Puer aeternus-Τρίτο μέρος (52)

Συνέχεια από:Σάββατο, 5 Σεπτεμβρίου 2015

Puer aeternus
Μέρος τρίτο
«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)

7 Η μεγάλη γιορτή δ

Οι δυο αυτές ορμές, η σεξουαλικότητα και η αυτοσυντήρηση, είναι οι θεμελιώδεις τάσεις της ζωής των ζώων. Στον άνθρωπο εμφανίζονται ως δυο θεϊκές και αντιφατικές δυνάμεις, δηλαδή ως έρωτας και εξουσία. Ο έρωτας περιλαμβάνει την σεξουαλικότητα και η εξουσία το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως. Ο έρως και η εξουσία, όπως το τονίζει διαρκώς ο Jung, τοποθετούνται ως δυο αντίθετα το ένα απέναντι στο άλλο. Ο γάμος του Μελχιόρ με την Σοφί, για παράδειγμα, κατάντησε ένα παιχνίδι εξουσίας, όπου ο καθένας προσπαθεί να προστατεύσει τον δικό του κόσμο από τον επικίνδυνο κόσμο του άλλου. Η δυνατότητα να δοθεί ο ένας στον άλλο, η μεγαλοψυχία, να αφήσει ο ένας να τον διαποτίσει ο κόσμος του άλλου, έχει χαθεί. Και οι δυο παλεύουν για την ζωή τους. Επειδή η γυναίκα έχασε την ικανότητα της για αγάπη, παραδίδεται στην ορμή για εξουσία, και για τον λόγο αυτό στον von Spät. Αυτή είναι η πίσω πόρτα από την οποία μπαίνει ο von Spät. Πως αντιδρά η ορμή προς εξουσία στην ερωτική ορμή, την άλλη ορμή; Γελοιοποιεί τον έρωτα, βάζοντας τον σε μια φιάλη-μια κλασσική αναπαράσταση του τρόπου αντιμετώπισης του έρωτα: η ορμή προς εξουσία τον φυλακίζει! Οι άνθρωποι βάζουν στην φυλακή τον έρωτα και το σεξ, λες και τα κατέχουν. Όπως μια γυναίκα που χρησιμοποιεί την ομορφιά και την χάρη της για ίντριγκες, για να αποκτήσει ένα πλούσιο άνδρα. Αυτό σημαίνει ότι δεν τον αγαπά, αλλά χρησιμοποιεί τον έρωτα ή αυτό που αυτή θεωρεί πως είναι έρωτας, για να αποκτήσει αυτά που θέλει: άνδρες, πλούτο, καριέρα. Χρησιμοποιεί τον έρωτα της λες και της ανήκει και λες και μπορεί να τον χρησιμοποιεί όπως θέλει. Μια γυναίκα η οποία έχει παραδοθεί στον von Spät, θα καταπιέσει κάθε αυθόρμητο αίσθημα έρωτος. Όταν επισημάνει πως έχει ερωτευτεί ένα καπνοδοχοκαθαριστή, θα καταπνίξει το αίσθημα εν τη γενέσει του (in statu nascendi), γιατί δεν της ταιριάζει να έχει κάποιον που στην κοινωνία είναι ένας κανένας. Από την άλλη αυταπατάται, πιστεύοντας πως αγαπά κάποιον μεγάλο Χ, που έχει ένα σωρό χρήματα. Θα προσπαθήσει να πείσει τον εαυτό της, πως αγαπά τον άνδρα που ταιριάζει καλύτερα στο εγώ της και στα σχέδια εξουσίας που έχει. Για τον λόγο αυτό καταπνίγει κάθε αυθόρμητη έκρηξη έρωτος. Αποδομεί τον έρωτα στην κατώτερη πραγματικότητα του, δηλαδή στην σεξουαλικότητα. Μειώνεται στην prima materia του, στο σωματικό επίπεδο του, ενώ η σεξουαλικότητα φυλακίζεται από τον διανοητικό σχεδιασμό. Η σεξουαλικότητα χρησιμοποιείται για να βρεθεί ο κατάλληλος σύντροφος που να ταιριάζει στα σχέδια. Ο πραγματικός έρωτας, που διαλύει συνήθως τα δεσμά και τους περιορισμούς και δημιουργεί νέα ζωή, καταπιέζεται υπό καθεστώς φόβου.
Η όλη διαδικασία με την φιάλη θυμίζει τους αντιδραστικούς σωλήνες των αλχημιστών, όπου το γυμνό ζευγάρι είναι μαζί, έχει όμως μια εντελώς διαφορετική σημασία. Στο σημείο αυτό γίνεται προφανώς κατάχρηση του αλχημιστικού μυστηρίου, το οποίο προσφέρεται προς θέαν όλων, για να μειωθεί σε ένα διανοητικό σύστημα. Η ιδέα της αλχημείας χρησιμοποιείται με την χροιά «τίποτε άλλο παρά»: «τίποτε παρά σεξουαλική ελευθερία», «τίποτε παρά σώμα» ή «τίποτε παρά εγώ και ο κύριος Χ», κτλ., και έτσι αποκλείεται κάθε μυστήριο. Το γυαλί είναι μια ουσία διαφανής, αλλά είναι ένας κακός αγωγός θερμότητας. Μπορούμε να πούμε πως σχετίζεται με την διάνοια, ενσαρκώνει ένα διανοητικό σύστημα, που δίνει την δυνατότητα σε αυτόν που το χρησιμοποιεί να το διεισδύσει με την ματιά του, αλλά αποκόπτει την συναισθηματική σχέση. Όταν για παράδειγμα η Χιονάτη τοποθετείται σε ένα γυάλινο φέρετρο, αποκόπτεται από την ζωή, εφόσον η ζωή σχετίζεται με το αίσθημα και με συγκεκριμένες αισθητηριακές προσλήψεις. Αν βρίσκεστε σε ένα γυάλινο σπίτι, μπορείτε να δείτε τι συμβαίνει έξω, αλλά είστε αποκομμένοι από τις μυρωδιές, την θερμοκρασία, τον άνεμο, κτλ.- όλες αυτές οι προσλήψεις αποκλείονται, και με τον τρόπο αυτό η συναισθηματική σχέση προς τον έξω και τον έσω κόσμο. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός, πως στους ζωολογικούς κήπους βάζουμε μερικά ζώα σε γυάλινα κλουβιά, για να αποφευχθεί κάθε πραγματική σύγκρουση με τον κίνδυνο. Τότε μπορούμε να μελετήσουμε την συμπεριφορά τους από μια διανοητική απόσταση. Στην αλχημεία αντιθέτως, ο γυάλινος αντιδραστικός σωλήνας θεωρείται ταυτόσημος με την φιλοσοφική λίθο. Το δοχείο είναι η θηλυκή πλευρά της φιλοσοφικής λίθου, που από την πλευρά της είναι η αρσενική πτυχή του εαυτού, αλλά τα δυο είναι ένα και το αυτό. Στην παρούσα ιστορία, το γυαλί είναι ένας μυστηριώδης παράγοντας, που βρίσκεται στα χέρια του von Spät. Από ψυχολογικής άποψης, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του αλχημιστικού αντιδραστικού σωλήνα, ως θετικού συμβόλου, και του γυάλινου δοχείου που στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιείται εσφαλμένα. Οι αντιδραστικοί σωλήνες στην αλχημεία είναι τόποι μεταμόρφωσης. Η προϋπόθεση κάθε ψυχικής μεταμόρφωσης είναι η πλήρης θέα προς τα μέσα. Αντί να παρατηρώ τα εξωτερικά δεδομένα-τους άλλους ανθρώπους για παράδειγμα-να παρατηρώ μόνο την δική μου ψυχή. Αυτό σημαίνει να τα βάλεις όλα μέσα σε ένα γυάλινο δοχείο. Φανταστείτε πως είμαι θυμωμένη με κάποιον. Όταν απομακρυνθώ από το πρόσωπο αυτό και πω: «Θέλω τώρα να ασχοληθώ με τον θυμό μου, τι σημαίνει, τι βρίσκεται από πίσω», τότε βάζω τον θυμό μου στον αντιδραστικό σωλήνα. Ο αντιδραστικός σωλήνας λοιπόν, αντιπροσωπεύει μια στάση, που σκοπό έχει την αυτογνωσία-την προσπάθεια να συνειδητοποιήσω τι συμβαίνει με εμένα, αντί να κοιτάζω τους άλλους. Όταν έχουμε να κάνουμε με την βούληση, απαιτείται αποφασιστικότητα. Όταν ασχολούμαστε με την διανοητική δραστηριότητα, τότε χρειάζεται εσωστρέφεια, η αναζήτηση της εσωτερικής αυτογνωσίας, και αντικειμενική, όχι υποκειμενική σκέψη περί των προβλημάτων μου. Να προσπαθήσω να δω τον εαυτό μου αντικειμενικά. Κανένας δεν μπορεί να αποκτήσει αυτή την στάση, εκτός από αυτό που ονομάζουμε πράξη χάριτος. Όταν κάποιος για παράδειγμα είναι τρομερά ερωτευμένος ή ανησυχεί πολύ για κάτι, προσπαθούμε να τον κάνουμε να αποστρέψει την προσοχή του από το συγκεκριμένο πρόβλημα, όποιο καν να είναι, και προσπαθούμε να τον φέρουμε στην κατάσταση να είναι αντικειμενικός. Προσπαθούμε να του παρουσιάσουμε ένα όνειρο, ώστε να δει πως το όλο πράγμα παρουσιάζεται από μέσα, από την αντικειμενική ψυχή, και πως αυτό χρησιμοποιεί την ονειρική ζωή ως καθρέφτη της αντικειμενικής ψυχικής κατάστασης. Οι άνθρωποι πολύ συχνά δεν είναι ικανοί να το κάνουν, ακόμα και αν το θέλουν, εάν δεν συμβεί μια θαυμαστή στροφή. Αρχίζετε πάντα με το συγκεκριμένο πρόβλημα: «Ναι, αλλά αύριο πρέπει να συμβουλευτώ την τράπεζα μου, αν πρέπει να πουλήσω τις μετοχές μου ή όχι». Τότε είναι καλύτερα να παρατηρήσετε για ένα λεπτό την εσωτερική πλευρά, δηλαδή τι έχει να πει η αντικειμενική ψυχή για το θέμα. «Όχι, βλέπετε, εγώ πρέπει να αποφασίσω!» Και τότε είναι σαν θαύμα, όταν το εν λόγω πρόσωπο ξαφνικά ησυχάζει και αποκτά αντικειμενικότητα, κάνει την στροφή προς τα μέσα και λέει: «Θέλω να αφήσω κατά μέρος τα συναισθήματα που εισρέουν στο πρόβλημα αυτό, και θα προσπαθήσω να είμαι αντικειμενικός». Αυτό είναι ένα θαύμα. Για να γίνει αυτό πρέπει να επέμβει ο εαυτός. Κάτι πρέπει να συμβεί μέσα στο πρόσωπο, για να είναι σε θέση να το κάνει αυτό. Πολλές φορές είναι κανείς αποκομμένος από την αυτογνωσία και δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Και τότε έρχεται ξαφνικά μια παράξενη ειρήνη, και μάλιστα τότε όταν έχουμε υποφέρει αρκετά. Τότε όλα μέσα μας ησυχάζουν, το εγώ γίνεται πιο αντικειμενικό και στρέφεται προς τα μέσα, και παρατηρεί τα πράγματα από μέσα, εντελώς αντικειμενικά, και σταματά τις σαχλαμάρες, την σκέψη περί της καταστάσεως. Η εγωτική αυτοπεποίθηση εκπίπτει, και ένα είδος αντικειμενικότητας μας καταβάλλει. Τότε είναι δυνατόν να δούμε τον εαυτό μας και να ανοιχτούμε στην εμπειρία του ασυνειδήτου.

Συνεχίζεται