Η ΣΟΦΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ SERGEI N. BULGAKOV (9)

Συνέχεια απο :Τρίτη, 15 Οκτωβρίου 2013

Η ΚΕΝΩΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ.

Η δεύτερη μετα-πατερική σύνθεση, μετά τού Φλωρόφσκυ.

ΤΗΝ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ ΚΑΙ……

Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ

ΠΕΡΙ ΠΡΟ-ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ.

Θεός-κόσμος: τα μονοπάτια του σοφιολογικού προβλήματος.

Η ΣΟΦΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΟΦ

ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΑΔΑ. 

1. Πνεύμα και Αγάπη: Το Τριαδικό πρόσωπο του Θεού. 

Το Θεολογικό οικοδόμημα του στοχασμού τού Μπουλγκάκοφ στηρίζεται εξ’ολοκλήρου σε μία θρησκευτική φιλοσοφία η οποία έχει σαν βασικό της αξίωμα την κίνηση που φέρει το Απόλυτο να γίνει σχετικό. Σχετική φωνή, σχετικός λόγος. Στην ωριμότητα του όμως ο Μπουλγκάκοφ είδε πώς το Τριαδικό δόγμα είναι το μοναδικό αξίωμα για μία σκέψη που θέλει να είναι πιστή στην θρησκευτική συνείδηση του ανθρώπου. [Αυτή η νέα συνείδηση του ανθρώπου η οποία βαπτίζεται σήμερα από τους Ρώσους Χριστιανική, το πρόσωπο, είναι μία συνείδηση που δημιουργείται εκ των υστέρων, διαφέρουσα κατά πολύ από την συνείδηση που απορρέει από τον Νόμο του Θεού που είναι γραμμένος στις σάρκινες καρδιές μας, όπως και το ΕΓΩ του οποίου είναι το περιεχόμενο, δημιουργείται εκ των υστέρων. Και δημιουργείται σχετιζόμενη με την σύγχρονη εποχή της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Η σύγχρονη επιστήμη απαντά στο ερώτημα ΠΩΣ, ενώ η αρχαία απαντούσε στο ερώτημα ΓΙΑΤΙ! Αυτό το πώς στην φιλοσοφία του υπαρξισμού ονομάστηκε τρόπος. Και από την φιλοσοφία όπου επικράτησε σαν σύστημα και μέθοδος, σαν απαίτηση να γίνει η φιλοσοφία καθαρή επιστήμη, έγινε στην Θεολογία τρόπος ζωής, και εισήχθη σαν νέα οντολογία, στην Ορθοδοξία, από τον Γιανναρά]. 

Η Τριάδα γίνεται λοιπόν το κλειδί για την θεολογική σύνθεση τού Μπουλγκάκοφ. Όπως και το ερμηνευτικό κριτήριο ξεκινώντας από το ποίο θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε και την προσφορά τής σοφιολογίας στην έρευνα του Χριστιανικού προσώπου του Θεού. [Διότι έχει και άλλα πρόσωπα, μη-Χριστιανικά]. 

Σ’αυτή την προοπτική η κίνηση που φέρει το Απόλυτο να γίνει σχετική φωνή και όχι Λόγος, μπορεί να διαφωτιστεί, εμβαθύνοντας την σημασία δύο ιδιοτήτων που το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο εφαρμόζει στον Θεό: πνεύμα και αγάπη. Αυτές οι ιδιότητες αποτελούν το σημείο εκκινήσεως της συζητήσεως πάνω στην ενύπαρξη τού Θεού και δεν οδηγούν σε αντιθετικές ή αντίθετες κατευθύνσεις, αλλά καταλήγουν και οι δύο στην Τριαδική συζήτηση, σάν την πιο πιστή εικόνα της Θεότητος. Το πνεύμα είναι έτσι λοιπόν, ο ορίζοντας της Αγάπης και η Αγάπη με την σειρά της, εκφράζει την ουσία τού πνεύματος και την ζωή του. 

Η έννοια του πνεύματος σαν θεολογικής ιδιότητος επιτρέπει στον Μπουλγκάκοφ να διαβάσει τον κόσμο τού Θεού σαν μία δυναμική αυτοαποκάλυψη τής φύσεως στις υποστάσεις και να συνδέσει αυτή την δυναμική στην αγάπη που μοιράζονται μεταξύ τους τα πρόσωπα της Τριάδος. Δεν είναι δύσκολο να δούμε πώς η αναφορά του είναι ο Γερμανικός ιδεαλισμός, διότι υιοθετώντας την έννοια του πνεύματος ο Μπουλγκάκοφ οικειοποιείται την μοντέρνα φιλοσοφία τής αυτοσυνειδησίας τού υποκειμένου και σ’αυτή την βάση προσπαθεί να βγεί από την ουσιοκρατική τοποθέτηση τής μεσαιωνικής δογματικής υποστηρίζοντας μία πιο προσωπολογική ανάγνωση των διατριαδικών σχέσεων [που ανήκει και αυτή η θέση στον Αυγουστίνο]. 

Αυτή η προέλευση της φιλοσοφίας του από τον ιδεαλισμό, είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της Θεολογίας του. Στην γερμανική φιλοσοφία, ιδιαιτέρως στον Χέγκελ, ο Μπουλγκάκοφ βρήκε μία δημιουργική επεξεργασία της ταυτίσεως τού Θεού και του πνεύματος, που υποτίθεται κυριαρχεί στην Κ.Δ. Κάτι που επέτρεψε στον ιδεαλισμό κατ’αρχάς να διαβάσει την Θεία ζωή σαν μία Τριαδική πρόοδο αυτοσυνειδησίας. Δεν προσπάθησε βεβαίως να επαναλάβει τον Χέγκελ, αλλά να ξαναδιαβάσει την Ορθόδοξη παράδοση του Παλαμισμού ερμηνεύοντας την δυναμική ουσία/ενέργεια μέσω τής προόδου τής αυτοαποκαλύψεως τού Απολύτου υποκειμένου. Υποτίθεται πώς η πλευρά του Παλαμισμού που δεν προσφέρει ικανοποίηση στον σύγχρονο υποκειμενικό άνθρωπο, είναι το απρόσωπο στοιχείο που τον χαρακτηρίζει. Διότι υποτίθεται πώς στηρίζεται η θεολογία αυτή στην αρχαία εννοιολόγηση τού Είναι σαν Ουσίας. Και δεν είναι δυνατόν μέσω της ουσίας να προχωρήσουμε σε μία καλύτερη κατανόηση της Τριαδικής σχεσιακότητος ανάμεσα στις υποστάσεις [εμπνεύσεως του Αυγουστίνου, καθαρά. Ο Γρηγόριος Θεολόγος εξηγεί τον τρόπο υπάρξεως των υποστάσεων, όχι σαν σχέσεις, αλλά πώς έχουν μεταξύ τους! Για να καταλάβουμε, όταν λέμε ότι κάποιος είναι αφιερωμένος στο έχειν, δεν είναι, είναι άτομο. Λέμε να είσαι ή να έχεις; Κάτι που δεν ισχύει στην Τριάδα. Γι’αυτό και ο Κύριος μάς δίδαξε την Αγία Τριάδα με ονόματα οικογενειακά. Πατήρ, Υιός, Άγιο Πνεύμα! Πού είναι η συνέχεια του Υιού, ή που δίνει την συνέχεια του Πατρός στον Υιό, στόν Θεάνθρωπο, στήν Εκκλησία, στό σώμα Χριστού. Όχι στο μέλλον. Το μέλλον είναι χρόνος και εδράζει στο άτομο. Ούτε στην πρόοδο. Την συνέχεια του Υιού στην Εκκλησία όχι στον κόσμο. Ο Κόσμος κυριαρχείται από τον χρόνο και η εμπειρία μας είναι ότι ο χρόνος δεν είναι όμοιος στις τρείς διαστάσεις του. Εξελίσσεται, αλλάζει]. 

[Το μεγάλο λάθος αυτών των Θεολόγων, που στερούνται την εκκλησιαστική εμπειρία είναι ότι δεν υπολογίζουν πώς οι άκτιστες ενέργειες ουσιώνουν. Και η ουσίωση μπορεί να είναι αιώνια ή άπειρος, αλλά η αιωνιότης και το άπειρο δεν ανήκουν στον Θεό. Υπάρχουν του Θεού ένεκεν. Γι’αυτό και η ένωση με τον Κύριο όχι η μετοχή σ’αυτόν μέσω των ακτίστων ενεργειών ή της Θεοποιού ενεργείας, κάνει τόν άνθρωπο Θεό κατά Χάριν, τόν υποστασιοποιεί. Κάτι που είναι πέραν της ουσίας και της πρώτης και της δεύτερης]. 

Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ: ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΦΥΣΗ.

Στην φύση του πνεύματος, τόσο του κτιστού, όσο και του Θείου ανήκει κατ’αρχάς η συνείδηση του εαυτού, η προσωπική συνείδηση του εαυτού. Ένα ασυνείδητο πνεύμα, απρόσωπο, θα ήταν μία καθαρή αντίφαση. Αυτό το προσωπικό πνεύμα όμως δεν είναι αφηρημένο και ά-σχετο, «κενή συνείδηση του εαυτού για τον εαυτό», αλλά ένα Εγώ ζωντανό και πραγματικό, με μία πηγή, μία πληρότητα και μία εσωτερική δυναμική. Πέραν της προσωπικότητος το πνεύμα πρέπει να διαθέτει επίσης και μία φύση στην οποία θα ζεί και θα πραγματοποιείται καθοριζόμενο αδιαλείπτως. «Η αδιάσπαστη ενότης του ΕΓΩ και της φύσεως στην συνείδηση του εαυτού είναι το θεμέλιο της προσωπικής ζωής, είναι η οριακή έμπνευση που έχει το πνεύμα για τον εαυτό του και είναι επίσης και το οντολογικό αξίωμα που σαν θεμέλιο περιέχεται στην Αποκάλυψη»! «Το προσωπικό μας ΕΓΩ δεν περιορίζεται στην συνείδηση του εαυτού, στον αυτοστοχασμό, στην αυτοσυνειδησία, ζεί και έχει στο εσωτερικό του την πηγή της ζωής του. Η ζωτική του πρόοδος είναι μία ασταμάτητη αποκάλυψη τού βάθους του και των δυνατοτήτων του που είναι απρόσμέτρητες. Το ΕΓΩ δεν υπάρχει χωρίς αυτό το φόντο, το βάθος, χωρίς αυτή την σκοτεινή νύχτα, από όπου αναδύονται ασταμάτητα οι εικόνες τού Είναι, οι νέες του δυνατότητες». 

[Αυτό το ΕΓΩ είναι επηρεασμένο από την προσωκρατική φιλοσοφία, την Φυσική, την υλιστική θα λέγαμε σήμερα. Ο Ηράκλειτος π.χ. στο απόσπασμα 232, αναφέρει «ψυχής πείρατα (όρια) ούκ αν εξεύροιο, πάσαν επιπορευόμενος οδόν, ούτω βαθύν λόγον έχει». Και ο Αναξιμένης στο απ. 160 μας λέει πως «η ψυχή που είναι πνοή, συγκρατεί και ελέγχει τον άνθρωπο. Επομένως αυτό που συγκρατεί και ελέγχει τον κόσμο πρέπει να είναι επίσης η πνοή γιατί ο κόσμος είναι σαν ένας μεγεθυμένος άνθρωπος». Δυστυχώς σ’αυτή την γιγαντιαία υλιστική οπισθοδρόμηση ανήκει και η θεολογία των ακτίστων ενεργειών που κυριαρχεί στις μέρες μας. Η σκοτεινή νύχτα είναι αυτή η θεϊκή ρίζα του υλισμού, που δίδαξε και ο Μπαίμε, το χάος του Ησίοδου. Και τι είναι; Το Μηδέν του ιδίου θελήματος. Όλες οι εικόνες και οι εμπνεύσεις τού θελήματος μας από το Μηδέν πηγάζουν και στο Μηδέν επιστρέψουν. Είναι η ψυχή χωρίς τον ΝΟΥ. Η σημερινή κατάσταση του ανθρώπου και του πολιτισμού που φθίνει σιγά-σιγά επιστρέφοντας στην πηγή του. Μία ψυχή χαμένη στον πόλεμο των αντιθέτων και στην μάχη για την ένωση των αντιθέτων, στις συνάψεις, στις σχέσεις των αντιθέτων, που θεωρείται η πληρότης του παντός. Μία πρωτόγονη σκέψη που θεωρείται σήμερα το αποκορύφωμα της εξελίξεως και της προόδου. Πάλι όμως ο Ηράκλειτος μας είχε προειδοποιήσει : «διό δεί έπεσθαι τω ξυνώ λόγω (εδώ στηρίζεται και η καινοτόμος ερμηνεία του Αριστοτέλη από τον Χάϊντεγκερ). του Λόγου δ' εόντος ξυνού ζώουσιν οι πολλοί ως ιδία έχοντες φρόνησιν! Και στο απ. 234 μας πληροφορεί πώς αποκτούμε την νόησή μας εισπνεύοντας αυτόν τον Θείο Λόγο. Όταν κοιμόμαστε τα ξεχνούμε όλα, αλλά όταν ξυπνούμε ξαναγινόμαστε νουνεχείς. Το δε Φώς που ανάβει την νύχτα, πρέπει να είναι αυτό το απατηλό Φώς, που βλέπει ο άνθρωπος όταν ονειρεύεται, οπότε το σκοτάδι μοιάζει σαν να φωτίζεται. Οι κοιμισμένοι είναι εργαζόμενοι και αυτό που βλέπουμε όταν κοιμόμαστε είναι ύπνος. Είναι μια ατομική ιδιωτική φωταψία που υποκαθιστά την πραγματική φωτοχυσία του Λόγου, την κοινή για όλους τους ανθρώπους. Στον ύπνο ο άνθρωπος είναι σε επαφή με τον θάνατο. 

Όσο και αν μοιάζει απίστευτο, με τα εργαλεία του θανάτου, του ιδίου θελήματος, του υλισμού, οι Ρώσοι Θεολόγοι έφτιαξαν Θεολογία, εξήγησαν την Αγία Τριάδα, ο Ζηζιούλας έφτιαξε εκκλησιολογία και όλοι μαζί σώζουν τον ύπνο μας, την μακάρια ζωή μας. Κοιμηθείτε αγγελούδια μου, ψιθυρίζει πλέον ο νικητής θάνατος που απέκτησε ακόμη και δόγμα. Είστε ήδη σωσμένα. Θα επιστρέψετε στην αγκαλιά μου. Αυτά είναι τα άδυτα του Οικουμενισμού]. 

Συνεχίζεται 

Αμέθυστος.