Συνέχεια από: Τετάρτη 26 Ιουνίου 2024
Lucrezia Fava - Συνέντευξη με τον καθηγητή von Herrmann για τον Χάιντεγκερ και τη Γνώση
Lucrezia Fava: 7) Γενικά, είναι δυνατόν, κατά τη γνώμη σας, να εντοπιστεί μια τάση της χαϊντεγκεριανής σκέψης προς τη γνώση;
Von Herrmann: Όσον αφορά το έβδομο ερώτημα: εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο ορίζετε τα ουσιώδη χαρακτηριστικά μιας γνωσιοκρατίας, αν η ιστορικο-οντολογική ή ιστορικο-βιωματική σκέψη του Χάιντεγκερ, που τώρα σκιαγραφείται στα θεμελιώδη γνωρίσματά της, παρουσιάζει μια τάση προς τη γνωσιοκρατία, προς τη γνώση. Σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, θα ήταν απαραίτητο να μιλήσουμε για μια ιστορικο-βιωματική γνώση, ενώ θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια οριζόντια-υπερβατική γνώση στο πρώτο μονοπάτι του Seinsfrage του Χάιντεγκερ.
Lucrezia Fava: 8) Είπαμε ότι το Seyn είναι εκείνο το δόσιμο που δίνει μόνο το δικό του δόσιμο, τη δική του προσφορά και με αυτόν τον τρόπο παραχωρεί το εδώ-είναι, τον τόπο της εκδήλωσης των όντων. Μπορεί μια τέτοια κατανόηση του καθολικού θεμελίου να μεταφραστεί και να αναπτυχθεί σε μια θρησκευτική σκέψη; Μια σκέψη, λοιπόν, που θα βασίζεται στη φιλοσοφία του Χάιντεγκερ;
Von Herrmann: Σχετικά με το όγδοο ερώτημα: το Seyn (Είναι), η παρουσίαση της αλήθειας του Seyn, δηλ. του Ereignis, είναι ή επιβάλλεται ως παροχή δώρου ως δώρο. Το δώρο είναι κάθε φορά το δοσμένο, αραιωμένο "εδώ" του εδώ-είναι, και αυτό το "εδώ" είναι το ιστορικό αραίωμα για καθετί που χρειάζεται αυτό το αραίωμα του Είναι: το ίδιο το εδώ-είναι, ο υπαρκτός εαυτός στο In-der-Welt-sein (εν-τω-κόσμω-είναι) του, η οντότητα στους διάφορους τρόπους ύπαρξής της: πέτρα, φυτό, ζώο, έργο τέχνης... αλλά και καθετί που ανήκει στην ουσία της θεότητας. Και έτσι απαντώ στην όγδοη ερώτησή σας με ένα ναι!
Lucrezia Fava: 9) Στην Επιστολή για τον Ανθρωπισμό, ο Χάιντεγκερ γράφει: «Μόνο από την αλήθεια του είναι μπορεί κανείς να σκεφτεί την ουσία του ιερού. Μόνο από την ουσία του ιερού μπορεί κανείς να σκεφτεί την ουσία της θεότητας. Μόνο υπό το φως της ουσίας της θεότητας μπορεί κανείς να σκεφτεί και να πει τι πρέπει να ονομάζει η λέξη "Θεός"». Και παρακάτω: «Αλλά αυτή είναι η διάσταση του ιερού, η οποία παραμένει κλειστή ακόμη και ως διάσταση, αν δεν αραιωθεί η ανοιχτότητα του είναι και, στο ξεκαθάρισμά της (στο φώτισμά της), δεν είναι κοντά στον άνθρωπο. Ίσως το χαρακτηριστικό αυτής της εποχής του κόσμου να συνίσταται στο κλείσιμο στη διάσταση του όλου (das Heile). Ίσως αυτή να είναι η μόνη δυστυχία (Unheil)». Δεν φαίνεται εδώ ότι η σκέψη του Είναι, η παρουσία του ιερού και ο Θεός είναι ένα και το αυτό πράγμα;
Von Herrmann: Επί της ένατης ερώτησης: Αναφέρεστε στο περίφημο απόσπασμα από το "Brief über den Humanismus". Η αλήθεια ή το ξεκαθάρισμα ή η αποκάλυψη του Είναι είναι η προϋπόθεση για την ανάδυση της διάστασης του ιερού. Η διάσταση του ιερού στην εκκαθάριση του Είναι είναι η περιοχή στην οποία εμφανίζεται η ουσία της θεότητας (Gottheit είναι ένας όρος που ο Χάιντεγκερ παίρνει από τον Meister Eckhart). Και μόνο όταν έχει γίνει ξεκάθαρη η ουσία της θεότητας μπορεί κανείς να σκεφτεί και να πει τι πρέπει να ονομάζει η λέξη "Θεός". Ο Χάιντεγκερ σκέφτεται εδώ εκείνον τον Θεό τον οποίο στο Beiträge zur Philosophie (Vom Ereignis) αποκαλεί "τελευταίο Θεό". Θα ήταν ένας Θεός του οποίου η θεϊκότητα καθορίζεται από την αλήθεια του Seyn, δηλαδή του Ereignis, ένας Θεός του οποίου η θεϊκή μορφή δεν μπορεί να καθοριστεί εκ των προτέρων, αλλά αντίθετα πρέπει να φανεί μέσα και από την ουσιαστική μονιμότητα της αλήθειας του Seyn. Η αποκάλυψη αυτής της ανάδυσης δεν μπορεί να προβλεφθεί. Σκεπτόμενος τον έσχατο Θεό ως Θεό στην αλήθεια του Είναι, ο Χάιντεγκερ καθοδηγείται από τον Νίτσε από τη μια πλευρά και από τον Hölderlin από την άλλη. Βιώνοντας ποιητικά τη φυγή των ελληνικών θεών και του χριστιανικού θεού, ο Hölderlin μνημονεύει ταυτόχρονα την ιστορική επιστροφή του θείου και των θεών στη γη. Στον απόηχο αυτής της ποιητικής σκέψης, ο Χάιντεγκερ σκέφτεται τον τελευταίο Θεό. Η αλήθεια ως η κάθαρση του Είναι, το ιερό και το θείο δεν είναι στην πραγματικότητα το ίδιο πράγμα, αλλά σχηματίζουν μια βαθμιδωτή δομή: από την κάθαρση (εκκαθάριση) του Είναι το ιερό αραιώνεται, μέσα στο ιερό αραιώνεται η θεότητα του Θεού, και μέσα στη φωτισμένη θεότητα εμφανίζεται ο Θεός. Βρίσκω σπουδαία αυτή τη νέα προσέγγιση του Χάιντεγκερ, δεν σκέφτομαι όμως τον Θεό ως τον απόλυτο Θεό, αλλά ως τον Θεό της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ο οποίος μπορεί να εμφανιστεί στη θεότητά του μόνο όταν έχει ανοίξει η διάσταση του ιερού, μια διάσταση που με τη σειρά της μπορεί να προκύψει μέσα στην ουσιαστική μονιμότητα της αλήθειας του Είναι, του Ereignis.
Lucrezia Fava: 10) Τέλος, ένα ερώτημα σχετικά με την έννοια της κατανόησης στον Χάιντεγκερ. Από διάφορα σημεία της οντολογικής-υπαρξιακής ανάλυσης του Χάιντεγκερ, φαίνεται ότι η πλήρης και ολοκληρωμένη αυτοκατανόηση του εαυτού είναι μια ελιτίστικη και απομονωμένη μορφή διαφώτισης• ότι μια τέτοια κατανόηση λαμβάνει χώρα μόνο σε μια στιγμιαία και περιστασιακή διάσταση της αποξένωσης του ατομικού εαυτού από τα εγκόσμια• ότι δεν μπορεί να έχει κανένα πραγματικό αποτέλεσμα, καθώς δεν έχει κανονιστική αξία και δύναμη για τον αυτοσχεδιασμό του ανθρώπου. Αυτές είναι μερικές αρκετά γνωστές κριτικές παρατηρήσεις που απευθύνονται στον Χάιντεγκερ από πολλές πλευρές. Ωστόσο, είναι σαφές ότι, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, η οντολογική-υπαρξιακή κατανόηση μπορεί και πρέπει να επιφέρει την πιο αποφασιστική και ριζική αλλαγή στην ανθρώπινη ζωή. Για παράδειγμα, στο βιβλίο του «Η ουσία της αλήθειας. Σχετικά με τον μύθο του σπηλαίου και τον "Θεαίτητο" του Πλάτωνα», η κατανόηση του όντος ως Seyn (ή μάλλον, ως Un-verborgenheit/απο-κάλυψη και Lichtung/ξέφωτο του Seyn) διαλύει τη λήθη από την οποία χτυπιόμαστε και τυφλωνόμαστε, έχει τη δύναμη να απελευθερώσει την ανθρώπινη ύπαρξη από τη σκοτεινή και απειλητική της διάσταση, μετατρέπει το ον σε απελευθερωτή του ίδιου του σκοταδιού του - θα μπορούσαμε να πούμε: έχει τη δύναμη να αποκαταστήσει την αρχική κατάσταση του όντος, να επιτελέσει την αποκατάστασή του. Επιστρέφοντας στον τρόπο με τον οποίο το Είναι αποκαλύπτεται, μπορεί να διαφυλάξει το μυστήριο ολόκληρης της ύπαρξης, δηλαδή της αρχής που παραχωρεί την ύπαρξη των οντοτήτων και την κρατάει στον εαυτό της, την σώζει. Αυτό δεν μας επιτρέπει να χαρακτηρίσουμε την οντολογική κατανόηση, ή την ουσιαστική σκέψη, ως γνώση; Πώς θα περιγράφατε τις πραγματικές συνέπειες της κατανόησης της αλήθειας του Είναι;
Von Herrmann: Όσον αφορά το δέκατο ερώτημα: αυτό που αναφέρετε πρώτο, η κριτική ότι η αυθεντική εκδίπλωση του είναι-στον-κόσμο θα πρέπει να είναι μια διαφώτιση που είναι δυνατή μόνο για λίγους ανθρώπους - αυτή η κριτική και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται την αυθεντικότητα του Da-sein είναι θεμελιωδώς λανθασμένος. Η μη αυθεντικότητα και η αυθεντικότητα είναι οι δύο τρόποι με τους οποίους πραγματώνεται το υπάρχον είναι-στον-κόσμο: στην μη αυθεντικότητα, το εδώ-είναι δεν υπάρχει μέσα και χάρη σε έναν σχεδιασμό που ανοίγει από τον εαυτό του ό,τι του ανήκει περισσότερο, αλλά μάλλον υπάρχει μέσα και χάρη στην υπάρχουσα ανοιχτότητα [Erschlossenheitsweise] του είναι-στον-κόσμο, που είναι η ανοιχτότητα του Ναι. Σε αυτή την περίπτωση, το αυτοπρόταγμα αυτού που είναι το πιο κατάλληλο δεν έρχεται σε ύπαρξη, και στη θέση του έρχεται η μορφή της ανοιχτότητας του είναι-στον-κόσμο που υποδεικνύεται από το Ναι και η μορφή της αποκάλυψης του ενδοκοσμικού είναι που υποδεικνύεται από το Ναι. Το είναι-ανοιχτό και το είναι-αποκαλυπτόμενο είναι και τα δύο μη-αρχικά.
