Συνέχεια από: Τρίτη, 22 Σεπτεμβρίου 2015
«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)
7 Η μεγάλη γιορτή η
Η συνείδησή μας είναι μυστικά ζευγαρωμένη με αυτές τις δυό ορμές προς εξουσία. Και η γνώση συνδέεται γενικά με αυτές. Αυτό το βλέπετε με μεγάλη ενόχληση στο πάθος για κύρος στον ακαδημαϊκό κόσμο. Είναι πολύ σπάνιο να βρεθεί ένας πανεπιστημιακός επιστήμονας που να ενδιαφέρεται για την αλήθεια χάριν της αληθείας. Ενδιαφέρεται συνήθως για την θέση του, όπως και για το να είναι ο πρώτος που είπε κάτι. Η εξουσία που κρύβεται στην γνώση, είναι η δαιμονική ορμή προς κυριαρχία δια της γνώσης. Η ορμή αυτή είναι τότε πιο ισχυρή από το αντικειμενικό ενδιαφέρον να βρεις την αλήθεια. Ο Ulrich von Spät συμβολίζει όλες αυτές τις θετικές και αρνητικές πτυχές μιας αποκρυσταλλωμένης συνειδητής παράδοσης.
Τώρα πρέπει να καταπιαστούμε με τον συμβολισμό τού αριθμού εφτά. Μετά το τρικ με την φιάλη, ο von Spät εμφανίζεται στο γιορτινό τραπέζι με εφτά λευκοφορεμένα κορίτσια, και ως συνοδός εμφανίζεται και αυτός επταπλάσιος.
Στην αλχημεία, ιδιαίτερα στα ύστερα κείμενα, που είναι προφανώς εκείνα που και ο συγγραφέας γνώριζε, υπάρχουν συχνά αναπαραστάσεις εφτά γυναικών που κάθονται σε μια σπηλιά. Ενσαρκώνουν τους εφτά πλανήτες ή τα εφτά μέταλλα. Υπήρχε η αντίληψη πως κάθε μέταλλο αντιστοιχεί σε ένα πλανήτη: χρυσός-Ήλιος, άργυρος-Σελήνη, χαλκός-Αφροδίτη, μόλυβδος-Κρόνος, σίδηρος-Άρης, κασσίτερος-Δίας, ψευδάργυρος-Ερμής. Η όγδοη μορφή μεταξύ των γυναικών θα ήταν ο κύριος τους, δηλαδή ο θεός Ήλιος ή ο Κρόνος, γιατί ο Κρόνος ήταν η παλιά μορφή του Ήλιου. Από το όνομα του von Spät, μπορούμε να συμπεράνουμε πως παριστάνει τον παλιό θεό Ήλιο, που περιβάλλεται από τους εφτά πλανήτες. Ερμηνεύσαμε τον von Spät ως την πεπαλαιωμένη μορφή του Χριστιανισμού, καθώς εμφανίζεται ως αριστοκρατικός, αλλά μακάβριος θεός. Τώρα όμως εμφανίζεται ως ο παλιός θεός Ήλιος, που σημαίνει, πως δεν αντιπροσωπεύει τον Χριστιανισμό, αλλά την παλιά κουρασμένη κοσμοθεωρία του Χριστιανισμού: αυτό που βιώθηκε κάποτε και έγινε συνήθεια της σκέψης, αλλά δεν είναι πια ζωντανό. Είναι δηλαδή ένα είδος αρχής στην βάση των κοινωνικών και θρησκευτικών μας θεσμών. Στα παραμύθια αντιστοιχεί στον παλιό βασιλιά, που έχασε το ύδωρ της ζωής και χρειάζεται ανανέωση, ή πρέπει να εκθρονιστεί, για να κάνει τόπο για κάποιον άλλο. Η κοσμοθεωρία πάλιωσε και κατάντησε ένας γέρος, στείρος, κυρίαρχος, που πρέπει να ανανεωθεί.
Στο τέλος του κεφαλαίου, το οποίο παρουσίασα σε περίληψη, ο von Spät διπλασιάζεται και εξαφανίζεται στον ουρανό σαν ομίχλη. Αυτό σημαίνει πως ο von Spät είναι ενσάρκωση της θεϊκής αρχής και τώρα ενώνεται με την αιώνια μορφή της. Αν ο Μελχιόρ ήταν σε θέση να βγάλει συμπεράσματα από τα βιώματά του, ο διπλασιασμός αυτός θα είχε πρακτικές συνέπειες γι’ αυτόν. Μια απαραίτητη προϋπόθεση για να συνειδητοποιήσει κανείς τι σημαίνει ένα περιεχόμενο, είναι η αντίληψη της εσωτερικής αντίφασης του περιεχομένου αυτού, δηλαδή πως είναι αυτό και δεν είναι το άλλο. Αυτό είναι ένα τραπέζι, που σημαίνει πως δεν είναι καρέκλα ή κάτι άλλο. Δεν μπορούμε να κάνουμε καμιά συνειδητή διαπίστωση εάν αποκλείσουμε όλες τις άλλες πτυχές. Όταν μια ονειρική μορφή διπλασιάζεται, σημαίνει πάντα πως θέλει να γίνει συνειδητή-αγγίζει δηλαδή το κατώφλι της συνείδησης και με τον τρόπο αυτό αποκαλύπτει την διπλή πτυχή. Ερμηνεύσαμε τον von Spät ως την χριστιανική κοσμοθεωρία. Γνωρίζουμε όμως, εμείς που γεννηθήκαμε στην χριστιανική κουλτούρα, τι σημαίνει αυτό; Ποιο αρχέτυπο βρίσκεται πίσω από τον Χριστιανισμό; Μπορούμε με αυτοπεποίθηση να ισχυριστούμε πως γνωρίζουμε τι εννοούμε όταν λέμε, πως πιστεύουμε στον Τριαδικό Θεό και στον Χριστό; Ακόμα και ο μεγαλύτερος θεολόγος δεν ισχυρίστηκε πως το γνωρίζει. Οι καθολικοί θεολόγοι μιλούν για το μυστήριο κάθε δόγματος. Μερικές πτυχές μπορούμε να τις ντύσουμε με λέξεις, αλλά ο πυρήνας μάς παραμένει τελείως άγνωστος. Θα λέγαμε πως από πίσω βρίσκεται ένα αρχετυπικό περιεχόμενο ή ένα αρχέτυπο, το οποίο εξ ορισμού δεν γνωρίζουμε. Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν πως ο von Spät είναι εκείνο το κομμάτι που εισέρχεται στην ανθρώπινη συνείδηση, που μας φαίνεται γνωστό και μας δίνει την παράξενη αίσθηση ότι γνωρίζουμε τι σημαίνει, καθώς μέχρι ενός βαθμού, είμαστε σε θέση να το αναγνωρίσουμε συνειδητά. Και υπάρχει και το άλλο μισό, που μας είναι τελείως άγνωστο: η άλλη πλευρά του. Μπορούμε να πούμε, πως μόνο αφού είδαμε τον ειδωλολατρικό αντίθετο πόλο- και αυτός είναι ο Φο και η ειδωλολατρική μητέρα θεά-, είμαστε σε θέση να δούμε την διπλή πτυχή του Χριστιανισμού, τις συνειδητές και ασυνείδητες πτυχές του. Όσο είμαστε μέσα, δεν μπορούμε να τις δούμε, καθώς μας περιβάλλουν. Χρειαζόμαστε ένα αρχιμηδικό σημείο εκτός, για να είμαστε σε θέση να δούμε την ουσία της κουλτούρας μας. Η ειδωλολατρική κλειδαρότρυπα προβάλλεται στην Ανατολή, καθώς ο Φο φέρει ένα όνομα που υποδεικνύει τον Βούδα. Αυτό σημαίνει, πως η ικανότητα μας να δούμε το δικό μας πολιτισμικό και θρησκευτικό θεμέλιο, υπάρχει μόνο όταν ερχόμαστε σε επαφή με τις άλλες κουλτούρες και θρησκείες. Αν μπορείτε με ησυχία να αποδεχθείτε πως η θρησκεία ενός άλλου προσώπου περιέχει επίσης μια αλήθεια, τότε έχετε την ικανότητα να διαπιστώσετε με αντικειμενικότητα τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τής δικής σας κουλτούρας. Η αντικειμενική γνώση αυτού του είδους είναι φυσικά η μοντέρνα εξέλιξη, η οποία έχει σε τέτοιο βαθμό πληθύνει, ώστε δεν μας είναι πια δυνατό να εμμείνουμε στην μεσαιωνική προκατάληψη, πως μόνο η θρησκεία μας είναι η μόνη αληθινή. Επειδή ο κόσμος συρρικνώθηκε, και αντιμετωπίζουμε ένα πλήθος άλλων πολιτισμών, πρέπει να διερωτηθούμε, ποια ιδιαιτερότητα τής τοποθέτησής μας και της κουλτούρας μας κάνει την διαφορά ως προς τις άλλες. Η ερώτηση αυτή φέρει μαζί της μια κάποια σχετικοποίηση, που μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε, κατά πόσο ο von Spät ενσαρκώνει κάτι, που εμείς συνειδητά γνωρίζουμε και το οποίο προσπαθούμε να μεταδώσουμε στους άλλους (στην ιεραποστολή για παράδειγμα). Μπορούμε επίσης να διαπιστώσουμε κατά πόσον εδώ βρίσκεται ένα αρχετυπικό, άγνωστο υπόστρωμα, δηλαδή η αιώνια πτυχή τού von Spät, που είναι μια εικόνα για κάθε τι το θεϊκό πίσω από κάθε τρόπο εμφάνισης.
Αυτή την εξέλιξη βρίσκουμε κατά κάποιο τρόπο και στα έργα του Arnold Toynbee, ο οποίος προσπαθεί να μας πει, πως αφού ήρθαμε σε επαφή με την Ανατολή και τους πολιτισμούς της, θα έπρεπε να προσλάβουμε ένα είδος μικτής θρησκείας. Προτείνει μια νέα μορφή προσευχής, η οποία αρχίζει ως εξής: «Ω εσύ, που είσαι Βούδας, Χριστός, Διόνυσος,...». Θα πρέπει να προσευχόμαστε σε ένα σωτήρα, στον οποίο μπορούμε να δώσουμε όλα αυτά τα ονόματα, και να φτιάξουμε ένα ωραίο κοκτέιλ από χαρακτηριστικά όλων των θρησκειών. Αυτό μπορεί γίνει εάν θολώσουμε τις μη ουσιαστικές διαφορές. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθεί ένα είδος γενικής παγκόσμιας θρησκείας, στην οποία θα μπορούν να εισέλθουν βουδιστές, νέγροι της Αφρικής, απλώς όλοι, και θα τους επιτρέπεται να έχουν όποια γνώμη θέλουν για τα περιεχόμενα της. Η ίδια αντίδραση υπήρξε, σε μικρότερο βαθμό, στο τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Και εκεί είχαν έρθει σε επαφή όλα τα μικρά κράτη, με τις τοπικές κουλτούρες, ήθη και έθιμα, θρησκευτικές διδασκαλίες-Κέλτες, Σύροι, Ισραηλίτες, κτλ.,-και οι Ρωμαίοι προσπάθησαν να κάνουν το ίδιο. Είπαν πως οι άνθρωποι έπρεπε να προσεύχονται στον Jupiter-Δία-Αμούν, τον ύψιστο θεό, και στον Άδη-Όσιρι, τον θεό του κάτω κόσμου. Αυτό είναι ένα παράδειγμα τέτοιου θρησκευτικού κοκτέιλ, όπου αναμιγνύονται τα χαρακτηριστικά των θεών. Το αντίστοιχο σε εμάς θα ήταν να έχουμε νέες εικόνες του Χριστού, που να τον δείχνουν να κάθεται σαν τον Βούδα, με το μούδρα του ελέους και με τον σταυρό κάπου πίσω από Αυτόν, σαν διακόσμηση. Και αυτό θα ήταν δυνατόν να γίνει, γιατί η αφέλεια των ανθρώπων δεν έχει όρια!
Η προσπάθεια σχετικοποίησης-η συνηθισμένη εξέλιξη ενός von Spät, η αργοπορημένη ανάπτυξη μιας κουρασμένης κουλτούρας, μιας ξεζουμισμένης, παρηκμασμένης κοσμοθεωρίας-δεν έχει προοπτική επιτυχίας, καθώς η ουσία τής θρησκευτικής εμπειρίας έγκειται στο γεγονός πως είναι απόλυτη. Όταν λέω πως η εμπειρία μου μπορεί να είναι έτσι ή αλλιώς, ή ότι πιστεύω το ένα ή το άλλο, αλλά ταυτόχρονα μοιράζομαι και την διαφορετική πίστη κάποιου άλλου, αυτό δείχνει πως η λεγόμενη θρησκευτική μου εμπειρία δεν είναι αληθινή. Ένα θρησκευτικό βίωμα έχει αναγκαστικά απόλυτο χαρακτήρα. Μπορούμε να πούμε πως αυτό είναι το κριτήριο μιας θρησκευτικής εμπειρίας. Φανταστείτε κάποιον που διαβεβαιώνει πως το βίωμά του άλλαξε ολόκληρη την ζωή του και διαποτίζει τα πάντα. Αν είναι μια ολοκληρωτική εμπειρία, που εφαρμόζεται σε όλες τις πτυχές της ζωής, τότε ξέρετε πως πρόκειται για μια αληθινή θρησκευτική εμπειρία, όποια και να ήταν. Αλλιώς είναι ένα διανοητικό βίωμα ή διάθεση, που περνάει ή την οποία φυλάσσει κανείς για την Κυριακή, σε ένα συρτάρι, την οποία βγάζει και την βάζει πάλι πίσω.
Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια ιδιαίτερα αντιφατική κατάσταση: για νά έχουμε μια θρησκευτική εμπειρία, χρειαζόμαστε ένα είδος απόλυτης υποχρέωσης. Αυτό όμως δεν συμβιβάζεται με το λογικό δεδομένο πως υπάρχουν πολλές θρησκείες και πολλές θρησκευτικές εμπειρίες και πως η μη ανοχή είναι ξεπερασμένη και βαρβαρική. Μια λύση θα ήταν, ο κάθε ένας να είναι πιστός στην εμπειρία του και να την εκλαμβάνει ως απόλυτη, ενώ αποδέχεται πως οι άλλοι έχουν άλλες εμπειρίες, και ο απόλυτος χαρακτήρας της εμπειρίας μου αναφέρεται μόνο στον εαυτό μου. Είναι απόλυτη για μένα (γιατί δεν υπάρχουν περιθώρια για σχετικότητα και καμιά άλλη δυνατότητα), αλλά δεν μου επιτρέπεται να επεκτείνω τα όρια στην περιοχή κάποιου άλλου. Αυτό όμως προσπαθούμε να κάνουμε. Προσπαθούμε να αφήσουμε στους ανθρώπους την θρησκευτική τους εμπειρία, χωρίς να την γενικεύουμε, και χωρίς εσφαλμένως να επιμένουμε πως πρέπει να ισχύει και για άλλους.[Σύμφωνα μέ τούς κανόνες τού νοησιαρχικού υποκειμένου, όπου η εμπειρία είναι βίωμα]. Θα δούμε πως αυτό είναι το αποφασιστικό σημείο στο παρόν μυθιστόρημα. Θα δούμε πως η ανάδυση μιας νέας θρησκευτικής εμπειρίας, την οποία ενσαρκώνει ο Φο, επιτρέπει την αντίληψη των δυο επιπέδων της κοσμοθεωρίας του von Spät, ο οποίος λέει: «Αν θες να μας ακολουθήσεις στο βασίλειο του φωτός, κτύπα αυτόν τον τοίχο, και μια πόρτα θα ανοίξει».
Συνεχίζεται
ΣΧΟΛΙΟ: Ολη αυτή η ιστορία τής οποίας είμαστε όλοι μας θύματα μπορεί νά διαφωτιστεί μόνον μέ τό κείμενο:
The Spiritual and the Secular in China and India
Το Μοντέρνο Πνεύμα της Ασίας - Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ.
Puer aeternus
Μέρος τρίτο«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)
7 Η μεγάλη γιορτή η
Η συνείδησή μας είναι μυστικά ζευγαρωμένη με αυτές τις δυό ορμές προς εξουσία. Και η γνώση συνδέεται γενικά με αυτές. Αυτό το βλέπετε με μεγάλη ενόχληση στο πάθος για κύρος στον ακαδημαϊκό κόσμο. Είναι πολύ σπάνιο να βρεθεί ένας πανεπιστημιακός επιστήμονας που να ενδιαφέρεται για την αλήθεια χάριν της αληθείας. Ενδιαφέρεται συνήθως για την θέση του, όπως και για το να είναι ο πρώτος που είπε κάτι. Η εξουσία που κρύβεται στην γνώση, είναι η δαιμονική ορμή προς κυριαρχία δια της γνώσης. Η ορμή αυτή είναι τότε πιο ισχυρή από το αντικειμενικό ενδιαφέρον να βρεις την αλήθεια. Ο Ulrich von Spät συμβολίζει όλες αυτές τις θετικές και αρνητικές πτυχές μιας αποκρυσταλλωμένης συνειδητής παράδοσης.
Τώρα πρέπει να καταπιαστούμε με τον συμβολισμό τού αριθμού εφτά. Μετά το τρικ με την φιάλη, ο von Spät εμφανίζεται στο γιορτινό τραπέζι με εφτά λευκοφορεμένα κορίτσια, και ως συνοδός εμφανίζεται και αυτός επταπλάσιος.
Στην αλχημεία, ιδιαίτερα στα ύστερα κείμενα, που είναι προφανώς εκείνα που και ο συγγραφέας γνώριζε, υπάρχουν συχνά αναπαραστάσεις εφτά γυναικών που κάθονται σε μια σπηλιά. Ενσαρκώνουν τους εφτά πλανήτες ή τα εφτά μέταλλα. Υπήρχε η αντίληψη πως κάθε μέταλλο αντιστοιχεί σε ένα πλανήτη: χρυσός-Ήλιος, άργυρος-Σελήνη, χαλκός-Αφροδίτη, μόλυβδος-Κρόνος, σίδηρος-Άρης, κασσίτερος-Δίας, ψευδάργυρος-Ερμής. Η όγδοη μορφή μεταξύ των γυναικών θα ήταν ο κύριος τους, δηλαδή ο θεός Ήλιος ή ο Κρόνος, γιατί ο Κρόνος ήταν η παλιά μορφή του Ήλιου. Από το όνομα του von Spät, μπορούμε να συμπεράνουμε πως παριστάνει τον παλιό θεό Ήλιο, που περιβάλλεται από τους εφτά πλανήτες. Ερμηνεύσαμε τον von Spät ως την πεπαλαιωμένη μορφή του Χριστιανισμού, καθώς εμφανίζεται ως αριστοκρατικός, αλλά μακάβριος θεός. Τώρα όμως εμφανίζεται ως ο παλιός θεός Ήλιος, που σημαίνει, πως δεν αντιπροσωπεύει τον Χριστιανισμό, αλλά την παλιά κουρασμένη κοσμοθεωρία του Χριστιανισμού: αυτό που βιώθηκε κάποτε και έγινε συνήθεια της σκέψης, αλλά δεν είναι πια ζωντανό. Είναι δηλαδή ένα είδος αρχής στην βάση των κοινωνικών και θρησκευτικών μας θεσμών. Στα παραμύθια αντιστοιχεί στον παλιό βασιλιά, που έχασε το ύδωρ της ζωής και χρειάζεται ανανέωση, ή πρέπει να εκθρονιστεί, για να κάνει τόπο για κάποιον άλλο. Η κοσμοθεωρία πάλιωσε και κατάντησε ένας γέρος, στείρος, κυρίαρχος, που πρέπει να ανανεωθεί.
Στο τέλος του κεφαλαίου, το οποίο παρουσίασα σε περίληψη, ο von Spät διπλασιάζεται και εξαφανίζεται στον ουρανό σαν ομίχλη. Αυτό σημαίνει πως ο von Spät είναι ενσάρκωση της θεϊκής αρχής και τώρα ενώνεται με την αιώνια μορφή της. Αν ο Μελχιόρ ήταν σε θέση να βγάλει συμπεράσματα από τα βιώματά του, ο διπλασιασμός αυτός θα είχε πρακτικές συνέπειες γι’ αυτόν. Μια απαραίτητη προϋπόθεση για να συνειδητοποιήσει κανείς τι σημαίνει ένα περιεχόμενο, είναι η αντίληψη της εσωτερικής αντίφασης του περιεχομένου αυτού, δηλαδή πως είναι αυτό και δεν είναι το άλλο. Αυτό είναι ένα τραπέζι, που σημαίνει πως δεν είναι καρέκλα ή κάτι άλλο. Δεν μπορούμε να κάνουμε καμιά συνειδητή διαπίστωση εάν αποκλείσουμε όλες τις άλλες πτυχές. Όταν μια ονειρική μορφή διπλασιάζεται, σημαίνει πάντα πως θέλει να γίνει συνειδητή-αγγίζει δηλαδή το κατώφλι της συνείδησης και με τον τρόπο αυτό αποκαλύπτει την διπλή πτυχή. Ερμηνεύσαμε τον von Spät ως την χριστιανική κοσμοθεωρία. Γνωρίζουμε όμως, εμείς που γεννηθήκαμε στην χριστιανική κουλτούρα, τι σημαίνει αυτό; Ποιο αρχέτυπο βρίσκεται πίσω από τον Χριστιανισμό; Μπορούμε με αυτοπεποίθηση να ισχυριστούμε πως γνωρίζουμε τι εννοούμε όταν λέμε, πως πιστεύουμε στον Τριαδικό Θεό και στον Χριστό; Ακόμα και ο μεγαλύτερος θεολόγος δεν ισχυρίστηκε πως το γνωρίζει. Οι καθολικοί θεολόγοι μιλούν για το μυστήριο κάθε δόγματος. Μερικές πτυχές μπορούμε να τις ντύσουμε με λέξεις, αλλά ο πυρήνας μάς παραμένει τελείως άγνωστος. Θα λέγαμε πως από πίσω βρίσκεται ένα αρχετυπικό περιεχόμενο ή ένα αρχέτυπο, το οποίο εξ ορισμού δεν γνωρίζουμε. Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν πως ο von Spät είναι εκείνο το κομμάτι που εισέρχεται στην ανθρώπινη συνείδηση, που μας φαίνεται γνωστό και μας δίνει την παράξενη αίσθηση ότι γνωρίζουμε τι σημαίνει, καθώς μέχρι ενός βαθμού, είμαστε σε θέση να το αναγνωρίσουμε συνειδητά. Και υπάρχει και το άλλο μισό, που μας είναι τελείως άγνωστο: η άλλη πλευρά του. Μπορούμε να πούμε, πως μόνο αφού είδαμε τον ειδωλολατρικό αντίθετο πόλο- και αυτός είναι ο Φο και η ειδωλολατρική μητέρα θεά-, είμαστε σε θέση να δούμε την διπλή πτυχή του Χριστιανισμού, τις συνειδητές και ασυνείδητες πτυχές του. Όσο είμαστε μέσα, δεν μπορούμε να τις δούμε, καθώς μας περιβάλλουν. Χρειαζόμαστε ένα αρχιμηδικό σημείο εκτός, για να είμαστε σε θέση να δούμε την ουσία της κουλτούρας μας. Η ειδωλολατρική κλειδαρότρυπα προβάλλεται στην Ανατολή, καθώς ο Φο φέρει ένα όνομα που υποδεικνύει τον Βούδα. Αυτό σημαίνει, πως η ικανότητα μας να δούμε το δικό μας πολιτισμικό και θρησκευτικό θεμέλιο, υπάρχει μόνο όταν ερχόμαστε σε επαφή με τις άλλες κουλτούρες και θρησκείες. Αν μπορείτε με ησυχία να αποδεχθείτε πως η θρησκεία ενός άλλου προσώπου περιέχει επίσης μια αλήθεια, τότε έχετε την ικανότητα να διαπιστώσετε με αντικειμενικότητα τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τής δικής σας κουλτούρας. Η αντικειμενική γνώση αυτού του είδους είναι φυσικά η μοντέρνα εξέλιξη, η οποία έχει σε τέτοιο βαθμό πληθύνει, ώστε δεν μας είναι πια δυνατό να εμμείνουμε στην μεσαιωνική προκατάληψη, πως μόνο η θρησκεία μας είναι η μόνη αληθινή. Επειδή ο κόσμος συρρικνώθηκε, και αντιμετωπίζουμε ένα πλήθος άλλων πολιτισμών, πρέπει να διερωτηθούμε, ποια ιδιαιτερότητα τής τοποθέτησής μας και της κουλτούρας μας κάνει την διαφορά ως προς τις άλλες. Η ερώτηση αυτή φέρει μαζί της μια κάποια σχετικοποίηση, που μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε, κατά πόσο ο von Spät ενσαρκώνει κάτι, που εμείς συνειδητά γνωρίζουμε και το οποίο προσπαθούμε να μεταδώσουμε στους άλλους (στην ιεραποστολή για παράδειγμα). Μπορούμε επίσης να διαπιστώσουμε κατά πόσον εδώ βρίσκεται ένα αρχετυπικό, άγνωστο υπόστρωμα, δηλαδή η αιώνια πτυχή τού von Spät, που είναι μια εικόνα για κάθε τι το θεϊκό πίσω από κάθε τρόπο εμφάνισης.
Αυτή την εξέλιξη βρίσκουμε κατά κάποιο τρόπο και στα έργα του Arnold Toynbee, ο οποίος προσπαθεί να μας πει, πως αφού ήρθαμε σε επαφή με την Ανατολή και τους πολιτισμούς της, θα έπρεπε να προσλάβουμε ένα είδος μικτής θρησκείας. Προτείνει μια νέα μορφή προσευχής, η οποία αρχίζει ως εξής: «Ω εσύ, που είσαι Βούδας, Χριστός, Διόνυσος,...». Θα πρέπει να προσευχόμαστε σε ένα σωτήρα, στον οποίο μπορούμε να δώσουμε όλα αυτά τα ονόματα, και να φτιάξουμε ένα ωραίο κοκτέιλ από χαρακτηριστικά όλων των θρησκειών. Αυτό μπορεί γίνει εάν θολώσουμε τις μη ουσιαστικές διαφορές. Με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθεί ένα είδος γενικής παγκόσμιας θρησκείας, στην οποία θα μπορούν να εισέλθουν βουδιστές, νέγροι της Αφρικής, απλώς όλοι, και θα τους επιτρέπεται να έχουν όποια γνώμη θέλουν για τα περιεχόμενα της. Η ίδια αντίδραση υπήρξε, σε μικρότερο βαθμό, στο τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Και εκεί είχαν έρθει σε επαφή όλα τα μικρά κράτη, με τις τοπικές κουλτούρες, ήθη και έθιμα, θρησκευτικές διδασκαλίες-Κέλτες, Σύροι, Ισραηλίτες, κτλ.,-και οι Ρωμαίοι προσπάθησαν να κάνουν το ίδιο. Είπαν πως οι άνθρωποι έπρεπε να προσεύχονται στον Jupiter-Δία-Αμούν, τον ύψιστο θεό, και στον Άδη-Όσιρι, τον θεό του κάτω κόσμου. Αυτό είναι ένα παράδειγμα τέτοιου θρησκευτικού κοκτέιλ, όπου αναμιγνύονται τα χαρακτηριστικά των θεών. Το αντίστοιχο σε εμάς θα ήταν να έχουμε νέες εικόνες του Χριστού, που να τον δείχνουν να κάθεται σαν τον Βούδα, με το μούδρα του ελέους και με τον σταυρό κάπου πίσω από Αυτόν, σαν διακόσμηση. Και αυτό θα ήταν δυνατόν να γίνει, γιατί η αφέλεια των ανθρώπων δεν έχει όρια!
Η προσπάθεια σχετικοποίησης-η συνηθισμένη εξέλιξη ενός von Spät, η αργοπορημένη ανάπτυξη μιας κουρασμένης κουλτούρας, μιας ξεζουμισμένης, παρηκμασμένης κοσμοθεωρίας-δεν έχει προοπτική επιτυχίας, καθώς η ουσία τής θρησκευτικής εμπειρίας έγκειται στο γεγονός πως είναι απόλυτη. Όταν λέω πως η εμπειρία μου μπορεί να είναι έτσι ή αλλιώς, ή ότι πιστεύω το ένα ή το άλλο, αλλά ταυτόχρονα μοιράζομαι και την διαφορετική πίστη κάποιου άλλου, αυτό δείχνει πως η λεγόμενη θρησκευτική μου εμπειρία δεν είναι αληθινή. Ένα θρησκευτικό βίωμα έχει αναγκαστικά απόλυτο χαρακτήρα. Μπορούμε να πούμε πως αυτό είναι το κριτήριο μιας θρησκευτικής εμπειρίας. Φανταστείτε κάποιον που διαβεβαιώνει πως το βίωμά του άλλαξε ολόκληρη την ζωή του και διαποτίζει τα πάντα. Αν είναι μια ολοκληρωτική εμπειρία, που εφαρμόζεται σε όλες τις πτυχές της ζωής, τότε ξέρετε πως πρόκειται για μια αληθινή θρησκευτική εμπειρία, όποια και να ήταν. Αλλιώς είναι ένα διανοητικό βίωμα ή διάθεση, που περνάει ή την οποία φυλάσσει κανείς για την Κυριακή, σε ένα συρτάρι, την οποία βγάζει και την βάζει πάλι πίσω.
Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια ιδιαίτερα αντιφατική κατάσταση: για νά έχουμε μια θρησκευτική εμπειρία, χρειαζόμαστε ένα είδος απόλυτης υποχρέωσης. Αυτό όμως δεν συμβιβάζεται με το λογικό δεδομένο πως υπάρχουν πολλές θρησκείες και πολλές θρησκευτικές εμπειρίες και πως η μη ανοχή είναι ξεπερασμένη και βαρβαρική. Μια λύση θα ήταν, ο κάθε ένας να είναι πιστός στην εμπειρία του και να την εκλαμβάνει ως απόλυτη, ενώ αποδέχεται πως οι άλλοι έχουν άλλες εμπειρίες, και ο απόλυτος χαρακτήρας της εμπειρίας μου αναφέρεται μόνο στον εαυτό μου. Είναι απόλυτη για μένα (γιατί δεν υπάρχουν περιθώρια για σχετικότητα και καμιά άλλη δυνατότητα), αλλά δεν μου επιτρέπεται να επεκτείνω τα όρια στην περιοχή κάποιου άλλου. Αυτό όμως προσπαθούμε να κάνουμε. Προσπαθούμε να αφήσουμε στους ανθρώπους την θρησκευτική τους εμπειρία, χωρίς να την γενικεύουμε, και χωρίς εσφαλμένως να επιμένουμε πως πρέπει να ισχύει και για άλλους.[Σύμφωνα μέ τούς κανόνες τού νοησιαρχικού υποκειμένου, όπου η εμπειρία είναι βίωμα]. Θα δούμε πως αυτό είναι το αποφασιστικό σημείο στο παρόν μυθιστόρημα. Θα δούμε πως η ανάδυση μιας νέας θρησκευτικής εμπειρίας, την οποία ενσαρκώνει ο Φο, επιτρέπει την αντίληψη των δυο επιπέδων της κοσμοθεωρίας του von Spät, ο οποίος λέει: «Αν θες να μας ακολουθήσεις στο βασίλειο του φωτός, κτύπα αυτόν τον τοίχο, και μια πόρτα θα ανοίξει».
Συνεχίζεται
ΣΧΟΛΙΟ: Ολη αυτή η ιστορία τής οποίας είμαστε όλοι μας θύματα μπορεί νά διαφωτιστεί μόνον μέ τό κείμενο:
The Spiritual and the Secular in China and India
Peter van der Veer
Princeton University Press, 2014
τού οποίου θά επαναλάβουμε τήν ανάρτηση.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου