ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ (6)

Συνέχεια από : Σάββατο,21 Μαΐου 2011

Ira Progoff

1. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ

Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

          Η ανάγκη για μια ανθρώπινη "εμπειρία νοήματος" είναι ένα από τα πιο σημαντικά φαινόμενα στον κόσμο της φύσης. Από όσο η παρούσα κατάσταση της επιστήμης μας επιτρέπει να κατανοήσουμε, ο άνθρωπος έχει προέλθει από μία ευρεία διαδικασία βιολογικής εξέλιξης, αλλά τον ελκύει μία φιλοδοξία που φθάνει πέρα από αυτήν. Είναι σαν η φύση του ανθρώπου να απαιτεί από αυτόν να υπερβεί τον εαυτό του, να παλεύει συνεχώς για να ξεπεράσει το εξελικτικό του επίπεδο, και να ζήσει την ζωή του όχι μόνο στα περιορισμένα και άμεσα όρια του, αλλά σε σχέση με την πληρότητα του σύμπαντος. Υπάρχουν σπουδαία επακόλουθα αυτού του γεγονότος, που η επιστήμη πρέπει ακόμα να ερευνήσει.

          Οι αναλυτικοί βιολόγοι έχουν επισημάνει μερικά βασικά δεδομένα σχετικά με αυτό το γεγονός. Ο Ludwig von Bertalanffy έχει δείξει ότι ο ανθρώπινος οργανισμός δεν εκπληρώνει ούτε τις βασικές βιολογικές του λειτουργίες όταν δεν αισθάνεται ένα πλαίσιο νοήματος. (Ludwig von Bertalanffy: "Προβλήματα της ζωής", Νέα Υόρκη, Harper Torchbooks, 1960, και "Σύγχρονες θεωρίες εξέλιξης" , Νέα Υόρκη, Harper Torchbooks, 1962). Οι βασικές διαδικασίες της ζωής διαλύονται όταν δεν τις συνδέει η πίστη σε έναν ευρύτερο σκοπό.

          Με παρόμοιο πνεύμα, ο Edmund Sinnot (Σημ. Ira Progoff:"Η ψυχολογία του βάθους και ο σύγχρονος άνθρωπος", Νέα Υόρκη, Julian Press, 1959. Κεφ.5:"Βιολογία και ψυχολογία του βάθους: Η άποψη του Edmund Sinnot") επέστησε την προσοχή μας στο γεγονός ότι η ανάπτυξη εγγενών νοηματικών προτύπων, που ποικίλουν ανάλογα με το είδος και τις περιβαλλοντικές συνθήκες, είναι μία βασική διαδικασία της ζωής. Όταν αυτά τα πρότυπα διασπώνται, έτσι ώστε δεν γίνεται αισθητός πλέον κάποιος σκοπός της ζωής, ο οργανισμός χάνει τη θέλησή του να ζήσει και η λειτουργία του χειροτερεύει. Το έχουμε δει με άφθονα ιστορικά παραδείγματα στον τρόπο που οι πρωτόγονοι έχασαν τη ζωτική τους ορμή όταν οι ιεροτελεστίες τους εμποδίστηκαν αποτελεσματικά από διάφορες κυβερνήσεις, έτσι ώστε οι πρωτόγονοι αφέθηκαν να συμπεράνουν ότι οι θεοί τους είτε έχουν πεθάνει είτε έχουν χάσει τη δύναμή τους. Το έχουμε δει επίσης στον σύγχρονο κόσμο, όπου η κατάρρευση των παραδοσιακών αντιλήψεων κατέληξε σε κοινωνική σύγχυση και διαταραχές της προσωπικότητας.

          Υπάρχει μια στενή συσχέτιση ανάμεσα στην βιολογία και τον ανθρώπινο πολιτισμό. Όταν το πολιτιστικό περιβάλλον παρέχει ένα σύστημα αξιών και αντιλήψεων που είναι πρόθυμα αποδεκτό από τα μέλη της κοινότητας, υπάρχει ένα ουσιαστικό αίσθημα νοήματος στην ζωή, και τα άτομα σε αυτόν τον πολιτισμό λειτουργούν καλά. Ανεξάρτητα από το πόσο πρωτόγονος μπορεί να είναι ο πολιτισμός, όταν ένα πολιτιστικό πλαίσιο αντιλήψεων είναι αρκετά ισχυρό ώστε να δίνει ένα σκοπό στην ύπαρξη, τα άτομα λειτουργούν καλά μέσα στα όρια του πολιτισμού τους. Ίσως δεν ζουν στο επίπεδο των ευρύτερων διαστάσεων της "αλήθειας", αλλά είναι τουλάχιστον ικανά να λειτουργούν αποτελεσματικά με ένα ελάχιστο ποσοστό κατάπτωσης, σωματικής και συγκινησιακής. Όταν αυτό το κοινωνικό νοηματικό πλαίσιο χάνεται, οι περιπτώσεις σωματικής και πνευματικής ασθένειας μεταξύ των ατόμων αυξάνουν ραγδαία.

           Αυτό είναι στην πραγματικότητα το ιστορικό υπόβαθρο, επάνω στο οποίο αναπτύχθηκε η ψυχολογία του βάθους για πρώτη φορά στην νεώτερη Ευρώπη τον δέκατο ένατο αιώνα. Εκείνη την εποχή τα παραδοσιακά νοηματικά πλαίσια του Δυτικού πολιτισμού είχαν καταρρεύσει, και τα άτομα δεν είχαν πλέον ασφαλείς οδοδείκτες για να τα κατευθύνουν στις βασικές δραστηριότητες της ζωής τους. Στο παλιό πλαίσιο, για παράδειγμα, ο γάμος σου ετοιμαζόταν από άλλους για σένα, ή τουλάχιστον ήξερες σε τι είδους γαμήλια σχέση θα μπεις τελικά. Ήξερες σε γενικές γραμμές τι απαιτούσαν τα ήθη στον σεξουαλικό τομέα, ήξερες πως θα περνούσες την Κυριακή, ήξερες με ένα μεγάλο ποσοστό σιγουριάς τι αποτελούσε την ηθική και "ορθή" συμπεριφορά. Αλλά όταν εκείνα τα παραδοσιακά πρότυπα κατέρρευσαν -και δεν εννοώ με κανένα τρόπο ότι δεν ήταν ιστορικά απαραίτητο να καταρρεύσουν, έτσι ώστε να μπορέσει να αναπτυχθεί μια ευρύτερη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας στην εποχή μας -ακολούθησε μία ρευστή περίοδος σύγχυσης όσον αφορά τις αντιλήψεις για το κοινωνικό και πνευματικό νόημα της ζωής. Το αποτέλεσμα της ήταν μία μεγάλη αύξηση των λειτουργικών ασθενειών στις οποίες είναι ευαίσθητα τα ανθρώπινα όντα, ψυχογενών ασθενειών και σωματικών και πνευματικών.

          Η μεγάλη συμβολή του έργου του Sigmund Freud βρίσκεται στην ιατρική αντίληψη εκ μέρους του των ψυχολογικών επιδράσεων αυτής της πολιτιστικής κατάρρευσης των αξιών τον δέκατο ένατο αιώνα. Αυτός αναγνώρισε και περιέγραψε πως αναπτύσσονται δυσλειτουργίες μέσα στην προσωπικότητα, σωματικές και ψυχοσωματικές. Σαν γιατρός, ο Freud δεν είχε άλλη εκλογή από το να ερμηνεύσει αυτά που έβλεπε από την άποψη της παθολογίας. Αναζητούσε την διάγνωση, και προσέγγιζε το θέμα όπως ένας γιατρός θα προσέγγιζε άλλα ζητήματα σωματικής ιατρικής. Έπαιρνε τα σεξουαλικά προβλήματα που παρατηρούσε λίγο-πολύ στην ονομαστική τους αξία, μη αναγνωρίζοντας τις επιπτώσεις του γεγονότος ότι αυτά τα προβλήματα ήταν υποπροϊόντα μιας πολιτιστικής μεταμόρφωσης. Ερμηνεύοντας την σύγχυση του δέκατου ένατου αιώνα όσον αφορά τα ήθη στον σεξουαλικό τομέα σαν το βασικό του ψυχολογικό γεγονός, ο Freud ανέπτυξε την ιδέα, που σε διευρυμένη μορφή έγινε ο ακρογωνιαίος λίθος της σύγχρονης ψυχολογίας του βάθους, την ιδέα του ασυνείδητου.

          Το πρόβλημα, το οποίο διαμόρφωσε το υπόβαθρο, επάνω στο οποίο αναπτύχθηκε η ψυχανάλυση δημιουργήθηκε από την κατάρρευση ενός νοηματικού πλαισίου στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η ψυχανάλυση όπως την διεξήγαγε ο Freud, ανέλαβε να λύσει το πρόβλημα σε ιατρικό επίπεδο. Η εμπειρία μας, εντούτοις, με την ψυχανάλυση τα τελευταία πενήντα χρόνια, έχει δείξει όλο και πιο καθαρά ότι δεν μπορεί κανείς να φθάσει μία εμπειρία νοήματος ακολουθώντας μία προσέγγιση διαγνωστικής ανάλυσης. Αυτό που απαιτείται είναι μία μέθοδος άντλησης, ή προώθησης, της ψυχολογικής εμπειρίας. Στην καινούργια προσέγγιση που τώρα εμφανίζεται, η ψυχολογία του βάθους γίνεται μία γνώση, που λειτουργεί προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης της προσωπικότητας σαν συνόλου. Ο πρωταρχικός της στόχος δεν μπορεί πια να διατυπώνεται με επάρκεια με τους όρους της ιατρικής θεραπείας, επειδή κατευθύνεται όχι προς την ανάλυση της παθολογίας, αλλά προς την  αν α γ ω γ ή  ευρύτερων νοηματικών περιεχομένων στην ύπαρξη του ατόμου. Αυτό καθορίζει τον τρόπο προσέγγισης των προβλημάτων από την ψυχολογία του βάθους. Έχει ιδιαίτερη σημασία, όμως, το ότι, αν και η ιατρική θεραπεία  δεν είναι ο πρωταρχικός της στόχος, ανακαλύπτουμε ότι η ψυχολογική εργασία που κατευθύνεται προς την ανάλυση της πληρότητας της προσωπικότητας στο άτομο, έχει ένα ιδιαίτερα απελευθερωτικό και ζωογονητικό αποτέλεσμα.    

 Συνεχίζεται

Αμέθυστος