Η σημασία των δογμάτων

Σχετίζεται το δόγμα με την σωτηρία του ανθρώπου;

 

1. Εισαγωγή

Ακούμε πολύ συχνά από διάφορους ανθρώπους να λένε ότι τα δόγματα της πίστεως δεν έχουν πολύ σημασία, και ότι οπουδήποτε και αν πάει κάποιος είναι καλά, αρκεί να αναπαύεται και να μελετάει την Αγία Γραφή. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε γιατί αυτοί οι ίδιοι που τα λένε (προέρχονται κυρίως από τον Προτεσταντικό χώρο) απορρίπτουν την ιστορική Εκκλησία του Χριστού και τα δόγματά της; Γιατί ασκούν προσηλυτιστική δράση, εφόσον η πίστη στον Ιησού Χριστό και η μελέτη της Αγίας Γραφής αρκούν; Στην πραγματικότητα, ο ‘’αδογμάτιστος’’ χριστιανισμός που προβάλλουν δεν είναι καθόλου αδογμάτιστος. Άλλωστε ο αδογματισμός είναι και αυτός δόγμα.

Σε αυτό το άρθρο, θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε φως με βάση την μαρτυρία της Αγίας Γραφής, των αγίων Πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, ώστε να δούμε πώς η αρχαία Εκκλησία κατανοούσε το όλο θέμα. Οι μαρτυρίες αυτές που θα παραθέσουμε είναι ορισμένες μόνο από τις άφθονες που υπάρχουν. Η αλήθεια είναι ότι οι εκκλησιαστικοί άνδρες ασχολήθηκαν πάρα πολύ με τις αιρέσεις της εποχής τους, κάτι που δείχνει ότι το θέμα ‘’αίρεση’’ και ‘’διαφύλαξη των ορθών δογμάτων’’ ήταν (και είναι) υψίστης σημασίας για την Εκκλησία. Για παράδειγμα ο άγιος Ιππόλυτος Ρώμης, ο άγιος Ειρηναίος κα. Ο πατρολόγος, Στ. Παπαδόπουλος, αναφέρει· «Τα θεολογικά ή δογματικά ή αντιαιρετικά έργα αποτελούν τον κύριο κορμό της πατερικής γραμματείας και την έκφραση του αγώνα της Εκκλησίας για την εμπειρία της αλήθειας αλλά και την υπεράσπιση της». (Πατρολογία Στ. Παπαδόπουλου, Α Τόμος. Σελ. 116).

Δόγμα είναι η επί μέρους αυθεντική διδασκαλία της Εκκλησίας και αναφέρεται στην εν Χριστώ αποκάλυψη, όπως βιώθηκε από τους ανθρώπους που ήταν στο στάδιο του φωτισμού και της θέωσης, δηλαδή τους αγίους. Έχει να κάνει με το τι πιστεύουμε. Αίρεση είναι η παρέκκλιση από τα δόγματα της πίστεως που άπαξ παρεδόθη στους αγίους. Για την καταπολέμηση των αιρετικών δογμάτων συνήλθαν οι Οικουμενικές Σύνοδοι.

Ο άγιος Νικόδημος, στο Πηδάλιο σελ. 588 δίνει τον ορισμό των αιρετικών· «Αιρετικοί ονομάζονται εκείνοι των οποίων η διαφορά παρευθύς και αμέσως είναι περί της εις Θεόν πίστεως, ήτοι οι κατά την πίστιν και τα δόγματα χωρισμένοι από τους ορθόδοξους κα παντελώς απομεμακρυσμένοι».

Ο ίδιος αναφέρει ότι πρέπει να αποστρεφόμαστε ακόμα και τις όποιες τελετές τους· «Οι Ορθόδοξοι χριστιανοί πρέπει να αποστρέφονται τους αιρετικούς,  και τας των αιρετικών τελετάς. Μάλλον δε αυτοί, οι αιρετικοί πρέπει να ελέγχονται και να νουθετώνται από τους Επισκόπους και Πρεσβυτέρους, μήπως ήθελαν καταλάβουν και επιστρέψουν από την πλάνην των». (Πηδάλιο σελ. 51).

Ο συγγραφέας του έργου ‘’Ρήσεις και ερμηνείαι παραβολών του αγίου Ευαγγελίου στην ερώτηση λη (38) αναφέρει· «Πόθεν λέγεται ‘’αίρεσις’’; Από του αιρείσθαι τι ίδιον και τούτο εξακολουθείν». Διαλέγει δηλαδή κάποιος κάτι από την Χριστιανική πίστη, το ξεχωρίζει και απορρίπτει όλα τα υπόλοιπα. Κατά τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, η «Αίρεσις εστί περί πίστεως ουκ αληθής δόξα».

Για τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας, ο σεβασμός του Θεού έχει να κάνει με την πίστη στα ορθά δόγματα και στις ευάρεστες πράξεις. «Ο τρόπος σεβασμού του Θεού συνίσταται στις ευσεβείς διδασκαλίες και στις καλές πράξεις» (Κατηχήσεις 4,2).

Κατά τον άγιο Νείλο, η αίρεση έχει την αρχή της στην κενοδοξία και επομένως στην υπερηφάνεια του ανθρώπου. Αναφέρει· «Κενοδοξία είναι φαντασία της συγκυρίας, φαινομενική φιλοπονία, αντίθετη προς την αλήθεια, αρχηγός των αιρέσεων, επιθυμία της πρωτοκαθεδρίας…τριπλή γλώσσα των αιρετικών». (Περί των κακιών, κεφάλαιο 4).

ΤΡΕΛΟ-ΓΙΑΝΝΗΣ