ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ A
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ π. ΣΥΜΕΩΝ ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΥ
...πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν
Τὸ αἴσθημα κατωτερότητος καὶ ἄλλες ἀρρωστημένες καταστάσεις
μέσα στο μυστήριο τῆς σωτηρίας
Πανόραμα Θεσσαλονίκης, Ε΄ έκδοση
B΄ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19
Εἰδικό Μέρος
β΄. Αἴσθημα κατωτερότητος-Ὁμιλίες σε συνάξεις νέων
Μιλήστε μας γιὰ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος
Σημείωμα φοιτήτριας: Παλαιότερα είχατε μιλήσει γιὰ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος, μειονεκτικότητος. Ἐάν εἶναι δυνατόν, νὰ ἀναφερθείτε πάλι σ' αὐτό το θέμα, γιατί ἐμεῖς οἱ νεώτεροι δὲν τὸ ἀκούσαμε, ἀλλὰ εἶναι καὶ κάτι που ἄμεσα μὲ ἀφορᾶ.
Εὐχαρίστως νὰ ἐπανέλθουμε σ' αὐτό το θέμα.
Ἂν ὁ Θεός βοηθήσει, πιστεύω ὅτι θα μπορέσουμε, ὅσο γίνεται, νὰ τὸ δοῦμε ἀπό ὅλες τίς πλευρές. Και θὰ δεῖτε ὅτι εἶναι χρήσιμο να τα ξανακούσουμε, ἔστω κι ἂν τὰ ἔχουμε πεῖ πολλές φορές.
Το κάθε πλασματάκι πού ἔρχεται σ' αὐτὸν τὸν κόσμο, ἀπό μωρουδάκι ἀκόμη πού εἶναι μέσα στην κούνια του, θέλει, λέει ὁ Ἄντλερ –ἕνας ἀπὸ τοὺς θεμελιωτές τῆς ψυχολογίας τοῦ βάθους– νὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ὕπαρξή του. Βέβαια, τὸ ἀπολυτοποιεῖ ὁ Ἄντλερ, ἀλλά, ἐν πάση περιπτώσει, εἶναι μια ἀλήθεια. Θέλει νὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ὕπαρξή του, μὲ τὴν ἔννοια, νὰ αἰσθάνεται ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος ὅτι στέκεται στα πόδια του, ὅτι ὑπάρχει, καὶ συγχρόνως νὰ τὸν ἀναγνωρίζουν οἱ ἄλλοι. Αὐτὸς εἶναι ὅλος ὁ καημός καὶ ὅλος ὁ κόπος τοῦ ἀνθρώπου. Και καθώς, ἔτσι ἢ ἀλλιῶς, δὲν τὰ καταφέρνει κανείς ὅπως θά ἤθελε ή νομίζει ότι δὲν τὰ καταφέρνει, δημιουργεί. ται τὸ αἴσθημα αὐτὸ τῆς κατωτερότητος. Καὶ δὲν εἶναι μόνο ἐξωτερικό· εἶναι καὶ ἐσωτερικό. Καί μια ζωή μπορεῖ νὰ ταλαιπωρεῖται ὁ ἄνθρωπος καὶ νὰ μὴν ξέρει τι τοῦ φταίει.
Εἰσαγωγικά γιὰ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος
Ὅμως, νὰ τὸ δοῦμε τὸ θέμα κάπως ἀπὸ τὴν ἀρχη. Ὅσοι εἶναι σε σχιζοφρενική κατάσταση καὶ γενικά σε κατάσταση πού δέν λογικεύονται καί δέν ἐλέγχουν τὸν ἑαυτό τους, εἶναι ξεχωριστή περίπτωση. Οἱ ἴδιοι δὲν μποροῦν νὰ κάνουν τίποτε, καί ὅ,τι θα γίνει, θὰ τὸ κάνει ὁ Θεός γι' αὐτούς. Καί δέν ἀποκλείεται αὐτοί νὰ εἶναι σε καλύτερη θέση ἀπό ὅλους, διότι δὲν φέρουν καμιά εὐθύνη, καί ἐντελῶς δωρεάν ὁ Θεός θα τους πάρει στόν παράδεισο. Δέν ξέρουμε τα μυστήρια τοῦ Θεοῦ.
Ἐξ ὅσων ἐγώ ἔχω καταλάβει -μπορεῖ νὰ κάνω λάθος- νομίζω ὅτι στούς ἀνθρώπους πού κάπως μποροῦν νὰ λογικευθοῦν, ἡ χειρότερη, ή δυσκολότερη περίπτωση, ή πιο συχνή περίπτωση, ἐκείνη πού ταλανίζει λίγο πολύ ὅλους, εἶναι τὸ αἴσθημα κατωτερότητος.
Παλαιότερα οἱ ἄνθρωποι, εἴτε ζοῦσαν στα χωριά κάνοντας τίς ἀγροτικές δουλειές εἴτε στις πόλεις μὲ τὰ μαγαζάκια τους ἤ κάνοντας ὅποια ἄλλη δουλειά, δὲν εἶχαν πολύ ἀνταγωνισμό, καί ἑπομένως δέν διερωτόταν ὁ καθένας: «Μήπως δὲν εἶμαι σὰν τοὺς ἄλλους;» καὶ δὲν συνειδητοποιοῦσε βαθύτερα, δὲν ξεχώριζε βαθύτερα μέσα του μια τέτοια μειονε κτική κατάσταση. Πιο πολύ αὐτό εἶναι φρούτα τῆς ἐποχῆς μας, καθώς ἡ ζωή, ὅπως εἶναι τώρα, έχει πολύ ανταγωνιστικό χαρακτήρα.
Ἡ ὅλη δομὴ καὶ τὸ ὅλο πνεῦμα τῆς κοινωνίας εἶναι τέτοιο, ποὺ λίγο πολύ τον καθένα τὸν βγάζει ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ θέμα άρρωστο ἄλλον περισσότερο καὶ ἄλλον λιγότερο. Ἀκόμη κι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἔχουν αἴσθημα ὑπεροχῆς, γιατί τὸ ἔχουν, καὶ αὐτό ἀπὸ κεῖ ξεκινάει. Όπως δηλαδή το αίσθημα κατωτερότητος εἶναι ἐγωισμός, κι ἐκεῖνος ποὺ τὸ ἔχει δὲν το καταλαβαίνει καὶ οὔτε πάει το μυαλό του ὅτι ἔχει ἐγωισμό, ἐνῶ εἶναι ἐγωισμός καθαρός ἀλλὰ σε ἀρρωστημένη μορφή, ἔτσι τὸ αἴσθημα ὑπεροχής στη βάση του καὶ αὐτό εἶναι κατωτερότητα
Εἶναι λοιπόν ἕνα πολύ σοβαρό θέμα, που τα λανίζει καὶ ταλαιπωρεί πολλούς. Εἶναι ἕνα θέμα, ἕνα πρόβλημα, τὸ ὁποῖο δουλεύει μέσα στις ψυχές, καὶ κατά κανόνα δὲν τὸ γνωρίζουν αὐτοί που το ἔχουν, δὲν τὸ συνειδητοποιούν, δὲν μποροῦν νὰ δοῦν συγκεκριμένα τί ἀκριβῶς συμβαίνει ἁπλῶς ἄγονται καὶ φέρονται ἀπὸ τὴν κατάσταση αὐτή. Μόνο σε πάρα πολύ χτυπητές περιπτώσεις κάτι καταλαβαίνει κανείς.
Ἡ ταπεινή μου γνώμη εἶναι ὅτι δὲν μποροῦμε τὸ θέμα αὐτὸ νὰ τὸ προσπερνοῦμε ἢ νὰ ἀδιαφοροῦμε γι' αὐτό. Εἶναι κρίμα. Ἀφοῦ καλούμαστε να γνωρίσουμε τὸν ἑαυτό μας, νὰ τὸν γνωρίσουμε καὶ ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ θέμα, καὶ ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ σημεῖο. Στις σωματικές καταστάσεις, ποὺ δὲν ἐπηρεάζουν καὶ πολὺ τὸν ἄνθρωπο, ὅπως ὅταν ἔχει κανείς κάτι τὸ ὁποῖο ποῦ καὶ ποῦ λίγο μπορεῖ νὰ τὸν ἐνοχλεῖ με πόνους χωρίς κανέναν ἄλλο κίνδυνο καὶ καμιά ἄλλη ἐνόχληση, καὶ πάλι, βλέπετε, πηγαίνει ὁ καθένας καὶ στὴν Ἀμερική, ἂν χρειαστεί, γιὰ νὰ ἐξετάσει καλὰ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ δεῖ τί ἔχει. Πόσο μᾶλλον πρέπει νὰ ψάξουμε τὸν ἑαυτό μας καί νὰ τὸν ἐρευνήσουμε, γιὰ νὰ δοῦμε ψυχικά πῶς εἴμαστε.
Οἱ τρεῖς «περιοχές» τοῦ ἀνθρώπου
Καὶ ἀμέσως-ἀμέσως θὰ μποροῦσα νὰ πῶ ὅτι, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι σῶμα καὶ ψυχή, οἱ «περιοχές» ὅμως τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τρεῖς. Εἶναι ἡ καθαρῶς σωματική περιοχή, εἶναι ἡ καθαρῶς πνευματική περιοχή, ἄς ποῦμε τὰ τῆς ψυχῆς, καὶ εἶναι καί ὁ τρίτος χώρος, ὅπου συνεργάζεται ή ψυχή μέ τὸ σῶμα. Τά ψυχολογικά προβλήματα δημιουργοῦνται κάπου ἐκεῖ, στη συνεργασία σώματος καί ψυχῆς. Γι' αὐτό, ὅταν ὑποφέρει ἡ ψυχή, ὑποφέρει καί τὸ σῶμα. Καί ἐπειδή τὸ σῶμα ἐπηρεάζει την ψυχή, ὅταν ὑποφέρει τὸ σῶμα, ὑποφέρει καί ἡ ψυχή, καί δημιουργοῦνται αὐτὰ τὰ προβλήματα.
Θα λέγαμε, ὁ ἄνθρωπος ἀπό σωματικῆς ἀπόψεως ἔχει καθῆκον να κάνει συνεχῶς ὅ,τι μπορεῖ, γιὰ νὰ ἔχει τὴν ὑγεία του. Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ψυχο λογική πλευρά, ἐγώ θὰ ἔλεγα, πρέπει να κάνει και νείς ὅ,τι χρειάζεται· ὥστε, ἄν μή τι ἄλλο, να ξέρει τουλάχιστον τί τοῦ συμβαίνει. Ταπεινά φρονῶ, ἐξ ὅσων γνωρίζω, ὅτι αὐτό μποροῦν νὰ τὸ κάνουν ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι, ὅ,τι κι ἂν παθαίνουν, ὅσο κι ἄν ζορίζονται, τελικά το ἔχουν το μυαλό τους. Με την εὐκαιρία αὐτὴ νὰ πῶ ὅτι κυρίως τὸ ἔχουν το μυαλό τους ὅλοι ἐκεῖνοι που νομίζουν πώς θα τρελαθούν. Το λέω γιὰ πάντα, καὶ νὰ τὸ ξέρετε ὅποιος νομίζει ὅτι θὰ τρελαθεῖ, αὐτὸς δὲν πρόκειται να τρελαθεί ποτέ. Ναί, ἔτσι εἶναι. Επομένως, ψηλά το κεφάλι, μὲ τὴν καλή ἔννοια. Μή φοβάστε.
Να δούμε λοιπόν τὴν ψυχολογική πλευρά, να δοῦμε φυσικά καὶ τὴν πνευματική πλευρά καὶ ἔτσι να γνωρίζουμε τον ὅλο ἑαυτό μας. Καὶ να κάνουμε ὅ,τι χρειάζεται, γιὰ νὰ θεραπευθεῖ ὁ ἑαυτός μας. Θα ἔλεγα στο σημεῖο αὐτὸ ὅτι για τις σωματικές ασθένειες ἔχουμε ὅλο τὸ ἐλεύθερο ἀπὸ τὴν πλευρά τοῦ Θεοῦ νὰ φροντίζουμε, ἀφοῦ ὁ Θεός μᾶς κάνει ὑγιεῖς καί ὄχι ἀρρώστους. Ἔχουμε τὸ ἐλεύθερο -θά ἔλεγα μάλιστα, ἔχουμε καθήκον- να φροντίζουμε για την ὑγεία τοῦ σώματος. Ἀλλά, ἐν πάση περιπτώσει, καί ἄν ἔχει τὸ σῶμα κάποια κουσούρια, αὐτὸ δὲν ἐπηρεάζει και πολύ τὸν ἄνθρωπος ἀπλῶς ταλαιπωρείται κανείς.
Ὅταν ὅμως ὑπάρχουν σ' αὐτὸ τὸ μεταίχμιο με ταξύ ψυχῆς καὶ σώματος, στην κοινή λειτουργία τῶν δύο αὐτῶν στοιχείων τοῦ ἀνθρώπου ἀρρωστημένα πράγματα, αὐτὰ δὲν μπορεῖ κανείς, δὲν πρέπει νὰ τα παραβλέπει. Μολονότι πάλι καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι ἀπόλυτο. Δηλαδή, μπορεῖ τελικά κανείς νὰ ἔχει κάποια ψυχολογικῆς φύσεως προβλήματα, χωρίς να σημαίνει ὅτι, ἅμα δέν ξεπεραστοῦν, θα χάσει την ψυχή του. Ὄχι· εἶναι καί αὐτά συμπτώματα. Ωστόσο ὅμως ἐπηρεάζεται κανείς καὶ πνευματικά, ἂν δὲν τακτοποιήσει τὰ ψυχολογικά του προβλήματα, ἂν δὲν τακτοποιήσει ὅλα αὐτά που δημιουργοῦνται στη σχέση ποὺ ἔχει τὸ σῶμα μὲ τὴν ψυχή, στην κοινή λειτουργία τους.
Καὶ φυσικά, μένει ἔπειτα καί ἡ περιοχή ή πνευ ματική. Δὲν μπορεῖ κανείς νὰ ἀφήνει τὸν ἑαυτό του ἔτσι. Ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ νὰ κάνουμε ὅ,τι χρειάζεται, γιὰ νὰ γνωρίσουμε καλά τὸν ἑαυτό μας -τίς ἁμαρτίες μας, τὰ πάθη, τίς ἀδυναμίες, τὰ ἐλαττώματά μας- καὶ ἐπίσης για να γνωρίσουμε το θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ συμμορφωθοῦμε πρός αὐτό. Ἔτσι λοι-πὸν νὰ γιατρευτεῖ τὸ σῶμα μας, ὅσο μπορεῖ νὰ γιατρευτεί, να γιατρευτεῖ ὁ χῶρος μεταξύ σώματος καί ψυχῆς, καὶ νὰ γιατρευτεῖ ἡ ψυχή καὶ ἀπό καθαρῶς πνευματική πλευρά.
Από πότε ὑπάρχει σε κάποιον τὸ αἴσθημα κατωτερότητος
Νομίζω -μπορεῖ νὰ κάνω λάθος- ὅτι στις πιο πολλές περιπτώσεις τὸ αἴσθημα κατωτερότητος δέν εἶναι κάτι τὸ ὁποῖο δημιουργείται μετά τη γέννηση τοῦ ἀνθρώπου. Δέν εἶναι βέβαια αὐτό ἀπόλυτο. Μπορεῖ, ἐνόσω ζεῖ κανείς, για κάποιους λόγους να καταληφθεῖ ἀπὸ αἴσθημα κατωτερότητος, ἤ σε κά ποιον νὰ αὐξηθεῖ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος. Ἀλλά κατά κανόνα, κατά τη δική μου βέβαια γνώμη, το αἴσθημα κατωτερότητος ξεκινάει ἀπό αὐτὴν καθ' ἑαυτὴν τὴν ὕπαρξη.
Ο κάθε ἄνθρωπος που έρχεται στον κόσμο αὐτὸ ἔχει τις καταβολές τῶν προγόνων του, καὶ εἶναι ἕνα μεγάλο μυστήριο πῶς εἶναι αὐτὲς οἱ καταβολές στον καθένα. Μπορεῖ οἱ ἴδιοι γονεῖς νὰ ἔχουν ἕνα παιδί τὸ ὁποῖο νὰ μὴν ἔχει καθόλου άσχημες καταβολές ἢ ἄσχημη ψυχοσύνθεση καὶ νὰ εἶναι ἀρκετά νορμάλ, καὶ ἕνα ἄλλο παιδί τους νὰ ἔχει. Μπορεῖ ἀπὸ τοὺς παππούδες, ἀπὸ τοὺς προπαππούδες, ἀπὸ πιο παλιά ἀκόμη νὰ ἔρχονται κάποιες καταβολές, καὶ ἕνα παι δί ἀκόμη ἀπὸ τὴ σύλληψή του, ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή που δημιουργεῖται, νὰ ἔχει κάποια άρρωστημένα στοιχεία μέσα του, καὶ ἕνα ἄλλο νὰ μὴν ἔχει.
Ἐγώ δέν εἶμαι γιατρός. Δὲν ξέρω νὰ τὰ πῶ πιο συγκεκριμένα. Πρακτικά τα λέω, ἀλλά νομίζω πώς εἶμαι κοντά στήν ἀλήθεια. Πιστεύω λοιπόν ὅτι μέσα στην ἴδια τὴν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή ἡ ὅλη ψυχοσύνθεση εἶναι ἔτσι, οἱ καταβολές εἶναι ἔτσι, ποὺ τὸ παιδί αὐτό, το νέο αὐτό πλασματάκι, ἐνῶ ἀκόμη κυοφορείται μέσα στη μητέρα του, πολύ περισσότερο ἀφοῦ γεννηθεῖ, ζεῖ αὐτὴ τὴν πραγματικότητα τῆς μὴ ὑγιοῦς ψυχοσυνθέσεως.
Γιὰ νὰ συνεννοηθοῦμε, ἄς ποῦμε κάτι ἄλλο, που το καταλαβαίνουμε καλύτερα. Ἐάν κάποιος πάθει φυματίωση -παλαιότερα ἔκανε θραύση αὐτή ἡ ἀσθένεια, ἀλλά τώρα καταπολεμεῖται ἀπὸ τὴν ἰατρική ἀποτελεσματικά- δὲν παθαίνει φυματίωση ἁπλῶς ἐπειδὴ δὲν διατρεφόταν καλά, ἐπειδή δέν βρέθηκε σε καλό περιβάλλον ἢ ἐπειδὴ δὲν ἔπλυνε τὰ χέρια του. Εἶναι καὶ αὐτά, ἀλλά πρωτίστως καί κυρίως εἶ-ναι ὁ ὀργανισμός του, ὁ ὁποῖος ἔχει προδιάθεση για κάτι τέτοιο. Ένας ὀργανισμός εἶναι τέτοιος που, με τις χούφτες νὰ τρώει κανείς τοὺς βακίλους τοῦ Κώχ, δὲν θὰ πάθει τίποτε. Ἐνῶ ἄλλος ὀργανισμός εἶναι ἔτσι που, καὶ ἕνας βάκιλος νὰ βρεθεῖ σὲ ἕνα χώρο, σ' αὐτὸν θὰ πάει. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἔχει προδιάθεση ὁ ἄνθρωπος. Ἡ ὅλη κατασκευή του, ή ὅλη δομή του σὰν νὰ εἶναι πρόσφορο έδαφος γιὰ τὴ φυματίωση.
Έτσι λοιπόν ορισμένοι, ἄλλος περισσότερο, ἄλι λος λιγότερο, ἀπό τή στιγμή πού ἀρχίζουν νὰ ὑπάρχουν, πρῶτα μέσα στην κοιλιά τῆς μητέρας τους και στη συνέχεια ὅταν γεννηθοῦν, ἔρχονται σ' αὐτόν τόν κόσμο μὲ μιὰ, ἂν θέλετε νὰ τὴν ὀνομάσουμε, προδιάθεση –ἐγὼ δὲν θὰ τὴν ὀνόμαζα οὔτε ἔτσι- με μια προδιάθεση για αἴσθημα κατωτερότητος.
Πῶς λειτουργεῖ ἡ ψυχή ποὺ ἔχει προδιάθεση γιά μειονεξία
Γεννιέται το παιδί, μεγαλώνει, καί αὐτή ἡ προδιάθεση δουλεύει μέσα του ἀρνητικά. Το παιδί εἴδηση δεν παίρνει, ἁπλῶς ζεῖ ἀνάλογα βιώματα, ἀλλά δέν καταλαβαίνει τί ἀκριβῶς συμβαίνει. Δηλαδή, ἄγχεται, στενοχωριέται, το φέρνει βαρέως το ὅτι ὑστερεῖ ἔναντι τῶν ἄλλων παιδιῶν, ὅτι τὸ κοροϊδεύουν τὰ ἄλλα παιδιά πού ὑστερεῖ ἔτσι ἤ ἔτσι, ἀλλά σε ποιόν νὰ τὸ πεῖ;
Όμως, τὸ θέμα δέν εἶναι ἁπλῶς τί θέση παίρνουν τὰ ἄλλα παιδιά. Το θέμα δέν εἶναι ἁπλῶς τί γίνεται τὴν ὥρα τῶν παιχνιδιῶν. Ὄχι· τὸ θέμα εἶναι πῶς τὰ ζεῖ τὸ παιδί ὅλα αὐτά βαθιά μέσα στην ψυχή του. Έχει μια τέτοια κατάσταση μέσα του, πώς δέν εἶναι ὅπως τὰ ἄλλα παιδιά. Όχι τόσο ὅτι τὴ συνειδητοποιεί λογικά, ὅσο ὅτι τὴ ζεί. Χωρίς, ἐπαναλαμβάνω, νὰ τὸ συνειδητοποιεί, χωρίς νὰ μπορεῖ νὰ τὸ ἐξηγήσει λογικά, ὅμως τὸ ζεῖ ὡς βίωμα ὅτι κάτι συμβαίνει στη δική του υπόσταση, που δεν συμβαίνει στα ἄλλα παιδιά. Αὐτὸ λοιπόν δουλεύει μέσα του, καὶ τὸ παιδί συνέχεια ἔχει ἀνάλογα βιώματα, τὰ πιὸ πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι ὀδυνηρά.
Δηλαδή, ἕνα παιδάκι ποὺ ἀκριβῶς λόγῳ αὐτῆς τῆς βαθύτερης ἐσωτερικῆς καταστάσεως ἄγχεται, ζεῖ αὐτὸ τὸ βίωμα τοῦ ἄγχους. Το βίωμα αὐτό εἶναι οδυνηρό, καὶ δὲν ἀντέχει νὰ τὸ κρατήσει στο συνειδητό, γιὰ νὰ τὸ δουλέψει ἔτσι ὥστε νὰ τὸ ἀφομοιώσει, καὶ θέλει, ἄν εἶναι δυνατόν, να το διώξει από κει. Το σπρώχνει, και πάει στο υποσυνείδητο. Ἐκεῖ μαζεύονται τέτοια βιώματα, ἄν ὄχι ἀπό τότε που το παιδί ήταν μέσα στην κοιλιά τῆς μητέρας του, ἀλλά του άχιστον ἀπό τότε που γεννήθηκε καὶ ἔπειτα. Καί ὅσο μεγαλώνει, μαζεύονται περισσότερα βιώματα.
Οἱ ἀλήθειες πού τακτοποιοῦν τὸν ἄνθρωπο μὲ αἴσθημα μειονεξίας
Εἰδικό Μέρος
β΄. Αἴσθημα κατωτερότητος-Ὁμιλίες σε συνάξεις νέων
Μιλήστε μας γιὰ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος
Σημείωμα φοιτήτριας: Παλαιότερα είχατε μιλήσει γιὰ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος, μειονεκτικότητος. Ἐάν εἶναι δυνατόν, νὰ ἀναφερθείτε πάλι σ' αὐτό το θέμα, γιατί ἐμεῖς οἱ νεώτεροι δὲν τὸ ἀκούσαμε, ἀλλὰ εἶναι καὶ κάτι που ἄμεσα μὲ ἀφορᾶ.
Εὐχαρίστως νὰ ἐπανέλθουμε σ' αὐτό το θέμα.
Ἂν ὁ Θεός βοηθήσει, πιστεύω ὅτι θα μπορέσουμε, ὅσο γίνεται, νὰ τὸ δοῦμε ἀπό ὅλες τίς πλευρές. Και θὰ δεῖτε ὅτι εἶναι χρήσιμο να τα ξανακούσουμε, ἔστω κι ἂν τὰ ἔχουμε πεῖ πολλές φορές.
Το κάθε πλασματάκι πού ἔρχεται σ' αὐτὸν τὸν κόσμο, ἀπό μωρουδάκι ἀκόμη πού εἶναι μέσα στην κούνια του, θέλει, λέει ὁ Ἄντλερ –ἕνας ἀπὸ τοὺς θεμελιωτές τῆς ψυχολογίας τοῦ βάθους– νὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ὕπαρξή του. Βέβαια, τὸ ἀπολυτοποιεῖ ὁ Ἄντλερ, ἀλλά, ἐν πάση περιπτώσει, εἶναι μια ἀλήθεια. Θέλει νὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ὕπαρξή του, μὲ τὴν ἔννοια, νὰ αἰσθάνεται ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος ὅτι στέκεται στα πόδια του, ὅτι ὑπάρχει, καὶ συγχρόνως νὰ τὸν ἀναγνωρίζουν οἱ ἄλλοι. Αὐτὸς εἶναι ὅλος ὁ καημός καὶ ὅλος ὁ κόπος τοῦ ἀνθρώπου. Και καθώς, ἔτσι ἢ ἀλλιῶς, δὲν τὰ καταφέρνει κανείς ὅπως θά ἤθελε ή νομίζει ότι δὲν τὰ καταφέρνει, δημιουργεί. ται τὸ αἴσθημα αὐτὸ τῆς κατωτερότητος. Καὶ δὲν εἶναι μόνο ἐξωτερικό· εἶναι καὶ ἐσωτερικό. Καί μια ζωή μπορεῖ νὰ ταλαιπωρεῖται ὁ ἄνθρωπος καὶ νὰ μὴν ξέρει τι τοῦ φταίει.
Εἰσαγωγικά γιὰ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος
Ὅμως, νὰ τὸ δοῦμε τὸ θέμα κάπως ἀπὸ τὴν ἀρχη. Ὅσοι εἶναι σε σχιζοφρενική κατάσταση καὶ γενικά σε κατάσταση πού δέν λογικεύονται καί δέν ἐλέγχουν τὸν ἑαυτό τους, εἶναι ξεχωριστή περίπτωση. Οἱ ἴδιοι δὲν μποροῦν νὰ κάνουν τίποτε, καί ὅ,τι θα γίνει, θὰ τὸ κάνει ὁ Θεός γι' αὐτούς. Καί δέν ἀποκλείεται αὐτοί νὰ εἶναι σε καλύτερη θέση ἀπό ὅλους, διότι δὲν φέρουν καμιά εὐθύνη, καί ἐντελῶς δωρεάν ὁ Θεός θα τους πάρει στόν παράδεισο. Δέν ξέρουμε τα μυστήρια τοῦ Θεοῦ.
Ἐξ ὅσων ἐγώ ἔχω καταλάβει -μπορεῖ νὰ κάνω λάθος- νομίζω ὅτι στούς ἀνθρώπους πού κάπως μποροῦν νὰ λογικευθοῦν, ἡ χειρότερη, ή δυσκολότερη περίπτωση, ή πιο συχνή περίπτωση, ἐκείνη πού ταλανίζει λίγο πολύ ὅλους, εἶναι τὸ αἴσθημα κατωτερότητος.
Παλαιότερα οἱ ἄνθρωποι, εἴτε ζοῦσαν στα χωριά κάνοντας τίς ἀγροτικές δουλειές εἴτε στις πόλεις μὲ τὰ μαγαζάκια τους ἤ κάνοντας ὅποια ἄλλη δουλειά, δὲν εἶχαν πολύ ἀνταγωνισμό, καί ἑπομένως δέν διερωτόταν ὁ καθένας: «Μήπως δὲν εἶμαι σὰν τοὺς ἄλλους;» καὶ δὲν συνειδητοποιοῦσε βαθύτερα, δὲν ξεχώριζε βαθύτερα μέσα του μια τέτοια μειονε κτική κατάσταση. Πιο πολύ αὐτό εἶναι φρούτα τῆς ἐποχῆς μας, καθώς ἡ ζωή, ὅπως εἶναι τώρα, έχει πολύ ανταγωνιστικό χαρακτήρα.
Ἡ ὅλη δομὴ καὶ τὸ ὅλο πνεῦμα τῆς κοινωνίας εἶναι τέτοιο, ποὺ λίγο πολύ τον καθένα τὸν βγάζει ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ θέμα άρρωστο ἄλλον περισσότερο καὶ ἄλλον λιγότερο. Ἀκόμη κι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι ἔχουν αἴσθημα ὑπεροχῆς, γιατί τὸ ἔχουν, καὶ αὐτό ἀπὸ κεῖ ξεκινάει. Όπως δηλαδή το αίσθημα κατωτερότητος εἶναι ἐγωισμός, κι ἐκεῖνος ποὺ τὸ ἔχει δὲν το καταλαβαίνει καὶ οὔτε πάει το μυαλό του ὅτι ἔχει ἐγωισμό, ἐνῶ εἶναι ἐγωισμός καθαρός ἀλλὰ σε ἀρρωστημένη μορφή, ἔτσι τὸ αἴσθημα ὑπεροχής στη βάση του καὶ αὐτό εἶναι κατωτερότητα
Εἶναι λοιπόν ἕνα πολύ σοβαρό θέμα, που τα λανίζει καὶ ταλαιπωρεί πολλούς. Εἶναι ἕνα θέμα, ἕνα πρόβλημα, τὸ ὁποῖο δουλεύει μέσα στις ψυχές, καὶ κατά κανόνα δὲν τὸ γνωρίζουν αὐτοί που το ἔχουν, δὲν τὸ συνειδητοποιούν, δὲν μποροῦν νὰ δοῦν συγκεκριμένα τί ἀκριβῶς συμβαίνει ἁπλῶς ἄγονται καὶ φέρονται ἀπὸ τὴν κατάσταση αὐτή. Μόνο σε πάρα πολύ χτυπητές περιπτώσεις κάτι καταλαβαίνει κανείς.
Ἡ ταπεινή μου γνώμη εἶναι ὅτι δὲν μποροῦμε τὸ θέμα αὐτὸ νὰ τὸ προσπερνοῦμε ἢ νὰ ἀδιαφοροῦμε γι' αὐτό. Εἶναι κρίμα. Ἀφοῦ καλούμαστε να γνωρίσουμε τὸν ἑαυτό μας, νὰ τὸν γνωρίσουμε καὶ ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ θέμα, καὶ ὡς πρὸς αὐτὸ τὸ σημεῖο. Στις σωματικές καταστάσεις, ποὺ δὲν ἐπηρεάζουν καὶ πολὺ τὸν ἄνθρωπο, ὅπως ὅταν ἔχει κανείς κάτι τὸ ὁποῖο ποῦ καὶ ποῦ λίγο μπορεῖ νὰ τὸν ἐνοχλεῖ με πόνους χωρίς κανέναν ἄλλο κίνδυνο καὶ καμιά ἄλλη ἐνόχληση, καὶ πάλι, βλέπετε, πηγαίνει ὁ καθένας καὶ στὴν Ἀμερική, ἂν χρειαστεί, γιὰ νὰ ἐξετάσει καλὰ τὸν ἑαυτό του καὶ νὰ δεῖ τί ἔχει. Πόσο μᾶλλον πρέπει νὰ ψάξουμε τὸν ἑαυτό μας καί νὰ τὸν ἐρευνήσουμε, γιὰ νὰ δοῦμε ψυχικά πῶς εἴμαστε.
Οἱ τρεῖς «περιοχές» τοῦ ἀνθρώπου
Καὶ ἀμέσως-ἀμέσως θὰ μποροῦσα νὰ πῶ ὅτι, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος εἶναι σῶμα καὶ ψυχή, οἱ «περιοχές» ὅμως τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τρεῖς. Εἶναι ἡ καθαρῶς σωματική περιοχή, εἶναι ἡ καθαρῶς πνευματική περιοχή, ἄς ποῦμε τὰ τῆς ψυχῆς, καὶ εἶναι καί ὁ τρίτος χώρος, ὅπου συνεργάζεται ή ψυχή μέ τὸ σῶμα. Τά ψυχολογικά προβλήματα δημιουργοῦνται κάπου ἐκεῖ, στη συνεργασία σώματος καί ψυχῆς. Γι' αὐτό, ὅταν ὑποφέρει ἡ ψυχή, ὑποφέρει καί τὸ σῶμα. Καί ἐπειδή τὸ σῶμα ἐπηρεάζει την ψυχή, ὅταν ὑποφέρει τὸ σῶμα, ὑποφέρει καί ἡ ψυχή, καί δημιουργοῦνται αὐτὰ τὰ προβλήματα.
Θα λέγαμε, ὁ ἄνθρωπος ἀπό σωματικῆς ἀπόψεως ἔχει καθῆκον να κάνει συνεχῶς ὅ,τι μπορεῖ, γιὰ νὰ ἔχει τὴν ὑγεία του. Ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ψυχο λογική πλευρά, ἐγώ θὰ ἔλεγα, πρέπει να κάνει και νείς ὅ,τι χρειάζεται· ὥστε, ἄν μή τι ἄλλο, να ξέρει τουλάχιστον τί τοῦ συμβαίνει. Ταπεινά φρονῶ, ἐξ ὅσων γνωρίζω, ὅτι αὐτό μποροῦν νὰ τὸ κάνουν ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι, ὅ,τι κι ἂν παθαίνουν, ὅσο κι ἄν ζορίζονται, τελικά το ἔχουν το μυαλό τους. Με την εὐκαιρία αὐτὴ νὰ πῶ ὅτι κυρίως τὸ ἔχουν το μυαλό τους ὅλοι ἐκεῖνοι που νομίζουν πώς θα τρελαθούν. Το λέω γιὰ πάντα, καὶ νὰ τὸ ξέρετε ὅποιος νομίζει ὅτι θὰ τρελαθεῖ, αὐτὸς δὲν πρόκειται να τρελαθεί ποτέ. Ναί, ἔτσι εἶναι. Επομένως, ψηλά το κεφάλι, μὲ τὴν καλή ἔννοια. Μή φοβάστε.
Να δούμε λοιπόν τὴν ψυχολογική πλευρά, να δοῦμε φυσικά καὶ τὴν πνευματική πλευρά καὶ ἔτσι να γνωρίζουμε τον ὅλο ἑαυτό μας. Καὶ να κάνουμε ὅ,τι χρειάζεται, γιὰ νὰ θεραπευθεῖ ὁ ἑαυτός μας. Θα ἔλεγα στο σημεῖο αὐτὸ ὅτι για τις σωματικές ασθένειες ἔχουμε ὅλο τὸ ἐλεύθερο ἀπὸ τὴν πλευρά τοῦ Θεοῦ νὰ φροντίζουμε, ἀφοῦ ὁ Θεός μᾶς κάνει ὑγιεῖς καί ὄχι ἀρρώστους. Ἔχουμε τὸ ἐλεύθερο -θά ἔλεγα μάλιστα, ἔχουμε καθήκον- να φροντίζουμε για την ὑγεία τοῦ σώματος. Ἀλλά, ἐν πάση περιπτώσει, καί ἄν ἔχει τὸ σῶμα κάποια κουσούρια, αὐτὸ δὲν ἐπηρεάζει και πολύ τὸν ἄνθρωπος ἀπλῶς ταλαιπωρείται κανείς.
Ὅταν ὅμως ὑπάρχουν σ' αὐτὸ τὸ μεταίχμιο με ταξύ ψυχῆς καὶ σώματος, στην κοινή λειτουργία τῶν δύο αὐτῶν στοιχείων τοῦ ἀνθρώπου ἀρρωστημένα πράγματα, αὐτὰ δὲν μπορεῖ κανείς, δὲν πρέπει νὰ τα παραβλέπει. Μολονότι πάλι καὶ αὐτὸ δὲν εἶναι ἀπόλυτο. Δηλαδή, μπορεῖ τελικά κανείς νὰ ἔχει κάποια ψυχολογικῆς φύσεως προβλήματα, χωρίς να σημαίνει ὅτι, ἅμα δέν ξεπεραστοῦν, θα χάσει την ψυχή του. Ὄχι· εἶναι καί αὐτά συμπτώματα. Ωστόσο ὅμως ἐπηρεάζεται κανείς καὶ πνευματικά, ἂν δὲν τακτοποιήσει τὰ ψυχολογικά του προβλήματα, ἂν δὲν τακτοποιήσει ὅλα αὐτά που δημιουργοῦνται στη σχέση ποὺ ἔχει τὸ σῶμα μὲ τὴν ψυχή, στην κοινή λειτουργία τους.
Καὶ φυσικά, μένει ἔπειτα καί ἡ περιοχή ή πνευ ματική. Δὲν μπορεῖ κανείς νὰ ἀφήνει τὸν ἑαυτό του ἔτσι. Ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ νὰ κάνουμε ὅ,τι χρειάζεται, γιὰ νὰ γνωρίσουμε καλά τὸν ἑαυτό μας -τίς ἁμαρτίες μας, τὰ πάθη, τίς ἀδυναμίες, τὰ ἐλαττώματά μας- καὶ ἐπίσης για να γνωρίσουμε το θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ συμμορφωθοῦμε πρός αὐτό. Ἔτσι λοι-πὸν νὰ γιατρευτεῖ τὸ σῶμα μας, ὅσο μπορεῖ νὰ γιατρευτεί, να γιατρευτεῖ ὁ χῶρος μεταξύ σώματος καί ψυχῆς, καὶ νὰ γιατρευτεῖ ἡ ψυχή καὶ ἀπό καθαρῶς πνευματική πλευρά.
Από πότε ὑπάρχει σε κάποιον τὸ αἴσθημα κατωτερότητος
Νομίζω -μπορεῖ νὰ κάνω λάθος- ὅτι στις πιο πολλές περιπτώσεις τὸ αἴσθημα κατωτερότητος δέν εἶναι κάτι τὸ ὁποῖο δημιουργείται μετά τη γέννηση τοῦ ἀνθρώπου. Δέν εἶναι βέβαια αὐτό ἀπόλυτο. Μπορεῖ, ἐνόσω ζεῖ κανείς, για κάποιους λόγους να καταληφθεῖ ἀπὸ αἴσθημα κατωτερότητος, ἤ σε κά ποιον νὰ αὐξηθεῖ τὸ αἴσθημα κατωτερότητος. Ἀλλά κατά κανόνα, κατά τη δική μου βέβαια γνώμη, το αἴσθημα κατωτερότητος ξεκινάει ἀπό αὐτὴν καθ' ἑαυτὴν τὴν ὕπαρξη.
Ο κάθε ἄνθρωπος που έρχεται στον κόσμο αὐτὸ ἔχει τις καταβολές τῶν προγόνων του, καὶ εἶναι ἕνα μεγάλο μυστήριο πῶς εἶναι αὐτὲς οἱ καταβολές στον καθένα. Μπορεῖ οἱ ἴδιοι γονεῖς νὰ ἔχουν ἕνα παιδί τὸ ὁποῖο νὰ μὴν ἔχει καθόλου άσχημες καταβολές ἢ ἄσχημη ψυχοσύνθεση καὶ νὰ εἶναι ἀρκετά νορμάλ, καὶ ἕνα ἄλλο παιδί τους νὰ ἔχει. Μπορεῖ ἀπὸ τοὺς παππούδες, ἀπὸ τοὺς προπαππούδες, ἀπὸ πιο παλιά ἀκόμη νὰ ἔρχονται κάποιες καταβολές, καὶ ἕνα παι δί ἀκόμη ἀπὸ τὴ σύλληψή του, ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή που δημιουργεῖται, νὰ ἔχει κάποια άρρωστημένα στοιχεία μέσα του, καὶ ἕνα ἄλλο νὰ μὴν ἔχει.
Ἐγώ δέν εἶμαι γιατρός. Δὲν ξέρω νὰ τὰ πῶ πιο συγκεκριμένα. Πρακτικά τα λέω, ἀλλά νομίζω πώς εἶμαι κοντά στήν ἀλήθεια. Πιστεύω λοιπόν ὅτι μέσα στην ἴδια τὴν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή ἡ ὅλη ψυχοσύνθεση εἶναι ἔτσι, οἱ καταβολές εἶναι ἔτσι, ποὺ τὸ παιδί αὐτό, το νέο αὐτό πλασματάκι, ἐνῶ ἀκόμη κυοφορείται μέσα στη μητέρα του, πολύ περισσότερο ἀφοῦ γεννηθεῖ, ζεῖ αὐτὴ τὴν πραγματικότητα τῆς μὴ ὑγιοῦς ψυχοσυνθέσεως.
Γιὰ νὰ συνεννοηθοῦμε, ἄς ποῦμε κάτι ἄλλο, που το καταλαβαίνουμε καλύτερα. Ἐάν κάποιος πάθει φυματίωση -παλαιότερα ἔκανε θραύση αὐτή ἡ ἀσθένεια, ἀλλά τώρα καταπολεμεῖται ἀπὸ τὴν ἰατρική ἀποτελεσματικά- δὲν παθαίνει φυματίωση ἁπλῶς ἐπειδὴ δὲν διατρεφόταν καλά, ἐπειδή δέν βρέθηκε σε καλό περιβάλλον ἢ ἐπειδὴ δὲν ἔπλυνε τὰ χέρια του. Εἶναι καὶ αὐτά, ἀλλά πρωτίστως καί κυρίως εἶ-ναι ὁ ὀργανισμός του, ὁ ὁποῖος ἔχει προδιάθεση για κάτι τέτοιο. Ένας ὀργανισμός εἶναι τέτοιος που, με τις χούφτες νὰ τρώει κανείς τοὺς βακίλους τοῦ Κώχ, δὲν θὰ πάθει τίποτε. Ἐνῶ ἄλλος ὀργανισμός εἶναι ἔτσι που, καὶ ἕνας βάκιλος νὰ βρεθεῖ σὲ ἕνα χώρο, σ' αὐτὸν θὰ πάει. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἔχει προδιάθεση ὁ ἄνθρωπος. Ἡ ὅλη κατασκευή του, ή ὅλη δομή του σὰν νὰ εἶναι πρόσφορο έδαφος γιὰ τὴ φυματίωση.
Έτσι λοιπόν ορισμένοι, ἄλλος περισσότερο, ἄλι λος λιγότερο, ἀπό τή στιγμή πού ἀρχίζουν νὰ ὑπάρχουν, πρῶτα μέσα στην κοιλιά τῆς μητέρας τους και στη συνέχεια ὅταν γεννηθοῦν, ἔρχονται σ' αὐτόν τόν κόσμο μὲ μιὰ, ἂν θέλετε νὰ τὴν ὀνομάσουμε, προδιάθεση –ἐγὼ δὲν θὰ τὴν ὀνόμαζα οὔτε ἔτσι- με μια προδιάθεση για αἴσθημα κατωτερότητος.
Πῶς λειτουργεῖ ἡ ψυχή ποὺ ἔχει προδιάθεση γιά μειονεξία
Γεννιέται το παιδί, μεγαλώνει, καί αὐτή ἡ προδιάθεση δουλεύει μέσα του ἀρνητικά. Το παιδί εἴδηση δεν παίρνει, ἁπλῶς ζεῖ ἀνάλογα βιώματα, ἀλλά δέν καταλαβαίνει τί ἀκριβῶς συμβαίνει. Δηλαδή, ἄγχεται, στενοχωριέται, το φέρνει βαρέως το ὅτι ὑστερεῖ ἔναντι τῶν ἄλλων παιδιῶν, ὅτι τὸ κοροϊδεύουν τὰ ἄλλα παιδιά πού ὑστερεῖ ἔτσι ἤ ἔτσι, ἀλλά σε ποιόν νὰ τὸ πεῖ;
Όμως, τὸ θέμα δέν εἶναι ἁπλῶς τί θέση παίρνουν τὰ ἄλλα παιδιά. Το θέμα δέν εἶναι ἁπλῶς τί γίνεται τὴν ὥρα τῶν παιχνιδιῶν. Ὄχι· τὸ θέμα εἶναι πῶς τὰ ζεῖ τὸ παιδί ὅλα αὐτά βαθιά μέσα στην ψυχή του. Έχει μια τέτοια κατάσταση μέσα του, πώς δέν εἶναι ὅπως τὰ ἄλλα παιδιά. Όχι τόσο ὅτι τὴ συνειδητοποιεί λογικά, ὅσο ὅτι τὴ ζεί. Χωρίς, ἐπαναλαμβάνω, νὰ τὸ συνειδητοποιεί, χωρίς νὰ μπορεῖ νὰ τὸ ἐξηγήσει λογικά, ὅμως τὸ ζεῖ ὡς βίωμα ὅτι κάτι συμβαίνει στη δική του υπόσταση, που δεν συμβαίνει στα ἄλλα παιδιά. Αὐτὸ λοιπόν δουλεύει μέσα του, καὶ τὸ παιδί συνέχεια ἔχει ἀνάλογα βιώματα, τὰ πιὸ πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι ὀδυνηρά.
Δηλαδή, ἕνα παιδάκι ποὺ ἀκριβῶς λόγῳ αὐτῆς τῆς βαθύτερης ἐσωτερικῆς καταστάσεως ἄγχεται, ζεῖ αὐτὸ τὸ βίωμα τοῦ ἄγχους. Το βίωμα αὐτό εἶναι οδυνηρό, καὶ δὲν ἀντέχει νὰ τὸ κρατήσει στο συνειδητό, γιὰ νὰ τὸ δουλέψει ἔτσι ὥστε νὰ τὸ ἀφομοιώσει, καὶ θέλει, ἄν εἶναι δυνατόν, να το διώξει από κει. Το σπρώχνει, και πάει στο υποσυνείδητο. Ἐκεῖ μαζεύονται τέτοια βιώματα, ἄν ὄχι ἀπό τότε που το παιδί ήταν μέσα στην κοιλιά τῆς μητέρας του, ἀλλά του άχιστον ἀπό τότε που γεννήθηκε καὶ ἔπειτα. Καί ὅσο μεγαλώνει, μαζεύονται περισσότερα βιώματα.
Οἱ ἀλήθειες πού τακτοποιοῦν τὸν ἄνθρωπο μὲ αἴσθημα μειονεξίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου