ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ (18)

Συνέχεια από: Tετάρτη 27 Μαίου 2020

ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ. 

Του Giovanni Reale.   

V. Η Ιεραρχική σύλληψη τής πραγματικότητος και η δομική της διαμόρφωση!

       

4) Οι προηγηθείσες θεωρίες τού Πλάτωνος στά “προφορικά δόγματα”. 

Ακόμη και σ’αυτό το τόσο σημαντικό σημείο η ανακάλυψη των “προφορικών δογμάτων” τού Πλάτωνος ρίχνει άφθονο φως, καθότι η ιεραρχική σύλληψη τής πραγματικότητος και ο κανόνας βάσει τού οποίου είναι κατασκευασμένη η μεταφυσική ιεραρχία έχουν τις ρίζες τους ακριβώς στον Πλάτωνα. Μεταφέρουμε τα συμπεράσματα τού Kramer, τα οποία φωτίζουν τελείως την πλατωνική θέση και τα βασικά του κριτήρια, καθώς ο Πρόκλος κλείνει ακριβώς εκείνον τον κύκλο που είχε ανοίξει ο Πλάτων.

          Γράφει λοιπόν ο Kramer: “….η συστηματική επιτομή τής προφορικής μεταφυσικής τού Πλάτωνος παρουσιάζει μία διάκριση τών τεσσάρων κύριων επιπέδων τής πραγματικότητος (καθότι πρόκειται για μία σχέση οντολογικής συστάσεως, αυτά τα επίπεδα δεν πρέπει να παρανοηθούν μέ τήν χωρική σημασία). Το επίπεδο το οποίο θα μπορούσαμε να ονομάσουμε το πιο χαμηλό, αποτελείται από τα αισθητά αντικείμενα σε κίνηση. Το δεύτερο επίπεδο αποτελείται από τις μαθηματικές ουσίες οι οποίες είναι ήδη νοητές και αμετάβλητες αλλά οι οποίες καθόσον είναι ατομικές δεν ανήκουν ακόμη στα καθολικά αρχέτυπα. Στο τρίτο επίπεδο βρίσκονται τα καθόλου, τα οποία δίνονται όχι από μία πολλαπλότητα ατόμων, αλλά από ιδανικές πραγματικότητες οι οποίες είναι μοναδικές. Το τελευταίο επίπεδο συνίσταται από αρχές οι οποίες είναι υπεράνω τού Είναι, που έχουν και αυτές τον χαρακτήρα τής καθολικότητος και γι’αυτό μπορούν να συλληφθούν μόνον καθώς περνούν διαμέσου τών υπολοίπων ιδεών. Αυτά τα τέσσερα πλαίσια, διακεκριμένα σύμφωνα με ακριβή οντολογικά κριτήρια (τα κριτήρια τού αμετάβλητου, τής καθολικότητος και τής απλότητος), καταλήγουν στο εσωτερικό τους περαιτέρω χωρισμένα, για παράδειγμα με την ανάδυση τού πρωτείου τών Μετα-ιδεών και τών σειρών τών ιδανικών Αριθμών, στο πλαίσιο των καθόλου ή με την ακολουθία τής αριθμητικής, γεωμετρίας, στερεομετρίας, καθαρής αστρονομίας και μουσικολογίας, στο πλαίσιο των μαθηματικών πραγματικοτήτων, στο οποίο ανήκει επίσης και το πλαίσιο τής ψυχικής πραγματικότητος (εννοημένης σαν φόρμας μαθηματικής σε κίνηση) ή με την διάκριση τού υποσεληνιακού και τού υπερσεληνιακού, σωμάτων σε αιώνια κίνηση και σωμάτων σε φθορά, στο πλαίσιο των αισθητών πραγματικοτήτων. Γενικώς πρόκειται για μία οντολογική σχέση παραγωγής στο οποίο το πιο υψηλό σκαλί, διαθέτει πάντοτε ένα οντικό πρωτείο σε σχέση με το χαμηλότερο, και στο οποίο, για να μιλήσουμε με την πλατωνική διατύπωση, το πρώτο μπορεί να είναι ή να μπορεί να νοηθεί χωρίς το δεύτερο, αλλά όχι αντίστροφα, το δεύτερο χωρίς το πρώτο”.

         
Ας δούμε λοιπόν έναν χάρτη ο οποίος μπορεί να ξεκαθαρίσει, εξ απόψεως διαισθητικής, αυτή την ιεραρχική σκάλα τής πραγματικότητος την οποία συνέλαβε ο Πλάτων.

Το επίπεδο των αρχών: “Ένα” και “ακαθόριστη δυάς”.

Φυσικός κόσμος.

          Ας προσέξουμε ιδιαιτέρως πώς, πέραν μερικών αναλογιών επιπέδων, είναι ακόμη πιο ενδιαφέροντα τα μεταφυσικά κριτήρια βάσει των οποίων είναι οικοδομημένη αυτή η ιεραρχία, δηλαδή τα κριτήρια: το αμετάβλητο (και το ακίνητο), τής καθολικότητος και τής απλότητος! Αυτά είναι βασικώς τα κριτήρια στα οποία εμπνέεται ο Πρόκλος, όπως θα δούμε στην συνέχεια.

          Αλλά πριν μελετήσουμε ακόμη τις διάφορες Ιεραρχικές τάξεις οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε το καθοδηγητικό νήμα τής μεταφυσικής τού Πρόκλου, αρχίζοντας από το “τριμερές”, Όριο-Απεριόριστο-Μικτό.

     

     VI. Το ΜΕΓΑΛΟ “ΤΡΙΜΕΡΕΣ” ΟΡΙΟ-ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟ-ΜΙΚΤΟ.

          

Ο πρώτος μεγάλος καθοδηγητικός άξονας τής μεταφυσικής τού Πρόκλου συνίσταται σ’αυτό που ονομάστηκε: το “τριμερές” τού “ορίου”, τού “απεριορίστου” και τού “μικτού από όριο και απεριόριστο”. Αυτό το τριμερές κυριαρχεί σε όλο το σύστημα ξεκινώντας από τις πιο υψηλές πραγματικότητες, κατεβαίνοντας μέχρι τις αισθητές σωματικές πραγματικότητες.

          Για να κατανοήσουμε αυτό το σημείο τού συστήματος, οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε και να λύσουμε πάνω απ’όλα τα ακόλουθα δύο προβλήματα!

          Α)Πρέπει να κατανοήσουμε με ποια σημασία αυτή η Τριάδα είναι ταυτόχρονα, μία τριάδα υποστάσεων και μία τριάδα αρχών (ή νόμων) με ισχύ σε όλη την πραγματικότητα!

          Β)Επί πλέον, πρέπει να έχουμε υπ’όψιν την νέα ερμηνεία τού Πλάτωνος από μέρους τής Σχολής τής Τυβίγκης, η οποία απέδειξε πώς η θεματική τού ορίου, τού απεριορίστου και τού μικτού, είναι θεμελιώδης στα “προφορικά δόγματα” και επομένως είναι αυτό που μας αφήνει να υποθέσουμε μόνον ο Φίληβος, στον οποίο αναφερθήκαμε στο παρελθόν.

1) Το “τριμερές” σαν υποστατική τριάδα και σάν συμπαντικός τριμερής νόμος.

          

Ήδη τον περασμένο αιώνα ο Vacherot βρήκε τον σωστό δρόμο για να λύσει το πρόβλημα! Έγραψε : “το πεπερασμένο και το άπειρο δεν είναι καθαρά υποστάσεις, αλλά οι συστατικές και καθολικές αρχές των όντων. Δεν έχουν μία ιδιαίτερη και καθορισμένη φύση. Είναι παντού όπου το Είναι φανερώνεται και καλύπτουν τις πιο διαφορετικές φόρμες”.

          Ο Vacherot δεν υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται καθόλου για υποστάσεις, αλλά ότι δεν πρόκειται για υποστάσεις με ακρίβεια λεγόμενες, δηλαδή με την κοινή έννοια, διότι δεν έχουν μία ιδιαίτερη φύση, αλλά γενική, καθότι φανερώνονται στις πιο διαφορετικές φόρμες. Όμως ο Zeller το παρεξήγησε απολύτως και έγραψε εναντίον του: “Δεν πρέπει να υπονοήσουμε ότι ο Πρόκλος υπολογίζει το περιορισμένο και το απεριόριστο, αντί για ουσίες με την ακριβή τους σημασία, μόνον σαν καθολικές αρχές (Ποιητικές) όλου τού Είναι. Αυτή η βεβαίωση είναι αντίθετη με τις δηλώσεις του…” .

          Στην πραγματικότητα ο Πρόκλος θέτει τα τρία μέλη τής τριάδος σαν υποστάσεις υφιστάμενες και σαν καθολικές αρχές. Ο Πρόκλος ισχυρίζεται ότι κάθε πραγματικότης, σε όλα τα επίπεδα προέρχεται από ένα όριο καθ-ορισμένο ή περιορίζων και από ένα απεριόριστο ή άπειρο. Απορρέει συνεπώς ένα μίγμα, δηλαδή μία σύνθεση τού ενός και τού άλλου.

          Ο νόμος τού τριμερούς λοιπόν στηρίζει τό ότι κάθε πραγματικότης συνίσταται από όριο, από το απεριόριστο (άπειρο ή απροσδιόριστο) και από τήν διαφορετική μίξη αυτών. Ο νόμος όπως αναφέραμε ήδη, ισχύει μόνον για κάθε όν νοητό και για τις ανώτερες υποστάσεις, αλλά και για την ψυχή για τα μαθηματικά όντα και για τα φυσικά εξαιρώντας το Ένα (και για το όριο και το απεριόριστο υπολογιζόμενα καθαυτά).

          Αλλά ας δούμε ένα κείμενο το οποίο εξηγεί πολύ καλά πώς όριο και απειροσύνη είναι ταυτοχρόνως και “υποστάσεις” και “καθολικές αρχές”. "Πριν από όλο αυτό το οποίο παράγει τήν υπόστασί του από το όριο και την απειροσύνη υπάρχουν καθαυτά το πρώτο όριο και η πρώτη απειροσύνη. Εάν, πράγματι, πριν υπάρξουν με ιδιαίτερο τρόπο οι χαρακτήρες υφίστανται καθαυτοί σαν αρχικές αιτίες κοινές σε όλα τα πράγματα χωρίς να ανήκουν σε κάποια, αλλά όλων αξεχώριστα, πρίν από το παράγωγο και από τα δύο πρέπει να υπάρξουν το όριο το πρώτο και το άπειρο σε πρώτο επίπεδο. Διότι πράγματι το ενυπάρχον όριο στο μικτό πράγμα μετέχει τής απειροσύνης και έτσι επίσης το άπειρο μετέχει τού ορίου. Καθένα από αυτά όμως, υπολογιζόμενο στον πρώτο του βαθμό απολύτως δεν είναι άλλο σε σχέση με αυτό που είναι: επομένως το άπειρο στο πρώτο του επίπεδο δεν πρέπει να έχει καθεαυτό όριο, ούτε το πρώτο όριο πρέπει να έχει απειροσύνη. Συνεπώς, πριν από το σύνθετο αυτά τα συστατικά υφίστανται στον απόλυτο πρώτο βαθμό” (Θεώρημα 90).

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.