π. Ν. Λουδοβίκος: Ο Άγιος Μάξιμος και η θεολογική μας πτωχεία

 

π. Ν. Λουδοβίκος: Ο Άγιος Μάξιμος και η θεολογική μας πτωχεία

Απομαγνητοφώνηση

https://www.youtube.com/watch?v=eRIEqGpMPfU

Ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος εξηγεί την ελληνική πατερική θεολογία, δίνοντας έμφαση στον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, του οποίου η σκέψη θεωρείται κλειδί για την κατανόηση αυτής της παράδοσης. Αναφέρει τον Μάξιμο ως μέλος μιας τριάδας, μαζί με τον Συμεών τον Νέο Θεολόγο και τον Γρηγόριο Παλαμά, που εισάγουν μια νέα ανθρωπολογία την οποία ονομάζει αναλογική ταυτότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην υπαρξιακή διάσταση της θεολογίας του, στην έννοια της ηθικής ως κοινωνίας των όντων, στην γνωσιολογία ως υπαρξιακή μετοχή στην ενέργεια του Θεού, και στην έννοια του φυσικού θελήματος του ανθρώπου. Τέλος, θίγεται η έννοια της αγάπης και ο ρόλος της ευγνωμοσύνης στον δωρεοδότη. ΔΕΒΘ, Περίπτερο Εκδόσεις Εν πλώ, Παρασκευή 9 ΜΑΪΟΥ, Οργάνωση: Ι. Μ. Μονή Βατοπαιδίου ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ του Αγίου Μαξίμου Ομολογητού π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος, Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Χρήστος Αραμπατζής, Καθηγητής Πατρολογίας στο Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ.

Να πω το εξής ότι αυτή η εισαγωγή που έχω εδώ στον Άγιο Μάξιμο είναι καρπός 40 χρόνων αναστροφής με τον Άγιο, έτσι Μάξιμο, τη σκέψη του δηλαδή και με άλλα έργα που έχουν προηγηθεί και πράγματι θεωρώ τη σκέψη του Άγιου Μαξίμου σαν ένα κλειδί για να καταλάβουμε την ουσία της λεγόμενης ελληνικής πατερικής θεολογίας.[ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΕΜΠΕΙΡΙΑ. ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ, ΥΠΗΡΕΤΗΣ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ.ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΠΟΤΗΡΙΟ.Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΟΤΗΤΟΣ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΜΕΝΗ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΠΑΝΤΡΕΥΤΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ] Δεν είναι ο μόνος αλλά είναι η εισαγωγική μορφή ενός άξονα που σαν άλλο βιβλίο μου που δεν υπάρχει προς το παρόν αυτή τη στιγμή στα ελληνικά, θεωρώ ότι είναι μέλος μιας τριάδας. Ο δεύτερος είναι ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο τρίτος ο Γρηγόριος Παλαμάς, που εισάγουν μια νέα ανθρωπολογία η οποία στην κυριολεξία είναι φιλοσοφικά καινούργια και το ονομάζω αυτό εγώ αναλογική ταυτότητα, αναλογικές ταυτότητες.[ΝΑ ΣΟΥ ΖΗΣΟΥΝ ΤΑ ΒΑΦΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΓΑΛΕ]

Θεωρώ ότι είναι η ανάδυση του χριστιανικού εαυτού, πέρα από και μετά τον πλατωνισμό, μετά τον αριστοτελισμό κλπ. με νέες προοπτικές οι οποίες έχουν πάρα πολύ μεγάλη σημασία. Να πω το εξής, ότι είναι δύσκολο πράγμα να καταλάβει κανείς τον Άγιο Μάξιμο.[ΤΟΝ ΔΙΚΟ ΜΟΥ. ΓΙΑΤΙ ΕΒΑΛΕ ΤΟ ΧΕΡΑΚΙ ΤΟΥ Ο ΛΑΚΑΝ, ΟΧΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ]

Δεν είναι καθόλου εύκολος γιατί είναι ιδιοφυής, και Άγιος μαζί, αλλά και ιδιοφυής[ΣΑΝ ΕΜΕΝΑ.ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΖΗΖΙΟΥΛΑ]. Λίγοι είναι αυτοί οι οποίοι, επιτρέψτε μου να το πω, έχουν καταφέρει να μπούνε στη σκέψη του Αγίου Μαξίμου αλλά αυτό σημαίνει και τη μεγάλη γονιμότητά του.[Ο ΑΓΙΟΣ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΧΑΡΙ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΠΛΑΣΤΕΛΙΝΗ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ ΜΩΡΟΦΙΛΟΔΟΞΙΑΣ ΤΩΝ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΩΝ. Ο ΑΓΩΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΝ ΣΥΜΒΑΤΗ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΣΥΜΒΑΤΗ ΜΕ ΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟ. ΜΕ ΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΗΤΕΡΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ] Πριν από λίγες μέρες επιστρέψαμε μαζί με τον Πέτρο τον Τούλη κάτω, από το έκτο παγκόσμιο συνέδριο για τον Άγιο Μάξιμο, το οποίο έγινε στο Βελιγράδι φέτος. [ΔΥΣΤΥΧΩΣ Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ ΕΠΙΝΟΗΣΕ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΝΥΠΟΣΤΑΤΟΥ ΟΠΩΣ Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ, ΟΙ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ, ΔΕΝ ΕΧΑΣΑΝ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ, ΤΑ ΤΑΙΡΙΑΞΑΝ]

Είναι ο πιο συνεχώς μελετώμενος σήμερα πατήρ της εκκλησίας ξέρετε. Με συνεχείς συνεδριακές συνάξεις, φανταστείτε ότι καμιά σαρανταριά ειδικοί σε αυτό το. Από όλες τις χώρες.

Από την Κορέα, από την Κίνα, από την Αμερική. Αυτό το πράγμα σημαίνει ότι υπάρχει γονιμότητα στο έργο αυτό. Δεν γίνεται επειδή κάποιος τους μάζεψε όλους αυτούς τεχνητά, αλλά επειδή όντως υπάρχει δεν είναι δυνατόν να γίνει αυτό το πράγμα εί μη μόνο οικειοθελώς.[ΕΛΕΥΘΕΡΑ. ΙΔΙΩΣ ΟΙ ΚΙΝΕΖΟΙ ΠΟΥ ΞΕΡΟΥΝ ΚΑΛΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ]

Καταλάβατε. Τώρα όποιοι δοκιμάσουν να το διαβάσουν αυτό το βιβλίο, σημειωτέον ότι την εισαγωγή την έγραψα στα αγγλικά αυτή. Την μετέφρασε η κόρη μου στα ελληνικά.[ΑΓΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ]

Λοιπόν και ακολουθείται από το κείμενο και έχω και περίπου κάποια εκατοστή σχόλια. Θεολογικά σχόλια στο κείμενο. Έτσι. Λοιπόν θέλω να (τονίσω;) ότι αυτό που είναι μαγευτικό είναι ότι στον Άγιο Μάξιμο που δεν υπάρχει τίποτε μόνο του. Λες τη λέξη ηθική. Σε μπερδεύει με ένα σύμπαν ολόκληρο πραγμάτων.

Λες τη λέξη γνωσιολογία. Ολόκληρο το σύμπαν εξελίσσεται μπροστά σου. Λες τη λέξη είναι, και αμέσως έχει υπαρξιακή σημασία το είναι.

Υπαρξιακή σημασία το είναι. Οι λόγοι των όντων. Οι λόγοι των όντων, τι σημαίνει;

Όταν ο Θεός λέγει τα όντα, τι σημαίνει; Ότι διαλέγεται ήδη. Ότι δημιουργεί αντικείμενα τα οποία είναι υποκείμενα διαλόγου.[ΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΜΕ ΑΠΟΨΗ]

Ότι ουσιαστικά όταν δημιουργεί κάνει το αδιανόητο. Δημιουργεί μια ελευθερία ίδια με τη δική του.[ΕΝΑΝ ΚΑΘΡΕΦΤΗ ΟΠΟΥ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΜΑΓΚΙΑ ΤΟΥ] Δεν δημιουργεί ποτήρια. Δε δημιουργεί ευφυή…
Δεν φτιάχνει ρομπότ. Αλλά φτιάχνει όντα τα οποία μπορούν να τού πούνε όχι. Ή μπορούν να τού πούνε ναι.

Και να αρχίσει ένας συναρπαστικός διάλογος. Ο οποίος έχει οντολογική σημασία. Δηλαδή, αφορά τον ίδιο το μετασχηματισμό των τρόπων της υπάρξεως των όντων.[Η ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ. ΑΝ ΒΡΕΙΤΕ ΤΟΝ ΤΙΓΡΗ ΤΟΥ ΜΠΛΕΙΚ ΚΡΑΥΓΑΣΤΕ. ΣΥΝΕΡΓΑΣΟΥ, ΑΣ ΤΟ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ]

Το που θα πάει η δημιουργία. Το πως θα γίνει τελικά. Το πως θα φτάσει να είναι.[ΤΩΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ. ΦΤΙΑΞΕ ΕΝΑ ΔΙΚΟ ΣΟΥ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ] 

Είναι αποτέλεσμα διαλόγου ημών και του Θεού. Και η κορύφωση του διαλόγου αυτού είναι ο Χριστός. Ο Χριστός είναι η πραγματοποίηση από πλευρά του Θεού της πρότασης. Η τελειοποίηση της πρότασης αυτής. Έτσι πρέπει να είναι τα όντα.[ΚΑΙ ΟΠΟΙΟΣ ΑΝΤΕΞΕΙ. ΟΠΟΙΟΣ ΒΙΩΝΕΙ ΜΙΑ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗ...ΕΦΗΒΕΙΑ]

Λοιπόν και έτσι πρέπει να είναι ο άνθρωπος. Όπως έλεγα σε ένα καθολικό τις προάλλες, είχαμε έρθει σε ένα συνέδριο στο Κέμπριτς.

Και περάσαμε ένα βράδυ ολόκληρο. Κουβεντιάζουμε για αυτό. Εάν (;) είναι κτιστή ή άκτιστη η ενέργεια.

Ξέρετε το πρόβλημα. Την άλλη ημέρα το πρωί λοιπόν, συναντώμεθα στο Ινστιτούτο του Ορθόδοξου εκεί. Στο Κέμπριτς. Και γίνεται. Και μόλις με βλέπει.

Πήγα να πιώ καφέ με τον κοσμήτορα εκεί. Μόλις με βλέπει μου λέει. Μη συνεχίσουμε λέει και σήμερα.

Λέω δεν θα συνεχίσουμε. Μία ερώτηση θα σου κάνω μόνο. Η ενσάρκωση έγινε συν τοις άλλοις και για να περπατήσω ο άνθρωπος, η ανθρώπινη φύση πάνω στο νερό ή όχι. Μου λέει ναι. Έ, λεω αυτό, τίποτα άλλο. Αυτό είναι. Αν θα το πεις υπερφυσικό. Αν θα το πεις άκτιστο, η ανθρώπινη φύση θέλει διακαώς να περπατήσει πάνω στο νερό. Θέλει να διασχίσει το σύμπαν με μιας. Από την μία άκρη ως την άλλη. Και δεν μπορεί. Και ο Θεός του λέει: Έλα να το κάνουμε εγώ αυτό μαζί. Να ανασταίνει το γιο της χήρας. Τον Λάζαρο, να τον βγάλεις έξω. Γι’ αυτό γίνεται ενσάρκωση λέει ο Μάξιμος. [ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΕΡΒΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΤΙΣΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΓΧΩΡΗΣΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΕΟ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΑΘΑΝΑΤΑ ΟΝΤΑ]
Για δύο λόγους λέει. Το πρώτο είναι η κατάφαση της φύσεως και των αυτοίς φυσικών. Αυτό που είπε ο κύριος Αραμπαντζής προηγουμένως.

Δηλαδή, λέει ναι στη δημιουργία που την έφτιαξε αυτός. Και δεύτερον λέει, ακούστε το φοβερό αυτό. Γιατί λέει. Για να ενεργεί και να ενεργείται η φύσης υπέρ των αυτοίς θεσμών. Να ενεργεί η φύσις και να δέχεται ενέργειας. Και να ενεργεί πέρα από το όριά της. Να περπατάει πάνω στο νερό. Καταλάβατε. [Ο ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΟΣ. ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΣ ΔΩΣΕΙ ΤΗΝ ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ. ΑΝΩΤΕΡΗ ΤΟΥ ΕΩΣΦΟΡΟΥ]

Αυτό είναι το όραμα του Μαξίμου. Δεν είναι ούτε ηθικολογίες, ούτε νομικισμοί, ούτε atonements, ούτε expiations, ούτε δικαιώσεις. Και με δικαίωση, είδαμε δικαίωση άραγε η θυσία του Χριστού. Καημένος Χριστός. Λοιπόν που ήρθε για τόσο μεγάλο λόγο στον κόσμο. Και το περιορίζουμε σε μια αξιολογική πράξη. Πολύ μεγάλα προβλήματα αυτά σήμερα. Τα οποία έχουν γεννήσει εν πολλοίς και την αθεΐα. Όχι την αθεΐα των ανθρώπων.

Την δική μου αθεΐα. Όταν ήμουν άθεος, ήμουν άθεος γιατί είχα την εντύπωση που έχει ο μέσος Προτεστάντης για το έργο του Χριστού. Εντάξει.

Και σήμερα η αθεΐα γεννιέται απ' αυτόν τον λόγο και με αυτόν τον τρόπο. Λοιπόν. Και όπως σας είπα, τα πράγματα είναι σοβαρά. Γιατί; Δεν θέλω να ασχοληθώ με το κείμενο τώρα.

Αλλά δύο πραγματάκια, επειδή είπα ηθική και γνωσιολογία. Τι είναι ηθική στον Μάξιμο; Ηθική. Νομίζουμε όλοι ότι έχουμε ηθικές αρχές. Και νομίζουμε ότι ηθική αφορά την απόφαση μιας πράξης ανεξάρτητης από τους άλλους. Έτσι. Ίσως και από την κοινότητα. Πάνω στον κόσμο. Πάνω στα όντα.

Λέει ο Μάξιμος. Ηθική είναι η γνωμική πραγματοποίηση, μεταφράζω, της κοινωνίας των όντων μέσω των λόγων τους. Με τη γνώμη μου πραγματοποιώ την εν κοινωνία είναι όλων των όντων. Τα κάνω να υπάρχουν όμορφα, αρμονικά και υπέροχα.

Και να νιώθουν υπέροχα. Και να νιώθω και εγώ υπέροχα. Βάζω τον Θεό μες στη δημιουργία. Και γίνομαι ο ίδιος ένθεος μες στη δημιουργία.[ΣΑΝ ΘΕΟΣ] Αυτό είναι ηθική. Καταλαβαίνετε πόσο μακριά είναι αυτό. Από οποιαδήποτε μορφή ηθικισμού. Ή από τα αδιέξοδα της ηθικής σήμερα. Η οποία κατέρρευσε.
Και γιατί κατέρρευσε. Γιατί δεν υπάρχουν πλέον πηγές νοήματος έξω μας. Και έγινε ηθική του γούστου που λέω εγώ.
Και ακούστε για τη γνωσιολογία. Δεν είναι έννοιες. Δεν είναι λέξεις.
Τι είναι. Δεν είναι. Είναι μεθέξει κατ’ ενέργεια γνώσεις.
Ακούστε. Η οποία απορρέει από την καθ’ υπόσταση προεγνωσμένη ένωση του κτιστού με τον άκτιστο Χριστό. Δηλαδή είναι εκστατική μετοχή στον τρόπο υπάρξεως του Χριστού.

Καταλάβατε. Έχει ένα χαρακτήρα όπως το λέω εγώ εδώ. Από τα κεφάλαια του βιβλίου.
Είναι η κατ’ ενέργεια γνωσιολογία. Δηλαδή γνώση σημαίνει να έχω υπαρξιακή γνώση της ενέργειας του Θεού. Και να ενεργώ σύμφωνα με αυτή την ενέργεια.
Καταλάβατε. Και όλο αυτό βέβαια ολοκληρώνονται μέσα στη Θεία Ευχαριστία που είναι για τον Άγιο Μάξιμο το κατεξοχήν όραμα της λογικότητας. Δηλαδή, είναι ο διάλογος όπου ο Θεός μας λέει πως θέλει τα όντα και εμείς μετέχουμε στο διάλογο αυτό.
Και στη συνέχεια είναι ο τρόπος με τον οποίο γνωρίζουμε τον Θεό ως εκείνον ο οποίος αποκαλύπτει την εσωτερική δυναμική και την αλήθεια των πραγμάτων. Καταλάβατε. Όλο αυτό το πράγμα, το τελευταίο πράγμα που είναι, είναι απλώς ψυχολογία ή απλώς φυσική.
Ή απλώς οντολογία. Αν είναι οντολογία, είναι ενεργούμενη οντολογία. Είναι κάτι στο οποίο μετέχω εγώ στην ανάδυσή του.
Γίνομαι εγώ ο ίδιος το ον. Αυτό είναι όλο. Γίνομαι ο ίδιος.
Μπαίνω ακριβώς στη διαδικασία με την οποία λειτουργεί ο κόσμος. Αυτό είναι το μυστικό, ας πούμε. Και μπαίνω, μάλιστα, ψυχοσωματικά. Προσέξτε. Ο άνθρωπος, ο Μάξιμος έχει αυτή την φοβερή κουβέντα ότι ο άνθρωπος είναι, λέει, το όλον αυτού. Αυτό το πράγμα είναι πολύ προχωρημένο. Λέει, δεν είναι μόνο ψυχή και σώμα. Δεν είναι το άθροισμα των δύο. Είναι και κάτι άλλο.

Και μάλιστα είναι τόσο άλλο, ούτως ώστε, όλα αυτά τα οποία τον αποτελούν κατ’ ουσίαν, έτσι, να μην αρκούν να τον περιγράψουν. Ουσιαστικά τι κάνει, δηλαδή, εισάγει το φυσικό θέλημα με τον τρόπο αυτό. Δηλαδή, ο άνθρωπος είναι αυτό το οποίο σκηνοθετεί.
Είναι αυτό το οποίο θα γίνει διαλογικά με τον κόσμο και τον Θεό. Καταλάβατε. Δεν είναι δεδομένος.
Δεν είναι το τόσο εδώ, το τόσο εκεί. Τίποτα από όλα αυτά. Είναι κάτι το οποίο έρχεται.
Είναι κάτι το οποίο θα μάθουμε τι είναι. Είναι τόπος θεοφανίας. Καταλάβατε.
Είναι τόπος μέσα στον οποίο ενεργείται η παρουσία του Θεού δι' αυτού μέσα στον κόσμο. Έξω από τη χάρη δεν μπορεί να είναι. Όπως έγινε στη Δύση όλη η ιστορία με τη Δύση, είναι ο διαχωρισμός φύσης και χάρης.

Και σήμερα προσπαθούν να τά μαζέψουν με τον Lubac, και λοιπά, να πούνε δηλαδή ότι δεν είναι τελείως ξεχωρισμένα αυτά τα δύο, και ότι το ένα φτιαγμένο για το άλλο. Έτσι, προσπαθούν οι καθολικοί. Θα μας φτάσουν οι καθολικοί και θα μας προσπεράσουν.
Αυτό είναι σίγουρο. Γιατί εμείς παρά το ότι έχουμε αυτούς τους θησαυρούς στα χέρια μας, δεν μπορούμε να τους βάλουμε στην καθημερινότητα, τη θεολογική μας. Είναι μόνο κατά εξαίρεση.
Καταλάβατε. Είναι πραγματικά και βέβαια, εδώ αυτό ολόκληρο διαλέγεται με οτιδήποτε υπάρχει πιο προχωρημένο σήμερα και στη φιλοσοφία και στη ψυχολογία να ξέρετε. Έτσι.

Να σας πω ένα παράδειγμα. Το πρόβλημα του ναρκισσισμού. Εγώ σε ένα νέο μου βιβλίο που υπάρχει στα αγγλικά αλλά θα βγει και στα ελληνικά, μιλάω για μεταναρκισσισμό.
Σήμερα έχουμε προχωρήσει τόσο πολύ που ο ναρκισσισμός πλέον δεν είναι αρκετός για να περιγράψουμε το φαινόμενο. Είναι μπανάλ. Είναι μεταναρκισσισμός που σημαίνει από-επένδυση.
Αλλάζουν οι σχέσεις αντικειμένων. Έχουμε και ψυχολόγους εδώ. Το αντικείμενο δεν είναι έξω, είναι μέσα μου πια.

Καταλάβατε. Και αυτό το πράγμα ο Μάξιμος το προέβλεψε. Δεν το προέβλεψε, αλλά όταν μιλάει για την έννοια της φιλαυτίας, ουσιαστικά υπονοεί ότι και μάλιστα λέει, ότι προσέξτε τη φιλαυτία συνδέεται με την ηδονή.
Είναι σαν να σου λέει ότι πρόσεξε να δεις, η ηδονή και η πληρότητα δεν είναι το ίδιο πράγμα. Καταλάβατε. Σήμερα ταυτίζουμε τα δύο.

Θεωρούμε ότι η απόλαυση είναι πληρότητα και χαρά. Έτσι δεν είναι; Ενώ μπορεί να είναι η άσκηση πληρότητα και χαρά για την κατάκτηση αυτού του όλου. Καταλάβατε; Του όλου του εαυτού που μπαίνει μέσα όπως είπα η θέληση. Έτσι, δηλαδή γίνομαι αυτό που είμαι και όταν μπει μέσα η θέληση, μπαίνει ολόκληρη η φύσις μέσα. Δεν είναι μόνο του νου δηλαδή το θέλειν. Μπαίνει και το σώμα, και το ασυνείδητο και όλα αυτά ζητούν την κατά Θεό πληρότητά τους. Καταλάβατε.
[ΙΔΟΥ ΚΑΙΝΑ ΠΟΙΩ ΠΑΝΤΑ]
Είναι τολμηρός ο Μάξιμος και γι' αυτό το λόγο δεν είναι εύκολος, θα μας πάει μακριά άμα τον ακολουθήσουμε. Όμως ταυτόχρονα αυτό μας δείχνει και τη δυναμική που έχει η χριστιανική θεολογία. Αλλιώς μπορεί να γίνει η ψυχολογία από την οποία προέρχομαι και εγώ και φιλοσοφία.
Απλά και μόνο δηλαδή μια διατύπωση διαφόρων γνωμών, έτσι για ξέρω εγώ συμπεριφορά έτσι. Αλλά, λέει ο Μάξιμος ότι ακόμα και αυτό για να γίνει χρειάζεται μετοχή Θεού. Δηλαδή ακόμα και για να μάθεις την καθημερινότητα της συμπεριφοράς αν είναι σωστή, πρέπει όλα τα όντα να συμφωνούν με αυτό.

Πρέπει  να ΕΊΝΑΙ  αγαθό για όλο τον κόσμο αυτό το πράγμα. Καταλάβατε. Δηλαδή δεν αρκεί εγώ να νιώθω όμορφα ή εγώ να πράττω σωστά.

Πρέπει να πράττω σωστά με έναν τρόπο τέτοιο ούτως ώστε να επαληθεύεται η ολόκληρη δημιουργία σε μένα. Καταλάβατε. Κάτι το οποίο το έχασε η νεότερη φιλοσοφία και ο Καντ το ίδιος το έχασε.

Έτσι όταν λέει ο Καντ ότι πρέπει να μάθεις να πράττεις με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε όλοι οι άνθρωποι να μπορούν να το κάνουν κανόνα ζωής, θα μπορούσε να πει ο Χίμλερ ότι αυτό ακριβώς εννοώ και εγώ. Όλοι πρέπει να σκοτώνουν Εβραίους. Έτσι είναι.

Καλά. Έχει δίκιο ο Καντ. Έρχεται ο Μάξιμος και σου λέει Λοιπόν όχι.

Η ηθική είναι μετοχή στον τρόπο υπάρξεως των όντων στη διαδικασία με τα οποία τα όντα είναι και αυτό το ξέρει ο Θεός. Δηλαδή εν Θεώ έχω μετοχή στην αλήθεια των όντων και πράττω ανάλογα. Πράττω ανάλογα, πράττω σωστά, μόνο και μόνο επειδή έχω αυτό το είδος τον ορίζοντα ή προσπαθώ να τον έχω.

Εντάξει. Διαφορετικά αυτό το οποίο συμβαίνει ότι βιάζω τη φύση των όντων μερικεύω τον εαυτό μου και τον κάνω μικρόν έτσι σήμερα ο άνθρωπος ορίζεται εκ των κάτω. Με μεγάλη, με ξεκίνημα τον αγαπημένο μας Φρόιντ έτσι, σωστό ήταν αυτό σε σχέση με έναν άυλο, υπερεξηρμένο ιδεαλισμό της εποχής που έβλεπε το εγώ, τον ανθρώπου ανεξάρτητα από το σώμα και τα συναισθήματα, όπως είχε υπάρξει στο γερμανικό αλλά και στον αγγλικό ιδεαλισμό από τον Ντεκάρτ κιόλας, τον Τζον Λοκ και λοιπά. Το ότι έρχεται κάποιος ξαφνικά και σου λέει ότι η αλήθεια είναι στα συναισθήματα και στο σώμα και στο ασυνείδητο, είναι σωστό, όμως αν περιορίσουμε τον ορισμό του ανθρώπου μόνο σε αυτά τώρα, δεν υπάρχει κανένας πλέον ορίζοντας και οτιδήποτε κάνω αυτή τη στιγμή εγώ, οτιδήποτε λέω, γίνεται γιατί είχα κακές υποθέσεις με σχέση με τον πατέρα μου και τον εξευμενίζω ακόμα και με τα θάνατον και ζητώ την αναγνώρισή του και στο υπερπέραν που είναι, καταλάβατε; μου έλεγε ένας Αμερικανός φίλος το εξής φοβερό: ήμουνα λέει ένας καθηγητής και εργαζόμενος για την αμερικανική εξωτερική πολιτική σε χώρες ως ακόλουθος πρεσβειών όπου προέγειε την αμερικανική εξωτερική πολιτική μου έλεγε λοιπόν ότι έπαθα λέει κάτι φοβερό, δεν αντέχω πια την αμερικανική εξωτερική πολιτική τόσο πολύ που δεν αντέχω τη δουλειά μου, και σκέφτηκα να ανοίξω ένα φασφουτάδικο να φύγω εντελώς αλλά προηγουμένως λέει οι αρχές με ανάγκασαν να πάω στο ψυχαναλυτή. μου λέει λοιπόν ο ψυχαναλυτής δεν εξομάλυνες ποτέ τις σχέσεις σου με τον πατέρα σου για αυτό έχεις πρόβλημα με την εξουσία. που να πάρει ευχή όμως εγώ ξέρω δεν έχουμε με τον πατέρα μου κανένα πρόβλημα. δεν αντέχω απλώς την αμερικανική εξωτερική πολιτική γίνεται να κάνω το φασφουτάδικο να τελειώνουμε; αυτό με ρώτησε. καταλάβατε εδώ είναι το θέμα είναι ακριβώς δηλαδή το που στην πραγματικότητα και τελειώνω έτσι αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα που θέτει ο Μάξιμος, ειδικά στους ψυχολόγους και τους φιλοσόφους, ποια είναι τώρα της επιθυμίας; τι πράγμα, τι θέλεις; Η φοβερή έννοια του φυσικού θελήματος λέει αυτό το πράγμα που σας είπα, ότι τα όρια του θελήματος δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχουν. Η ανάληψη του ανθρώπινου θελήματος από τον Χριστό σημαίνει ότι, για αυτό και βάζει τη λέξη θέλημα, πάμε να χρησιμοποιούμε τη λέξη βούληση, η λέξη βούληση είναι φιλοσοφική έννοια έχει να κάνει με την λογική, με την κρίση στον Αριστοτέλη υπάρχει βούληση. αν πεις στον Αριστοτέλη, θέλω να πετάω με δύο φτερά, θα σου πει, είσαι τρελός. Δεν μπορείς να το θέλεις. Ο Μάξιμος όμως βάζει τη λέξη θέλημα, που είναι ποιητική λέξη, που λέμε εμείς καημός σήμερα. Εγώ το μεταφράζω τη λέξη θέλημα με τη λέξη καημός. θέλω κάτι πάνω πέρα από τη θέληση, πέρα από τη λογική μου. Τι θέλω; Όπως είπα πριν, να περπατήσω πάνω στο νερό και να φτάσω στην άκρη του σύμπαντος και να διασχίσω τη σκοτεινή ύλη και τη σκοτεινή ενέργεια, και ακόμα παραπέρα.[ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΜΑΣ ΤΟ ΔΙΔΑΞΕ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΕΣΕ, ΑΛΛΑ ΡΥΣΑΙ ΗΜΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥ ΠΟΝΗΡΟΥ. ΔΕΝ ΤΟ ΠΡΟΣΕΞΕ Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ]  Και ακόμα παραπέρα το άπειρο του Θεού και εδώ είναι η εικόνα του Θεού στον άνθρωπο λέει ο Μάξιμος, στην απειρία του φυσικού θελήματος και λέει κάτι αινιγματικές κουβέντες, που μπερδεύουν τους φιλοσόφους και τα μικρά μυαλά που είμαστε, και λέει η φύσις ζητάει πάντοτε την πληρότητά της και η πληρότητά της αυτή δεν έχει τέλος.[ΣΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ] Αεικίνητος στάσις στο τέλος. Και ο άνθρωπος είναι άναρχος και ατελεύτητος. Άναρχος. Στη σκέψη του Θεού δεν έχει αρχή. Ατελεύτητος, δεν τελειώνει ποτέ. Ο ορισμός του ανθρώπου είναι η απειρία κατά χάριν απειρία.

Και αυτό στην παθολογική αυτή τη στιγμή κατάσταση του ανθρώπου είναι σαν το θέλημα που δεν προσπαθεί. Και αυτό το πολύ σωστά που το λέτε, μπράβο, έχετε και το μικρόφωνο. Αυτή η παθολογική κατάσταση των ανθρώπων σήμερα είναι μια απειρία που δεν ξέρουμε πού να την πάμε.

Και γι' αυτό μπορεί να οδηγήσει αυτοκαταστροφή. Και οδηγεί και σε αυτοκαταστροφή. Ο Θεός την ποδηγετεί αυτή να είναι για το καλό του κόσμου, των όντων και της δημιουργίας.

Σας είπα. Είναι μεγαλειώδες. Και εδώ είναι το ζήτημα ότι μιλώντας για την αγάπη, και τελειώνω εδώ.

Ναι. Μιλώντας για την αγάπη, ο Μάξιμος μιλάει για την είσοδο αυτού του τρόπου μέσα στη δημιουργία. Γι' αυτό και το πρώτο πράγμα να το πιάσουμε για αυτό που θα σας πει είναι ότι δεν αγαπάτε.

Δεν αγαπάτε. Αυτός που λέει μέσα του βλέπει το παραμικρό μίσος για οποιοδήποτε ον, δεν ξέρει τίποτα για την αγάπη. Η αγάπη είναι η χειρονομία με την οποία ο Θεός παραδίδεται σε αυτό το τρελό όνειρο του ανθρώπου.

Παραδίδεται ο Θεός ο ίδιος έτσι, κατ' ενέργεια στο τρελό αυτό όνειρο του ανθρώπου. Και γι' αυτό και εμείς με την αγάπη παραδινόμαστε ο ένας τον άλλον με την ίδια τρέλα και με την ίδια αποτελεσματικότητα.

Αυτά. Θέλετε να φύγουμε ή θέλετε να πείτε κάτι. Έχουμε 5-10 λεπτά.

Τώρα θα έρθει ο Μητροπολίτης της Θεσσαλονίκης οπότε... Θα φύγουμε όλοι. Ναι, ναι. Ναι.

Την ευχή σας μία ερώτηση. Στον Χριστό έχουμε το θείο θέλημα και το ανθρώπινο θέλημα να ταυτίζουν στην ουσία. Να θέλει ο άνθρωπος ό,τι θέλει ο Θεός.

Σωστά το λέω ή όχι;

Δεν ταυτίζονται. Αλλά συναινούν.

Ο Μάξιμος το λέει συμβαίνουν. Συμβαίνουν. Ωραία.

Βαίνουν μαζί. Ταιριάζουν. Ταιριάζουν.

Όταν λοιπόν στη Γεσθημανή ο Χριστός λέει εν τέλει γεννηθήτω το θέλημά σου αλλά στην αρχή λέει το απελθέτω από εμού το ποτήριο τούτο. Αν γίνεται.
Τι ακριβώς συμβαίνει με τα δύο θέληματα. Νομίζω είναι λυμένο το πρόβλημα. Το απελθέτω από εμού σημαίνει την φυσική... την φυσική απέχθεια απέναντι στο θάνατο.
Είναι ένας δισταγμός της ανθρώπινης φύσης. Είναι το ότι η ανθρώπινη φύση δεν πλάστηκε για να πεθάνει οπωσδήποτε. Δεν θέλει να πεθάνει.
Θέλει κανένας να πεθάνει εδώ μέσα. Κανένας ποτέ. Άρα είναι μία φυσική απέχθεια.
Και το άλλο το μη το εμόν, αλλά το σον γινέσθω, λένε οι πατέρες ότι είναι μιλάει ως άνθρωπος στην στιγμή γενικά. Ο Χριστός είναι ένα πρόσωπο. Είναι ένα ον, Αλλά έχει δύο φύσεις.
Δηλαδή στη Γεσθημανή κάνει τα του Θεού ως άνθρωπος. Και παντού αλλού. Τα του Θεού ως άνθρωπος όμως.
Δεν είναι δύο πρόσωπα. Ναι.
Εμένα με ενδιαφέρει το σκέλος που είπα ότι είναι μία φυσική απέχθεια απέναντι στο θάνατο.
Ακριβώς. Όπως θα έχει οποιοσδήποτε άνθρωπος.
Το φως στο μάτι σας.
Το φως στο μάτι σας. Τι είναι? Φανταστείτε. Αυτή είναι μία πολύ ωραία εικόνα για να καταλάβουμε τις δύο ενέργειες.
Και τη Θεία. Το φως στο μάτι σας είναι παραγωγικό ή παθητικό; Ενεργεί το μάτι μας καθώς βλέπουμε.
Δεν ενεργεί; Τι ενέργεια είναι αυτή; Έτσι φανταστείτε τη Θεία ενέργεια στην ανθρώπινη φύση.
Και αυτό είναι κάτι ατελεύτητο.
Μπορούμε να πούμε ότι η ευγνωμοσύνη είναι το πρώτο σκαλοπάτι της αγάπης.
Ναι, η ευγνωμοσύνη με την έννοια του ότι ένας φιλόσοφος ρωμακαθολικός ο Jean Luc Marion, έχει πιάσει το θέμα αυτό πάρα πολύ καλά.
Σε ένα από τα έλεγα τα οποία δυστυχώς δεν υπάρχουν στα ελληνικά. Αντικαθιστά τη λέξη υποκείμενο με τη λέξη δωρεολήπτης. To Ετάντονέ.
Δωρεολήπτης. Είμαι ο δωρεολήπτης. Δεν είμαι απλά και μόνο ένα ον που διεκδικεί κατά κάποιο τρόπο μια ;; στον χάος των όντων.
Είμαι δοσμένος στον εαυτό μου και αυτή η δωρεά με κατατάσσει ήδη σε μια προοπτική κοινωνία στον δωρεολήπτη ο οποίος μου φανερώνει τον εαυτό του έτσι. Δηλαδή είμαι η φανέρωση του Θεού στον εαυτό μου. Είμαι η φανέρωση του Θεού στον εαυτό μου.
Βέβαια να διαβάσεις. Εκείνοι που από τη θεία πρόνοια στον παρόντα βίο ασκούνται στην ευσέβεια δοκιμάζονται δια των τριών τούτων πειρασμών είτε δια της δωρεάς των αγαθών όπως η υγεία, το κάλος, η ευτεκνία, τα χρήματα, η δόξα και τα όμοια. Είτε δια της προσβολής λυπηρών γεγονότων όπως η στέρηση των τέκνων, των χρημάτων και της δόξας.
Είτε δι όσων προκαλούν οδύνες στο σώμα όπως οι ασθένειες, τα βάσανα και τα εξής. Και προς τους μεν πρώτους λέγει ο Κύριος «Οποίος δεν απαρνείται πάντα τα υπάρχοντά του δε δύναται να είναι μαθητής μου». Αυτή είναι η πρόκληση στο πρώτο.
Προς δεύτερους και τους τρίτους λέγει «Με την υπομονή σας θα κερδίσετε τις ψυχές σας». Αυτή είναι η έννοια της ευγνωμοσύνης. Σε αυτή την έννοια δεν αντιστέκεται η φιλαυτία όμως.
Ένας άλλος ορισμός φιλαυτίας είναι ένα αισθάνομαι ότι δεν έχω λάβει τίποτα ως δώρο. Γι' αυτό βλέπει κανείς τους ανθρώπους όταν αρρωσταίνουν, παθαίνουν κάτι βαρύ γενικά να αντιλαμβάνονται τα δώρα που είχαν λάβει εκ των υστέρων. Όπως είχα πει σε μια άλλη μου δημόσια ομιλία σε μια ομιλία που περί γάμου είχα κάνει, με πλησιάζει στο τέλος κάποιος και μου λέει «Πάτερ μου, μου λέει έλαβα μεγάλη δωρεά εγώ.
Πολύ μεγάλη δωρεά. Η γυναίκα μου ήταν ένας άγγελος. Ένα υπέροχο πλάσμα.
Ήτανε. Εγώ νόμιζα ότι πέθανε. Και του λέω να σε συλυπηθώ.
Όχι μου λέει ζει. Λέω και πώς τα κατάλαβες αυτά; Μου τα έμαθε η επόμενη.
Η φιλαυτία εμποδίζει να δούμε το δώρο. Τη δωρεά. Τη μεγαλοσύνη της δωρεάς.
Και επομένως είμαστε συνεχώς παραπονεμένοι και συνεχώς εγκλωβισμένοι σε ένα αίτημα συνεχώς αναβαλλόμενο και καινούριο. Η λακανική ψυχανάλυση το έχει αναλύσει αυτό πάρα πολύ καλά. Το πως δηλαδή αναβάλλονται τα αιτήματα από αίτημα σε αίτημα χωρίς να βρίσκουν απόκριση.

Τέλος

ΣΑΛΤΑΡΕ ΟΠΩΣ Ο ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

ΜΙΑ ΙΝΔΟΥΙΣΤΙΚΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