ΤΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ (1)

Η Ιεραρχική δομή του κόσμου σύμφωνα με τον ψευδο Διονύσιο Αρεοπαγίτη!

του Rene Roques. 

"Eἴρηται τοίνυν ἡμῖν ἱερῶς, ὡς οὗτός 

ἐστι τῆς καθ' ἡμᾶς ἱεραρχίας σκοπός•

ἡ πρὸς θεὸν ἡμῶν ὡς ἐφικτὸν ἀφομοίωσίς

τε καὶ ἕνωσις".

Περί Εκκλησιαστικής Ιεραρχίας ΙΙ 1, 392 Α.

Εισαγωγή.

  Με τις συνδυασμένες επιρροές, πολύ συχνά ακόμη και εχθρικές, των φιλοσοφιών τού Πλάτωνος και του Αριστοτέλη, τού Φίλωνος, της Γνώσης και των νεοπλατωνικών, επιβλήθηκε μία ιδιαίτερη εννοιολόγηση του σύμπαντος και των νοητών. Ονομάσθηκε κοινώς "αλεξανδρινό όραμα του κόσμου". Συνίσταται ουσιωδώς σε μία βαθμιαία παρουσίαση των διαφόρων τάξεων τής πραγματικότητος, ξεκινώντας απο την πρώτη αρχή απο την οποία προοδεύουν όλες, τόσο άμεσα, εάν πρόκειται για την πρώτη, όσο και για όλες τις άλλες, μέσω τής μεσολαβήσεως των πιό υψηλών τάξεων. Σ'αυτή την παράδοση σκέψης πρέπει να κατατάξουμε τον Ιεραρχικό κόσμο του Διονυσίου. Θέλουμε να προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε αυτόν τον κόσμο, τον τόσο ιδιαίτερο απο πολλές πλευρές σημειώνοντας, όταν θα είναι δυνατόν, τις επιρροές, οι οποίες κατέστησαν δυνατή αυτή ή εκείνη την οπτική γωνία.

          Η έκφραση Ιεραρχικός κόσμος κινδυνεύει να γεννήσει παρεξηγήσεις. Δέν θα πρέπει να την κατανοήσουμε με μία κοσμολογική σημασία, διότι ο κόσμος τού Αρεοπαγίτη είναι ουσιαστικά ο κόσμος των νοητών, και η Ιεραρχία που του αντιστοιχεί -χωρίς να είναι πλεονασμός- ειναι μία ιερή Ιεραρχία.

          Αφορούσα μοναδικώς τήν θέωση των νοητών, αυτή η ιεραρχία ελευθερώνεται, περίπου απο τις κοσμολογικές εξαρτήσεις που επέβαλλαν συνήθως οι Εθνικές θρησκείες στις σωτηριολογικές πρακτικές. Χωρίς αμφιβολία αναφέρεται για να καθορισθεί, σε ένα λεξιλόγιο κοσμολογικής προελεύσεως, αλλά πρόκειται αποκλειστικώς για έναν πνευματικό κόσμο. Ουράνια ιεραρχία για τους καθαρούς νόες, εκκλησιαστική ιεραρχία για τους ανθρώπινους νόες. Αυτό είναι όλο το σύμπαν του Αρεοπαγίτη!

          Παρά το φαινομενικό της μέγεθος η έρευνά μας είναι θεληματικώς περιορισμένη. Δέν θα επεξεργαστεί με ιδιαίτερο τρόπο προβλήματα τόσο ουσιώδη όπως η γνώση του Θεού, η Τριαδική Θεολογία και η Μυστική Θεολογία. Όπως και η ίδια η Χριστολογία αυτά τα θέματα θα υπολογισθούν στο μέτρο που το απαιτεί η κατανόηση του ιεραρχικού σύμπαντος. Για να χρησιμοποιήσουμε μία ορολογία η οποία δέν είναι μάλλον και τόσο ταιριαστή, η παρούσα μελέτη θέλησε να διατηρήσει σαν κέντρο της τήν οικονομία του Αρεοπαγίτη, παρά την Θεολογία του! Αυτή η επιλογή δέν επιφέρει καμμία αξιολογική κρίση στην αντίστοιχη σπουδαιότητα των δύο πλευρών τού συστήματος, οι οποίες είναι απολύτως ουσιώδεις και αναγκαίως συνδεδεμένες στα μάτια τού συγγραφέως τους. Θελήσαμε μόνον να φωτίσουμε μερικά μέρη που δέν είναι πολύ γνωστά ή είναι κακώς κατανοούμενα! Και να βοηθήσουμε μ'αυτόν τον τρόπο, έμμεσα στην ταυτοποίηση η οποία είναι ακόμη αβέβαιη του μυστηριώδους Αρεοπαγίτη!

          Έτσι λοιπόν η έρευνά μας θα πορευθεί γύρω απο τις δύο ιεραρχίες. Θα την οδηγήσουμε κατά μήκος τών κατευθυντηρίων γραμμών οι οποίες ορίσθηκαν απο το ΙΙΙ κεφάλαιο της Ουράνιας Ιεραρχίας τής οποίας ο σκοπός είναι αρκιβώς ο καθορισμός τής Ιεραρχίας και η υπογράμμιση τής χρησιμότητάς της ! "Η Ιεραρχία είναι μία τάξις ιερά, μία επιστήμη, και μία ενέργεια πρός το θεοειδές ώς εφικτόν, αφομοιουμένη και ανεβαίνει και ανάγεται, πρός τας ενδιδομένας (τις προσφερόμενες) αυτή Θεόθεν ελλάμψεις αναλόγως επί το θεομίμητον". Στην συνέχεια τού κειμένου αναπτύσσεται αυτή η ίδια η ορολογία: "Σκοπός λοιπόν τις ιεραρχίας είναι η αφομοίωση και ένωση, κατά το εφικτό, πρός τον Θεό, έχοντας τον ίδιο ώς οδηγό για κάθε ιερή επιστήμη και ενέργεια, που αποβλέπει αταλάντευτα στην Θεϊκότατη ομορφιά του και την αποτυπώνει όσο είναι δυνατό. Όσους τον συμμερίζονται (τους εαυτού θιασώτας), τους κάνει αγάλματα Θεϊκά, καθρέφτες καθαρούς και ακηλίδωτους που δέχονται την αρχίφωτη Θεαρχική ακτίνα και απογεμίζουν με τρόπο ιερό απο την λάμψη που τους δίνεται και αυτή πάλι την ακτινοβολούν πλούσια στα επόμενά τους κατά τους Θεϊκούς ορισμούς".

          Μερικές γραμμές πιό κάτω η ιεραρχία μάς παρουσιάζεται πάλι σαν η ίδρυση μέσω της οποίας μάς χαρίστηκαν στην τάξη που θέλησε ο Θεός, η επιστήμη και η ενέργεια η οποία μας θεώνει: "όποιος λοιπόν μιλάει για ιεραρχία, δηλώνει γενικά μία ιερή διακόσμηση, που είναι εικόνα τής Θεαρχικής ομορφιάς και τελεί τα ιερά μυστήρια τού φωτισμού της με διευθετήσεις και γνώσεις με ιεραρχική σειρά και που όσο είναι επιτρεπτό αφομοιώνεται πρός την αρχή της ".

          Επειδή λοιπόν ο ορισμός είναι τόσο σταθερός και ακριβής μπορούμε φαίνεται να τηρήσουμε ήσυχα την τριπλή οπτική γωνία τής τάξεως, της ενέργειας και της επιστήμης, σαν καθοδηγητική αρχή της μελέτης μας. Χωρίς αμφιβολία δέν πρέπει να χωρίσουμε ποτέ αυτό που ο Διονύσιος κρατά με ζήλο ενωμένα. Αλλά θα τολμήσουμε να μελετήσουμε αργότερα αυτές τις τρείς πλευρές, εάν θέλουμε να μήν τις απομονώσουμε απο το όλον στο οποίο βρίσκονται εναρμονισμένες και βρίσκουν την σημασία τους.

          Θα αναπτύξουμε την έρευνα μας σε τέσσερις φάσεις, θα ξεκινήσουμε ορίζοντας στην μεγαλύτερη γενικότητά τους, τους τρείς συστατικούς χαρακτήρες τού αρεοπαγιτικού κόσμου. Στην συνέχεια θα δούμε πώς ο κόσμος των καθαρών νοητών πραγματοποιεί καθέναν απο αυτούς τους χαρακτήρες. Μία ανάλογη μελέτη θα πρέπει να εφαρμοστεί στον κόσμο των ανθρωπίνων νοητών και αυτό θα είναι το τρίτο μας μέρος. Το τέταρτο, τέλος, θα προσπαθήσει να ορίσει τον ρόλο και τον τόπο τού ενσαρκωθέντος Λόγου σ'αυτό το διπλό σύμπαν των αγγελικών και των ανθρωπίνων νοητών.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.