Σε
μία σελίδα του νέου του βιβλίου στον Νίτσε, που διορθώνει κάπως το προηγούμενο
δοκίμιο του, ο Daniel
Halevy
προσπαθεί
να το καθορίσει. Σ'αυτό βρίσκει, δεμένη σ'έναν μύθο αρχαίο, μία νέα μεταφυσική:
"Όλα
επιστρέφουν, έλεγαν οι αρχαίοι, στους οποίους δεν ήταν οικεία ακόμη η έννοια της
αιωνιότητος. Όλα επιστρέφουν ασταμάτητα γράφει ο Νίτσε. Είναι σαν να λέει:
αιωνίως. Την ίδια στιγμή που υπάρχει επιστροφή, υπάρχει αιώνια επιστροφή. Αυτή
είναι η έκφραση που θα χρησιμοποιεί πάντοτε, και σ'αυτή την έκφραση τονίζεται
το Αιώνιο. Η χρήση του Εβραϊκού όρου, αγνώστου στους Έλληνες ανανεώνει τον
πρωτόγονο μύθο. Από εποχή σε εποχή, ανακοίνωναν οι Έλληνες, ή ανθρωπότης θα
υφίσταται κάποιες επιστροφές. Ο Νίτσε μιλά με διαφορετικό τρόπο: Κάθε στιγμή
που ζούμε, προορισμένη να επιστρέψει άπειρες φορές, φέρει το ίχνος της αιωνιότητος,
αυτή η ίδια είναι ένας Αιών".
Εάν δεν
την προεκτείνουμε πάρα πολύ, αυτή η ανάλυση φαίνεται σωστή, αλλά είναι ακόμη
ανεπαρκής. Είναι αλήθεια πώς ο Νίτσε έχει μίαν ιδέα της αιωνιότητος που δεν υπήρχε
σ'εκείνη την μορφή, ανάμεσα στους αρχαίους, όπως είναι επίσης είναι αλήθεια πώς η
ένωση την οποία συλλαμβάνει, ανάμεσα στο γίγνεσθαι και την αιωνιότητα, έχει τον
τόνο στον δεύτερο όρο:
Λάμπει
πάνω μας άστρο δίπλα σε άστρο, Ολόγυρά μας τρέμει ριγώντας η αιωνιότης
(Αφιερωμένο στην Λου Σαλομέ μαζί με την χαρούμενη επιστήμη, 1882).
Είναι
αλήθεια επίσης πώς αυτή η επιμονή προέρχεται από έναν βαθύ πόθο "…Γιατί σ'αγαπώ
Αιωνιότητα!" (Διθύραμβοι στον Διόνυσο, Δόξα και Αιωνιότης).
Αυτές οι
συνειδητοποιήσεις όμως παρ'όλα αυτά δεν λύνουν το κεντρικό σημείο: Με ποιόν
τρόπο κατανοεί ο Νίτσε την σχέση ανάμεσα στα δύο στοιχεία που φαίνονται ενωμένα;
Με ποιόν τρόπο γι'αυτόν η Αιωνιότης υπερτερεί του Γίγνεσθαι; Με ποιόν τρόπο
κάθε μία στιγμή, που ο τροχός του κοσμικού γίγνεσθαι επαναφέρει αόριστα, μπορεί
στα μάτια του, να είναι στ'αλήθεια αυτή η ίδια ένας αιών;
Εδώ
νομίζουμε πώς βρίσκεται το ουσιώδες της νιτσεϊκής εμπνεύσεως. Εδώ Αιώνια
επιστροφή και Υπεράνθρωπος θα αποδειχθούν αλληλέγγυα, σαν δύο μυστήρια
σφηνωμένα τό ένα στο άλλο!
Ο
Νίτσε απέχει (είναι τόσο φανερό) από την αισιοδοξία της αγαθής και απλοϊκής
ανθρωπότητος, η οποία μπορούσε να δεί στην επιστροφή χωρίς τέλος των εποχών,
ένα μέσον για να ξαναρχίζει πάντοτε από την αρχή μία ζωϊκή ύπαρξη, η οποία θα
συμπύκνωνε γι'αυτή όλα τα αγαθά. Μίας ανθρωπότητος η οποία θα είχε μόνον μία
αγωνία, ότι θα αδυνάτιζε η κοσμική δύναμη ανανέωσης, και μία μοναδική ανησυχία,
να εξασφαλίζει μέσω των τελετουργικών της την αιώνια επανάληψη. Γνωρίζει πώς
εδώ υπάρχει μία αντιφατική πραγματικότης. Δεν του διαφεύγει πώς σύμφωνα με τους
τρόπους που αποκτάται η συνείδηση, η αιώνια επιστροφή μπορεί νά φανεί τόσο η πιο
ενθουσιώδης των αληθειών ή αντιθέτως, όσο και η πιο καταπιεστική. Αυτή η
επιστροφή, είναι στην πραγματικότητα ένας κύκλος: και αυτός που το κατανοεί
μπορεί να βρεθεί αυτός ο ίδιος στο κέντρο του ή στην περιφέρειά του. Μπορεί να
παρασυρθεί παθητικά, σε μία απέραντη και απελπιστική περιστροφή, ή αντιθέτως να
συμμετάσχει στην κυρίαρχη δύναμη που κινεί μ'αυτόν τον τρόπο ολόκληρο τον κόσμο.
Μπορεί να διασταλλεί στον θρυμματισμό μίας διάρκειας χωρίς τέλος που πάντοτε
ξαναρχίζει ή αντιθέτως να βρεθεί συγκεντρωμένος στην στιγμή που γεννά όλη την
διάρκεια. Μπορεί να υποστεί τον νόμο του Χαλκού, της συμπαντικής αιτιοκρατίας,
αλλά μπορεί και να είναι αντιθέτως, στην ελευθερία, αυτός ο ίδιος ο νόμος. Στην
πρώτη περίπτωση συντρίβεται, στην δεύτερη θριαμβεύει. Δεν υπάρχει πιο τρομακτικό
κενό, ούτε πιο υπερχειλίζουσα πληρότης.
Να
αγαπήσουμε το μοιραίο είναι μόνον μία υποχώρηση, χωρίς καμμία αμφιβολία
ανεφάρμοστη από εκείνον που απελπισμένα προσπαθεί να ξεφύγει από αυτή. Μία
μετριοπαθής παράδοση πολύ λίγο ειλικρινής. Αντιθέτως γι'αυτόν που υψώνεται
μέχρι να συμπέσει μ'αυτή, είναι στ'αλήθεια η αγάπη για την υπέρτατη ελευθερία.
Εάν δέχεται σαν ένα μοναδικό και τέλειο δώρο όλα όσα του φέρει η ζωή…είναι
επειδή έγινε αυτός ο ίδιος η πηγή και το κέντρο της ζωής [όπως ισχυρίζεται
τελευταίως ο Ράμφος: "Αυτοσχεδιάζω"] Δεν έχει ανάγκη πλέον να γονατίσει
απέναντι στην μοίρα, καθότι ύψωσε το μπόϊ του μέχρι του ύψους της μοίρας…Στο
ίδιο φύσημα δημιουργεί και συντηρεί. Σ'αυτόν, όπως στον Θεό, ανάγκη και
ελευθερία συμπίπτουν. Για ένα παρόμοιο όν ο τροχός του Χαλκού γίνεται ένα χρυσό
δαχτυλίδι. Το Fatum
(η μοίρα), ολοκληρώνει ο Νίτσε, είναι μία ενθουσιώδης σκέψη για οποιονδήποτε
έχει κατανοήσει πώς αποτελεί μέρος του αυτός ο ίδιος. Amor Fati. Ego Fatum.
Αυτή είναι
ακριβώς η εμπειρία του Νίτσε (θα δούμε στην συνέχεια τι μπορούμε να σκεφθούμε
για την αυθεντικότητα της ). Αυτή είναι επίσης μιά μυστικιστική εμπειρία με την
αληθινή της σημασία. Γράφει ο Henri
Delacroix.
"Ο μυστικός παραστέκεται στην γέννηση
των πραγμάτων, τοποθετείται δίπλα στην αρχή και αφήνεται σ'αυτή,
διατρέχει λοιπόν όλες τις μορφές του Είναι χωρίς να εγκαταλείπει το Είναι.
Παράσταση, αφήνομαι να μεταφερθώ. Στην προκειμένη όμως περίπτωση δεν μας λένε
πολλά: ο Νίτσε αισθάνεται μέσα του την δύναμη που δημιουργεί κάθε πράγμα και η
οποία ξαναβρίσκεται ακέραιη, αμετάβλητη, ελεύθερη και κυρίαρχη σε κάθε στιγμή
του συμπαντικού γίγνεσθαι. Η ύπαρξη γι'αυτόν είναι ένας κύκλος του οποίου το
κέντρο είναι στ'αληθινά "Παντού" Τίποτε δεν τον βαραίνει, καθότι σε
κάθε στιγμή αρχίζει το Είναι. Μ'αυτή την έννοια πρέπει να κατανοήσουμε την
πετυχημένη έκφραση του Marie
Anne
Cochet
"Τον μήνα αύγουστο του 1881, κοντά στον μονόλιθο του Surlej ο
Νίτσε δέχεται το βάπτισμα της αιωνιότητος του".
Παρ'όλα
αυτά η ερμηνεία του συγγραφέως αυτού παραμένει ίσως λίγο περισσότερο,
τουλάχιστον σ'αυτή την σελίδα, στο πλαίσιο της κλασσικής νοησιαρχίας. Σύμφωνα
μ'αυτή την ερμηνεία η σκέψη στριφογυρίζει γύρω από τον εαυτό της πιστεύοντας
πώς προχωρεί σε μιάν ευθεία, όπως τα τυφλωμένα άλογα του παρελθόντος που
γύριζαν τους τροχούς των Λούνα Πάρκ. Και πώς αυτό θα είναι ελεύθερο και
κυρίαρχο του εαυτού του μόνον την στιγμή κατά την οποία θα γνωρίσει την
πραγματικότητά του. Μία παρόμοια γνώση, όμως, είναι διπλής όψεως. Είναι ένα
υπερβολικό πλησίασμα του κόσμου τού γίγνεσθαι και του κόσμου του Είναι. Ναι,
αλλά όμως εάν στεκόμαστε από το μέρος του γίγνεσθαι, δεν υπάρχει τίποτε πιο τρομακτικό,
το επαναλαμβάνουμε, από το νιτσεϊκό όραμα του κόσμου και ο Νίτσε είναι ο πρώτος
που αποκτά την εμπειρία αυτή και ο πρώτος που το είπε: Εάν στεκόμαστε όμως από το
μέρος του Είναι, είναι μία Θεία ευτυχία: Lux mea crux,-crux mea lux.
Έτσι
λοιπόν η πρώτη εμπειρία του Νίτσε είχε ακόμη μία κάποια αβεβαιότητα.
Τουλάχιστον ας πούμε πώς η έκστασή του δεν υπήρξε επαρκής για να του αφαιρέσει τις
αμφιβολίες, φορτωμένες αγωνία για την προσωπική του κατάσταση. Ο ρόλος τού
οράματος του Rapallo
θα
είναι να εκδιώξει αυτές τις αμφιβολίες. Σ'αυτό το όραμα ο Νίτσε παίρνει την
σιγουριά πώς είναι πλέον πραγματικά με το μέρος τού Είναι. Συμμετέχει ενεργά,
ελεύθερα στο Fatum.
Αποτελεί μέρος του ο ίδιος. Η έμπνευση του επομένως δεν τον αφήνει, ένα
σιχαμερό άτομο, σε μία σκλαβιά η οποία καθίσταται ακόμη πιο βαρειά από την
συνειδητοποίησή της. Γνωρίζει πώς είναι ο υπεράνθρωπος. Αυτός ο οποίος με την
θέλησί του και χωρίς τον Νόμο γεννά τους κόσμους. Αυτό που αντελήφθη, αυτό
είναι. Η σκέψη του, από το Sils
Maria
και
μετά, όχι μόνον έλαβε σώμα, αλλά έλαβε και το καθοριστικό της νόημα: Αφαιρέθηκε
κάθε αμφισημία. Κάθε αμφιβολία, κάθε αγωνία, έχουν χαθεί. Μπορεί να πεί
επιτέλους στ' αλήθεια : amor
Fati,
διότι μπορεί να πεί, κατ'αρχάς χωρίς κανένα δίσταγμα Ego Fatum. Ο νέος προφήτης έλαβε λοιπόν το
χρίσμα. Ξεφεύγει από την κοινή ανθρωπότητα. Υψώνεται επομένως, είναι έτοιμος να
ανακοινώσει το καινούργιο του Ευαγγέλιο, το οποίο προσκαλεί σε μία καινούργια
μετάνοια για να εισέλθουμε σ'ένα νέο βασίλειο. Το οποίο εξίσου με το άλλο, και
ακόμη περισσότερο από το άλλο, είναι ταυτοχρόνως ο αποκαλύπτων και το
αντικείμενο, το μήνυμα και ο Θεός. "Μεσημβρία, η ώρα της πιο κοντής σκιάς,
το τέλος του μεγάλου λάθους, το απώγειο της ανθρωπότητος! INCIPIT ZARATHUSTRA (Το Λυκόφως των
Ειδώλων).
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου