Κεφάλαιο 7 (5ο μέρος)
Η θυσία ή η διάθεση του παλαιού σώματος
Ο Hampe αναφέρει άλλη μία εμπειρία θανάτου που αποτελεί ένα γρίφο για μένα. Είναι η αναφορά ενός ασθενή από την Κλινική Λοιμωδών Νόσων Oestersund στην Σουηδία:
«Βρέθηκα σε ένα τελείως διαφορετικό κόσμο. Στεκόμουν σε ένα πολύ ψηλό μέρος. Παρόλο που ήταν σκοτεινά γύρω μου αισθανόμουν άνετα και κατάφερνα να βρίσκω τον δρόμο μου προς κάθε κατεύθυνση με ευκολία. Έπειτα, καθώς κοίταζα γύρω μου είδα ότι μπροστά μου, στο σκοτάδι, υπήρχε ένα πολύ ψηλός τοίχος. Από την πλευρά του τοίχου που βρισκόταν προς εμένα είδα μια σκάλα που πήγαινε κατά μήκος του τοίχου, κοντά του. Καθώς διευθυνόταν προς τα επάνω και δεξιά απομακρυνόμενη από εμένα, φωτιζόταν όλο και περισσότερο, μέχρι που εξαφανιζόταν μέσα σε ένα δυνατό, καθαρό φως. Από εκεί που στεκόμουν είδα, όχι πολύ μακριά από εμένα, ένα μικρόσωμο μελαχρινό άνθρωπο, ρυτιδωμένο και αδύναμο. Ήθελε να ανέβει την σκάλα προς την περιοχή του φωτός. Αλλά φαινόταν σαν να μην κουνιόταν καθόλου. Πρόσεξα, παρατηρώντας τον καλύτερα, ότι μετέφερε ένα φορτίο στην πλάτη του. Έμοιαζε σαν ένας σάκκος και ήταν προφανώς τόσο βαρύς, ώστε τα γόνατά του έτρεμαν από το βάρος. Είπα στον εαυτό μου αμέσως ότι έπρεπε να βοηθήσω τον φτωχό άνθρωπο, επειδή αισθανόμουν πως είχα κάποια σχέση μαζί του, και πως ήμουν υπεύθυνος για αυτόν.
Ο μικρόσωμος άνθρωπος δεν είχε ακόμη περπατήσει πολύ μακριά στον σκοτεινό ανηφορικό του δρόμο προς το φως. Γύρω του όλα ήταν μαύρα· το μονοπάτι φαινόταν να είναι φτιαγμένο από μαλακή καρβουνόσκονη. Γινόταν φωτεινό μόνο λίγο ψηλότερα. Αισθανόμουν συμπάθεια για τον μικρόσωμο άνθρωπο.
Παρόλο που ήμουν μόνος με αυτό το δυστυχισμένο πλάσμα, αισθανόμουν μία άλλη παρουσία κοντά. Υπήρχε μία φωνή μέσα μου που αμέσως και καθαρά απαντούσε ο,τιδήποτε ρωτούσα στις σκέψεις μου. -“Πώς βγαίνουμε από εδώ;” Από πολύ κοντά η φωνή μου έδωσε την ακόλουθη απάντηση: -“Πάντα ήθελες να δοκιμάσεις μεγάλα πράγματα και να κάνεις πολλά πράγματα, έτσι δεν είναι; Λοιπόν, τώρα έχεις την ευκαιρία!” -“Αλλά δεν μπορώ να τα καταφέρω”, απάντησα. Η φωνή είπε: -“Μπορείς να αφήσεις το σώμα σου, που βρίσκεται εκεί κάτω. Το μονοπάτι προς τα επάνω είναι ανοικτό για σένα!” -“Αλλά δεν είναι άδικο να αφήσω τον φτωχό άθλιο άνθρωπο στα μισά του δρόμου προς το φως;” -“Πρέπει να τον βοηθήσεις με την θέλησή σου!” -“Είναι μία δελεαστική προσφορά, να αφήσω το σώμα”, είπα, αλλά παρ’ όλα αυτά αποφάσισα να παλέψω.
Πάλεψα πολλή ώρα με τον εαυτό μου. Έπειτα κοίταξα πάλι τον μικρόσωμο άνθρωπο. Είχε προχωρήσει λίγο στο μεταξύ, αλλά όπως τον κοιτούσα δεν φαινόταν να κινείται άλλο. Τότε ανακάλυψα ότι είχε μεγαλώσει λίγο και ο σάκκος φαινόταν να έχει γίνει μικρότερος και ελαφρότερος. Το ανδρείκελο είχε κανονικά πόδια τώρα, τα γόνατα δεν ήταν πια λυγισμένα. Ήμουν χαρούμενος που δεν είχα εγκαταλείψει εκείνο το πλάσμα, και γύρισα πάλι στον “φίλο” μου. -“Πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε· με ενίσχυσες με το να μείνεις κοντά μου.” Η φωνή απάντησε: -“Βλέπεις, η θέληση να παλέψεις τίμια και δίκαια πάντα οδηγεί στον στόχο.”
Η απάντηση ήταν αόριστη, αλλά αμέσως αισθάνθηκα ζεστασιά και ευγνωμοσύνη να ξεχειλίζουν μέσα μου. Είχα συναντήσει τον “φίλο” μου. Είχε ξυπνήσει την ελπίδα μέσα μου. Δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Από εκείνη την στιγμή ποτέ δεν ένιωσα χωρισμένος από αυτόν· στεκόταν δίπλα μου, μιλούσε από μένα, από τον εαυτό μου. Είδα ότι ο μικρόσωμος άνδρας κάτω από μένα δεν μετάφερε πια φορτίο. Και έπειτα βρήκα πάλι ον εαυτό μου στο σώμα μου. Εδώ στην κλινική. Όλο το επεισόδιο μου φάνηκε γελοίο και άξιο περιφρόνησης»(30).
O Hampe το ερμηνεύει αυτό κατ’ αρχήν σαν μία προσπάθεια του ονειρευόμενου να συνεργασθεί για την ανάρρωση του σώματός του κατά την διάρκεια μιας μετάγγισης αίματος. Επομένως βλέπει τον μικρόσωμο μελαχρινό άνθρωπο σαν το άρρωστο σώμα. Το φορτίο το ερμηνεύει σαν ένα κομμάτι από το παρελθόν του αρρώστου, με το οποίο πρέπει να αναμετρηθεί. Πιστεύω πως αυτή η ερμηνεία είναι σωστή στο μεγαλύτερο μέρος της, αλλά το όραμα δείχνει κάτι ακόμα πιο ακριβές. Το “φορτίο” και η “καρβουνόσκονη” μάλλον παρά ο “μικρόσωμος άνθρωπος” πρέπει να εννοηθούν σαν το πραγματικό σώμα, το οποίο αποτελείται, πράγματι, σε μεγάλο βαθμό, από άνθρακα. Ο μικρόσωμος άνθρωπος, αντίθετα, μου φαίνεται πως παριστάνει όχι το σώμα το ίδιο αλλά ένα είδος «ζωικού πνεύματος» που εμψυχώνει το σώμα.
Η εμπειρία αυτή, ή μάλλον ο μικρόσωμος άνθρωπος, ερμηνευμένη μυθολογικά, αναφέρεται στην αλχημιστική παράδοση, ιδιαίτερα στα οράματα του Ζώσιμου, επειδή και εκεί, στο κέντρο του οράματος, βρίσκεται επίσης ένα homundus (ανθρωπάριον)(31). Ο Ζώσιμος βλέπει σε ένα όνειρο τον ιερέα μίας θυσίας να στέκεται επάνω σε ένα βωμό που έχει το σχήμα στρογγυλού δοχείου, με δεκαπέντε σκαλοπάτια που οδηγούν σε αυτό. Ο ιερέας λέει για τον εαυτό του ότι είναι ο Ίων, ο ιερέας των εσώτερων αδύτων και ότι υποβάλλει τον εαυτό του «σε ένα ανυπόφορο μαρτύριο». Έπειτα μιλάει για έναν άνδρα που ήρθε νωρίς το πρωί, τον έγδαρε και τον διαμέλισε, και έπειτα «καιγόμουν επάνω στην φωτιά της τέχνης, μέχρι που αντιλήφθηκα με την μεταμόρφωση του σώματος ότι είχα γίνει πνεύμα»(32). Έπειτα ο ιερέας τίναξε μπροστά όλη την ίδια του την σάρκα, και ο Ζώσιμος είδε «πως μεταβλήθηκε στο αντίθετό του, σε ένα ακρωτηριασμένο ανθρωπάριο, και ξέσχιζε την σάρκα του με τα δόντια του, και βυθίστηκε μέσα στον εαυτό του»(33). Ο Ζώσιμος αναρωτιέται έπειτα ποια σχέση θα μπορούσε να έχει αυτό με τον σκοπό της αλχημείας, με “την σύνθεση των νερών”. Ξανακοιμάται και βλέπει πάλι τον βωμό σε σχήμα στρογγυλού δοχείου, στο οποίο τώρα βράζει ένα αναρίθμητο πλήθος ανθρώπων. Ένα ανθρωπάριο, που είναι επίσης ο κουρέας, του εξηγεί ότι αυτή είναι η “μεταμόρφωση”... ο τόπος του έργου (της ασκήσεως) που ονομάζεται βαλσάμωμα (ταριχεία). Αυτοί που επιθυμούν να αποκτήσουν την τέχνη μπαίνουν εδώ, και γίνονται πνεύματα ξεφεύγοντας από το σώμα(34). Αργότερα το ανθρωπάριο ονομάζεται σίδηρος, και ιερέας που θυσιάζει και θυσιάζεται και μεταμορφώνεται σταδιακά, στην πορεία αλλεπάλληλων οραμάτων, από ένα χάλκινο άνδρα σε ασημένιο και τελικά σε ένα χρυσό άνδρα, που κάθεται επάνω σε ένα στρογγυλό βωμό χτισμένο από μία λευκή πέτρα. Μέσα στον βωμό υπάρχει «μία πηγή καθαρότατου νερού, που ακτινοβολεί σαν τον ήλιο»(35).
Το ανθρωπάριο εμφανίζεται εδώ σαν το οδηγητικό πνεύμα (spiritus rector) μιας διαδικασίας μεταμόρφωσης στο εσωτερικό του ανθρώπου, μίας διαδικασίας που ονομάζεται επίσης μουμιοποίηση (ταριχεία). Αυτή η μεταμόρφωση είναι μία αποπνευμάτωση και επίσης –όπως ξέρουμε από τις αιγυπτιακές πηγές– μία θεοποίηση του σώματος. Το κείμενο του Ζώσιμου αναφέρει επανειλημμένα, πάντως, ότι το προστατευτικό πνεύμα της ταρίχευσης αντιπροσωπεύει συγχρόνως αυτό, που μεταμορφώνεται το ίδιο· είναι η ύλη του σώματος και συγχρόνως αυτό που την εξυψώνει σε πνεύμα, ένας είδος πεμπτουσίας του υλικού σώματος. Η παραγωγή ή απελευθέρωση μιας τέτοιας πεμπτουσίας της ζωής του σώματος παρέμεινε η κύρια προσπάθεια των αλχημιστών μέσα στους αιώνες. Έτσι ο Παράκελσος διακήρυξε πολύ αργότερα: «Αυτό είναι το πνεύμα της αληθείας, που ο κόσμος δεν μπορεί να καταλάβει χωρίς τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος ή χωρίς την καθοδήγηση εκείνων που το γνωρίζουν». «Αυτός είναι η ψυχή του κόσμου», που κινεί τα πάντα και συντηρεί τα πάντα. Στην αρχική του γήινη μορφή (δηλαδή στο πρωταρχικό του Κρόνειο σκοτάδι), είναι ακάθαρτο, αλλά καθαρίζει τον εαυτό του σταδιακά κατά την άνοδό του μέσα από τις υδάτινες, αέριες και πύρινες μορφές του. Τελικά, στην πέμπτη ουσία, εμφανίζεται σαν το “καθαρισμένο σώμα”. «Αυτό το πνεύμα είναι το μυστικό που έχει κρυφθεί από την αρχή των πραγμάτων»(36).
Στο κείμενο του Ζώσιμου, αυτό το πνεύμα, ο Ίων αναφέρεται σαν ο ιερέας των εσώτερων αδύτων. Ο Jung συσχετίζει το όνομα Ίων με τον Sabaen Jûnañ (γιο του Ερμή), που εθεωρείτο σαν ο ιδρυτής της αλχημιστικής τέχνης(37). Το όνομα θα μπορούσε επίσης να δείχνει τον Joun-Mutef, όπως ονομαζόταν ο ιερέας της γιορτής Sed, ο οποίος μεταμόρφωνε τον βασιλιά σε Όσιρι, δηλαδή προκαλούσε τον συμβολικό θάνατο και την αναγέννησή του. Η λέξη Joun σημαίνει “δέρμα”, “περίβλημα”, η λέξη Mutef “η μητέρα του”, πράγμα που κατά τον Moref υπαινίσσεται τον συμβολισμό της αναγέννησης(38). Στον τάφο του Seti, ο γιος του βασιλιά (που αντιπροσωπεύει τον θεό Ώρο) απεικονίζεται σαν ιερέας Joun-Mutef. Η γιορτή Sed είχε σαν σκοπό την αναγέννηση του βασιλιά, που είναι ένας συμβολισμός ο οποίος αναφέρεται σε ολόκληρη την αλχημιστική παράδοση.
Στο φως αυτής της ιστορικής ερμηνείας, ο «μικρόσωμος άνδρας» ή ο «φτωχός άθλιος» στο όραμα του Σουηδού ασθενή που αναφέρει ο Hampe θα μπορούσε να είναι το spiritus rector (κατευθυντήριο πνεύμα) μιας διαδικασίας αποπνευμάτωσης ή ενός εξευγενισμού της ουσίας του σώματος, που βοηθούσε με αυτό τον τρόπο την παραγωγή του lapis philosophorum (φιλοσοφική λίθος), δηλαδή φέρνει πολύ περισσότερα από μία απλή φυσική θεραπεία. Η φωνή στο όραμα πραγματικά λέει ότι ο ασθενής θα μπορέσει να «δοκιμάσει μεγάλα πράγματα και να κάνει πολλά πράγματα», δηλαδή να παρατηρήσει το “μεγάλο έργο” της αλχημιστικής μεταμόρφωσης. Επειδή αυτό το έργο δεν είναι Χριστιανικό, είναι κατανοητό το ότι αυτός που βλέπει το όραμα μπορεί να διστάζει να αφιερωθεί σε αυτό.
Η φωνή του “φίλου” στο όραμα αφήνει στον ασθενή να διαλέξει εάν θα φύγει μέσα στο φως και τον θάνατο ή εάν θα συμμετάσχει στις προσπάθειες του μικρόσωμου ανθρώπου, αλλά αυτή η φωνή τον επαινεί όταν διαλέγει το δεύτερο. Αυτό μας θυμίζει την εξίσου μυστηριώδη συμπεριφορά του ba (του αθάνατου μέρους της ψυχής) αυτού του «Αιγύπτιου άνδρα του κουρασμένου από την ζωή», όταν, στον διάλογό τους, αναφύεται το ερώτημα εάν πρέπει κανείς να συνεχίσει να ζει ή να αυτοκτονήσει. Το ba αφού χρησιμοποιεί μερικές παραβολές για να επικρίνει την ορμητική, ανυπόμονη και απαλπισμένη στάση του κουρασμένου από την ζωή ανθρώπου, δεν καταλήγει δίνοντάς του μία συμβουλή –να μην σκοτωθεί– αλλά λέει μόνο:
«Τώρα άφησε ελεύθερους τους θρήνους εσύ, που μου ανήκεις, αδελφέ μου! Μπορείς να πεθάνεις από την λύπη σου(39), ή μπορεί πάλι να προσκολληθείς στην ζωή, ανάλογα με τη θέλησή σου. Θέλησε να μείνω εγώ εδώ εάν έχεις απαρνηθεί την Δύση ή αλλιώς ευχήσου να φθάσεις στην Δύση και το σώμα σου να δοθεί στην γη και εγώ να μείνω εδώ αφού εσύ θα έχεις αναχωρήσει από αυτή τη ζωή. Σε οποιαδήποτε περίπτωση θα μοιραστούμε μαζί το ίδιο σπίτι»(40).
Καθώς εξηγεί ο Helmut Jacobson, αυτό το “σπίτι” το οποίο αναζητάει ο κουρασμένος από την ζωή άνθρωπος είναι μία κατάσταση «ενότητας» και «ένωσης που καταλήγει στην ολοκλήρωση του ανθρώπου» με το ba, η «συνένωση της ανθρώπινης ολότητας»(41).
Ο ασθενής που αναφέρει ο Hampe, ο οποίος είχε το όραμα με τον «μικρόσωμο άνθρωπο», διακηρύσσει επίσης με τον ίδιο τρόπο: «Είχα συναντήσει τον “φίλο” μου. Αυτός ξύπνησε την ελπίδα μέσα μου. Δεν θα τον ξεχάσω ποτέ. Από εκείνη την στιγμή ποτέ δεν ένιωσα χωρισμένος από αυτόν· στεκόταν δίπλα μου, μιλούσε από μένα, από τον εαυτό μου»(42).
Ψυχολογικά, αυτό θα σήμαινε ότι για το Ταυτό –μια ολότητα υπερκείμενη του εγώ– για τον εσωτερικό θεϊκό άνθρωπο, το ζήτημα της ζωής και του θανάτου γίνεται κατά περίεργο τρόπο αδιάφορο. Αυτό που έχει σημασία είναι μόνο το μεγάλο έργο, η εκπλήρωση της εσωτερικής ολοκλήρωσης, που πραγματοποιείται με την σύνδεση κάποιου με το Ταυτό. Η αποσύνθεση της συνείδησης Β στα διάφορα εσωτερικά συστατικά όργανα, που παρατήρησε ο Sir Auckland Geddee όταν την δούμε με αυτό το φως, θα ήταν μόνο ο πρώτος διαμελισμός ή separation elementorum (διαχωρισμός των στοιχείων) του αλχημιστικού έργου, ένας διαχωρισμός που είναι φαινομενικά του σώματος, αλλά που στην πραγματικότητα είναι του “εσωτερικού ανθρώπου” ο οποίος προβάλλεται στο σώμα και ο οποίος ακολουθείται από την ανασύνθεση ενός αθάνατου σώματος.
Οι Αιγύπτιοι έκαναν αυτή τη συμβολική διαδικασία συγκεκριμένα επάνω στο νεκρό σώμα με την μορφή της τελετής της ταρίχευσης, στην οποία πράγματι αναφέρεται το κείμενο του Ζώσιμου με σαφήνεια σε σχέση με το ανθρωπάριο. Έτσι σε αυτό το έργο ή διεργασία ένα μέρος της ψυχικής ενέργειας αποσύρεται από το υλικό σώμα και μεταφέρεται σε ένα καινούριο πνευματικό (σαν πνοή) σώμα. Αυτός πάντως ήταν ο βασικός σκοπός της αλχημιστικής παράδοσης. Στις εμπειρίες θανάτου που αναφέρουν οι Hampe και Moody, εκτός από το όραμα του «μικρόσωμου ανθρώπου», δεν βρίσκει κανείς άλλους υπαινιγμούς για αυτό το στάδιο της διαδικασίας, πιθανόν επειδή αφού γίνεται, δεν υπάρχει γενικά επιστροφή στο παλαιό σώμα. Όπως θα δούμε αργότερα, η αβαρής πέτρα ή η πέτρα ανέγγιχτη από την φωτιά στο όνειρο που περιγράψαμε πιο πριν, μπορεί ίσως να είναι ένας κρυμμένος υπαινιγμός για αυτό το γεγονός.
Τέλος 7ου κεφαλαίου
Σημειώσεις
30. Αυτόθι, σ.73 κ.ε.
31. Jung, ο.π., παρ. 85-87.
32. Αυτόθι, παρ. 86.
33. Αυτόθι.
34. Αυτόθι (οι ελληνικοί όροι προστέθηκαν)
35. Αυτόθι, παρ. 87.
36. Από μία πραγματεία με τον τίτλο "Ερμητική αποκάλυψη", που αποδίδεται από τον Huser στον Παράκελσο. Στις "Ιατρικές Επιστολές του Conradus Gessnerus", βιβλίο 1, τμήμα 2r. Σημείωση στον Jung, ο.π., παρ. 166,
37. Jung, ο.π., παρ. 86, τμήμα 4.
38. "Αιγυπτιακά Μυστήρια", σ.75.
39. Δηλαδή το "να πεθάνεις από την λύπη σου ή να προσκολληθείς στην ζωή", H. Jacobsohn: "Ο διάλογος ενός κουρασμένου με το ba του", σ. 45.
40. Αυτόθι, σ. 44. Βλέπε επίσης Barbara Hannah - "Συναντήσεις με την Ψυχή", σ. 103, για μία διαφορετική μετάφραση
41. H. Jacobsohn, ο.π., σ. 47.
42. Hampe, ο.π., σ. 74.
Αμέθυστος
Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου