Περί παιδείας.

 

Σαράντος Καργάκος
Φερέοικος εἶναι ὁ φέρων μεθ’ ἑαυτοῦ τὸν οἶκο του, ὅπως ὁ σαλίγκαρος ποὺ κουβαλᾶ σὰν σπίτι τὸ κέλυφος του, τὸ καβούκι του. Φερέοικος ἦταν καὶ ὁ Διογένης ποὺ ζοῦσε μέσα σ’ ἕνα πιθάρι. Φερέοικος εἶναι καὶ ἡ χελώνα, ἀλλὰ σὲ ἀνθρώπινο ἐπίπεδο φερέοικοι ἦσαν καὶ οἱ νομάδες, οἱ σκηνίτες, κυρίως οἱ Ἀθίγγανοι, ποὺ, συνεχῶς κινούμενοι, ζοῦσαν στὰ πολυτραγουδισμένα «τσαντίρια» τους. Σήμερα ἡ λέξη, ἐπὶ νέων κυρίως χρησιμοποιεῖται μὲ τὴν ἔννοια τοῦ περιπλανώμενου, τοῦ πνευματικὰ ἀνερμάτιστου, τοῦ νέου ποὺ σηκώνει στοὺς ὤμους ἕνα ἀκατοίκητο ἀπὸ δικό του μυαλό κεφάλι, ποὺ ἐπιτηδείως τοῦ τὸ γεμίζουν ἄλλοι. Πρὸ καιροῦ σὲ μιὰ ἐπίσκεψή μου στὴ Λεβάδεια, τὴν κακῶς κάτ’ ἐμὲ λεγόμενη Λειβαδιὰ (ἡ ὀνομασία ἀπὸ τὸ ἱστορικό Λέβαδο), μιὰ ἐλλόγιμη κυρία, ἡ Εὐ. Τυμπλαλέξη, καλοθέλησε νὰ μοῦ προσφέρει μιὰ ποιητικὴ συλλογὴ, στὴν ὁποὶα προτάσσει μιὰ βαθυστόχαστη εἰσαγωγή. Ἀποσπῶ μιὰ ἐνδιαφέρουσα περικοπὴ: «Ἡ τρυφερὴ ἀθωώτητα τῆς νεαρῆς ἡλικίας δὲν μπορεῖ νὰ λειτουργεῖ ὡς ἐνεργούμενο μιᾶς καλολαδωμένης μηχανῆς ἀπομνημόνευσης. Ὁ δάσκαλος σηκώνει ἕνα βαρὺ φορτίο εὐθύνης μεταλαμπάδευσης ἀξιῶν καὶ μηνυμάτων, τὰ ὁποῖα μὲ περισσὴ ὑπομονὴ κι ἀνθεκτικότητα ἔφτασαν ὡς τὶς μέρες μας». Ἤ ποὺ γεννιοῦνται καὶ στὶς μέρες μας, ἀφοῦ προηγουμένως περάσουν ἀπὸ τὴν κρησάρα τοῦ παιδαγωγικῶς ὠφελίμου.

Χωρὶς νὰ ἀποκλείω τὴν ἄσκηση τῆς μνήμης γιὰ κανόνες, χρονολογίες, ὀνομασίες, ἀξιώματα κ.λπ., ἤμουν πάντα πολέμιος τῆς ἐγκληματικῆς παιδαγωγικῆς πρακτικῆς, ποὺ εἶναι γνωστή ὡς παπαγαλία. Οἱ ὑπέροχοι δάσκαλοί μας τὸν παλαιὸ καιρὸ ἀπέκλειαν τὸν παπαγαλισμό. «Πεσ’ τα μὲ δικὰ σου λόγια», ἦταν ἡ συνήθης παρότρυνσή τους. Γιατί, ὅταν τὸ παιδί ἐθισθεῖ νὰ ὁμιλῆ μὲ δικὰ του λόγια, ἀποκτᾶ σταδιακὰ δικό του μυαλό. Δὲν ὑποκαθιστᾶ τὸ μυαλό του ἀπὸ κάποιο ἐγκεκριμένο βιβλίο, ποὺ –ἔστω κι ἄν εἶναι καλογραμμένο– λειτουργεῖ σὰν φραγμός. Δυστυχῶς ἡ πρακτικὴ τῆς παπαγαλίας λειτούργησε μετὰ τὴν μεταπολίτευση, ὅταν ἐπιβλήθηκε ἡ δικτατορία τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου σχολικοῦ ἐγχειριδίου. Ἀλίμονο στὸν μαθητὴ ποὺ στὶς πανελλήνιες ἤ πανελλαδικὲς ἐξετάσεις ἔγραφε κάτι πέρα ἀπὸ αὐτὸ – ὅσο κι ἄν ἦταν σωστό. Ἡ περίσσεια γνώση τιμωρεῖται. Ἰσχύει καὶ σήμερα τὸ «ἀπὸ ἐδῶ μέχρι ἐκεῖ». Αὐτὸ κι ἄν εἶναι φασισμός! Πάει ἡ χρυσῆ ἐποχὴ τοῦ «Διαβάστε ἀπ’ ὅπου θέλετε», κάτι ποὺ ἔκανε τὴν τάξη πνευματικὴ κυψέλη, ὅπου ὁ κάθε μαθητὴς-μέλισσα ἔφερνε τὴ δικὴ του πνευματικὴ γύρη κι ἔτσι σχηματιζόταν μιὰ πλούσια γνώση «γλυκίων μέλιτος». Καὶ ποὺ ἀνάγκαζε καὶ τὸν καθηγητὴ νὰ διαβάζει συνεχῶς καὶ νὰ ἐνημερώνεται ἐπαρκῶς γιὰ νὰ μὴ ὑστερεῖ ἔναντι τῶν μαθητῶν του. Μοῦ ἔλεγαν κάποτε στὴν Ἀνδρίτσαινα, ὅπου ὑπάρχει πλουσιώτατη βιβλιοθήκη, ὅτι οἱ ἐκεῖ δάσκαλοι καὶ καθηγητὲς ἄφηναν γρήγορα τὸ καφενεῖο λέγοντας: «Πᾶμε στὸ σπίτι νὰ διαβάσουμε, γιατὶ αὔριο θὰ ἀντιμετωπίσουμε αὐτὸν τὸν διάβολο, τὸν Κανελλόπουλο»! Κι ἐννοοῦσαν τὸν ἀείμνηστο φίλο Θανάση Κανελλόπουλο. Πολλὲς φορὲς ἔχω γράψει ὅτι οἱ καλύτεροι δάσκαλοι τοῦ διδάσκοντος εἶναι οἱ μαθητὲς του, ὅταν φυσικὰ τοὺς ἐπιτρέπεται νὰ ἔχουν μιὰ μαθησιακὴ αὐτενέργεια καὶ πρωτοβουλία. Τὸ 1984 εἶχα ἀφιερώσει τὸ βιβλίο μου «Θέματα Σύγχρονου προβληματισμοῦ» στοὺς μαθητές μου «ποὺ ὑπῆρξαν οἱ καλύτεροι δάσκαλοί μου».

Σήμερα πάμπολλα παιδιὰ κολυμποῦν στὴ θάλασσα τοῦ ἀνιδανισμοῦ. Εἶναι φερέοικα διανοητικά. Δὲν ἔχουν ἕρμα πραγματικῆς παιδείας. Φοροῦν κάποια διανοητικὰ ἀποφόρια καὶ νομίζουν πὼς ἔτσι γίνονται ἐπαρκῶς μοντέρνα. Γίνονται ὑπερεπαρκῶς πεπαλαιωμένα, μὲ μιὰ χρυσόσκονη ψεύτικου ἐκσυχρονισμοῦ. Δὲν ἀντιλαμβάνονται ὅτι στὸν πνευματικὸ λαβύρινθο ποὺ εἰσέρχονται τὰ καρτερεῖ ὁ Μινώταυρος τῆς ἠλεκτρονικῆς «μαστούρας». Ὁ Μάξ Φρίτς, ὁ πολύ γνωστὸς Ἑλβετὸς διανοητὴς, ἔχει γράψει πὼς ἡ τεχνολογία καὶ μόνον αὐτὴ καλλιεργεῖ μέσα μας τὴν ἐπιθυμία «νὰ διευθετήσουμε τὸν κόσμο κατὰ ἕναν τέτοιο τρόπο, ὥστε νὰ μὴ χρειαστεῖ νὰ τὸν ζήσουμε». Προσωπικὰ –κι ἄς μοῦ συγχωρεθεῖ αὐτὴ ἡ ἰδιοτροπία– ἐμμένω στὴν ἄποψη ὅτι τὸν καλύτερο κόσμο δὲν θὰ φέρει ἡ καλύτερη τεχνολογία ἀλλὰ ἡ καλύτερη νοοτροπία. Δὲν θέλω παιδιὰ μὲ ξενιτεμένα... μυαλὰ!

πηγή
trelogiannis.

ΣΧΟΛΙΟ: Σήμερα τά γράμματα τά φορτώνουμε στόν κόκκορα; Η παληά παιδεία στηρίχθηκε στήν  αρμονία καί ισότητα σκέψης καί γνώσης. Σήμερα μοιάζει νά απουσιάζει από τήν παιδεία η ανάγκη τής σκέψης. Αλλά η γνώση παραμένει η ίδια. Τού γράμματος. Διότι ακόμη καί η σημερινή φυσική διαβάζει τήν φύση. Χτές μπορούσαμε νά ζήσουμε στόν κόσμο εφόσον η γνώση δέν ακύρωνε τήν σκέψη καί εφόσον η ποιότητα τής σχέσης σκέψης καί γνώσης  καθόριζε καί τίς κοινωνικές τάξεις. Σήμερα η γνώση βρίσκεται μπροστά σέ κάτι απροσδιόριστο. Σχετικό καί τυχαίο. Τό οποίο ακυρώνει καί τήν σκέψη στήν συμμετοχή της στόν κόσμο. Κάτι πού δυσκολεύει καί τό βίωμα τού κόσμου σάν κάτι οικείου καί κατοικήσιμου.Γιά νά κερδήσουμε σήμερα τήν ζωή καί νά ζήσουμε στόν κόσμο χρειάζεται ικανότητα καί εμπειρία στά τυχερά παιχνίδια στό πόκερ. Χρειάζεται η θεωρία τών παιγνίων. Τό κυνήγι τής τύχης καί η κατανάλωση η οποία αυξάνει τά ποσοστά επιτυχίας. Η νά ζήσουμε τήν ζωή σάν υποκείμενα. Χωρίς νά τήν ζήσουμε. 
" Ὁ Μάξ Φρίτς, ὁ πολύ γνωστὸς Ἑλβετὸς διανοητὴς, ἔχει γράψει πὼς ἡ τεχνολογία καὶ μόνον αὐτὴ καλλιεργεῖ μέσα μας τὴν ἐπιθυμία «νὰ διευθετήσουμε τὸν κόσμο κατὰ ἕναν τέτοιο τρόπο, ὥστε νὰ μὴ χρειαστεῖ νὰ τὸν ζήσουμε»
 Γιατί λοιπόν παγιδευτήκαμε σέ λαβύρινθο; Διότι ο κόσμος είναι κλειστός, απουσιάζει τό επέκεινα. Καί ναί μέν  Μιά φορά κι' έναν καιρό η εκκλησία τόν κρατούσε ανοιχτό καί έριχνε στήν ζωή ζωή. Σήμερα όμως εκκοσμικεύτηκε καί αυτή καί συστρατεύτηκε μέ τόν κόσμο, πνίγοντας τήν ζωή στό γνωστό καί πεπερασμένο καί η ζωή δέν παίρνει πιά ζωή.

Αμέθυστος