Puer aeternus-Τρίτο μέρος (47)

Συνέχεια από:Σάββατο, 25 Ιουλίου 2015

 Puer aeternus
«Το βασίλειο άνευ χώρου»  (Bruno Goetz)

 Mέρος Τρίτο
6 Τα αγόρια ε

Και ενώ ο Μελχιόρ αποτραβιέται στο σκοτάδι του δωματίου του, λαμβάνει χώρα μια πρώτη ενασχόληση με την θηλυκή αρχή. Κλεισμένος μέσα στο δωμάτιο, διωγμένος από το σχολείο και σοκαρισμένος από τον θάνατο τού Otto, στρέφεται στην Henriette Karlsen, η οποία αργότερα πεθαίνει από φυματίωση.  Διαπληκτίζεται μαζί της γιατί δεν θέλει να τον ακολουθήσει στον θάνατο-στο τέλος όμως πεθαίνει αυτή. Προκαταλαμβάνοντας το μυθιστόρημα, σημειώνουμε πως ο ήρωας δεν ενώθηκε ποτέ με τρόπο πραγματικό με μια γυναίκα. Ο γάμος είναι ένα τίποτα: αντί να υπάρχει μια σχέση, και από τις δυο πλευρές υπάρχει μόνο μίσος και απογοήτευση, μια πλήρης αποτυχία δηλαδή. Έχει το ίδιο πρόβλημα όπως και ο μικρός πρίγκηπας, καθώς η επαφή του με την άνιμα δεν λειτουργεί. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση έχουμε μια άλλη ποικιλία του προβλήματος. Ας θυμηθούμε πως ο μικρός πρίγκηπας τσακώνεται με την τριανταφυλλιά και την εγκαταλείπει στον πλανήτη του. Η μορφή τής άνιμα δεν περιγράφεται ως αριστοκρατική και χωρίς ζωτικότητα, αλλά ως παιδιάστικη, αλαζονική και δύσκολη. Η νεαρή γυναίκα στο παρόν μυθιστόρημα είναι αντιθέτως ο αριστοκρατικός «σπασμένος κρίνος», ένας πολύ ελκυστικός τύπος άνιμα. Πως ερμηνεύεται ψυχολογικά αυτό το δεδομένο; Ο πρώτος έρωτας ενός άνδρα είναι πάντα μεγάλης σημασίας, γιατί το κορίτσι είναι περισσότερο άνιμα παρά πραγματικό. Οι σχέσεις αυτές συνήθως δεν καταλήγουν σε γάμο. Στην ιστορία μας, ο θαυμασμός για την άνιμα συνδέεται με την εικόνα τής μητέρας. Η μητέρα ήταν μια λυπημένη γυναίκα που υπέφερε, που διάβαζε την Βίβλο- και όπως φαίνεται η Henriette ήταν μια επανάληψη αυτής της εικόνας τής μητέρας.  Οι άνδρες έχουν μερικές φορές διάφορες μορφές τής άνιμα: μία όπως αυτή εδώ, η οποία όμως συμπληρώνεται από μια άλλη. Αν όμως αυτός είναι κυρίαρχος τύπος της άνιμα, τότε μπορούμε να συμπεράνουμε, πως η αισθηματική του πλευρά, ο έρωτάς του, είναι ασθενική. Ο ίδιος δεν είναι απαραίτητα αδύναμος, καθώς ο Heinrich Wunderlich είναι ένας ζωντανός τύπος, ο οποίος γίνεται κυνικός ρεαλιστής. Αυτό ίσως να σημαίνει, πως το εγώ έχει πάντα την δυνατότητα να γίνει εντελώς ρεαλιστικό. Τι θα περιμένατε να δείτε αν συναντούσατε ένα νέο 18 με20 χρονών, με μια τέτοια άνιμα; Τι εμφάνιση θα είχε αν τον συναντούσατε στα 50; Εγώ υποστηρίζω πως έχει κάθε δυνατότητα είτε να γίνει ομοφυλόφιλος είτε να παραμείνει εργένης. Αυτές είναι μόνες του δυνατότητες, καθώς η σχέση του προς την θηλυκή πλευρά και το αίσθημα- ο έρως και η ικανότητα για σχέση-είναι αδύναμα και πιθανόν θα πεθάνουν, δηλαδή θα εξαφανιστούν.

Σε παρόμοιες περιπτώσεις που συνάντησα, οι περισσότεροι ήταν αποφασισμένοι εργένηδες και λιγότεροι ομοφυλόφιλοι. Γνώρισα ένα άνδρα, ο οποίος αρραβωνιάστηκε τρεις φορές με κορίτσια που πέθαιναν μετά από λίγο, χωρίς να διαπιστώσει πως αυτό έχει κάτι να κάνει με αυτόν. Την Τρίτη φορά σκέφτηκε πως η μοίρα τον κυνηγάει και παραιτήθηκε από την προσπάθεια να παντρευτεί. Τον γνώρισα ως γερο εργένη-ήταν ένας πολύ συμπαθητικός άνδρας. Δεν συνειδητοποίησε ποτέ, πως ήταν η δομή της άνιμα του, αυτή που τον ωθούσε, σχεδόν ενστικτωδώς, να διαλέγει τέτοιες γυναίκες! Κάθε φορά αρραβωνιαζόταν κανονικά, και ήθελε να παντρευτεί. Η πρώτη γυναίκα πέθανε από φυματίωση, η δεύτερη σε ατύχημα, και για την Τρίτη δεν θυμόταν πως. Στον γέρο αυτόν άνδρα, έκανε μεγάλη εντύπωση η τεράστια ευαισθησία του, την οποία προσπαθούσε να κρύψει με περίεργη συμπεριφορά. Κυκλοφορούσε πάντα με βρώμικα ρούχα, καλυμμένα με ταμπάκο. Ζούσε σε ένα διαμέρισμα που έμοιαζε περισσότερο με σπηλιά στολισμένη με ωραία πράγματα, όλα όμως ήταν καλυμμένα με στάχτη και τσιγάρα. Ήταν ένας απίστευτος εστέτ. Είχε μια πανέμορφη συλλογή έργων τέχνης, και είχε αίσθηση και κατανόηση για την τέχνη, και γνώριζε περί τέχνης περισσότερα από πολλούς. Ήταν ένας τύπος πνευματικού, πολύ καλλιεργημένου, ιδιόρρυθμου εργένη. Μπορούσε να δεί κανείς ξεκάθαρα πως η άνιμα του ήταν τόσο ευαίσθητη, ώστε δεν μπορούσε να πλησιάσει γυναίκα και να γίνει φίλος της, αλλά ούτε και άνδρες φίλους είχε. Ο μόνος τρόπος για να επιβιώσει ήταν να μείνει μακριά από την στενή επαφή με άλλους ανθρώπους. Επίσης είχε μεγάλη αίσθηση του χιούμορ. Για να διατηρήσει το κέλυφος του, έκανε αστεία για την ευαισθησία του, καλύπτοντας την με ειρωνικά σχόλια. Όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά για ένα άνδρα που έχει προτίμηση για κορίτσια που πρόκειται να πεθάνουν. Η άλλη δυνατότητα είναι η σχέση προς το ίδιο φύλο, γιατί με τον τρόπο αυτό μπορεί να διατηρήσει μια κάποια απόσταση και ευαισθησία, και να αποφύγει τις εμπλοκές του πάθους αλλά και τον γάμο με τις δυσάρεστες πραγματικότητές του πού πληγώνουν. Η ομοιότητα με τον μικρό πρίγκηπα έγκειται στο ότι το πρόβλημα του Puer aeternus συνδέεται με το πρόβλημα της ασθενούς άνιμα και μιας ασθενούς αισθηματικής πλευράς. Με τον τρόπο αυτό, η σχέση προς το άλλο φύλο καταντά πρόβλημα.

Και μετά υπάρχει και ένα περίεργο παράδοξο: η Henriette, η μοναδική άνιμα που συνάντησε πριν την γυναίκα του, θέλει να τον αποτρέψει από το να ακολουθήσει την ρομαντική χροιά του επέκεινα, και τότε πεθαίνει η ίδια. Κατά κάποιο τρόπο κάνει το σωστό, και προσπαθεί να τον φέρει πίσω σε αυτή την πλευρά και να τον κρατήσει στη ζωή. Όταν αυτή διαμαρτύρεται, η προβολή της άνιμα πέφτει από πάνω της. Αν συμφωνούσε μαζί του και συμμετείχε στα ρομαντικά σχέδια του, θα συνέχιζε να παίζει τον ρόλο της άνιμα. Προσπαθώντας να τον αποτρέψει από τα σχέδια του, αρνήθηκε να αναλάβει τον ρόλο της άνιμα. Ο λόγος που έδρασε έτσι δεν παρατίθεται στην ιστορία. Η προβολή όμως πέφτει, γιατί θα έπρεπε να συμμετάσχει στην τάση προς τον θάνατο,  για να διατηρήσει την προβολή. Από την άλλη, ο Μελχιόρ την είχε διαλέξει γιατί επρόκειτο να πεθάνει, κάτι που το κορίτσι δεν γνώριζε, και δεν ήταν συνειδητά ενθουσιασμένη με τον θάνατο.

Εδώ επιδεικνύεται μια χαρακτηριστική αδυναμία, ιδιαιτέρως των νέων ανθρώπων. Ο Μελχιόρ ανήκει στην κατηγορία τών ανθρώπων, οι οποίοι δεν συνεχίζουν μια σχέση όταν αποσυρθεί η προβολή-που είναι και ένα άλλο σημάδι της αδυναμίας του έρωτος. Υπάρχουν όμως και άνδρες, οι οποίοι όταν διαπιστώσουν πως το άλλο πρόσωπο δεν είναι αυτό που υπέθεσαν, κινούμενοι από φυσική περιέργεια, προσπαθούν να μάθουν περισσότερα. Βρίσκουν περίεργο το γεγονός πως ελκύστηκαν από μια γυναίκα και η έλξη αυτή σταμάτησε, μόλις διαπίστωσαν πως η γυναίκα είναι διαφορετική απ’ ότι νόμισαν, και προσπαθούν να διαπιστώσουν τι έγινε και γιατί δεν έλκονται πια. Με τον τρόπο αυτό υπάρχει η δυνατότητα να δει κανείς την προβολή. Οι άνθρωποι όμως που διακόπτουν την σχέση όταν απογοητεύονται, παραμένουν για πάντα με την προβολή. Όταν απογοητεύεται κάποιος, τότε είναι η στιγμή να διατηρηθεί η σχέση, για κάποιο χρονικό διάστημα τουλάχιστον, ώστε να δει τι συνέβη. Με τον τρόπο αυτό, ο Jung ανακάλυψε στον εαυτό του την άνιμα. Αφού είχε επανειλημμένως απογοητευθεί από μια γυναίκα, διερωτήθηκε γιατί περίμενε κάτι άλλο-τι τον οδήγησε ώστε να περιμένει κάτι άλλο; Θέτοντας τέτοιες ερωτήσεις, και αναγνωρίζοντας μια συγκεκριμένη προσμονή, η οποία δεν ταίριαζε στην εξωτερική γυναίκα, ανακάλυψε την εσωτερική εικόνα της άνιμα. Γι’ αυτό είναι πάντα βοηθητικό, όταν απογοητεύεστε από μια σχέση (όχι μόνο μια με το άλλο φύλο), να κάνετε την ερώτηση: γιατί δεν το είδα προηγουμένως; Τι περίμενα; Γιατί είχα μια άλλη εικόνα για το πρόσωπο; Από που προέρχεται το λάθος; Γιατί το λάθος είναι κάτι πραγματικό. Αν σκέφτεται κανείς με τον τρόπο αυτό, αυτό δείχνει πως θέλει να διατηρήσει την  ανθρώπινη σχέση και να αποσύρει την ψευδαίσθηση. Αν κάποιος διατηρεί την ανθρώπινη σχέση και θέλει να την οδηγήσει σε ένα άλλο επίπεδο, τότε η ψευδαίσθηση πρέπει να διερευνηθεί ως κάτι ενδιαφέρον. Άνθρωποι όμως με αδύναμο αίσθημα, τείνουν να διαλύσουν την σχέση, μόλις ο άλλος τους απογοητεύσει. Απλώς φεύγουν, γιατί η σχέση δεν έχει πια ενδιαφέρον, και δεν ρωτούν, γιατί είχαν μια εσφαλμένη προσμονή και τώρα πληγώθηκαν.

Συνεχίζεται