ΠΕΡΙ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΕΩΣ (2)-επανάληψη

ΠΕΡΙ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΕΩΣ 

Α.J. NIJK.

Εκκοσμίκευση και κοσμικό πνεύμα (το πνεύμα της Εποχής) σαν πολιτισμική χειραφέτηση.

Κυττάζοντας πρός τα πίσω, φαίνεται αυτονόητο ότι ο όρος εκκοσμίκευση δεν θα μπορούσε να παραμείνει για πολύ περιορισμένος στα στενά όρια τής πολιτικής και της δικαιοσύνης. Αλλά θα είχε προσλάβει αναπόφεκτα μια πιο πλατειά σημασία, πολιτισμική και πολιτική και ίσως και φιλοσοφική. Και όμως η επέκταση αυτή άργησε να συμβεί. Διότι εξ’αρχής οι άνθρωποι μίλησαν για εκλαΐκευση, ή λαϊκισμό, ωθούμενοι από τον Διαφωτισμό. Το 1846 λοιπόν, δημιουργείται στο Λονδίνο μια Secular Society από τον Holyoake. Ο τίτλος ενός εκ τών βιβλίων του είναι: Λαϊκισμός, η πρακτική φιλοσοφία του λαού. Και ο ίδιος γράφει: υπήρξε ένα νέο όνομα για ένα νέο πράγμα. Δεν ήταν δηλ. μια νέα σκέψη. Η σκέψη που βρίσκεται στο κέντρο αυτών των δραστηριοτήτων είναι πως η ζωή τού ανθρώπου – κοινωνική, ηθική, πολιτισμική – μπορεί να ακμάσει χωρίς καμμία προστασία ή κηδεμονία εκ μέρους της Εκκλησίας και της θρησκείας. Η ίδια ιδέα βρίσκεται και στην διάσημη θέση του Pierre Bayle, πως μια κοινωνία άθεη, ηθικά, δεν είναι αναγκαίως κατώτερη από μια θρησκευτική. Αυτή η ιδέα κατέστη θεμελιώδης στον πόλεμο που διεξήγαγε, εναντίον της Εκκλησίας ο διαφωτισμός, και στην νίκη που πέτυχε. [ Στην Ελλάδα γνωρίσαμε το φαινόμενο των οργανώσεων, την νίκη της Εκκλησίας του διαφωτισμού ενάντια στην Ορθόδοξη Εκκλησία, δια της διαμάχης με τους κολλυβάδες και τον θρίαμβο του διαφωτισμού με τον Οικουμενισμό.]

Στα πλάισια αυτής της επεκτάσεως του πνεύματος της εκκοσμικεύσεως ανήκε και το κίνημα των Εγγλέζων θεϊστών που συνετάραξε την Αγγλία της εποχής, βάζοντας τις βάσεις για μια Φιλοσοφική Εκκοσμίκευση, [η οποία δια του Kant φτάνει στις μέρες μας στον Χάϊντεγκερ, στη  λατρεία του Τίποτα, όπου η άρνηση είναι πλέον θέση πολιτισμού. Η μοντέρνα τέχνη π.χ. ξεκινά από το τίποτα, από το χάος του Ησίοδου, και καταλήγει στην Φιλοσοφία του προσώπου], όπως φαίνεται και από το κυρίαρχο κείμενο της εποχής τού Tindal, ο Χριστιανισμός, παληός σαν την δημιουργία.

Ο νεωτερισμός του Holyoake βρίσκεται στο γεγονός πως κατόρθωσε να εκφράσει αυτή την θεμελιώδη ιδέα μόνον με την λέξη “κοσμικότης”, μ’ έναν τέτοιο τρόπο δηλ. ώστε να προκαλέσει όχι μόνον μια νέα προοπτική για τον στοχασμό, αλλά και ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα για μια μαχητική πολιτική της Χειραφετήσεως. Μεγάλο μέρος των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων αρχίζει να θεωρείται σαν “κοσμικό”, σαν να μην έχει καμμία άμεση και αναγκαία σύνδεση με την θρησκεία. «Κοσμικότης σημαίνει ακριβώς να ασχολούμαστε απλώς με κοσμικά πράγματα». Μια κοσμικότης, ένα κοσμικό φρόνημα, το οποίο απελευθερώνεται από κάθε εξωπραγματικό δεσμό με την Εκκλησία και την θρησκεία. Και από εδώ αρχίζει να μορφοποιείται το “κοσμικό σχολείο”,  η “κοσμική εκπαίδευση” και η “κοσμική παιδεία”.

Ο όρος αυτός λοιπόν υπονοεί πως υπάρχουν τεράστιες περιοχές της ζωής του ανθρώπου, στίς οποίες τα πράγματα είναι απλώς “κοσμικά” και δεν αφορούν καθόλου την πίστη και την Ομολογία, καθότι η θρησκεία ασχολείται με πράγματα που υπερβαίνουν την κοσμική σφαίρα. Έτσι όχι μόνον το εγκόσμιο γίνεται πιο κοσμικό, αλλά και το πνευματικό γίνεται πιο πνευματικό. [Η αρχή της συγχρόνου σχιζοφρένειας].

Αυτή η κοσμικότης πέτυχε μια πολύ βαθειά επιρροή όχι μόνον στην Αγγλία αλλά και στην Αμερική, όπου ο όρος “κοσμικότης” χρησιμοποιήθηκε καθολικά για να δείξει μια νοοτροπία, μια πνευματική στάση, ένα πνευματικό κλίμα το οποίο μερικές φορές αναγνωρίστηκε σαν “η κραταιά ατμόσφαιρα του πολιτισμού μας”, και χαρακτηρίστηκε σαν α-θρησκεία, σαν πρακτικός αθεϊσμός, σαν μια φιλοσοφία ασυνείδητη, φευγαλέα, η οποία δεν αρνείται, αλλά αγνοεί την παρουσία και την ηθική επιρροή ενός ζωντανού Θεού, ώστε τελικώς έφτασε να οριστεί όπως “η οργάνωση της ζωής σαν να μην υπάρχει ο Θεός”.Στο ξεκίνημα ακόμη της εμφανίσεως του πάντως, επηρέασε αποφασιστικά την ολοκληρωτική πραγματοποίηση της θρησκευτικής ελευθερίας στην Αγγλία και στην Αμερική.

Τις τελευταίες δεκαετίες  αναπτύσσεται μια πυκνή συζήτηση γύρω από την κοσμικότητα αυτή και αρχίζει να παρατηρείται και μια αλλαγή στην αξιολόγηση του όρου αυτού. Αρχίζει να γίνεται κατανοητό πως δημιουργεί μια πολύ επικίνδυνη νοοτροπία η οποία ενωμένη με τον προτεσταντισμό θα δημιουργήσει τελικώς την σύγχρονη θρησκεία της  εκκοσμικεύσεως, την πολυπολιτισμικότητα στην κοινωνία και την πολιτική και τέλος την πολιτική Ορθότητα και τον ρατσισμό του αντιρατσισμού. [Ας σημειώσουμε ότι τα σύγχρονα ύπερ ορθόδοξα κινήματα που διχάζουν την Εκκλησία, ανήκουν εξ'ολοκλήρου στο πνεύμα τής πολιτικής ορθότητος]. Αυτό τό κοσμικό πνεύμα τής  Αγγλοσαξωνικής κουλτούρας, ενωμένο με την Γερμανική Εκκοσμίκευση, η οποία αντιπροσωπεύεται από ονόματα σαν του Bonhoeffer [ενός από τους δασκάλους του Γιανναρά] και τον Gogarten, συναντώνται στην σύγχρονη Αμερικανική θεολογία, όπως στα θεμελιώδη έργα τού G. Winter, Η νεα δημιουργία σαν Μητρόπολις, και του H. Cox, Η κοσμική πολιτεία. [Σε εξέλιξη της πολιτείας του Θεού, του Αυγουστίνου].

Αυτή η νοοτροπία εμφανίζεται και στην Ευρώπη σιγά-σιγά, ιδιαιτέρως στην Γαλλία, με τους μαθητές του Victor Cousin. O Cousin, προώθησε μια ελεύθερη Φιλοσοφική διδασκαλία, μια κοσμική διδασκαλία της φιλοσοφίας, ξεχωρισμένης από κάθε θεολογία καί από κάθε εκκλησιαστική επιρροή. Αυτή η διδασκαλία θεωρήθηκε σαν μια απλή συνέπεια της εκκοσμικεύσεως του Κράτους.

Στην Γερμανία αυτή η ορολογία επιβάλλεται από την ίδρυση, το 1892, του Γερμανικού ομίλου για μιά ηθική κουλτούρα. Όπου συγκεντρώνονται διανοούμενοι θετικιστικής νοοτροπίας και τεχνοκράτες. Σαν ηθική κουλτούρα, εννοείτο μια κουλτούρα βασισμένη σε μια ηθική ανεξάρτητη από θρησκευτικές προϋποθέσεις, αναλόγως του αγγλικού Θεϊσμού, αλλά με πιο τονισμένη την προοπτική του μέλλοντος που είχε ήδη δημιουργήσει η επιστήμη και η τεχνολογία. Κάποιος Ernst Laas, το 1882, σχεδιάζει μια ένωση κρατών και λαών την οποία ονομάζει το “κοσμικό ανάλογο της παποσύνης του Μεσαίωνος”. [Κάτι που κατέληξε στην Ευρωπαϊκή ένωση και στον Οικουμενισμό]. 

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος.