Ο Ψ Ε Ι Σ Τ Ο Υ Θ Η Λ Υ Κ Ο Υ (20)

Συνέχεια από Τετάρτη, 4 Δεκεμβρίου 2013

ΙΙΙ

Η ΣΚΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΖΥΓΙΑ

1. Η  Σ Κ Ι Α

Ενώ τα περιεχόμενα του προσωπικού ασυνειδήτου αποκτώνται κατά την διάρκεια της ζωής του ατόμου, τα περιεχόμενα του συλλογικού ασυνειδήτου είναι πάντοτε αρχέτυπα που ήταν παρόντα από την αρχή. Η σχέση τους με τα ένστικτα έχει συζητηθεί αλλού. (Στο «Ένστικτο και Ασυνείδητο» και «Σχετικά με την φύση της ψυχής», παρ.397 κ.ε.). Τα αρχέτυπα που διακρίνονται πιο καθαρά από εμπειρική άποψη είναι εκείνα που έχουν την πιο συχνή και πιο καταστρεπτική επίδραση πάνω στο εγώ. Αυτά είναι η  σ κ ι ά,  η  a n i m a,  και ο  a n i m u s [Σημ.: Τα περιεχόμενα αυτού και του επόμενου κεφαλαίου είναι από μια διάλεξη που δόθηκε στην Ελβετική Ένωση Πρακτικής Ψυχολογίας, στην Ζυρίχη το 1948. Το υλικό αυτό πρωτοδημοσιεύθηκε στο: Wiener Zeitschrift für Nervenheilkunde und deren Grenzgebeite, I (1948):4)]. Το πιο προσιτό από αυτά, και το πιο εύκολο να βιώσουμε είναι η σκιά, επειδή η φύση της κατά μεγάλο ποσοστό προέρχεται από τα περιεχόμενα του προσωπικού ασυνειδήτου. Οι μόνες εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα είναι εκείνες οι σπάνιες περιπτώσεις όπου οι θετικές ιδιότητες της προσωπικότητας καταπιέζονται, και το εγώ κατά συνέπεια παίζει έναν ουσιαστικά αρνητικό ή δυσμενή ρόλο.

Η σκιά είναι ένα ηθικό πρόβλημα που αποτελεί πρόκληση για ολόκληρη την εγωική προσωπικότητα, επειδή κανείς δεν μπορεί να συνειδητοποιήση την σκιά χωρίς αξιόλογη ηθική προσπάθεια. Η συνειδητοποίησή της σημαίνει το να αναγνωρίση κανείς τις σκοτεινές πλευρές της προσωπικότητας σαν παρούσες και πραγματικές. Αυτή η πράξη είναι ο απαραίτητος όρος για οποιοδήποτε είδος αυτογνωσίας, και, επομένως, κατά κανόνα αντιμετωπίζεται με σημαντική αντίσταση. Πραγματικά, η αυτογνωσία σαν ψυχοθεραπευτικό μέτρο απαιτεί συχνά πολλή και κοπιαστική δουλειά για μακρά χρονική περίοδο.

Μια πιο αναλυτική εξέταση των σκοτεινών χαρακτηριστικών – δηλαδή, των μειονεκτημάτων που συνιστούν την σκιά – αποκαλύπτει ότι έχουν  σ υ γ κ ι ν η σ ι α κ ό  χαρακτήρα, ένα είδος αυτονομίας, και επομένως ιδιότητες έμμονης ιδέας ή, καλύτερα, κατοχής. Ας πούμε εδώ ότι η συγκίνηση δεν είναι μια δραστηριότητα του ατόμου, αλλά κάτι που συμβαίνει σε αυτό. Οι συναισθηματικές καταστάσεις υπάρχουν συνήθως εκεί όπου η προσαρμογή είναι ασθενέστερη, και συγχρόνως αποκαλύπτουν την αιτία της αδυναμίας της, δηλαδή κάποιο βαθμό κατωτερότητας και την ύπαρξη ενός χαμηλότερου επιπέδου προσωπικότητας. Σε αυτό το κατώτερο επίπεδο με τις ανεξέλεγκτες ή μόλις ελεγχόμενες συγκινήσεις συμπεριφέρεται κανείς λίγο ή πολύ σαν ένας πρωτόγονος, ο οποίος είναι όχι μόνο το παθητικό θύμα των συγκινήσεών του, αλλά επίσης εντελώς ανίκανος για ηθική κρίση.

Αν και, με την βοήθεια της ενόρασης και της καλής θέλησης, η σκιά μπορεί σε κάποιο βαθμό να αφομοιωθή στην συνειδητή προσωπικότητα, η εμπειρία δείχνει ότι υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που προβάλλουν την πιο επίμονη αντίδραση στον ηθικό έλεγχο και αποδεικνύεται σχεδόν αδύνατη η επιρροή πάνω τους. Αυτές οι αντιστάσεις συνδέονται συνήθως με  π ρ ο β ο       λ έ ς,  που δεν αναγνωρίζονται σαν τέτοιες, και, που η αναγνώρισή τους είναι μια ηθική επιτυχία πέρα από το συνηθισμένο. Ενώ μερικά χαρακτηριστικά που διαθέτει η σκιά μπορούν να αναγνωρισθούν χωρίς μεγάλη δυσκολία σαν οι προσωπικές ιδιότητες κάποιου, σε αυτήν την περίπτωση και η ενόραση και η καλή θέληση αποδεικνύονται αδύναμες, επειδή η αιτία της συγκίνησης εμφανίζεται να βρίσκεται, πέρα από κάθε πιθανότητα αμφιβολίας, στο  ά λ λ ο  π ρ ό  σ ω π ο. Ανεξάρτητα από το πόσο φανερό μπορεί να είναι στον ουδέτερο παρατηρητή ότι πρόκειται για προβολές, λίγη ελπίδα υπάρχει το υποκείμενο να το αντιληφθή για τον εαυτό του. Θα πρέπει να πεισθή ότι ρίχνει μια πολύ μακριά σκιά πριν θελήση να αποσύρη τις συγκινησιακά χρωματισμένες προβολές του από το αντικείμενό τους.

Ας υποθέσουμε ότι κάποιο άτομο δεν δείχνει καμμία απολύτως διάθεση να αναγνωρίση τις προβολές του. Τότε ο παράγοντας που δημιουργεί τις προβολές είναι ελεύθερος και μπορεί να παρουσιάση σαν πραγματικό το αντικείμενό του – εάν έχει κάποιο – ή να προκαλέση κάποια άλλη κατάσταση χαρακτηριστική της δύναμής του. Όπως γνωρίζουμε, δεν είναι το συνειδητό υποκείμενο αλλά το ασυνείδητο που κάνει τις προβολές.  Γι’ αυτό κανείς βρίσκεται αντιμέτωπος με προβολές που δεν τις δημιουργεί ο ίδιος. Το αποτέλεσμα της προβολής είναι να απομονώση το υποκείμενο από το περιβάλλον του, επειδή αντί για μια πραγματική σχέση με αυτό υπάρχει μόνο μια αυταπάτη. Οι προβολές μεταβάλλουν τον κόσμο σε πανομοιότυπο του άγνωστου προσώπου μας. Σε τελευταία ανάλυση, επομένως οδηγούν σε μια αυτοερωτική ή αυτιστική κατάσταση, στην οποία ονειρεύεται κανείς έναν κόσμο που η πραγματικότητά του παραμένει για πάντα ανεκπλήρωτη. Το επακόλουθο «αίσθημα μη πλήρωσης» και το ακόμη χειρότερο αίσθημα στειρότητας ερμηνεύονται με την σειρά τους μέσω της προβολής σαν η κακή θέληση του περιβάλλοντος, και με αυτόν τον φαύλο κύκλο η απομόνωση εντείνεται. Όσο πιο πολλές προβολές δημιουργούνται ανάμεσα στο υποκείμενο και το περιβάλλον, τόσο πιο δύσκολο είναι για το εγώ να δη μέσα από τις ψευδαισθήσεις του. Ένας σαρανταπεντάχρονος ασθενής που υπέφερε από μια νεύρωση από τότε που ήταν είκοσι χρονών και είχε τελείως αποκοπή από τον κόσμο, μου είπε κάποτε: «Μα δεν μπορώ με κανένα τρόπο να παραδεχθώ ότι έχασα τα καλύτερα εικοσιπέντε χρόνια της ζωής μου!»

Είναι συχνά τραγικό να βλέπη κανείς πόσο φανερά ένας άνθρωπος χαλάει την δική του ζωή και τις ζωές των άλλων, και όμως είναι τελείως ανίκανος να δη πως ολόκληρη η τραγωδία προέρχεται από τον ίδιο, και πως συνεχώς την τρέφει και την ενισχύει. Όχι  σ υ ν ε ι δ η τ α, φυσικά – γιατί συνειδητά δεν κάνει τίποτε άλλο από το να θρηνή και να καταριέται ένα άπιστο κόσμο που υποχωρεί όλο και περισσότερο στο βάθος. Είναι λοιπόν ένας ασυνείδητος παράγοντας που βάζει σε κίνηση τις ψευδαισθήσεις που καλύπτουν τον κόσμο του. Και αυτό που υφαίνεται είναι ένα κουκούλι, που τελικά θα τον κλείση μέσα του.

 Θα μπορούσε κανείς να υποθέση ότι τέτοιες προβολές, που είναι τόσο πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο να διαλυθούν, ανήκουν στο βασίλειο της σκιάς – δηλαδή, στην αρνητική πλευρά της προσωπικότητας. Αλλά αυτή η υπόθεση δεν μπορεί να υποστηριχθή από ένα σημείο και πέρα, επειδή τα σύμβολα που εμφανίζονται τότε δεν αναφέρονται πια στο ίδιο αλλά στο αντίθετο φύλο, στην περίπτωση ενός άνδρα στην γυναίκα και το αντίστροφο. Η πηγή των προβολών δεν είναι πια η σκιά – που είναι πάντοτε του ίδιου φύλου με το υποκείμενο – αλλά μια μορφή του αντίθετου φύλου. Εδώ συναντάμε τον animus μιας γυναίκας και την anima ενός άνδρα, δύο αντίστοιχα αρχέτυπα που η αυτονομία και η ασυνειδησία τους εξηγούν την επιμονή των προβολών τους. Αν και η σκιά είναι ένα μοτίβο τόσο γνωστό στην μυθολογία όσο η anima και ο animus, αντιπροσωπεύει πρώτα και κύρια το προσωπικό ασυνείδητο, και το περιεχόμενος της επομένως μπορεί να γίνη συνειδητό χωρίς μεγάλη δυσκολία. Σε αυτό διαφέρει από την anima και τον animus, γιατί ενώ η σκιά μπορεί να διακριθή και να αναγvωρισθή σχετικά εύκολα, η anima και ο animus είναι πολύ μακρύτερα από την συνείδηση, και υπό κανονικές συνθήκες σπάνια, εάν γίνη αυτό κάποτε, αναγνωρίζονται. Με λίγη αυτοκριτική μπορεί κανείς να δη την σκιά του – όσο η φύση της είναι προσωπική. Αλλά όταν εμφανίζεται σαν ένα αρχέτυπο, συναντάει κανείς τις ίδιες δυσκολίες όπως με την anima και τον animus. Με άλλα λόγια, είναι απόλυτα μέσα στα όρια του δυνατού ένας άνθρωπος να αναγνωρίση τα σχετικό κακό της φύσης του, αλλά είναι μια σπάνια και συντριπτική εμπειρία γι’ αυτόν να ρίξη ένα βλέμμα στο πρόσωπο του απόλυτου κακού.

2. Η ΣΥΖΥΓΙΑ:  A N I M A  ΚΑΙ  A N I M U S

Ποιος είναι, τελικά, αυτός ο παράγοντας που δημιουργεί τις προβολές; Η Ανατολή τον ονομάζει «η γυναίκα που γνέθει» - η Maya, που δημιουργεί την ψευδαίσθηση με τον χορό της. Και αν ακόμη δεν τον γνωρίζαμε από τον συμβολισμό των ονείρων, ο υπαινιγμός από την Ανατολή θα μας έβαζε στον σωστό δρόμο: το στοιχείο που τυλίγει, αγκαλιάζει και καταβροχθίζει δείχνει αλάνθαστα την μητέρα, [Σημ: Εδώ και σε αυτά που ακολουθούν, η λέξη «μητέρα» δεν εννοείται κυριολεκτικά, αλλά σαν ένα σύμβολο για οτιδήποτε λειτουργεί σαν μητέρα. Βλέπε το βιβλίο του Erwin Rouselle: «Η ψυχική συμπεριφορά στον ζωντανό Ταοϊσμό»,, Μέρος Ι, σ.σ. 150, 170. Ο Rousselle ονομάζει την γυναίκα που γνέθει «ζωική ψυχή» - «The animal soul» -. Υπάρχει ένα ρητό που λέει: «Αυτός που στριφογυρίζει βάζει σε κίνηση». Έχω ορίσει την anima σαν προσωποποίηση του ασυνειδήτου. ( Σ.τ.Μ.: Σχετικά με την Maya, την γυναίκα που γνέθει, βλέπε και τον δικό μας συμβολισμό με τις Μοίρες της ζωής και του θανάτου – την Κλωθώ, την Λάχεση και την Άτροπο.], δηλαδή την σχέση του γιού με την πραγματική μητέρα, με την εικόνα της, και με την γυναίκα που είναι προορισμένη να γίνη μια μητέρα γι’ αυτόν. Το στοιχείο του Έρωτα σε αυτόν είναι παθητικό όπως ενός παιδιού· επιθυμεί να πιαστή, να ρουφηχθή, να τυλιχθή και να καταβροχθισθή. Αναζητάει, ας πούμε, έναν προστατευτικό, θρεπτικό, μαγευτικό κύκλο της μητέρας, την κατάσταση του βρέφους που είναι ελεύθερο από κάθε έγνοια, στην οποία ο εξωτερικός κόσμος σκύβει από πάνω του και ακόμη το αναγκάζει να είναι ευτυχισμένο. Δεν είναι παράξενο λοιπόν που ο πραγματικός κόσμος εξαφανίζεται από τα μάτια του!

Εάν αυτή η κατάσταση υλοποιηθή, όπως συνήθως την εκφράζει το ασυνείδητο, τότε εμφανίζεται μπροστά σας, στην ψυχολογική σκηνή, ένας άνδρας που ζει αναχρονιστικά, αναζητώντας την παιδική του ηλικία και την μητέρα του, δραπετεύοντας από έναν κρύο σκληρό κόσμο που του αρνείται την κατανόηση. Συχνά εμφανίζεται κοντά του μια μητέρα που προφανώς δεν δείχνει το ελάχιστον ενδιαφέρον ο μικρός γιος της να γίνη άνδρας, αλλά που, με ακούραστη και αυτοθυσιαστική προσπάθεια, δεν παραμελεί τίποτε που θα μπορούσε να τον εμποδίση από το να μεγαλώση και να παντρευτή. Βλέπετε την μυστική συνομωσία ανάμεσα στην μητέρα και τον γιο. Και πώς ο ένας τους βοηθάει τον άλλο να προδώσουν την ζωή.

Πού βρίσκεται η ενοχή; Στην πλευρά της μητέρας ή σε αυτήν του γιού; Πιθανότατα και στις δυό. Η ανικανοποίητη λαχτάρα του γιου για την ζωή και τον κόσμο πρέπει να ληφθή σοβαρά υπ’ όψη. Υπάρχει μέσα του μια επιθυμία να αγγίξη την πραγματικότητα, να αγκαλίαση την γη και να γονιμοποιήση το χωράφι του κόσμου. Αλλά δεν κάνει τίποτε περισσότερο από μια σειρά σπασμωδικές κινήσεις, επειδή η πρωτοβουλία του καθώς και η σταθερότητά του παραλύουν από την μυστική μνήμη ότι ο κόσμος και η ευτυχία μπορούν να αποκτηθούν σαν ένα δώρο – από την μητέρα. Το κομμάτι του κόσμου που αυτός, όπως κάθε άνθρωπος, πρέπει να αντιμετωπίζη συνεχώς δεν είναι ποτέ αυτό που θέλει, επειδή δεν πέφτει στην αγκαλιά του, δεν τον συναντάει στα μισά του δρόμου, αλλά πάντοτε αντιστέκεται, πρέπει να κατακτηθή, και υποκύπτει μονάχα στην βία. Έχει απαιτήσεις από την αρρενωπότητα ενός άνδρα, από την φλόγα του, πάνω απ’ όλα από το θάρρος και την αποφασιστικότητά του όταν πρέπει να ρίξη όλες τις δυνάμεις του στον αγώνα. Γι’ αυτό θα χρειαζόταν έναν άπιστο Έρωτα, έναν που θα μπορούσε να τον κάνη να ξεχάση την μητέρα του και να αναλάβη τον πόνο να παρατήση την πρώτη αγάπη της ζωής του. Η μητέρα, προβλέποντας αυτόν τον κίνδυνο, έχει με προσοχή εμφυσήσει μέσα του τις αρετές της πίστης, της αφοσίωσης, της σταθερότητας, για να τον προστατέψη από την ηθική διάλυση που είναι ο κίνδυνος σε κάθε περιπέτεια της ζωής. Αυτός μαθαίνει αυτά τα μαθήματα πάρα πολύ καλά, και παραμένει πιστός στην μητέρα του. Αυτό φυσικά της προκαλεί την μεγαλύτερη ανησυχία ( όταν, προς μεγίστη δόξα της, γίνεται ομοφυλόφιλος, για παράδειγμα), και την ίδια στιγμή της δίνει μια υποσυνείδητη ικανοποίηση που είναι καθαρά μυθολογική. Γιατί, στην σχέση που τώρα επικρατεί μεταξύ τους, εκπληρώνεται το πανάρχαιο και ιερώτατο αρχέτυπο του γάμου της μητέρας και του γιού. Τι έχει να προσφέρη, τελικά η πεζή πραγματικότητα με τα ληξιαρχεία της, τους φακέλλους πληρωμής και το μηνιαίο ενοίκιο, που θα μπορούσε να αντισταθμίση το μυστικό δέος του  ι ε ρ ο ύ  γ ά μ ο υ; ή την στεφανωμένη με άστρα γυναίκα που κυνηγάει ο δράκος, ή την ευσεβή μυστικότητα που σκεπάζει τον γάμο του Αρνίου;

Αυτός ο μύθος, καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον, περιγράφει την φύση του συλλογικού ασυνειδήτου. Σε αυτό το επίπεδο η μητέρα είναι και γριά και νέα, Δήμητρα και Περσεφόνη, και ο γιος είναι σύζυγος και μωρό που θηλάζει την ίδια στιγμή. Οι ατέλειες της πραγματικής ζωής, με τις κοπιαστικές προσαρμογές της και τις πολλές απογοητεύσεις της, φυσικά δεν μπορεί να συναγωνισθή με μια τέτοια κατάσταση απερίγραπτης πληρότητας.

Στην περίπτωση του γιου, ο παράγοντας που δημιουργεί την προβολή ταυτίζεται με την μητρική εικόνα, και αυτή συνεπώς θεωρείται πως είναι η πραγματική μητέρα. Η προβολή μπορεί να διαλυθή μόνον όταν ο γιος δη ότι στον χώρο της ψυχής του υπάρχει μια εικόνα όχι μόνο της μητέρας αλλά και της κόρης, της αδελφής, της αγαπημένης, της ουράνιας θεάς και της χθόνιας Βαυβώς. Κάθε μητέρα και κάθε αγαπημένη αναγκάζεται να γίνη ο φορέας αυτής της πανταχού παρούσας και άχρονης εικόνας, που αντιστοιχεί στην βαθύτερη πραγματικότητα μέσα σε έναν άνδρα. Ανήκει σε αυτόν, αυτή η επικίνδυνη εικόνα της Γυναίκας· αντιπροσωπεύει την πιστότητα που για χάρη της ζωής πρέπει μερικές φορές να εγκαταλείψη· είναι η απαραίτητη αντιστάθμιση για τους κινδύνους, τους αγώνες και τις θυσίες που όλα καταλήγουν στην απογοήτευση· είναι η παρηγορά για όλη την πίκρα της ζωής. Και την ίδια στιγμή είναι η δημιουργός ψευδαισθήσεων, η μεγάλη ξελογιάστρα, αυτή που τον τραβάει μέσα στην ζωή με την Maya της – και όχι μόνο στις λογικές και χρήσιμες πλευρές της ζωής, αλλά και στα φοβερά της παράδοξα και τις αντιθέσεις της, εκεί όπου το καλό και το κακό, η επιτυχία και η καταστροφή, η ελπίδα και η απόγνωση, ισορροπούν το ένα το άλλο. Επειδή είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος γι’ αυτόν, απαιτεί από τον άνδρα τον καλύτερο εαυτό του, και εάν τον βρη, θα γίνη πραγματικά δικός του.

Αυτή η εικόνα είναι η «Δέσποινα Ψυχή μου» όπως την ονομάζει ο Spitteler. Έχω προτείνει τον όρο «anima» επειδή δείχνει κάτι ειδικό, για το οποίο η έκφραση «ψυχή» είναι πολύ γενική και πολύ αόριστη. Η εμπειρική πραγματικότητα που περιλαμβάνεται στην έννοια της anima αποτελεί ένα εξαιρετικά δραματικού χαρακτήρα περιεχόμενο του ασυνειδήτου. Μπορούμε να περιγράψουμε αυτό το περιεχόμενο με λογική, επιστημονική γλώσσα, αλλά με αυτόν τον τρόπο αποτυχαίνει κανείς εντελώς να εκφράση τον ζωντανό του χαρακτήρα. Επομένως, περιγράφοντας τις ζωντανές διαδικασίες της ψυχής, εσκεμμένα και συνειδητά προτιμώ έναν δραματικό, μυθολογικό τύπο σκέψης και λόγου, επειδή είναι όχι μόνο περισσότερο εκφραστικός, αλλά και πιο ακριβής από μια αφηρημένη επιστημονική ορολογία, η οποία συνηθίζει να παίζει με την ιδέα ότι οι θεωρητικές της διατυπώσεις μπορεί μια ωραία πρωία να εκφρασθούν με αλγεβρικές εξισώσεις.

Ο παράγοντας που δημιουργεί τις προβολές είναι η anima, ή μάλλον το ασυνείδητο όπως αντιπροσωπεύεται από την anima. Όποτε αυτή εμφανίζεται, σε όνειρα, οράματα και φαντασίες, αποκτάει προσωποποιημένη μορφή, δείχνοντας έτσι ότι ο παράγοντας που ενσαρκώνει έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός θηλυκού όντος. (Σημ.: Φυσικά, αποτελεί μια τυπική μορφή στην λογοτεχνία. Τελευταίες δημοσιεύσεις πάνω στο θέμα της anima περιλαμβάνουν το έργο της Linda Fierz-David «Το όνειρο του Πολύφιλου» και το δικό μου «Η ψυχολογία της μεταβίβαση». Η anima σαν ψυχολογική ιδέα εμφανίζεται για πρώτη φορά στον ουμανιστή του 16^ου αιώνα Richardus Vitus. (Bλέπε το βιβλίο μου: «Mysterium Coniunctionis», παρ. 91 κ.ε.). Δεν είναι μια επινόηση του συνειδητού, αλλά ένα αυθόρμητο προϊόν του ασυνειδήτου. Ούτε είναι μια μορφή που υποκαθιστά την μητέρα. Αντίθετα, σύμφωνα όλες τις ενδείξεις, οι θεϊκές ιδιότητες που κάνουν την μητρική εικόνα τόσο επικίνδυνα ισχυρή πηγάζουν από το συλλογικό αρχέτυπο της anima, που ενσαρκώνεται εκ νέου σε κάθε αρσενικό παιδί.

Αφού η anima είναι ένα αρχέτυπο που υπάρχει στους άνδρες, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ένα αντίστοιχο αρχέτυπο θα πρέπει να υπάρχη και στις γυναίκες· γιατί όπως ακριβώς ο άνδρας έχει σαν αντιστάθμισμα ένα θηλυκό στοιχείο, έτσι και η γυναίκα έχει σαν αντιστάθμισμα ένα αρσενικό. Πάντως, δεν θέλω με αυτό το επιχείρημα να δοθή η εντύπωση ότι φθάσαμε σε αυτές τις αντισταθμιστικές σχέσεις με λογική αφαίρεση. Αντίθετα, χρειάσθηκε μακριά και πολύμορφη εμπειρία για να συλλάβουμε την φύση της anima και του animus εμπειρικά. Ο,τιδήποτε, επομένως, έχουμε να πούμε γι’ αυτά τα αρχέτυπα, είτε μπορεί απ’ ευθείας να επαληθευθή, είτε τουλάχιστον να θεωρηθή πιθανό από τα δεδομένα. Πάντως, έχω πλήρη επίγνωση του ότι συζητάμε για προδρομικό έργο, που η ίδια του η φύση είναι να περιμένη την επαλήθευση.

Ακριβώς όπως η μητέρα φαίνεται να είναι ο πρώτος φορέας του παράγοντα δημιουργίας της προβολής για τον γιό έτσι είναι ο πατέρας για την κόρη. Η πρακτική εμπειρία αυτών των σχέσεων έχει σχηματισθή από πολλές ατομικές περιπτώσεις, που παρουσιάζουν όλα τα είδη των παραλλαγών πάνω στο ίδιο βασικό θέμα. Μια συνοπτική περιγραφή τους επομένως, δεν μπορεί παρά να είναι σχηματική.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος