ΟΙ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΝ ΙΑΜΒΛΙΧΟ. (2)

Συνέχεια από: Tετάρτη 27  Μαίου 2020

ΟΙ ΣΥΣΤΑΤΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΕΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟΝ ΙΑΜΒΛΙΧΟ 

Του Giuseppe Coco.

         

Ι. Η ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΙΑΜΒΛΙΧΟΥ(συνέχεια).

   

Η αποδοχή τής θεουργίας τού Ιάμβλιχου καθόρισε μία θρησκευτική στροφή τού νεοπλατωνισμού σε σχέση με την λογικο-στοχαστική ακρίβεια τού Πλωτίνου και τού Πορφύριου και πιο γενικά αντιπροσώπευε τήν σημαντική μεταμόρφωση τής ελληνικής πνευματικότητος από ένα ανθρωποκεντρικό όραμα σωτηρίας σε ένα θεοκεντρικό. Και πράγματι στην θεουργία, η ανάβαση τής ψυχής προς το Θείο επίπεδο εξαρτάτο κατά πρώτον από την Θεία Ενέργεια, από την παρέμβαση δηλαδή τών Θεών σ’αυτούς που ζητούσαν την βοήθειά τους. Ο Θεουργός δεν έψαχνε την σωτηρία στην διανοητική άσκηση των δικών του νοητικών ικανοτήτων, αλλά στρεφόταν προς την άμεση πρόσληψη από τους Θεούς τών σωτηριωδών δυνάμεων (άγγελοι, δαίμονες, φωτισμοί, θεώσεις, κ.τ.λ.) που αυτοί έστελναν στην υλική τάξη.

     Έτσι, ενώ η ελληνική φιλοσοφία είχε θέσει για αιώνες στα χέρια τού ανθρώπου, την δυνατότητα τής σωτηρίας της ψυχής, τώρα ο Ιάμβλιχος, στρεφόμενος στην θεουργία, μετακινούσε το κέντρο τής εσχατολογίας από το άτομο στον Θεό. Αυτό δεν σήμαινε μία ολοκληρωτική εγκατάλειψη τού φιλοσοφικού ορίζοντος υπέρ τού θρησκευτικού: ο Ιάμβλιχος υπήρξε φιλόσοφος και Θεουργός στο μέτρο στο οποίο κατόρθωσε να συμφιλιώσει την θεωρητική δύναμη και την εσχατολογική αδυναμία τού λόγου με την σωτηριώδη αποτελεσματικότητα και το παράλογο τής λατρείας.

     Το λάθος τής θέσης τού Zeller σύμφωνα με το οποίο η σκέψη τού Ιάμβλιχου δεν είχε καμμία φιλοσοφική αξία πρέπει να ξεπεραστεί. Με τον ίδιο τρόπο, όμως, είναι δυνατόν να διαψεύσουμε τις ερμηνείες εκείνων τών κριτικών οι οποίοι υποβάθμισαν το θρησκευτικό στοιχείο ή το δυσφήμισαν σαν αντιθετικό στην θεωρητική επιστημοσύνη: και πράγματι, αυτός, έθεσε την προσοχή του τόσο στην φιλοσοφία, όσο και στην θρησκεία και εξέφρασε καθαρά τα χαρακτηριστικά τής σχέσης τους.

     Έτσι λοιπόν η μελέτη τής σκέψης τού Ιάμβλιχου πρέπει να αντιμετωπιστεί σ’αυτό το νέο ερμηνευτικό πλαίσιο, αναλύοντας από κοντά τους τρόπους αυτής τής σχέσης ανάμεσα στην φιλοσοφία και την θεουργία, η οποία έφερε την επανάσταση στον μετά-πλωτινικό νεοπλατωνισμό.

    

ΙΙ. Η ΘΕΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΙΑΜΒΛΙΧΟΥ.

     

Η προσχώρηση τού Ιάμβλιχου στην θεουργία τών “Χαλδαϊκών λόγων” φανερώνεται με ξεκάθαρο τρόπο στην περιγραφή τών θρησκευτικών τελετών, η οποία παρουσιάζεται στο De Mysteris (Τα αιγυπτιακά μυστήρια), από την στιγμή που ο Ιάμβλιχος σ’αυτό το έργο επαναλαμβάνει τις πιο σημαντικές τελετές τού Θεουργο-χαλδαϊκού συστήματος, δηλαδή τίς διάμεσες λατρείες τίς  τελεστικές, τίς προσευχές και τίς μαγικές φράσεις.

     Όλες αυτές οι τελετές έχουν σαν στόχο τους να θέσουν σε επαφή το ανθρώπινο με το Θείο και μέσω αυτής τής κοινωνίας να καταστήσουν παρόντα τα Θεία όντα δίπλα στις κατώτερες πραγματικότητες τού σύμπαντος: η θεουργία, λοιπόν, στο σύνολο τών μαγικών πρακτικών της προορίζεται να πραγματοποιήσει την παρουσία αυτών τών ανώτερων όντων, τα οποία το κοσμικό βλέμμα δεν θα μπορούσε να συλλάβει λόγω τής υλικής του φύσης! Παρ’όλα αυτά αυτή η παρουσία τών Θεών διά τής Θεουργίας δεν συμβαίνει μέσω τής ελάττωσης αυτών στήν υλική τάξη, αλλά μέσω μίας αφομοίωσης και μίας ανύψωσης τού αθρωπίνου σε ανώτερα επίπεδα. Οι μαγικές τελετές, πράγματι, ετοιμάζουν τον Θεουργό στην μετοχή στις Θείες αποκαλύψεις, καθαρίζοντάς τον από όλο αυτό που είναι υλικό και δεν είναι κατάλληλο να δεχθεί το υπερφυσικό! (Αιγυπτ. Μυστήρια, ΙΙΙ, 139, 17-140).

     Η Θεουργική λατρεία τής θεώσεως, για την οποία μιλά ο Ιάμβλιχος σε όλο το τρίτο κεφάλαιο τού De Mysteris, συνίσταται στην πρόβλεψη τού μέλλοντος, την οποία λαμβάνουν οι Ιερείς μέσω δύο διαφορετικών διαδικασιών: εκείνη τής μαντείας και τής τεχνικής.

     Στην μαντική θέωση η παρουσία και η επαφή με την θεότητα βιώνονται στην διπλή όψη τής προσυνειδήσεως, σαν αποτέλεσμα τής τελετής και από την ασυνειδησία, σαν φυσική κατάσταση τού ενεργούντος κατά την διάρκεια τής τελετής : πρακτικά ο Θεουργός, στην ανάπτυξη τής θρησκευτικής λατρείας, γίνεται όργανο, ή μάλλον όχημα παθητικό ενός Θεού, ο οποίος τού αποκαλύπτει το μέλλον. Το κυριότερο χαρακτηριστικό της θεώσεως διά της μαντείας, είναι η κατάσταση τού «trance», κατά την οποία ο θεουργός πέφτει την στιγμή τής θεοφάνειας: και πράγματι σ’αυτή την κατάσταση η ατομικότης τού ενεργούντος απουσιάζει και καταλαμβάνεται από μία Θεία παρουσία, η οποία εκφράζεται στην ανακοίνωση τού μέλλοντος. Ο Ιάμβλιχος σχετικά μ’αυτό λέει:

     Εάν ενεργοποιούν την ζωή τους σε συμφωνία με τον Θεό, αυτοί (οι θεουργοί-μέντιουμ) δεν ενεργούν σύμφωνα με τα αισθητήρια τους, ούτε είναι σε εγρήγορση όπως εκείνοι που έχουν ξυπνητές τις αισθήσεις τους, ούτε είναι αυτοί που γνωρίζουν το μέλλον, ούτε κινούνται σαν αυτούς που ενεργούν ακολουθώντας μία παρώθηση, μία ορμή, αλλά δεν έχουν συνείδηση τού εαυτού τους ούτε όπως πρίν, ούτε με κανέναν άλλον τρόπο, ούτε στρέφουν καθόλου την προσοχή τους προς τους εαυτούς τους. Ούτε προτείνουν οποιαδήποτε ιδιαίτερη  γνώση! (Μυστήρια ΙΙΙ, 109, 16-110,3): Ή μεταλλάτουσιν αντί τής ανθρώπινης ζωής τήν Θείαν, ή και ενεργούσι την οικείαν ζωήν προς τον Θεόν, ούτε κατ' αίσθησιν ενεργούσιν ούτε εγρηγόρασιν ούτως ώς οι διεγηγερμένας έχοντες τάς αισθήσεις, ούτε επιβάλλουσιν αυτοί τω μέλλοντι, ούτε κινούνται ώς οι καθ’ορμήν ενεργούντες: αλλ’ουδέ παρακολουθούσι εαυτοίς ούτε ώς πρότερον ούτε άλλως οπωσούν, ούδ, όλως επιστρέφουσιν εις εαυτούς την οικείαν σύνεσιν, ούδ’ εστίν ήντινα ιδίαν γνώσιν προβάλλουσιν.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.