John Meyendorff - Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΥΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ (1)

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΥΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ 

 John Meyendorff 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ από την πρωτότυπη γαλλική έκδοση

ΕΛ. ΜΑΪΝΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η πνευματική παράδοση των μοναχών της Ανατολής

- Ο αρχέγονος μοναχισμός

-  Ευάγριος ο Ποντικός (†399) και η καθαρή Προσευχή

- Ο Μακάριος και η μυστική ζωή της καρδιάς

- Η προσευχή του Ιησού

- Η διδασκαλία της θέωσης· Γρηγόριος ο Νύσσης και Μάξιμος ο Ομολογητής

- Συμεών ο Νέος Θεολόγος (917– 1927)

- Ο βυζαντινός Ησυχασμός στο ΙΓ΄ και ΙΔ΄ αιώνα

Γρηγόριος Παλαμάς. Ο Θεολόγος του Ησυχασμού

- Τα νεανικά χρόνια

- Η σύγκρουση με το Βαρλαάμ και τον Ακίνδυνο

- Η θεολογία του Ησυχασμού

- Ένας χριστιανικός υπαρξισμός

Ο Ησυχασμός μετά τον Παλαμά

- Στη Χριστιανική Ανατολή· από το ΙΔ΄ αιώνα ως τις μέρες μας

- Η ησυχαστική παράδοση στη Ρωσία

ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Oρθοδοξίας ὁ φωστήρ, Ἐκκλησίας τό στήριγμα και διδάσκαλε, τῶν μοναστῶν ἡ καλλονή, τῶν θεολόγων ὑπέρμαχος ἀπροσμάχητος, Γρηγόριε, θαυματουργέ, Θεσσαλονίκης τό καύχημα, κήρυξ τῆς χάριτος, ἱκέτευε διά παντός σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο ύμνος αυτός στον άγιο Γρηγόριο Παλαμά ψάλλεται από την Ορθόδοξη Εκκλησία στη λειτουργία της Δεύτερης εβδομάδας της Μεγάλης Σαρακοστής. Εξυμνεί αυτόν που κατόρθωσε να συνοψίσει, μερικές δεκαετίες πριν από την πτώση του Βυζαντίου, σε δογματική σύνθεση την αιωνόβια παράδοση του θεωρητικού μοναχικού βίου της χριστιανικής 'Ανατολής, που είναι γνωστός με το όνομα του «ησυχασμού».

Ο ησυχασμός είναι μοναχική κίνηση που οι ρίζες της ανεβαίνουν ως τους πατέρες της Ερήμου. Δεν μπορεί σίγουρα να προβάλει την απαίτηση πως αντιπροσωπεύει μόνος του την «ορθόδοξη μυστική» που γνώρισε και γνωρίζει ακόμη και σήμερα διαφορετικές μορφές. Ο Παλαμάς, ιδιαίτερα, μπορεί να παρουσιαστεί ως δάσκαλος «ορθόδοξης μυστικής» στο μέτρο που ξεπερνάει τα πλαίσια μιας πνευματικής σχολής και κάνει να ξαναζήσει στο έργο του η ίδια η ουσία του Χριστιανικού Μυστηρίου.

Στην Παλαμική εποχή, ο ανατολικός μοναχισμός είχε ήδη μακριά ιστορία. Οι μεγάλοι δάσκαλοι του είχαν κληροδοτήσει τεράστια φιλολογία. Είχε γνωρίσει τους πειρασμούς του. Διέθετε απεριόριστη δύναμη επιβολής πάνω στους ανθρώπους εκείνης της εποχής. Ο Παλαμάς δέχτηκε ανεπιφύλακτα όλη αυτή την κατάκτηση του παρελθόντος. Ο ρόλος του έγκειται ωστόσο στο ότι ανέσυρε απ' το παρελθόν αυτό ένα μόνιμο δογματικό και πνευματικό στοιχείο. Κι αυτό το έκανε σε μια εποχή που είχε αρχίσει να πνέει στο Βυζάντιο το πνεύμα της Αναγέννησης και τη στιγμή που η χριστιανική Δύση υφίστατο έναν από τους πιο ριζικούς μετασχηματισμούς της ιστορίας της.

 Οι Μοντέρνοι Καιροί, παρασύροντας σε τελειωτική ερείπωση τόσες αξίες που είχε απολυτοποιήσει ο Μεσαίωνας, θα έφθαναν ως στο σημείο ν' αποσαθρώσουν την ουσία του Χριστιανισμού;

Η νέα πολιτεία, αφού κατόρθωσε να κατακτήσει την αυτονομία του ορθού λόγου και της δημιουργίας, θα παραχωρούσε θέση στην υπερφυσική ζωή, που ο Χριστός είχε προσφέρει ανεξάρτητα από όλα τα καθαρώς ανθρώπινα επιτεύγματα;

Το έργο του Παλαμά δίνει θετικές απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα. Να γιατί ο δογματικός θρίαμβός του στο Βυζάντιο του 14ου αιώνα θεωρήθηκε από την 'Ανατολική Εκκλησία όχι ως ο θρίαμβος μιάς ιδιαίτερης μυστικής, αλλά ως ο θρίαμβος της ίδιας της Ορθοδοξίας. Η εκκλησιαστική αυτή επιδοκιμασία ανέδειξε έτσι ο,τι παντοτεινό και παγκόσμιο βρισκόταν σε μια καθαρώς μοναχική παράδοση.

John Meyendorff

ΟΠΩΣ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΥΤΟ ΚΑΘΟΔΗΓΕΙ ΤΗΝ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΙΑ, Η ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ ΤΩΝ ΡΩΣΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΒΛΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΥΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ, ΤΩΝ ΛΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΙΤ, ΠΟΥ ΜΑΧΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ, ΔΙΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ ΦΛΩΡΟΦΣΚΙ, ΤΟΝ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΡΩΜΑΝΙΔΗ. ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΛΗΘΗ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙ ΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ, ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΥΟΝΤΑΣ ΔΗΛ. ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡ. ΠΑΛΑΜΑ. ΤΟΥ ΗΣΥΧΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΗΠΤΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΒΑΠΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟ, ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΣΜΟ, ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΝΩΝΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟ ΤΟΥ ΡΗΝΟΥ.