Κάθε ον μπορεί να απευθυνθεί στο κάλεσμα της συνείδησης και να συνειδητοποιήσει, με έναν πρωτότυπο τρόπο, το δικό του ουσιώδες είναι-στο θάνατο, ώστε να ζήσει στην αυθεντική κατάσταση της ύπαρξης. Μόνο που το Da-sein, ενώ υπάρχει αυθεντικά, ως επί το πλείστον επιστρέφει στην μη αυθεντικότητα. Η αυθεντική και άρα πιο σωστή ύπαρξη δεν είναι ποτέ, ωστόσο, μια απομάκρυνση από τον κόσμο και την κοσμική ύπαρξη, δεν είναι ποτέ μια ύπαρξη χωρίς τον κόσμο, σε έναν κλειστό χώρο του εαυτού. Αυτός ο χώρος του εαυτού έξω από τον κόσμο και την ενδοκοσμική ύπαρξη δεν υπάρχει καθόλου, γιατί η ύπαρξη είναι ουσιαστικά, όχι μόνο στην αναυθεντικότητα αλλά και στην αυθεντικότητα, ένα είναι-στον-κόσμο και ένα είναι-στο-όν που συναντάται στον κόσμο. Ο Χάιντεγκερ το δηλώνει αυτό καθαρά και απερίφραστα στο Sein und Zeit. Αυτές οι ερμηνευτικές-φαινομενολογικές, δηλαδή φιλοσοφικές αναλύσεις δεν πρέπει ωστόσο να διαβάζονται ως δευτερεύουσες σημειώσεις, αλλά να παρατηρούνται από τη μεθοδολογική προοπτική στην οποία τις διεξήγαγε ο στοχαστής.
Η αποκάλυψη του είναι-στον-κόσμο, στην κατάσταση της αυθεντικότητάς του, [Eigentlichkeitsmodus], δεν ισοδυναμεί με μια γνώση που δεν έχει καμία επίδραση στην καθημερινή κατάσταση της ύπαρξης, αλλά μάλλον αλλάζει το είναι-στον-κόσμο και το είναι-στο-ον, αλλά όχι ως προς το περιεχόμενο: το είναι-στον-κόσμο και το είναι-στο-ον μετασχηματίζεται αντίθετα στον τρόπο της αποκάλυψής του, η οποία γίνεται ένα πρωτότυπο άνοιγμα, που δεν καθορίζεται πλέον από το Ναι. Το ίδιο ισχύει και για το άνοιγμα του ενδοκοσμικού όντος, που είναι πλέον αυθεντικό, απαλλαγμένο από την αλλοίωση και τη συσκότιση του κυρίαρχου Ναι. Η θεωρητική άποψη που στοχεύει στη μετατροπή της μη αυθεντικής κατάστασης του είναι-ανοίγματος και του είναι-ανακαλύπτεσθαι στην αυθεντική και πρωτότυπη κατάσταση - αυτή η θεωρητική άποψη, το θεωρητικό όραμα μπορεί να ερμηνευτεί ως γνώση, αλλά μόνο εφόσον έχετε τονίσει αυτό που είναι καθοριστικό για να αποκαλέσετε μια μορφή γνώσης ως γνωστική. Νομίζω ότι έτσι απάντησα και στο δέκατο ερώτημά σας κατά τρόπο ευρύ και επαρκή.
Θα ήμουν πολύ ευτυχής αν μπορούσατε να μείνετε ικανοποιημένοι με την έκθεση των χαρακτηριστικών της χαϊντεγκεριανής σκέψης και τις απαντήσεις μου στις ερωτήσεις σας. Σας εύχομαι επιτυχή ολοκλήρωση της ερευνητικής σας εργασίας και σας στέλνω τους θερμούς μου χαιρετισμούς από το Φράιμπουργκ.
Τέλος
Ο ΑΠΩΝ ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΙΚΟΥ ΦΡΟΝΗΜΑΤΟΣ. ΜΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΚΑΙ ΔΥΣΗΣ , Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ ΙΕΡΟΥ ΚΑΙ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΥ, Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΝΟΣ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΟΣ. Η ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ, ΕΓΩ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ. Ο ΑΠΩΝ ΘΕΟΣ. ΤΟ ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΣΤΟ ΤΙΠΟΤΑ. Ο ΡΟΒΙΝΣΩΝΑΣ ΝΑΥΑΓΟΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ. ΕΝ ΤΕΛΕΙ Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΣΜΟΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου