. Καθώς δεν βρίσκεται σε μιαν ανάλυση, το θεωρεί αυτό ως μιαν παραψυχολογική προφητεία εκείνου, που πρόκειται να συμβή στην εξωτερική πραγματικότητα. Πιστεύει, πως θα καταστρέψουν οι κομμουνιστές την Ευρώπη, και δεν βλέπει, πως το όνειρο έχει μιαν πολύ προσωπική σημασία γι’ αυτόν. Έχει απωθήσει τον «άντρα του δρόμου» στον εαυτό του και τον έχει προβάλει στους κομμουνιστές. Καθένας που έχει διχαστή σ’ αυτήν την κατεύθυνση είναι στα κρυφά μαγεμένος απ’ τους κομμουνιστές και βοηθάει πίσω απ’ την ίδιαν του την πλάτη στη διάδοση του κομμουνισμού, γιατί βρίσκεται ένα μέρος του εαυτού του πίσω απ’ το Σιδηρούν Παραπέτασμα κι ελπίζει μάλιστα, πως θα κερδίσουν έδαφος οι κομμουνιστές στην Ευρώπη. Άνθρωποι που τους φοβούνται υπερβολικά, τους υποστηρίζουν έτσι και συμπαθούν τις ιδέες τους, αν και θα ήταν οι πρώτοι που θα απελπίζονταν κάτω απ’ το καθεστώς τους. Οι κομμουνιστές φέρουν (βαστάζουν) άρα συχνά την προβολή τού κοινού άντρα απ’ τον λαό, ο οποίος δεν έχει ολοκληρωθή (αφομοιωθή).
Έχουμε όλοι μας έναν συνηθισμένον άντρα ή μια συνηθισμένη γυναίκα με τις αντιδράσεις του ανθρώπου του δρόμου μέσα μας, και το πιο παράξενο είναι σ’ αυτό, ότι πρόκειται μάλιστα εδώ για μιαν όψη του Ταυτού, γιατί αυτό το τελευταίο είναι ταυτόχρονα ύψιστο και βαθύτατο. Έτσι ονομάζεται άλλωστε κι ο Χριστός στη Βίβλο ταυτόχρονα «βασιλεύς των βασιλέων» και «δούλος». Σταυρώθηκε όπως ένας σκλάβος. Κι αυτό εμφανίζεται ως ένα παράδοξο. Άνθρωποι, που δεν γνωρίζουν πολλά απ’ τη γιουγκιανή ψυχολογία και την εξατομίκευση, τα θεωρούν αυτά ως κάτι εσωτερικό (Esoterisches) και αριστοκρατικό (Aristokratisches). Δεν συνειδητοποιούν, πως το συμβάν της εξατομίκευσης εξελίσσεται πάντα σε δυό αντίθετες κατευθύνσεις: να αναπτύσσεσαι απ’ τη μια μεριά λιγότερο ταυτισμένος με τις συγκινήσεις, πιο εξατομικευμένος και διαφοροποιημένος, να αφομοιώνης (ολοκληρώνης) όμως επίσης τον «άντρα του δρόμου». Το φαινόμενο περικλείει μια διαστολή της προσωπικότητας προς τα επάνω και προς τα κάτω. Πρέπει να ολοκληρωθούν οι πιο κοινές απ’ όλες κι οι πιο μετριόφρονες ποιότητες, γιατί παρεισέρχεται αλλιώς ένα είδος ψευδούς ατομικισμού, που δεν επιτρέπεται να μπερδευτή με την πραγματικήν εξατομίκευση. Όσο ψηλότερα αναπτύσσεται ένα δέντρο, τόσο πιο βαθειά πρέπει να φτάνουν οι ρίζες του, κι όσο πιο συνειδητά εξελίσσεται κανείς, τόσο μεγαλύτερη είναι κι η αναγκαιότητα, να αποδεχόμαστε με μετριοφροσύνη και απλότητα τις γενικές ανθρώπινες αντιδράσεις. Συμβολίζει έτσι μιαν καινούργια, περαιτέρω μορφή της σκιάς στον Λούκιο ο σκλάβος, που επιθυμεί την ελευθερία. Όμως αυτός ο σκλάβος αναζητά την ελευθερία με εγωϊστικό τρόπο: ενεργεί από μόνος του (απ’ τον εαυτό του), χωρίς να προσμένη ένα σημάδι των θεών, και παραμελεί επιπλέον γυναίκα και παιδί. Γι’ αυτό και δεν μπορεί να φτάση στον σκοπό. Τον καταστρέφουν οι δυνάμεις του ασυνείδητου. Μόνον αν εμφανίζονταν η Ίσις, η λυτρώτρια, κι ο Όσιρις στο κατώφλι της συνείδησης στον Λούκιο, θα ήταν δυνατή και μια γνήσια απελευθέρωση της πλευράς του τού σκλάβου.
Σ’ αυτήν και σε μερικές ακόμα ιστορίες που ακολουθούν δεν περιέχεται τίποτα το μαγικό ή σημαντικό (Numinoses) πια. Άς θυμηθούμε: η πρώτη κι η δεύτερη ιστορία πραγματεύονταν τη μαγική δύναμη, η τρίτη είχε μαγικό περιεχόμενο. Αφού όμως δεν πραγματοποιήθηκε το γαμήλιο τετράγωνο κι εξαφανίστηκε η Charité, μια προσωποποίηση της αισθηματικής ζωής του Λούκιου, στον κάτω κόσμο κι αποχωρίστηκε μ’ αυτό ολοσχερώς, εκφυλίζονται οι παρένθετες ιστορίες. Δεν απομένει παρά μόνον ανθρώπινος ρύπος. Είναι το αίσθημα που αποφασίζει, αν είναι κάτι πολύτιμο ή όχι˙ όταν καταπιεστή γι’ αυτό η αισθηματική λειτουργία στην ζωή, δεν μπορούν να διακρίνουν πια τί είναι σημαντικό και τί τετριμμένο οι άνθρωποι. Ισοπεδώνονται όλα σε αδιαφοροποίητον ανθρώπινο ρύπο. Συμβαίνει να υπάρχη κάποιες φορές στην ανάλυση για βδομάδες και μήνες μόνον πολυλογία και το «πλύσιμο βρώμικων ρούχων». Δεν συμβαίνει τίποτα το αρχετυπικό ή σημαντικό πια, και δεν λαμβάνει χώρα καμμιά αλλαγή. Δεν μπορείς να κάνης τίποτα τότε παρά να περιμένης και να μοχθής στον μεταξύ χρόνο με τον ανθρώπινο βόρβορο.
Αμέθυστος
