Συνέχεια από: Σάββατο 23 Νοεμβρίου 2024
Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική Χριστολογία.
τού Xavier Tilliette.
Ο ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΗΣΙΟΥΣ.
1. Κίρκεγκαρντ.
Μέ τό σίγουρο θρησκευτικό του ένστικτο ο Κίρκεγκαρντ αντιλήφθηκε καθαρά ότι το αποκορύφωμα τής Ενσαρκώσεως βρίσκεται στην μορφή τού Θεού ο οποίος μεταλλάχθηκε στην μορφή τού σκλάβου. Η Πίστη συνίσταται στην βεβαίωση και την πίστη ότι ένας άνθρωπος όπως εμείς, ένας άνθρωπος όμοιος στους άλλους, είναι "ο Θεός" Το παράδοξο της Πίστης, αίτιο ενός μεγάλου πάθους, εκφράστηκε μέ λεπτή και πυκνή διαλεκτική στο μικρό έργο "Φιλοσοφικά ψιχία"! Ο συγραφεύς Johannes Climacus, ο σωσίας τού Κίρκεγκαρντ, δέν πιστεύει, αλλά είναι εραστής τής πίστης, γοητευμένος απο το παράδοξο τού οποίου χαράσσει τις γραμμές του με την συνέπεια ενός διαγράμματος. Πώς να εντυπώσουμε στο Κενωτικό παράδοξο τον διαλεκτικό σφυγμό; Ορίζοντας πρώτα απ'όλα τήν φαινομενικότητα, την μορφή τού δούλου, σαν την φανέρωση ενός "ανθρώπου απο το τίποτα", ενός "αδιάφορου" ανθρώπου. Ο Θεός είναι λοιπόν αγνώριστος, ήλθε Ιγκόγνιτο, χωρίς θορύβους και επιδείξεις. Αλλά δέν θα μπορούσαμε να ωθήσουμε πέρα απο την παραξενιά αυτής τής συμπεριφοράς τού Θεού μέχρι το απόλυτο παράδοξο; Ο Θεός τότε θα είχε περάσει εντελώς απαρατήρητος "χωρίς να τον έχει γνωρίσει ούτε ένας άνθρωπος". Αυτό το Ιγκόγνιτο σημαίνει ότι ο Θεός πήρε την μορφή τού δούλου για να κοροϊδέψει τους ανθρώπους; Στα άκρα θα ήταν ο σκληρός Θεός, ο κατάσκοπος. Μία πιό μετριοπαθής φιγούρα, εκνευριστική ακόμη, θα μπορούσε να επικαλεσθεί το ηθικό παράδοξο:
"υπάρχει ένας ξεχωριστός άνθρωπος, φαινομενικώς ίσως με όλους τους άλλους, ο οποίος ωριμάζει όπως όλοι οι άλλοι, παντρεύεται, εργάζεται, ενδιαφέρεται μέρα με τη μέρα για την συντήρηση του όπως πρέπει να κάνει ο καθένας, διότι θα ήταν πραγματικά ωραίο να θέλουμε να ζήσουμε όπως τα πετεινά του ουρανού, αλλά δεν είναι δυνατόν και θα μπορούσε να καταλήξει με τον πιό θλιβερό τρόπο ή εάν συνέχιζε να το κάνει, θα πέθαινε της πείνας ή θα ζούσε στις πλάτες των άλλων. Αυτός ο άνθρωπος, ταυτοχρόνως είναι ο Θεός. Πώς το γνωρίζω; Βεβαίως δέν μπορώ να το γνωρίζω, διαφορετικά θα έπρεπε να γνωρίζω τον Θεό και την διαφορά και αυτή δέν την γνωρίζω, διότι η νόηση την κατέστησε ίση μ'αυτό απο το οποίο διαφέρει. Μ'αυτόν τον τρόπο ο Θεός έγινε ο Χειρότερος ψεύτης με το γεγονός ότι η νόηση ξεγέλασε τον εαυτό της".
Η υπόθεση κατεστράφη απο μόνη της, η διαφορά χάθηκε στην ταυτότητα. Αλλά εάν ο Θεός ο ίδιος δίνει την συνθήκη τής διαφοράς, η οποία είναι η συνείδηση τής αμαρτίας, τότε το παράδοξο βιάζεται να χαθεί στό απόλυτο. Η νόηση η οποία απολυτοποιεί τό παράδοξο διολισθαίνει πρός τήν εξαφάνισή της, καθότι το απόλυτο παράδοξο τής απολύτου διαφοράς (η αμαρτία) στην απόλυτη ισότητα (η ανθρωπότης ) είναι μία "μεταφυσική Χίμαιρα" η οποία προκαλεί την νόηση! Και όμως παρ'όλα αυτά μέσω τού "σκανδάλου τής παράνοιας"-η "ακουστική ψευδαίσθηση"-το ίδιο το παράδοξο δέν παύει νά προκαλεί καί νά λάμπει σάν κατηγορία ή μάλλον τό πάθος τής νοήσεως που είναι η Πίστη! Η νόηση στριμώχνεται σκανδαλισμένη: η αγάπη η οποία υπερβαίνει την νόηση αγκαλιάζει την διαφορά-ισότητα-τήν Ενσάρκωση-σε ένα καθαρό παράδοξο που είναι η στιγμή. Θα το ονομάσουμε Θείο παράδοξο για να μήν το μπερδέψουμε με το απόλυτο παράδοξο, το μεταφυσικό, τής ταυτότητος των αντιθέτων.
Ο Climacus λοιπόν επαναφέρει, στο τελευταίο μέρος τών φιλοσοφικών ψιχίων, το νήμα τής εικονικής ή ποιητικής αφηγήσεως τού αρχικού "σοφού", δεδομένου ότι είναι ένα απλό ευαγγελικό σχέδιο. Με επί πλέον τήν συγκίνηση , σκεφτόμαστε στο γρήγορο υπερβατικό σκίτσο τού Κάντ γιά τήν μοίρα τής αναπαραστάσεως τής Αγαθής Αρχής-ας μήν ξεχνούμε ότι ο Climacus είναι φιλόσοφος. Η οδηγητική αρχή είναι η "μορφή δούλου", σφραγίδα και κλειδί ταυτοχρόνως τού παραδόξου. Η απόλυτη ανωνυμία απερρίφθη εκ νέου!
"Αλλά ο Θεός δέν προσέλαβε την μορφή τού δούλου για να κοροϊδέψει τους ανθρώπους, δέν προτίθεται να περιπλανηθεί στον κόσμο χωρίς να τον καταλάβει κανείς, δέν ήλθε για να ζήσει σαν δούλος κάποιου συγκεκριμένα, εκτελώντας το καθήκον του χωρίς να γνωστοποιήσει ούτε στο αφεντικό του ούτε στους συντρόφους του τής δουλείας ποιός ήταν".
Μία παρόμοια συμπεριφορά δέν θα ήταν άξια τού Θεού. Η μορφή τού δούλου σημαίνει τον "λιγοστό άνθρωπο", το ταπεινό περίσσευμα. Αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι η αδιαφορία για όλα εκείνα που κρατούν την προσοχή τών ανθρώπων. Είναι τόσο υπεράνω τής κοινότοπης ανθρώπινης πραγματικότητος, τόσο πλήρης απο το πνεύμα και τον ιδεαλισμό ώστε να μπορεί να επιτρέψει την αντίστροφη πράξη με ένα
μεγαλείο πιό λαμπρό απο την ήσυχη σιγουριά τού κύκνου!
Γι'αυτό έλκει το πλήθος και στο πλήθος τον μαθητή τον οποίο ήλθε να γοητεύσει καί νά διδαξει.
Έτσι το "νέο τής ημέρας είναι η αρχή της αιωνιότητος. Ότι ένας Θεός τυλίχθηκε στις γάζες δέν είναι πιό θαυμαστό απο το γεγονός ότι η εφήμερη πληροφορία αγκαλιάζει την αιωνιότητα. Ιδού η αντίφαση η οποία αντιμετωπίζεται απο τον μαθητή, η κατάσταση λυμένη απο το "ευτυχές πάθος της πίστης" με την άδεια τής νοήσεως και την αποδοχή τού παραδόξου. Σ'αυτό το σημείο ολοκληρώνεται η στυλιζαρισμένη σύνθεση τής ζωής και του προσώπου τού δασκάλου, χωρίς να συνεχίζει μέχρι τον θάνατο και τον σταυρό. Η κένωσις, η μορφή τού δούλου, χρειάστηκε μόνον για αρχή μίας περιγραφής τής υπάρξεως, χωρίς την ανάγκη τών αγαθών και των πραγμάτων αυτού τού κόσμου, όλης ταγμένης πρός το ιδανικό και την διδασκαλία τών μαθητών. Η απορία, η φτώχεια τού Χριστού είναι η αποκλειστική του πνευματική διαθεσιμότητα! Αλλά ο περιορισμός τής Κένωσης σε μία μονοδιάστατη αφιέρωση είναι τού Ιωάννη Climaco. Ο Κίρκεγκαρντ είναι Ο Climaco μόνο κατά το ήμισυ και η έλλειψή του συμπληρώνεται απο τον Anticlimaco τής σχολής τού Χριστιανισμού, με τον δραματικό του στοχασμό τού αιματοβαμένου Εσταυρωμένου, και απο τα Ευαγγελικά περιεχόμενα τα οποία είναι πιό πυκνά απο την έλλειψη μέριμνας των κύκνων και των πετεινών του ουρανού. Ο Κίρκεγκαρντ έμενε ευχαριστημένος απο την αντίθεση και απο τα δύο ψευδώνυμα ανάμεσα στα οποία στεκόταν στη μέση του δρόμου, πραγματοποιώντας απο μισό το καθένα.
Η Χριστολογία του Κίρκεγκαρντ γνώρισε αυστηρές κριτικές. Έτσι ο Knud Hansen δήλωσε:
ο Χριστός του Κίρκεγκαρντ και ο Ιησούς των Ευαγγελίων έχουν λίγα κοινά σημεία ή καλύτερα, αυτοί διαφέρουν όπως το καλοκαίρι και ο χειμώνας.
Δέχεται όμως την απάντηση τής Anna Paulsen: Ότι ο Χριστός τού Κίρκεγκαρντ είναι εμποτισμένος απο την ευαισθησία και την ιδιοσυγκρασία τού Soren είναι αναπόφευκτο και προφανές, αλλά αυτό δέν σημαίνει ότι αυτό είναι μία ιδέα χωρίς ιστορική και υπαρξιακή δομή!
Η μορφή τού δούλου αντιπροσωπεύει την πραγμάτωση τής πιό "όμορφης ιστορίας αγάπης", μία Θεία έμπνευση. Είναι το κριτήριο τής επιθυμίας που έχει ο Θεός να γίνει ίσος με το πλάσμα του έτσι ώστε να αγαπηθεί απο αυτό!
"Κάθε άλλος τρόπος αποκαλύψεως θα ήταν μία κοροϊδία για την αγάπη".
Η Κένωσις σημαδεύει λοιπόν την ζωή του δασκάλου, την οποία χαρακτηρίζει η αυταπάρνηση και ο θάνατος.
"Πόσο πικρός είναι για τους θνητούς ο θάνατος. Πόσο θα είναι για τους αθανάτους. Πόσο πικρό ποτό, πιό πικρό και απο το ξύδι, ενισχυμένο απο την ακατανοησία τού αγαπημένου. Εάν υπάρχει μία παρηγορία στον αναγκαίο πόνο για το φταίξιμό μας, τί θα είναι ο πόνος χωρίς φταίξιμο;"!
Συνεχίζεται
(Ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα, Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, ἀποσπάσματα ἀπ᾿ τοὺς Α´ καὶ Β´ Λόγους)
Άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας
Περὶ τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος
Στὰ ἱερὰ Μυστήρια εἰκονίζουμε τὴν ταφὴ καὶ ἐξαγγέλλουμε τὸ θάνατο τοῦ Χριστοῦ. Μὲ αὐτὰ γεννιόμαστε, μορφοποιούμαστε καὶ συναπτόμαστε ὑπερφυῶς μὲ τὸν Σωτήρα. Αὐτὰ εἶναι ἐκεῖνα μὲ τὰ ὁποῖα, ὅπως λέει ὁ Παῦλος, «ἐν αὐτῷ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καί ἐσμεν». Τὸ Βάπτισμα χορηγεῖ τὴν ὕπαρξη καὶ τὴν ὑπόσταση κατὰ Χριστόν, γιατὶ μᾶς παίρνει νεκροὺς καὶ διεφθαρμένους καὶ μᾶς εἰσάγει γιὰ πρώτη φορὰ στὴ ζωή. Ἡ χρίση μὲ τὸ Μύρο τελειοποιεῖ αὐτὸν ποὺ γεννήθηκε, γιατὶ προσφέρει ἐνέργεια κατάλληλη γι᾿ αὐτὴ τὴ ζωή. Ἡ θεία Εὐχαριστία συντηρεῖ καὶ διατηρεῖ τὴ ζωὴ αὐτὴ καὶ τὴν ὑγεία, γιατὶ ὁ Ἄρτος τῆς ζωῆς δίνει τὴ δυνατότητα νὰ διαφυλάξουμε ὅσα ἀποκτήσαμε καὶ νὰ παραμείνουμε ζωντανοί. Ζοῦμε λοιπὸν μὲ αὐτὸν τὸν Ἄρτο, κινούμαστε μὲ τὸ Μύρο, ἔχοντας λάβει τὴν ὕπαρξη ἀπὸ τὸ Βάπτισμα.
Τὸ Βάπτισμα εἶναι ἀρχὴ βίου καὶ βάση καὶ θεμέλιο ζωῆς. Ἀλλὰ καὶ ὁ Χριστὸς πού, μαζὶ μὲ ὅλα ὅσα ἀνέχθηκε γιὰ μᾶς, ἔπρεπε καὶ νὰ βαπτισθῆ, τὸ βάπτισμα δέχθηκε πρὶν ἀπὸ τὰ ἄλλα. Καὶ τὰ ὀνόματα τοῦ Βαπτίσματος τί ἄλλο δηλώνουν; Γέννηση, ἀναγέννηση, ἀνάπλαση καὶ σφραγίδα ὀνομάζεται, κι ἀκόμη βάπτισμα, ἔνδυμα, χρίσμα, χάρισμα, φώτισμα καὶ λουτρό. Ὅλα δηλώνουν ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ πράγμα· Ἀρχὴ τῆς ὑπάρξεως αὐτῶν ποὺ ὑφίστανται καὶ ζοῦν κατὰ Θεὸν εἶναι τὸ Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος. Ἡ γέννηση λοιπὸν εἶναι φανερὸ ὅτι σημαίνει αὐτὸ καὶ τίποτε ἄλλο. Καὶ ἡ ἀναγέννηση καὶ ἡ ἀνάπλαση ἐπισημαίνουν μόνο ἐκεῖνο· Αὐτοὶ ποὺ τώρα γεννιοῦνται καὶ πλάθονται εἶχαν γεννηθῆ προηγουμένως καὶ ἐπειδὴ ἔχασαν τὴ μορφή τους, ἐπανέρχονται τώρα μὲ δεύτερη γέννηση στὴν πρώτη μορφή.
Νὰ βαπτισθοῦμε σημαίνει νὰ γεννηθοῦμε κατὰ Χριστὸν καὶ νὰ λάβουμε ὕπαρξη καὶ ὑπόσταση, ἐνῶ δὲν ἤμασταν τίποτε.
Αὐτὸ εἶναι τὸ ἔργο τοῦ Βαπτίσματος. Ἐλευθερώνει ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες, συμφιλιώνει τὸν Θεὸ μὲ τὸν ἄνθρωπο, κάνει τὸν ἄνθρωπο υἱὸ τοῦ Θεοῦ, ἀνοίγει τὰ μάτια τῆς ψυχῆς, δίνει τὴν αἴσθηση τοῦ θείου φωτός, μὲ λίγα λόγια προετοιμάζει γιὰ τὴν μέλλουσα ζωή.
Πηγή : users.uoa.gr/~nektar
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου