Emma Yung : Η ANIMA ΣΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΗ ΥΠΑΡΞΗ
πηγή εικόνας: Ένα πείραμα σέ βάθοςΚάνοντας μιαν ανασκόπηση των όσων ειπώθηκαν γι’ αυτά τα στοιχειακά πλάσματα, βλέπουμε ότι γενικά έχουν τις ίδιες ιδιότητες και συμπεριφέρονται με παρόμοιους τρόπους. Επί πλέον, αυτές οι ιδιότητες και οι επιδράσεις που προκαλούν μπορούν πολύ καλά να παρομοιασθούν με αυτές της anima. Κ α ι τ ο π λ ά σ μ α τ η ς φ ύ σ η ς κ α ι η a n i m a α ν τ ι π ρ ο σ ω π ε ύ ο υ ν τ η ν α ρ χ ή τ ο υ έ ρ ω τ α, τ ο π ρ ώ τ ο μ ε τ α δ ί δ ο ν τ α ς κ ρ υ μ μ έ ν η γ ν ώ σ η, α κ ρ ι β ώ ς ό π ω ς η δ ε ύ τ ε ρ η μ ε τ α δ ί δ ε ι π λ η ρ ο φ ο ρ ί ε ς σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ α π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α τ ο υ α σ υ ν ε ι δ ή τ ο υ. Και οι δύο μορφές ασκούν σαγηνευτική επίδραση, και συχνά κατέχουν μια δύναμη τόσο ακατανίκητη, ώστε να προκαλή καταστρεπτικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα όταν μερικές προϋποθέσεις που επιδρούν στη σχέση ανάμεσα στο ανθρώπινο και στο στοιχειακό ον, ή ανάμεσα στο συνειδητό εγώ και την anima, μένουν ανεκπλήρωτες. Αυτή η αποτυχία είναι η αιτία που πολλοί θρύλοι τελειώνουν με τρόπο όχι ικανοποιητικό, δηλαδή με το σπάσιμο της σχέσης ή την αδυναμία δημιουργίας της. Από αυτό μπορούμε να δούμε ότι ένας τέτοιος δεσμός είναι ένα λεπτό ζήτημα, όπως είναι επίσης και η σχέση με την anima. Πραγματικά, ξέρουμε από πείρα ότι η anima προβάλλει ορισμένες απαιτήσεις από έναν άνδρα. Είναι ένας ψυχικός παράγοντας που επιμένει να λαμβάνεται υπ’ όψη, και όχι να παραμελήται, όπως είναι η τάση που επικρατεί γενικά, εφ’ όσον ένας άνδρας φυσικά αρέσκεται να ταυτίζη τον εαυτό του με το αρσενικό του στοιχείο.
Εντούτοις, το ζήτημα δεν είναι είτε να υποτάξη τον ανδρισμό του εντελώς στην υπηρεσία της Δέσποινας-Anima ή να τον χάση τελείως, αλλά μόνο να παραχωρήση έναν ορισμένο χώρο στο θηλυκό στοιχείο, που είναι επίσης ένα μέρος της ύπαρξής του. Αυτό το κάνει αναγνωρίζοντας και συνειδητοποιώντας τον έρωτα, την αρχή της σχέσης, που σημαίνει ότι όχι μόνο αποκτά συνείδηση του συναισθήματός του, αλλά επίσης ότι κάνει χρήση του, επειδή για να δημιουργηθή, και ιδιαίτερα για να διατηρηθή μια σχέση, ένας πολύτιμος κριτής, όπως είναι το συναίσθημα, είναι κάτι που δεν μπορούμε να το παραγνωρίσουμε. Ένας άνδρας από τη φύση του τείνει να σχετίζεται με αντικείμενα, με τη δουλειά του, ή με κάποιο άλλο πεδίο ενδιαφέροντος. Αλλά για τη γυναίκα αυτό που έχει σημασία είναι η προσωπική σχέση, και αυτό ισχύει επίσης και για την anima. Η τάση της είναι να εμπλέξη τον άνδρα σε τέτοιες σχέσεις – αλλά επίσης μπορεί να τον υπηρετήση δίνοντάς τους μορφή – δηλαδή, μπορεί να ενεργήση έτσι αφού το θηλυκό στοιχείο έχει ενσωματωθή στη συνείδηση. Όσο αυτό το στοιχείο δρα αυτόνομα, παραβλάπτει τις σχέσεις ή τις κάνει αδύνατες.
Οι έρευνες και οι ανακαλύψεις της ψυχολογίας του βάθους έχουν δείξει ότι για τους σύγχρονους ανθρώπους ή τουλάχιστον για πολλούς απ’ αυτούς ένας συμβιβασμός με το ασυνείδητο είναι κάτι ουσιαστικό. Για έναν άνδρα η σχέση με την anima έχει ιδιαίτερη σημασία˙ για μια γυναίκα, αυτή με τον animus. Αυτοί οι παράγοντες, χτίζοντας ένα είδος γέφυρας, πραγματοποιούν γενικά τη σύνδεση με το ασυνείδητο. Η anima κατά κανόνα προβάλλεται πρώτα πάνω σε μιαν αληθινή γυναίκα˙ αυτό μπορεί να οδηγήση τον άνδρα στο να έρθη σε μια σχέση μαζί της, που αλλοιώς θα την έβρισκε αδύνατη˙ από την άλλη μεριά, αυτό μπορεί να καταλήξη στην υπερβολική του εξάρτηση από αυτήν, με τα μοιραία αποτελέσματα που περιγράφτηκαν πιο πάνω.
Όσο υπάρχει μια τέτοια προβολή, είναι φυσικά δύσκολο για τον άνδρα να βρη κάποια σχέση με την εσωτερική anima, με τη δική του θηλυκότητα. Εντούτοις μορφές γυναικών που δεν μπορούν να ταυτισθούν με πραγματικά πρόσωπα, συχνά εμφανίζονται στα όνειρα. Εμφανίζονται συνήθως σαν «η ξένη», «η άγνωστη» ή «η γυναίκα με το πέπλο», ή, όπως στους θρύλους, παίρνουν τη μορφή όχι εξ ολοκλήρου ανθρώπινων πλασμάτων. Όνειρα αυτού του είδους συνήθως προκαλούν ισχυρή εντύπωση, και χρωματίζονται από το συναίσθημα˙ είναι εύκολο να πιστέψουμε ότι αφορούν ένα εσωτερικό ψυχικό μέγεθος, με το οποίο πρέπει να εγκαθιδρυθή μια σχέση.
Στη λογοτεχνία υπάρχει μια αντίθεση ανάμεσα στον μεγάλο αριθμό μορφών σαν αυτές, με όλες τις επακόλουθες καταστάσεις και επιδράσεις, και τη σπανιότητα των περιπτώσεων, στις οποίες οι σχέσεις ανάμεσα σε άνδρες και σε τέτοια στοιχειακά πλάσματα έφθαναν σε ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Αυτό μπορεί να προέλθη από έλλειψη αρκετής συνειδητότητας μέσα στο ανθρώπινο όν. Είναι ουσιώδες στην εγκαθίδυση μιας σχέσης με το ασυνείδητο, το εγώ να είναι ισχυρό και αρκετά σαφώς καθορισμένο ώστε να αντισταθή στον κίνδυνο, που είναι πάντοτε παρών όταν έχουμε να κάνουμε με το ασυνείδητο, να καταβροχθισθή και να εξαφανισθή το εγώ από αυτό.⁸⁰ Ένα σαφώς καθορισμένο εγώ χρειάζεται επίσης για να διατηρήση τη μονιμότητα μιας σχέσης, επειδή, παρ’ όλο που οι ασυνείδητες μορφές θα ήθελαν να γίνουν δεκτές από τους ανθρώπους, δηλαδή να γίνουν αποδεκτές μέσα στη συνείδηση, είναι από τη φύση τους φευγαλέες, και εξαφανίζονται εύκολα πάλι. ( Όπως λέει η Urvasi: «Έφυγα σαν το πρώτο χάραμα… Είμαι σαν τον άνεμο δύσκολη να με πιάσης»).
Όμως η λύση αυτού του προβλήματος φαίνεται πως είναι ένα έργο ιδιαίτερα επείγον σήμερα, όπως μπορούν να βεβαιώσουν ψυχοθεραπευτές και ψυχολόγοι, και με τη μέθοδο που είναι γνωστή σαν ενεργητική φαντασία, ο Γιούνγκ υπέδειξε έναν τρόπο προσέγγισης σ’ αυτό.⁸¹ Η αντιπαράθεση και ο συμβιβασμός της εγωϊκής προσωπικότητας με αυτές τις μορφές του ασυνειδήτου, χρησιμεύουν από τη μια μεριά για να τις διαφοροποιήσουν από το εγώ, από την άλλη για να τις συσχετίσουν με αυτό, και έτσι επηρεάζονται και οι δύο πλευρές.
Ένα καλό και πολύ γοητευτικό παράδειγμα αυτού του θέματος βρίσκεται στη «Libussa», μιαν αρχικά τσέχικη ιστορία, που εκδόθηκε πρόσφατα από τον «Musaeus.⁸² Σε συντομία η ιστορία έχει ως εξής:
Μια νύμφη ενός δένδρου, βλέποντας την βελανιδιά της να κινδυνεύη, βρίσκει προστασία στο πρόσωπο ενός νέου και ευγενικού άρχοντα με το όνομα Krokus. Για τις υπηρεσίες του, του προτείνει να τον ανταμείψη με την εκπλήρωση μιας ευχής για φήμη και δόξα ίσως, ή για πλούτη, ή για ευτυχία στην αγάπη. Αλλά αυτός δεν διαλέγει τίποτε απ’ αυτά, εκφράζει όμως την επιθυμία «να αναπαυθή στη σκιά της βελανιδιάς από την κουραστική πορεία του πολέμου», και εκεί, από το στόμα της νύμφης να μάθη «μαθήματα σοφίας για να αποκρυπτογραφή τα μυστικά του μέλλοντος». Αυτή η ευχή γίνεται πραγματικότητα, και κάθε βράδυ στο μισοσκόταδο αυτή έρχεται σ’ αυτόν, και τριγυρίζουν μαζί στις γεμάτες καλαμιές όχθες μιας λίμνης. «Αυτή οδήγησε τον προσεκτικό μαθητή της», μας λέει ο μύθος, «μέσα στα μυστικά της Φύσης, του δίδαξε την προέλευση και την ουσία των πραγμάτων, τις φυσικές και τις μαγικές ιδιότητές τους, και έτσι μεταμόρφωσε τον αγροίκο πολεμιστή σε έναν στοχαστή, και έναν άνθρωπο με σοφία που αγκάλιασε όλον τον κόσμο. Σ τ ο ν
β α θ μ ό π ο υ η ε υ α ι σ θ η σ ί α κ α ι τ ο σ υ ν α ί σ θ η μ α τ ο υ ν έ ο υ
ά ν δ ρ α ε ξ ε υ γ ε ν ί σ θ η κ α ν α π ό τ η σ χ έ σ η τ ο υ μ ε α υ τ ήν τ η
ν ε ρ ά ι δ α, η ε ύ θ ρ α υ σ τ η, σ κ ι ώ δ η ς μ ο ρ φ ή τ η ς φ α ι ν ό τ α ν ν α
κ ε ρ δ ί ζ η π ρ ό σ θ ε τ η σ τ ε ρ ε ό τ η τ α κ α ι ο υ σ ί α. Το στήθος της γέμιζε ζεστασιά και ζωή, τα καστανά της μάτια έλαμπαν σαν τη φωτιά, και, μαζί με αυτήν την πλευρά της γυναίκας, φαινόταν επίσης να αποκτά τα αισθήματα μιας δροσερής, παρθενικής φύσης».
Εδώ έχουμε μιαν εξαιρετικά επιτυχημένη περιγραφή των επιδράσεων και αντεπιδράσεων που ξεπηδούν από μια σχέση με τη μορφή της anima. Αυτή γίνεται πιο πραγματική και πιο ζωντανή, ενώ το συναίσθημα του άνδρα υφίσταται μια διαφοροποίηση, και αυτός διδάσκεται, επίσης, πώς να γίνη «ένας στοχαστής και ένας άνδρας με σοφία που αγκαλιάζει όλον τον κόσμο», αποκτώντας μ’ αυτόν τον τρόπο τη δόξα. Η ιστορία καταλήγει σε ένα φυσικό συμπέρασμα˙⁸³αφού έζησαν μαζί για πολύν καιρό, η νύμφη μια μέρα αποχαιρετά τον άνδρα της, προβλέποντας ότι το τέλος της βελανιδιάς της δεν μπορεί να αποτραπή. Έπειτα το δένδρο χτυπιέται από έναν κεραυνό, και αυτή, που η ζωή της έχει παραμείνει δεμένη με αυτό, παρά την ανθρώπινη ιδιότητά της, χάνεται για πάντα.
Μια σημαντική και, πιστεύω , μοναδική σχέση με την anima ανακαλύφθηκε από τον William Sharp⁸⁴, τον Άγγλο συγγραφέα που έχω ήδη αναφέρει. Σύμφωνα με επιθυμία του έμπορου πατέρα του σπούδασε πρώτα νομική, αλλά φάνηκε πως αυτό δεν του ταίριαζε. Έπειτα πέρασε τρία χρόνια, εξίσου ανεπιτυχή, σε έναν τραπεζικό οίκο του Λονδίνου. Αφού παραιτήθηκε από αυτήν τη θέση στράφηκε στην τέχνη και τη λογοτεχνική κριτική, και επίσης δημοσίευσε μερικά ποιήματα. Αυτές οι ασχολίες τον έφεραν σε επαφή με τους λογοτεχνικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους του Λονδίνου, και έγινε στενός φίλος με τον Dante Gabriel Rosetti. Στη βιογραφία από την οποίαν παίρνουμε αυτό το υλικό – γραμμένη από τη γυναίκα του, που ήταν επίσης εξαδέλφη του – λέγεται ότι του προσφέρθηκαν επανειλημμένα πανεπιστημιακές διδασκαλικές θέσεις, που δεν μπορούσε να τις δεχθή εξ αιτίας της υγείας του. Εκτός από τη διανοητική και την κριτική πλευρά, είχε επίσης μιαν έντονη ζωή από όνειρα και φαντασιώσεις, που τα ονόμαζε «η πράσινη ζωή», επειδή συνδέονταν τόσο στενά με τη φύση, για την οποίαν έτρεφε μεγάλη αγάπη. Αυτή η πλευρά του χαρακτήρα του βρήκε την πλήρωσή της κατά τη διάρκεια των ετήσιων ταξιδιών του στη θάλασσα, και κυρίως στη Σκωτία. Στην παιδική του ηλικία μια Σκωτσέζα παραμάνα τον είχε εξοικειώσει με τους Γαλατικούς θρύλους, και η Σκωτία ήταν γι’ αυτόν ένας οίκος της ψυχής. Κατά τη διάρκεια μιας παραμονής του εκεί άρχισε να γράφη ένα Κελτικό μυθιστόρημα με τον τίτλο Pharais, και συνειδητοποίησε, καθώς έγραφε, την κυριαρχία του θηλυκού στοιχείου σ’ αυτό και το πόσο το βιβλίο ώφειλε την αρχή του στην υποκειμενική θηλυκή πλευρά της φύσης του. Συνεπώς αποφάσισε να το δημοσιεύση με το όνομα Fiona Macleod, που του ήρθε «έτοιμο» στο μυαλό˙ στη συνέχεια έγραψε μια σειρά άλλων βιβλίων με αυτό το ψευδώνυμο, που αποδίδουν ζωηρά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της Σκωτίας και των κατοίκων της. Εξ αιτίας της αφύπνισης ενός νέου ενδιαφέροντος για τα Κελτικά πράγματα μέσα σε μια ομάδα συγγραφέων αυτής της περιόδου, αυτά τα βιβλία είχαν μεγάλη απήχηση. Σύμφωνα με τον William Butler Yeats, ανάμεσα στις νέες φωνές καμμιά δεν ξεχώρισε περισσότερο από τη μυστηριώδη και ιδιαίτερα σημαντική φωνή που αποκαλύπτει τον εαυτό της στις ιστορίες της Fiona Macleod, που φαινόταν να μεταμορφώνεται ή ίδια στις φωνές αυτών των απλών ανθρώπων και των στοιχειακών πλασμάτων – όχι μόνο με την παρατήρησή τους, αλλά με τη φυσική ταύτιση μαζί τους. Η τέχνη αυτών των ιστοριών, λέει ο Yeats, ήταν εκείνου του είδους που βασίζεται στην αποκάλυψη˙ είχε σχέση με τα αόρατα, άπιαστα πράγματα. Όταν ρωτήθηκε γιατί έγραφε με ένα γυναικείο όνομα, ο Sharp απάντησε: «Μπορώ να γράφω μέσα από την καρδιά μου με έναν τρόπο που δεν θα το μπορούσα σαν William Sharp… Αυτή η αίσθηση της ενότητας με τη φύση που σε απορροφά, αυτή η κ ο σ μ ι κ ή έ κ σ τ α σ η και ο ενθουσιασμός, αυτό το ταξίδι στα ακραία σύνορα του κοινού κόσμου, όλα αυτά είναι τόσο διεγερμένα από το ρομαντικό στοιχείο της ζωής, ώστε δεν μπορούσα να εκφραστώ με τον εξωτερικό μου εαυτό…»⁸⁵ Κράτησε μυστική την ταύτισή του με την Fiona Macleod, και για πολύν καιρό ούτε οι φίλοι του δεν την ήξεραν˙ ο William Sharp είχε τη δική του αλληλογραφία, και η Fiona Macleod διατηρούσε μια ξεχωριστή με τους αναγνώστες της. Στη γυναίκα του έγραφε: «Όλο και πιο απόλυτα, κατά μιαν έννοια, ο W.S. και η F.M. γίνονται δύο πρόσωπα, συχνά παντρεμένα νοητά και μιας φύσης, αλλά και συχνά απόλυτα ξεχωρισμένα˙»⁸⁶ και υπέγραφε αυτό το γράμμα σαν «Wilfion» (σύντμηση των William και Fiona). Μερικές φορές, επίσης, στα γενέθλιά του αντάλλασσε γράμματα με τη Fiona, στα οποία αυτός της εξέφραζε την ευγνωμοσύνη του και αυτή του έδινε συμβουλές.
Εδώ έχουμε μια περίπτωση όπου η εσωτερική anima αποκτάει έναν σπάνιο βαθμό πραγματικότητας. Ίσως αυτό οφειλόταν σε μιαν ιδιαίτερη προδιάθεση εκ μέρους του William Sharp˙ κατ’ αρχήν, πάντως, συμπίπτει με αυτό που εννοούμε όταν μιλάμε για σχέση με την anima ή για αφομοίωσή της – που, σε έναν ορισμένο βαθμό, είναι σίγουρα δυνατή σε όλους τους άνδρες.
Γιατί η αφομοίωση της anima, του θηλυκού στοιχείου, μέσα στη συνειδητή προσωπικότητα ενός άνδρα, είναι μέρος της διαδικασίας της εξατομίκευσης. Σχετικά με αυτό, πάντως, ένα σημείο ιδιαίτερης σημασίας πρέπει να ληφθή υπ’ όψη, επειδή το θηλυκό στοιχείο που πρέπει να γίνη ένα οργανικό στοιχείο της προσωπικότητας είναι μόνο ένα κομμάτι της anima, δηλαδή η προσωπική όψη της. Η anima αντιπροσωπεύει επίσης το αρχέτυπο της γυναικείας φύσης που είναι υ π ε ρ π ρ ο σ ω π ι κ ή, και επομένως δεν μπορεί να αφομοιωθή.
Πίσω από τα στοιχειακά πλάσματα της μελέτης μας βρίσκονται, όπως είδαμε, οι θεϊκές μορφές της Κυβέλης και της Αφροδίτης – σε τελευταία ανάλυση, της θεάς-Φύσης. Αυτό το αρχετυπικό υπόβαθρο εξηγεί την ακαταμάχητη δύναμη που μπορεί να προέλθη από μιαν τέτοια μορφή της anima˙ γιατί αν κανείς αντιμετωπίζη σ’ αυτήν τη Φύση την ίδια, τότε είναι κατανοητό το ότι ένας άνδρας μπορεί να καταβληθή και να πέση κάτω από τη δύναμή της. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα όταν δεν έχει γίνει διαφοροποίηση ανάμεσα στις αρχετυπικές και τις προσωπικές μορφές της anima.Πραγματικά, η σύγχυση αυτών των δύο όψεων είναι που δίνει στην anima την ανώτερη δύναμή της, και γι’ αυτό είναι υψίστης σημασίας η διάκριση ανάμεσα σ’ αυτό που ανήκει στο προσωπικό και σ’ αυτό που ανήκει στο υπερπροσωπικό. Αυτός ο διαχωρισμός παρουσιάζεται μερικές φορές στα όνειρα και στις φαντασιώσεις με τον θάνατο της υπερπροσωπικής μορφής της anima. Έχω υπ’ όψη μου μια φαντασίωση, στην οποίαν αυτή υψώνεται στον ουρανό, και η συνηθισμένη γυναίκα μένει πίσω˙ στο «Όνειρο του Πολύφιλου», που έχει ήδη αναφερθή, το όνειρο κλείνει με τη διάλυση της νύμφης Polia «σε λεπτόν αέρα, σαν μιαν ουράνια μορφή».⁸⁷
Ο C.G.Jung αναφέρει το όνειρο ενός άνδρα, στο οποίο μια θηλυκή μορφή με μέγεθος μεγαλύτερο από το φυσικό και με καλλυμένο πρόσωπο στέκεται μέσα σε μιαν εκκλησία – στη θέση του βωμού. Πραγματικά, σαν τις Πλατωνικές ιδέες, το αρχέτυπο της anima είναι υπερανθρώπινης φύσης, και κατοικεί σε έναν ουράνιο τόπο. Αν και διακεκριμένη από τα προσωπικά, θηλυκά στοιχεία της ψυχής, είναι εντούτοις η πρωταρχική εικόνα που βρίσκεται πίσω από αυτά και τα διαμορφώνει καθ’ ομοίωσή της. Σαν Μεγάλη Μητέρα και θεά του έρωτα, σαν «Κυρία» ή με οποιοδήποτε άλλο όνομα μπορούμε να την ονομάσουμε, η anima στην αρχετυπική μορφή της πρέπει να αντιμετωπισθή με λατρευτική διάθεση. Από την άλλη μεριά, ένας άνδρας πρέπει να έρθη σε συμβιβασμό με την προσωπική του anima, τη θηλυκότητα που ανήκει σ’ αυτόν, που τον συνοδεύει και τον συμπληρώνει, αλλά που δεν πρέπει να αφεθή να τον κυριέψη.
Επιχειρώντας, όπως έκανα σ’ αυτήν τη μελέτη, να παρουσιάσω την anima σαν στοιχειακό όν, άφησα έξω τις υψηλότερες μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται, όπως, για παράδειγμα, η Σοφία. Αυτό έγινε επειδή μου φάνηκε σημαντικό να τονίσω τη φυσική πλευρά, που τόσο χαρακτηριστικά ανήκει στην ουσία του θηλυκού όντος.
Όταν η anima αναγνωρίζεται και αφομοιώνεται, συμβαίνει μια αλλαγή στάσης απέναντι στο θηλυκό στοιχείο γενικά. Αυτή η νέα εκτίμηση του θηλυκού στοιχείου φέρνει μαζί της μιαν ανάλογη λατρεία για την φύση επίσης, ενώ η διανοητική οπτική γωνία που κυριαρχεί σε μιαν εποχή επιστήμης και τεχνολογίας οδηγεί στη χρήση και ακόμη την κατάχρηση της φύσης μάλλον, παρά στη λατρεία της. Ευτυχώς, μπορούν να παρατηρηθούν σήμερα σημάδια που δείχνουν προς την τελευταία κατεύθυνση. Περισσότερο σπουδαίο και ιδιαίτερης σημασίας από αυτά είναι πιθανόν το νέο δόγμα της «Αναλήψεως της Μαρίας» και της ανακήρυξής της σαν Κυρίας της δημιουργίας. Στον καιρό μας, που τέτοιες απειλητικές δυνάμεις διάσπασης βρίσκονται σε δράση, διαχωρίζοντας λαούς, ανθρώπους και άτομα, είναι χωρίς αμφιβολία απαραίτητο αυτές οι δυνάμεις που ενώνουν και συγκρατούν μαζί, να γίνουν αποτελεσματικές˙ επειδή η ζωή έχει σαν θεμέλιο την αρμονική αλληλεπίδραση των αρσενικών και των θηλυκών δυνάμεων, μέσα στο άτομο όσο και έξω απ’ αυτό. Το να ενώση αυτά τα αντίθετα σε ένα είναι ένα από τα σημαντικώτερα έργα της σύγχρονης ψυχοθεραπείας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
80. C.G.Jung «Οι σχέσεις ανάμεσα στο εγώ και στο ασυνείδητο», στο έργο «Δύο άρθρα για την αναλυτική ψυχολογία». Σειρά Bollingen αρ.20. Νέα Υόρκη, Pantheon Press, και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ιάμβλιχος
81. Jung και Kerėnyi: “Δοκίμια πάνω σε μια γνώση της μυθολογίας», αναφερθέν έργο, σε. 228 κ.ε.
82. J.K.Musaeus: Volksmärchen der Deutschen (Λαϊκά Παραμύθια των Γερμανών), τόμος 2, στο: Märchen der Weltliteratur, αναφερθέν έργο.
83. Η ιστορία περιγράφει επίσης την τύχη των τριών θυγατέρων του ζευγαριού, με την οποία δεν θα ασχοληθώ εδώ.
84. William Sharp (Fiona Macleod): Αφιέρωμα στη μνήμη του William Sharp από τη σύζυγό του Elisabeth.
85. και 86. στο ίδιο, σελ. 227 και 285 αντίστοιχα.
87. Βλέπε της Linda Fierz-David: «Το όνειρο του Πολύφιλου», αναφερθέν έργο, σελ.210.
Τ Ε Λ Ο Σ
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου