ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΗΣ καί ο Χριστιανικός Πλατωνισμός.(6)

Συνέχεα από: Τετάρτη 6 Δεκεμβρίου 2017

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΗΣ 

Και ο Χριστιανικός Πλατωνισμός.

του Salvatore Lilla.

         

3. Ευσέβιος Καισαρείας, Δίδυμος Αλεξάνδρειας, Κύριλλος Αλεξάνδρειας κα ο Θεοδώρητος Κύρου.

          

Για να αποδείξει την εξάρτηση τής Πλατωνικής φιλοσοφίας απο την Π.Δ.,στο XI βιβλίο τής Ευαγγελικής του προπαρασκευής ο Ευσέβιος προσπαθεί να τονίσει την ουσιώδη συμφωνία ανάμεσα στον Πλάτωνα και τον Μωϋσή παραθέτοντας μία σειρά χωρίων όχι μόνον απο τον ίδιο τον Πλάτωνα, αλλά και απο την επόμενη πλατωνική παράδοση! Ενας παρόμοιος τρόπος εργασίας δείχνει ότι ο στόχος του είναι να ξαναβρεί την Θεολογία τού νεοπλατωνισμού στην Π.Δ. την οποία ερμηνεύει απο την οπτική γωνία αυτής τής Θεολογίας. Το XI κεφάλαιο φέρει τον τίτλο "περί τών τριών υποστάσεων", και επαναλαμβάνει ακριβώς τον τίτλο τής πρώτης πραγματείας τής πέμπτης Εννεάδος τού Πλωτίνου. Με τον σκοπό δέ να αποδείξει την εξάρτηση τού Πλάτωνος απο την  Τριαδική Θεολογία, η οποία κατ'αυτόν, είναι παρούσα στους "Ιουδαϊκούς χρησμούς", αναφέρει το διάσημο χωρίο τής δευτέρας επιστολής τού Πλάτωνος. Ας την δούμε :

          "Οι Ιουδαϊκοί χρησμοί, αφού μίλησαν για τον Πατέρα και τον Υιό, τοποθετούν το Άγιο Πνεύμα στην τρίτη θέση και έχουν αυτή την ιδέα τής αγίας και ευλογημένης Τριάδος: σύμφωνα με αυτούς, η τρίτη δύναμις ξεπερνά κάθε φύση η οποία υπόκειται στην γέννηση. Είναι το πρώτο ανάμεσα στούς Νόες οι οποίοι έλαβαν την ύπαρξη τους μέσω τού Υιού, αλλά το τρίτο μετά την πρώτη αιτία. Παρατήρησε λοιπόν πώς ο Πλάτων υπονοεί σ'αυτά τα δόγματα στο γράμμα του στον Διονύσιο, όταν λέει....(και ακολουθεί το χωρίο της Επ. ΙΙ 312 d-e). Αυτοί που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τον Πλάτωνα αναφέρουν αυτούς τούς λόγους στον πρώτο Θεό, στην δεύτερη αιτία και τρίτον στην ψυχή τού κόσμου, τήν οποία θεωρούν σαν τον τρίτο Θεό. Αλλά σύμφωνα με την δική μας παράδοση, οι Θείοι λόγοι θεωρούν σαν αρχή τήν αγία και ευλογημένη Τριάδα, η οποία αποτελείται απο τον Πατέρα απο τον Υιό και απο το Άγιο Πνεύμα!

          Στο χωρίο αυτό οφείλουμε μερικές παρατηρήσεις: α) Οι "Ιουδαϊκοί χρησμοί", οι οποίοι σύμφωνα με τον Ευσέβιο εκθέτουν το Τριαδικό δόγμα, είναι η Σοφία Σολομώντος, η οποία ονομάζει πέραν του Θεού και την Σοφία και το Άγιο Πνεύμα (Σοφ. Σολ. 1,6 1,7, 1,13, 7,15, 7,24-26), β) οταν ο Ευσέβιος λέει "αυτοί που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τον Πλάτωνα αναφέρεται πρώτα απ'όλα στον Πλωτίνο και στις υποστάσεις του, γ) Ο Ευσέβιος παραθέτει την ερμηνεία τού Κλήμεντος, τού Πλατωνικού χωρίου (όπου θέτει σε σχέση τούς τρείς βασιλείς με τα τρία μέλη τής Τριάδος) και εκείνη τού Πλωτίνου (ο οποίος τους ταυτίζει με τις τρείς υποστάσεις) δ) το γεγονός ότι ο Ευσέβιος θέλει να δεί την Τριάδα οχι μόνον στους τρείς βασιλείς τής Πλατωνικής επιστολής, αλλά και στις τρείς υποστάσεις τού Πλωτίνου, επιβεβαιώνεται στα κεφάλαια 15-19 του XI τής Προπασκευής του: η Σοφία τών Παροιμιών, τών ψαλμών και του Σολομώντος είναι ταυτισμένη απ'αυτόν, όχι μόνον με τον λόγο τού Φίλωνος, αλλά με τον νού τού Πλωτίνου και με τον "δεύτερο Θεό" τού Νουμένιου. Σχετικά μ'αυτό, είναι άξια ιδιαιτέρας προσοχής, η αναφορά, στο κεφάλαιο 18 τής αρχής του Κεφαλαίου 8 τής πρώτης πραγματείας τής Πέμπτης Εννεάδος όπου όπως θα ενθυμούμεθα, ο Πλωτίνος, αναφέρεται στο χωρίο τής Πλατωνικής επιστολής!

          Στο δεύτερο βιβλίο του Περί Τριάδος, ο Δίδυμος τής Αλεξάνδρειας βρίσκει μία επιβεβαίωση τής δικής του Τριαδικής ορθοδόξου θεωρίας -η οποία εκφράζεται με τον τύπο "μία ουσία (ή μία Θεότης)τρείς υποστάσεις, 761 Α 8-9, σε ένα χωρίο τής ιστορίας τής φιλοσοφίας τού Πορφύριου (απ. 16 Nanck)[ενός πολύ σημαντικού χωρίου για την διατύπωση τού τριαδικού δόγματος του Μ.Βασιλείου και του Vittorino!], ένα έργο το οποίο ανήκει ακόμη στην Πλωτίνια φάση τού στοχασμού του. Όπως θα δούμε, το ίδιο χωρίο θα ληφθεί απ'όψιν και απο τον Κύριλλο!

          "Ο Πορφύριος, ο οποίος γενικώς δέν έχει σωστές ιδέες για τις Θείες πραγματικότητες και ο οποίος, ας πούμε αντιφάσκει συχνά και ευχαρίστως, παρ' όλα αυτά, όταν προσπαθεί να εκθέσει τις απόψεις τού Πλάτωνος, βρίσκει χρήσιμο να εκφραστεί με αυτούς τούς όρους, σαν να ήταν υποχρεωμένος απο την αλήθεια ή απο την λατρεία για τον Πλάτωνα. "Ο Πλάτων βεβαιώνει ότι η Θεία ουσία προοδεύει μέχρι τις τρείς υποστάσεις [κάτι που θυμίζει Πλωτίνο (Ενν. V, 1.7)]. Ο υπέρτατος Θεός είναι το αγαθό. Μετά απ'αυτόν, έρχεται σαν δεύτερος ο Δημιουργός και η ψυχή τού κόσμου σαν τρίτη! Και πράγματι η Θεότης προοδεύει μέχρι την ψυχή".

          Προηγούμενος αυτού που θα είχε πεί ο Κύριλλος, ο Δίδυμος ταυτίζει τήν ψυχή τού κόσμου τού Πορφύριου με το Άγιο Πνεύμα! Δέν μπορεί να αποφύγει να δηλώσει λοιπόν ότι ο "ειδεχθής Πορφύριος", παρά τον σκοτεινό του λόγο, είχε ονομάσει "ψυχή" το μοναδικό Άγιο Πνεύμα τού Θεού, το οποίο είναι η πηγή τής Σωτηρίας και ότι ακόμη και οι Σοφοί τών εθνικών κατέστησαν ικανοί να μαρτυρήσουν για την λαμπρή φανέρωση τών τριών ευλογημένων ατομικών πραγματικοτήτων σε μία μοναδική και ίδια Θεότητα! όπου "Θεότης" ισούται με "ουσία".

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.