Η ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΛ ΡΑΝΕΡ (Τελευταίο)

Συνέχεια από : Σάββατο, 26 Οκτωβρίου 2013 
Συμπεράσματα και αξιολογήσεις.

Μια "στροφή" τόσο καθοριστική στην Θεολογία, όπως είναι αυτή της ανθρωπολογίας, δεν θα μπορούσε να μην προκαλέσει διάφορα ερωτηματικά. Αυτή η τοποθέτηση δεν αντιφάσκει ήδη με τον «Θεοκεντρισμό», που είναι κοινός σε όλη την Θεολογία του παρελθόντος, Ιδιαιτέρως σε εκείνη του Ακινάτη, ο οποίος θεωρεί τον Θεό ποιητικό της αίτιο; Δεν είμαστε μπροστά σε μια πρόοδο άγνωστη στους πατέρες και στους σχολαστικούς και μάλιστα πολύ επικίνδυνη διότι πιέζει την αποκάλυψη να χωρέσει μέσα σε ένα φιλοσοφικό σχήμα;

Φροντίζει να απαντήσει ο ίδιος ο Ράνερ: Μόλις υπολογίσουμε τον άνθρωπο σαν το όν της απολύτου υπερβατικότητος προς τον Θεό, ο Θεοκεντρισμός και ο Θεολογικός ανθρωποκεντρισμός δεν εμφανίζονται πλέον σαν δύο αντίθετα, αλλά σαν ένα μοναδικό πράγμα που εκράζεται από δύο διαφορετικές γωνίες. [η γνωστή ένωση των αντιθέτων και η μεσότης που τα ενώνει, η υπερβατικότης, η γνωστή αυθυπέρβαση της νέο-ορθοδοξίας]. Η μία προοπτική είναι ακατανόητη χωρίς την άλλη, έτσι κι'αλλιώς.

Εξάλλου η υπερβατική-ανθρωπολογική μέθοδος δεν είναι και τόσο καινούργια, όπως φαντάζει με την πρώτη ματά. Βρίσκονται ίχνη της ήδη στην Καθολική Θεολογία, ιδιαιτέρως στον Ακινάτη, παρότι οι Ιστορικές της παρουσίες, ατελείς και μερικώς συνειδητοποιημένες, δεν απέκτησαν ποτέ τους μια ριζική μορφοποίηση.

Όσον αφορά τον Ακινάτη, παραμένει ο "Κοινός μας Δάσκαλος", και όχι επειδή εξέφρασε τέλεια το περιεχόμενο της Θεολογίας, οπότε θα μας έφτανε να σχολιάζουμε την Summa Theologica, αλλά επειδή αντικατοπτρίζει σε όλη του την στοχαστική προσπάθεια, μια σύγχρονη και μοντέρνα προοπτική, την ανθρωπολογική ακριβώς. Και γι'αυτό κατατάσσεται στο ξεκίνημα της εποχής που είναι ακόμη δική μας. Μπορεί ακόμη και σήμερα να είναι δασκαλός μας [όπως φιλοδόξησε και πέτυχε να είναι στην Ορθοδοξία, μιμούμενος τον Ακινάτη, ο Τρεμπέλας, ο δάσκαλος του Ζήση, τον οποίο χρησιμοποιεί για όλες του τις απαντήσεις, χωρίς να'χει σχηματίσει ερωτήσεις. Έτσι χρησιμοποιείται και το πηδάλιο από τους εξομολόγους οι οποίοι έχουν καταστήσει το μυστήριο της μετάνοιας δικαστήριο, την δίκη του Κάφκα. Και την Εκκλησία Φυλακή, δεσμοτήριο αμαρτωλών, το Καθαρτήριο του Δάντη, αντί να είναι η Εκκλησία η απελευθέρωση των αμαρτωλών, που εκτίουν ήδη τις ποινές τους ζώντας χωρίς Θεό, δια της μετανοίας. Στον ίδιο δρόμο βρίσκεται και η έννοια της Εκκλησίας σαν Θεραπευτήριο. Χάνεται η ουσία της. Το Ευαγγέλιο. Που είναι ελευθερωτήριο, δρόμος Κυρίου προς τον Κύριο]. Μπορεί να είναι αυτός ο Θηριώδης Ακινάτης λοιπόν, ένας άνθρωπος που μαζί με άλλους συνιστά την Αρχή της μοντέρνας εποχής, η οποία έχει Χριστιανική καταγωγή και σ'αυτόν τον αντιπρόσωπο [τον πάπα της Θεολογίας] των αρχών της έγινε η Εποχή μας αποδεκτή από την Εκκλησία, σαν η δική της Εποχή.

Μια σοβαρή αντίρρηση στις θέσεις του Ράνερ εκφράζεται ως εξής: Σ'αυτόν τον δομικό Ιστορικισμό του ανθρωπίνου Πνεύματος, κάθε φιλοσοφική και Θεολογική αλήθεια μειώνεται στην απάντηση που δίνει ο άνθρωπος, κινούμενος από την ατομική του Ιστορική κατάσταση, κάθε φορά, όσον αφορά τον κόσμο που παρουσιάζεται στην εμπειρία και στον Θείο Λόγο που προσεφέρθη στην Ιστορική Αποκάλυψη. Γι'αυτό ένας παρόμοιος Θεολογικός υπαρξισμός, είναι επικίνδυνος, διότι βάζει σε κίνδυνο κάθε δογματική σταθερότητα της Χριστιανικής αποκαλύψεως και αποτελεί την πιο σοβαρή κρίση του Χριστιανισμού μετά την Μεταρρύθμιση, μια κρίση πολύ πιο σοβαρή ακόμη και από την νεωτερικότητα.

Όσον αφορά τώρα το φιλοσοφικό σχήμα που υφίσταται στην ανθρωπολογική του Θεολογία, ο Ράνερ δηλώνει πως η ανάπτυξη του είναι φιλοσοφική μόνον ως προς την μορφή, και όχι ως προς το περιεχόμενο. Η δική του υπήρξε μια προσπάθεια οργανικής σχηματοποιήσεως μιας ανθρωπολογικής Θεολογίας. Και προειδοποιεί  πως σ'αυτή την προσπάθεια περιέχονται αναγκαίως μόνον Θεολογικές προτάσεις, διότι διαφορετικά η Θεολογία θα βρισκόταν εξαρτημένη από μια αλλότρια ανθρωπολογία. Γι 'αυτό, αυτό που είναι "Φυσικά" ο άνθρωπος, ανεξαρτήτως της αποκαλύψεως, πρέπει να το συμπεράνουμε από το ίδιο σημείο εκκινήσεως, από την ίδια αρχή, διαφορετικά θα ήταν χωρίς σημασία για μια Θεολογική ανθρωπολογία.

Πάντως δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τον Ράνερ για μοντερνισμό, διότι σημειώνει καθαρά πως θα ήταν τραγικό λάθος να εξάγουμε, δια της απαγωγής, προσπαθώντας μάλιστα να είμαστε πειστικοί, όλες τις Θεολογικές προτάσεις του δόγματος από την αυτοεμπειρία του ανθρώπου και να θέλουμε να τις ερμηνεύσουμε σαν την αντικειμενοποίηση και την σύνδεση αυτής της εμπειρίας.

Διαλύει επίσης και μια δυνατή ασάφεια στην ερμηνεία της προσπάθειάς του. Να θεωρηθεί δηλ. η ανθρωπολογικο-υπερβατική κατανόηση της Θεολογίας, μια υλιστική μείωση του Θεολογικού δόγματος. Μια Θεολογία αυτού του είδους δεν αποκλείει καμία δεσμευτική απόφανση. Απλώς θα γίνει πιο μετριοπαθής στις απαιτήσεις της. Και στο τέλος θα γίνει και πιο "απλή" παρόλες τις ενοιολογικές δυσκολίες που συναντά μια τέτοια στροφή. Μόνον έτσι θα εγκαταστήσει  μια ακριβέστατη σχέση με την διαρκή αξία του κηρύγματος. Ότιδήποτε είναι ουσιώδες παραμένει. [Ποιός κρίνει το ουσιώδες; Ο κόσμος; Ο ανθρωπολόγος φορέας του κοσμικού φρονήματος; Αυτά είναι τα όρια της ΣΧΕΣΗΣ και η καταστροφή που φέρει στην Σωτηρία.].

Τελικώς ο Ράνερ προσέφερε μια αξιόλογη πρόοδο στις Ιερές επιστήμες και στην είσοδό τους στον πολιτισμικό κόσμο τού σήμερα.

ΤΕΛΟΣ

Αμέθυστος.