Η Πλατωνική
ερμηνεία του Gadamer αντιτιθέμενη σ'εκείνη του Χάϊντεγκερ
και του Popper.
του Giuseppe Girgenti.
Ο Πλάτων, ο Gadamer και
η Ευρώπη!
Και πράγματι όπως ισχυρίστηκε ο Jan Patocka στο
"Ο Πλάτων και η Ευρώπη", μερικές φιλοσοφικο-πολιτικό εμπνεύσεις τού Πλάτωνος πρέπει να υπολογισθούν οι ρίζες από τίς οποίες η Ευρώπη γεννήθηκε και
αναπτύχθηκε και στήν βάση των οποίων θα μπορούσε να αναγεννηθεί στο μέλλον. Η
βασική θέση τού Patocka, όπως είναι γνωστό, είναι ότι το ηθικό-παιδαγωγικό
πρόγραμμα τής πολιτείας του Πλάτωνος, όπου το Κράτος κατανοείται, στο καλό και
στο κακό, σαν προβολή της ανθρώπινης ψυχής, έχει σαν κέντρο του ακριβώς την
φροντίδα τής ψυχής!
Να φροντίσουμε την ψυχή μας και τα
μέρη της, επιβάλλοντας τάξη και μέτρο σ'αυτά με τις αντίστοιχες αρετές, για τον
Πλάτωνα σημαίνει επίσης να προετοιμάζουμε το δίκαιο Κράτος, το οποίο δέν είναι
άλλο παρά μία μεγέθυνση και μία προβολή τής ανθρώπινης ψυχής. Απο το άλλο
μέρος, αδιαφορώντας για την ψυχή σημαίνει να προετοιμάσουμε ένα Κράτος όπου θα
κυριαρχούν η αδικία και η διαφθορά.
Ο Πλάτων θέλει να πεί ότι η
πραγματοποίηση τής ιδανικής πολιτείας συμβαίνει κατ'αρχάς στην "εσωτερική
ψυχή" και αυτή η εσωτερική ψυχή, όπως βεβαιώνει ο Σωκράτης στο τέλος της
Πολιτείας, δέν υπάρχει σε κανένα μέρος της γής, καθώς το παράδειγμα της
βρίσκεται στον ουρανό στην διάθεση όποιου επιθυμεί να το θεωρήσει! Η εσωτερική
ψυχή είναι μία ουράνια ψυχή. Αυτή είναι η πρώτη ηθικο-πολιτική ένταση της
Πλατωνικής πολιτείας, μία πόλωση ανάμεσα στην ουράνια πόλη, την οποία πρέπει να
ανακαλύψουμε και να φροντίσουμε στο εσωτερικό της δικής μας ψυχής και στην
συγκεκριμένη πόλη, σαν ένας δικός της τυχαίος αντικατοπτρισμός ο οποίος τελειοποιείται
πάντοτε! Είναι μία πρώτη φόρμα υπερβατικότητος ή καθέτου πολώσεως, όπου το
ουτοπικό-μεταφυσικό νόημα, εξηγείται σαν ένας μή-εντοπισμός τής ιδανικής ψυχής
πέραν της ψυχής!
Όλο αυτό δέν εξισούται για τον Πλάτωνα
με μία φυγή απο τον κόσμο ή με μία πολιτική αδιαφορία, εάν σκεφθούμε την
συγκεκριμένη του Ελληνική εμπειρία και την περιπέτειά του στις Συρακούσες.
Αντιθέτως στην ζωή του Πλάτωνος υπήρχε οπωσδήποτε και μία δεύτερη ένταση, όχι
κάθετη ανάμεσα στην ουράνια πόλη και την γήϊνη, παρότι είναι συνέπεια αυτής,
αλλά οριζόντια! Η ένταση ανάμεσα στην Αθηνά και στις Συρακούσες, ανάμεσα στην
Πόλη της καταγωγής του, την οποία κατανοούσε σαν γερασμένη, διεφθαρμένη και
Παρηκμασμένη (ιδιαιτέρως μετά την καταδίκη τού Σωκράτη) και την νέα πόλη, την
ελληνική αποικία τής Δύσης, Παρθένο (ή σχεδόν). Αυτή η ένταση ανάμεσα στην
Αθήνα και τις Συρακούσες, υπήρξε φυσικά και πρίν, και ειδικώς στις περιπέτειες
του Γοργία, του Σωκράτη και του Αλκιβιάδη, αλλά την εποχή του Πλάτωνος λαμβάνει
μία ιδιαίτερη σημασία δεδομένης της παρουσίας μίας τυραννίας στις Συρακούσες. Ο
Πλάτων είδε την παρουσία του τυράννου Διονυσίου στις Συρακούσες όχι σαν έναν
καρπό παρακμής και διαφθοράς όπως στην Αθήνα αλλά σαν μία δυνατότητα μίας
ριζικής και βαθειάς μεταμορφώσεως, χάρη στο έργο ενός φωτισμένου
βασιλιά-φιλοσόφου, τον οποίο ανακαλύπτει στον νεαρό Δίωνα, συγγενή του ιδίου
του Διονυσίου! Εδώ η Πολικότης η κάθετη και η οριζόντια, όπως επίσης και οι δύο
διάλογοι Πολιτεία και Νόμοι, διακλαδώνονται , η περιγραφή τού τυράννου στην Πολιτεία είναι το πορτραίτο του Διονυσίου τής Συρακούσας, ενώ η περιγραφή στους
Νόμους, του πιθανού φιλοσόφου βασιλέως, νεαρού αδιάφθορου, ευγενούς,
μεγαλόψυχου και κάτοχο καλής μνήμης, αντιστοιχεί στον Δίωνα της Συρακούσας. Δέν
είναι τυχαίο ότι, πάντα στους Νόμους, αμέσως μετά την περιγραφή τού φιλοσόφου βασιληά, ακολουθεί μιά λεπτομερής περιγραφή τού πώς θα
έπρεπε να είναι η νομοθεσία των Ελληνικών αποικιών τής Δύσης;!
Τριακόσια χρόνια μετά, η κάθετη
πολικότης ανάμεσα στην ουράνια Πλατωνική πολιτεία και την συγκεκριμένη γήϊνη
πόλη, έγινε απο το ξεκίνημα ακόμη του Χριστιανισμού, ένα φιλοσοφικό μοντέλο,
για να ερμηνεύσει την διασπορά, την καταστροφή της Ιερουσαλήμ του 70 μ.χ. δια
του Τίτο και η επόμενη όραση τού Ιωάννου της ουράνιας Ιερουσαλήμ της
Αποκαλύψεως!
Αλλά υπάρχει και κάτι παραπάνω: ακόμη
και εκείνη που ονομάσαμε οριζόντια πολικότητα ανάμεσα στην Αθήνα και τις
Συρακούσες, κατά κάποιον τρόπο, προβλήθηκε και διατηρήθηκε στην ιστορία της Ιταλίας και της Ευρώπης, η οποία ανέπνευσε πάντοτε με δύο πνεύμονες. Δύο Πνεύμονες, την Ανατολή της Ελληνικής
γλώσσας και την Δύση της Ελληνο-λατινικής γλώσσας η οποία, στο συγκεκριμένο
σύνταγμα κατά πρώτον της Ρωμαϊκής Κωνσταντίνειας Αυτοκρατορίας και στην
συνέχεια, της Ρωμαϊκής Εκκλησίας και της Βυζαντινής στην μακρά της ιστορία,
διατήρησαν πάντοτε και την ουτοπικο-κάθετο ένταση του Πλατωνικού μοντέλου!
Ενθυμούμαι μόνον δύο θεμελιώδεις στιγμές εμπνεύσεως, την μία τής ελληνικής
γλώσσας και την άλλη λατινικής: Το έργο του ψευτο Διονυσίου Αρεοπαγίτη
(νεοπλατωνικής ρίζας), το οποίο ιδρύει την μιμητική πολικότητα
(μοντέλο-εικόνα), ανάμεσα στην Ουράνιο και την Εκκλησιαστική Ιεραρχία και την
πόλη τού Θεού, του Αυγουστίνου (νεοπλατωνικής και αυτό ρίζας αλλά του
Πορφύριου, μαθητού του Πλωτίνου), για τον οποίο η ουράνια Ιερουσαλήμ προσλαμβάνει
τον ρόλο τού Παραδείγματος της ιδανικής πόλης η οποία βρίσκεται στον ουρανό,
ενώ η γήϊνη Ιερουσαλήμ, είναι η χλωμή και ατελής εικόνα της εδώ στην γή!
Ο Αυγουστίνος έγραψε την πολιτεία του
Θεού συντετριμένος απο την λεηλασία της Ρώμης το 410 μ.Χ. προαισθανόμενος την
επικείμενη πτώση της Δυτικής Ρωμαικής Αυτοκρατορίας. Φαίνεται ότι όλες τις
φορές που η Αθήνα, η Ιερουσαλήμ και η Ρώμη πέφτουν ή ξεπέφτουν, υπάρχει πάντοτε
κάποιος έτοιμος να ανακαλύψει το ιδανικό τους μοντέλο στον ουρανό.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου