Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΗ ΕΙΡΗΝΗ (1) - επανάληψη

ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΣ.

Απο τον Πατέρα της Ενώσεως των θρησκειών

Raimon Panikkar, Ένας φιλοσοφικός στοχασμός.

      

Ο ΝΕΟΣ ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ

    Γεννήθηκε στην Ισπανία το 1918. Μετέχει σε μία πολλαπλότητα παραδόσεων: την Ινδική και την Ευρωπαϊκή, την Ινδουϊστική και την Χριστιανική, την επιστημονική και την ανθρωπιστική. Χειροτονήθηκε Ιερέας της Καθολικής Εκκλησίας το 1946. Βασική προσωπικότης των διαλόγων των θρησκειών και θεμελιώδης η προσφορά του στον εξελικτικό πανθεϊσμό.

                                                         ΕΙΣΑΓΩΓΗ                              

"Στους Ουρανούς ας είναι ειρήνη...και στη γή, στα νερά ας είναι ειρήνη...και στα δένδρα στους Θεούς ας είναι ειρήνη και στον Βράχμαν, σε ολους τους ανθρώπους ας είναι ειρήνη...και σε μένα!"

Yajur-veda XXXVI, 17.

       

   Ο πολλαπλασιασμός των μελετών για την Ειρήνη και των οργανισμών για την προώθησί της ξαναδίνει ελπίδα στην εποχή μας. Ακόμη και ο διάλογος ανάμεσα σε κουλτούρες, πολιτισμούς και θρησκείες, είναι ένα θετικό σημείο των χρόνων μας. Η ίδια η λέξη "διάλογος" η οποία μέχρι πρίν λίγο καιρό έλαμπε διά της απουσίας της, ακόμη και απο τα μεγαλύτερα λεξικά της φιλοσοφίας, αρχίζει τώρα να λάμπει με την παρουσία της.

          Για την επιτυχία όμως οποιουδήποτε διαλόγου πρέπει η Δύση να ξεπεράσει τις διχοτομίες τις οποίες απαιτεί το οργανωτικό της ταλέντο, για να μπορεί να κατανοεί και να λύνει κάθε τύπο προβλήματος.

          Η υπέρβαση αυτή δέν σημαίνει τόσο εκμηδενίζω τις διαφορές όσο υπερβαίνω το αναλυτικό πνεύμα, αλλά όχι με μία σύνθεση, η οποία συνήθως ενώνει τα αποτελέσματα της αναλύσεως, αλλά με μία ολιστική σκέψη η οποία θα μπορούσε να ονομασθεί καθολική ή και διαλογική (εκ του διαλόγου)

          Δέν υπάρχει βεβαίως μία ολοκληρωτική προοπτική. Κάθε προοπτική είναι περιορισμένη, αλλά υπάρχει πάντοτε η δυνατότης μίας ανταλλαγής ή και ενός ανοίγματος των προοπτικών και ακριβώς σ'αυτό στοχεύει ο διαπολιτισμικός διάλογος.

          Η αξιολόγηση της προοπτικής τού άλλου και η προσπάθεια να είμαστε συνειδητοί, ακόμη και αν δέν την κατανοούμε, προϋποθέτει ήδη, όπως θα δούμε στην συνέχεια, την αρχή της υπερβάσεως της διχοτομίας ανάμεσα στην αγάπη και στην γνώση.

          Το πρόβλημα της Ειρήνης είναι σύνθετο και δύσκολο. Δέν αρκεί η καλή θέληση. Με την καλή πρόθεση έχουν γίνει πολύ σκληροί πόλεμοι, ακόμη και "δίκαιοι πόλεμοι". Τα πρακτικά εμπόδια είναι φανερά, αλλά υπάρχουν και πολλές θεωρητικές δυσκολίες. Δέν είναι δυνατόν να αξιολογηθεί σωστά η οπτική γωνία του άλλου χωρίς την γνώση της κουλτούρας του. Μία γνώση την οποία δέν μπορούμε να αποκτήσουμε χωρίς αγάπη ή τουλάχιστον χωρίς συμπάθεια. Και απο εδώ προκύπτει και η ανάγκη τής διαπολιτισμικότητος. Λίγοι επιθυμούν να επιβάλλουν την ειρήνη, αλλά και πολύ λίγοι επίσης δηλώνουν έτοιμοι να την δεχθούν. Όλοι φέρουν σαν δικαιολογία τους άλλους, ότι ούτε και οι "άλλοι" είναι διατεθειμένοι να κάνουν το ίδιο. Κανείς δέν είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει (να πετάξει τα όπλα, να ζητήσει συγγνώμη) μέχρις ότου κάποιος άλλος το κάνει πρώτος. Αυτός ο αδιέξοδος κυκλος μπορεί να ξεπεραστεί μόνον με τον "ζωτικό κύκλο" : η ζωή είναι ρίσκο και κουράγιο, δέν στηρίζεται στην λογική. Η λογική αντιπροσωπεύει την μεγάλη αξιοπρέπεια του ανθρώπου αλλά υπάρχει και το πνεύμα-το οποίο δέν υπόκειται στον λόγο. Και γι'αυτό όλοι οι πολιτισμοί, απο τον Βουδισμό στον Χριστιανισμό, στον Ινδουϊσμό, επιμένουν στην αγνότητα της καρδιάς, η οποία φέρει στον άνθρωπο την σωστή πράξη.

          Δέν υπάρχει αμφιβολία πώς η κατανόηση του άλλου δέν είναι απλή ιστορία. Φυσιολογικά ξεκινούμε απο την ειδικότητά μας (κοινωνιολοική, θεολογική...) ή απο την παράδοσή μας (Χριστιανική, βουδιστική, επιστημονική...) που μας δυσκολεύει στην κατανόησή του άλλου.

          Πρέπει δέ να προσθέσω αμέσως, πώς παρόλη την αισιοδοξία που εκφράστηκε στην αρχή του γραπτού τα αποτελέσματα δέν είναι ενθαρρυντικά. Οι επιθέσεις εναντίον της ειρήνης δέν ελαττώνονται-και αυτό δέν συμβαίνει πάντοτε απο κακή πρόθεση: πράγμα απο το οποίο εξαρτάται και ο υπότιτλος του κειμένου[Στην διάσημη εικόνα της ψυχής που μας έδωσε ο Πλάτων, ο ηνίοχος δέν μπορούσε να κατευθύνει το μαύρο άλογο. Σήμερα έφυγε απο τα χέρια του και το άσπρο. Και η ανταρσία του αποδεικνύεται πιό καταστροφική απο του μαύρου. Ξεκίνησε με το σκέφτομαι άρα υπάρχω και σήμερα ολοκληρώνεται με την πολεμική ιαχή, Εγώ είμαι αληθινός Χριστιανός, η οποία ακούγεται και απο τον Οικουμενισμό και απο τον αντι-οικουμενισμό και απο τον Ζηζιούλα και απο τον Πειραιώς]. Ένα φιλοσοφικό θεμέλιο είναι απολύτως απαραίτητο στην ανθρώπινη πράξη. Δέν μπορούμε να αγνοήσουμε τις λέξεις. Διατηρούμε την λέξη φιλοσοφία σ'εκείνη την ολιστική απροσδιοριστία, η οποία δέν θέτει a'priori όρια στην ανθρώπινη εμπειρία και η οποία ταυτοχρόνως είναι συνειδητή του γεγονότος πώς κάθε εμπειρία είναι καθορισμένη, περιορισμένη.    Η Ειρήνη απαιτεί πολύ περισσότερα απο μία καλή θέληση. Απαιτεί και την κατανόηση του άλλου, κάτι που δέν είναι δυνατόν χωρίς την υπέρβαση της απόψεως μου, χωρίς διαπολιτισμικότητα!

          Ο άνθρωπος δέν είναι μόνον άτομο: Είναι ΠΡΟΣΩΠΟ, είναι δηλαδη ένα κέντρο σχέσεων που εκτείνονται μέχρι των ορίων που μπορεί να φθάσει η ψυχή του. Για την ινδουϊστική παράδοση ένας άγιος είναι ένας mahatma, μία μεγάλη ψυχή. Για τις παραδόσεις του Αβραάμ, είναι αυτός που κατόρθωσε να απλώσει, να ανοίξει την ψυχή του μέχρι του σημείου να γίνει ικανή να αγαπήσει όλον τον πλησίον του σαν τον εαυτό του (όχι σαν έναν άλλον). Η κινέζικη σοφία διδάσκει ότι ο σοφός είναι αυτός του οποίου η καρδιά είναι όλος ο λαός. Η ερμητική φιλοσοφία ισχυρίζεται πώς ο άνθρωπος είναι ένας μικρόθεος. Το πάν είναι σε σχέση με το πάν, διακηρύσσουν τόσο ο Βουδισμός (Pratityasamutpada), όσο και ο Ινδουϊσμός (Karma) όπως και ο Χριστιανισμός (μυστικό σώμα) και πολλές άλλες παραδόσεις, ανάμεσα στις οποίες και η Ελληνική. [Μυστικό σώμα με κεφαλή όμως, δέν είναι ακέφαλο, όπως ακέφαλα είναι όλα τα σώματα των πιστών όλων των θρησκειών]. Η ψυχή είναι κατά κάποιο τρόπο όλα τα πράγματα, λέει ο Αριστοτέλης, [ώσπου να αποκτήσει ΝΟΥ]. Η ΕΙΡΗΝΗ είναι εκείνη η αρμονική σχέση, η διασχεσιακότης, στην οποία η ψυχή του ανθρώπου παίζει έναν βασικό ρόλο. [Βλέπουμε λοιπόν ότι η σχέση και το πρόσωπο που μας διδάσκουν Γιανναράς και Ζηζιούλας, είναι ψυχικές κατηγορίες και κατάγονται απο τον Αυγουστίνο, απο όπου τις αντλεί και ο Panikkar].

Συνεχίζεται