Η επίδραση τού Heidegger στον μετανθρωπισμό. (1)

Η επίδραση τού Heidegger στον μετανθρωπισμό:

Η αποδόμηση της μεταφυσικής, η τεχνολογία και η υπέρβαση του ανθρωπισμού α

Gavin Rae, History of the Human Sciences, 2014, Vol. 27 (I) 51-69

Περίληψη

Ενώ η επίδραση του Jacques Derrida στην μετανθρωπιστική θεωρία είναι καλά καθιερωμένη στην βιβλιογραφία, δεδομένης δέ τής επίδρασης τού Heidegger στον Derrida, είναι παράξενο πώς η σχέση τού Heidegger με την μετανθρωπιστική θεωρία έχει αγνοηθεί. Το παρόν άρθρο γεμίζει αυτό το κενό, δείχνοντας πως τα γραπτά τού Heidegger όχι μόνο επηρεάζουν, αλλά και διδάσκουν τον μετανθρωπισμό. Αυτό φαίνεται ιδιαιτέρως στην εξέταση τής σχέσης μεταξύ ανθρωπισμού και μετανθρωπισμού. Στην αρχή καταπιάνομαι με την αποδόμηση τής μεταφυσικής και την σχετική κριτική τού ανθρωποκεντρισμού, και δείχνω το εξής: ενώ ο μετανθρωπισμός απορρίπτει τα συμπεράσματα τού Heidegger, θεωρώντας τα πολύ ανθρωπιστικά, συμμερίζεται, και καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό ασυνείδητα από αυτήν, τήν κριτική τού Heidegger στην δίσημη λογική, η οποία βρίσκεται στη βάση του ανθρωποκεντρικού ανθρωπισμού. Με αυτό ο μετανθρωπισμός σκοπεύει να πάει πέρα από τον Heidegger, υπερβαίνοντας όλες τις μορφές ανθρωπιστικής αντίληψης, μια προσπάθεια που μας φέρνει πίσω στη σχέση μεταξύ ανθρωπισμού και μετανθρωπισμού, και στην έννοια τού ίχνους (notion of trace, στο έργο του Derrida, σχετίζεται με την θεωρία τής αποδόμησης). Με αυτά δεν δείχνω απλά πως ο Heidegger επηρεάζει τον μετανθρωπισμό δια τής αποδόμησης τής μεταφυσικής, την κριτική τού ανθρωποκεντρισμού και την έννοια τού ίχνους, αλλά καταδεικνύει μια αντίληψη περί μεταθρωπισμού, που τον διακρίνει από τον ανθρωπισμό και τον διανθρωπισμό.

Εισαγωγή

Οι προσπάθειες καταγραφής τής γενεαλογίας τής μετανθρωπιστικής θεωρίας εστιάστηκαν σε μη φιλοσοφικές πηγές, όπως τις εξελίξεις στην επιστήμη των υπολογιστών, τη μηχανική και την εξελικτική θεωρία, ή στις φιλοσοφικές μορφές όπως της Donna Haraway ή του Jacques Derrida. Ενώ η πρώτη πηγή είναι αναμφισβήτητα σημαντική, το άρθρο θα εστιαστεί στη δεύτερη, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψιν την επίμονη επισήμανση του Leonard Lawlor, πως η σκέψη του Derrida δε θα υπήρχε χωρίς την σκέψη του Heidegger. Το άρθρο εισηγείται επίσης πως η επίδραση του Heidegger στον Derrida, και η επίδραση του Derrida στην μετανθρωπιστική θεωρία, καταδεικνύει μια στενή, αλλά παραγνωρισμένη, σχέση μεταξύ Heidegger και μετανθρωπιστικής θεωρίας. Το άρθρο έχει ως σκοπό να αρχίσει με την επισήμανση τής σχέσης αυτής, δείχνοντας πως η προσπάθεια της μετανθρωπιστικής θεωρίας να υπερβεί τον ανθρωποκεντρισμό του ανθρωπισμού, είναι ακούσια επηρεασμένη, και ανταποκρίνεται στην αποδόμηση της μεταφυσικής από τον Heidegger, στην προσπάθεια του να υπερβεί τον ανθρωποκεντρισμό και στην αντίληψη του περί τεχνολογίας.

Για να το δείξουμε αυτό, θα εστιαστώ κατ’ αρχάς στην προσπάθεια τού μετανθρωπισμού να υπερβεί τον ανθρωποκεντρισμό. Υποστηρίζω πως η προσπάθεια αυτή προέρχεται και επηρεάζεται από την αποδόμηση τής μεταφυσικής εκ μέρους τού Heidegger. Κατόπιν θα ασχοληθώ με την σχέση του μετανθρωπισμού προς την τεχνολογία. Εξετάζοντας εν συντομία την έννοια τής πηγαίας τεχνολογίας (originary technology) εισηγούμαι πως ο μετανθρωπισμός προσπαθεί να υπερβεί την από τον ανθρωπισμό υποστηριζόμενη αντίθεση ανθρώπου-τεχνολογίας, δείχνοντας πως ο άνθρωπος δεν έχει μια απλώς εργαλειακή σχέση με την τεχνολογία, αλλά είναι στενά και οντολογικά συνδεδεμένος προς την τεχνολογία. Εισηγούμαι κατόπιν πως η εννοιολόγηση αυτή προέρχεται από το ίχνος της σκέψης του Heidegger πάνω στο αντικείμενο αυτό. Το επιχείρημα αυτό απαιτεί να στραφούμε στην ανάλυση της τεχνολογίας από τον Heidegger. Ενώ οι περισσότεροι σχολιαστές εστιάζονται στην καταδικαστική κριτική του Heidegger ως προς την τεχνολογία που επιβάλλει ένα πλαίσιο στον άνθρωπο, την οποία παρουσιάζει στο «Ερώτημα περί τεχνολογίας», στο κείμενο αυτό ακολουθώ τον Don Ihde, που εισηγείται πως υπάρχει μια άλλη, ανώτερη θεώρηση περί τεχνολογίας, που βρίσκεται στα πρώιμα κείμενα του Heidegger. Επισημαίνουμε την έννοια της προ-χειρότητας/διαθεσιμότητας (Zuhandenheit) στο «Είναι και Χρόνος», που περιγράφει ένα είδος συμβιωτικής σχέσης ανθρώπου-τεχνολογίας, που είναι συστατικό στοιχείο της μετανθρωπιστικής έννοιας της πηγαίας τεχνολογίας (originary technicity). Ενώ το σημείο αυτό αποκαλύπτει πως ο μετανθρωπισμός είναι επηρεασμένος από την αποδόμηση της μεταφυσικής  και έχει ομοιότητες με την θεώρηση του Heidegger περί τεχνολογίας, στρέφομαι κατόπιν στη σχέση μεταξύ ανθρωπισμού και μετανθρωπισμού, για να αποκαλύψω δυο διαφορετικές έννοιες του «μετά» στον μετανθρωπισμό, πριν εισηγηθώ πως ο μετανθρωπισμός περιέχει ένα στιλιστικό τρόπο σκέψης, που σκοπό έχει να διαλύσει τις δυαδικές αντιθέσεις του ανθρωπισμού. Αυτό όμως σημαίνει πως ο μετανθρωπισμός δεν περιέχει κάποιο ρήγμα με τον ανθρωπισμό, αλλά συνεχίζει τον αγώνα προς διαβεβαίωση, πως η σκέψη δεν πέφτει στις ανθρωποκεντρικές, δυαδικές αντιθέσεις του ανθρωπισμού. Με τον τρόπο αυτό διακρίνω τον μετανθρωπισμό από τον διάνθρωπισμό, και δείχνοντας πως ο μετανθρωπισμός περιέχει μια συνεχή σχέση προς τον ανθρωπισμό, εισηγούμαι πως, στην γραμμή του Heidegger, ένα ίχνος του ανθρωπισμού θα συνεχίσει να είναι προσκολλημένο στον μετανθρωπισμό. Βλέπουμε λοιπόν πως ο Heidegger συνεχίζει να επηρεάζει την μετανθρωπιστική σκέψη δια της κριτικής του ανθρωπισμού, της ανάλυσης της τεχνολογίας, και της αποδόμησης της δυαδικής λογικής που βρίσκεται στην βάση τής μεταφυσικής.

Συνεχίζεται