Συνέχεια από: Δευτέρα 15 Μαΐου 2023
ΧΩΡΙΣ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΘΑ ΗΤΑΝ ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ
Ένας ακροατής. - Η εισήγησή σας έδειξε πως το χριστιανική μήνυμα είχε διατυπωθεί με όρους και με μια μορφή συχνότατα δανεισμένες από τη θύραθεν και την ειδωλολατρική;;; φιλοσοφία, χωρίς παρ' όλα αυτά να αλλοιωθεί η φύση του. Τα δάνεια αφορούν τη μορφή, αλλά, απ' ό,τι φαίνεται, δεν αλλάζουν κατά βάθος τίποτα. Δεν θα μπορούσαμε άραγε να προχωρήσουμε περισσότερο και να θεωρήσουμε πως και το ίδιο το βάθος επηρεάστηκε; Έχει μάλιστα υποστηριχθεί η ιδέα πως ο χριστιανισμός, όχι μόνο δεν κατέστρεψε την ειδωλολατρία, όπως αφελώς πιστεύεται, μα την έσωσε κιόλας, με το να την οικειοποιηθεί και τελικά να εξασφαλίσει την επιβίωσή της. Πώς βρίσκετε αυτού του είδους τις απόψεις,
Ζαν Πεπέν. Πιστεύω πολύ στην αρχική διάκριση που έκανα, ανάμεσα στην ουσία, από τη μια μεριά, στον πρωτότυπο και μη αναγώγιμο πυρήνα, και στο εννοιολογικό, εκφραστικό κλπ. ντύμα, από την άλλη. Η θεωρία με την οποία εγώ σταθερά συντάσσομαι, είναι η μη αναγώγιμη πρωτοτυπία του χριστιανισμού. Και αυτό που επιβεβαιώνει αυτήν την πρωτοτυπία είναι το ότι η βασική για τον Παύλο απόφανση, δηλαδή η ανάσταση του Χριστού, συναντά τη μαζική έλλειψη κατανόησης των ακροατών του, σε βαθμό ασύλληπτο για μας. Στους ειδωλολάτρες, είτε αυτοί είναι διοικητές, όπως ο Φήστος, είτε φιλόσοφοι, όπως οι άνθρωποι της Αθήνας, δεν υπάρχει ούτε κατά διάνοια κάποιο άνοιγμα προς την κατανόηση της ανάστασης του Χριστού. Άρα φρονώ πως έχουμε εδώ να κάνουμε με κάτι το βαθύτατα πρωτότυπο. Γι' αυτό και υποστηρίζω το μη αναγώγιμο του βάθους, έστω και υποθέτοντας την εξωγενή και εθνική προέλευση ενός μεγάλου μέρους της μορφής. Μερικές φορές όμως είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσουμε τη μορφή από την ουσία, όπως κι ένα ρούχο από ένα σώμα.
Maurice de Candillac. -Δεν μπόρεσα, ακούγοντας την εισήγησή σας και το ερώτημα που μόλις τέθηκε, να μη φέρω στον νου μου ένα κείμενο που, ανάμεσα σε πολλά άλλα, μου φαίνεται πολύ χαρακτηριστικό. Είναι ο διάλογος του Αβελάρδου, που χρονολογείται στα μέσα στον ΙΒ΄ αιώνα, ανάμεσα στον Ιουδαίο, τον χριστιανό και τον φιλόσοφο. Το θέμα θίγεται πραγματικά στον κεντρικό του πυρήνα τι προέρχεται από τον ιουδαϊσμό και τι από τον ελληνισμό, μέσα στο χριστιανισμό; Ποιο είναι αυτό το μίγμα, αυτή η σύνθεση, ή αυτή η συγχώνευση;
Και μόνο με την έννοια της υιότητας, βγαίνουμε τελείως από τον ιουδαϊσμό. Από τη στιγμή που δεχόμαστε πως ένας άνθρωπος είναι γιος του Θεού, διαλάμπει η διαφορά με την Παλαιά Διαθήκη, στην οποία η τομή ανάμεσα στον πλάστη Κύριο και στο πλάσμα είναι ριζική. Επίσης ριζική είναι η αντίθεση με τον ελληνικό κόσμο, στον οποίο γιοι των θεών υπάρχουν παντού και διαρκώς. Ως και ο Ιούλιος Καίσαρας θα πει, χωρίς καθόλου να γελάει, πως κατάγεται από την Αφροδίτη. Επομένως τα στοιχεία σύνδεσης ανάμεσα στον κόσμο των θεών και στον κόσμο των ανθρώπων είναι σταθερά και συνεχή.
Βλέπουμε λοιπόν σαφέστατα ότι ένας καλός Ιουδαίος θα θεωρήσει πως η ιδέα ότι ο Ιησούς είναι στ' αλήθεια Θεός, αξίζει το ανάθεμα, είναι ιεροσυλία, ενώ ένας χριστιανός που τον απασχολεί πολύ το να ξεχωρίσει τον χριστιανισμό από την ειδωλολατρία θα διστάσει πολύ μπροστά σε εκφράσεις όπως θεοτόκος - είναι ευνόητο, γιατί έχουν κάτι το ειδωλολατρικό. Το να είσαι γιος του Θεού είναι πολύ φυσιολογικό για έναν Έλληνα και εντελώς σκανδαλώδες για έναν Ιουδαίο.
Βρισκόμαστε λοιπόν στο κατώφλι ενός θεμελιώδους προβληματος, που είναι το τι είναι ιουδαϊκό και τι ελληνικό στον χριστιανισμό· ένα πρόβλημα που η Μεταρρύθμιση θα προσπαθήσει ίσως να περιορίσει ή να εξαλείψει, χωρίς όμως να το καταφέρει ολότελα.
Ζ.Π. - Δεν έχω ν' απαντήσω τίποτα, εκτός από το να ευχαριστήσω τον Maurice de Cadillac που έδειξε τέτοιο ενδιαφέρον για την εισήγησή μου. Όμως για τον Μεσαίωνα είναι φυσικά απείρως πιο επαΐων από μένα. Σας ευχαριστώ.[ΜΕΝΕΙ Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ]
Αρπάζω την ευκαιρία μια και το θίξατε - για να πω δύο λόγια για τη θεωρία των μιγμάτων. Πραγματικά, αυτή η θεωρία των μιγμάτων είναι μια πραγματικότητα της ελληνικής φιλοσοφίας και μουσικής. Οι Έλληνες εξέτασαν επανειλημμένα τις διάφορες δυνατότητες ανάμιξης των υλικών σωμάτων και διέκριναν πολλούς τόπους μιγμάτων. Άλλοι συγχωνεύουν με αξεδιάλυτο τρόπο τα συστατικά έτσι ώστε, από τη στιγμή που θα σχηματιστεί το μίγμα, να μην μπορούν να ξαναβρεθούν. Καθένας απ' αυτούς τους τύπους δηλώνεται με τεχνικούς όρους, και υπήρχαν διασκεδαστικά πειράματα φυσικής (με κρασί, με λάδι, με νερό κλπ.) που απεικόνιζαν αυτές τις διάφορες δυνατότητες. Υπάρχει μια ολόκληρη παράδοση, που προσπαθεί να σκεφτεί το πρόβλημα της συνόδου της Εφέσου, δηλαδή το πρόβλημα της ένωσης των δύο φύσεων στον Χριστό, με βάση το μοντέλο αυτής της θεωρίας των μιγμάτων. Θα μπορούσα εξίσου να έχω αναπτύξει αυτό το σημείο, που θα ήταν τότε ένα παράδειγμα του κειμένου μου, παράλληλο προς τα άλλα. Κι εκεί έχουμε πάλι δανεισμό από έναν κόσμο εννοιών εντελώς εθνικό, με σκοπό την παρουσίαση μιας έννοιας εντελώς χριστιανικής.
Claire Ambroselli. -Θα ήθελα να σας θέσω ένα συγκεκριμένο ερώτημα πάνω στο κείμενο του Παύλου προς τους Αθηναίους, στο οποίο λέει, μιλώντας για τον Θεό: «τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν», και πιο κάτω, πως οι άνθρωποι «γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ Θεοῦ» . Χρησιμοποιήσατε τη λέξη race [φυλή] δείχνοντας πως, μέσα απ' αυτήν, εννοείται η έννοια της οικογένειας, ή ίσως του λαού, του Θεού. Θα ήθελα να μάθω από πότε αυτή η έννοια μεταφράστηκε στα γαλλικά ως «race».
Ζ.Π. - Η ελληνική λέξη του κειμένου είναι «γένος». Είναι ένας όρος που είναι αρκετά δύσκολο να μεταφραστεί επακριβώς. Μπορούμε να το εννοήσουμε με μια χωριστική ή, αντίθετα, με μιαν οικουμενική σημασία. Είμαι πεπεισμένος πως οι στωικοί, που είναι η πηγή αυτής της διατύπωσης, εννοούσαν αυτήν τη λέξη με την οικουμενική της σημασία, δηλαδή εφαρμόζοντάς τη στο ανθρώπινο γένος. Είναι γνωστές οι οικουμενιστικές τους αντιλήψεις. Το ανθρώπινο γένος είναι η οικογένεια του Θεού. Νομίζω πως αυτό ήθελε να πει ο Άρατος, αυτό κι ο Κλεάνθης σ' ένα παρόμοιο ημιστίχιο, κι αυτό τέλος ο Παύλος όταν επαναλάμβανε αυτήν τη φράση ενός εθνικού συγγραφέα. Φυσικά, μπορούμε να εννοήσουμε αυτές τις λέξεις με τη χωριστική τους σημασία, την εθνική, που αναφέρεται σ' ένα συγκεκριμένο λαό. Είμαι πεπεισμένος πως ούτε οι στωικοί, που είναι οι γεννήτορες αυτής της διατύπωσης, ούτε ο Παύλος, που την παραθέτει, την εννοούσαν με τη χωριστική της σημασία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου