Τηλεοπτικοί χειριστές στην πλατεία του Αγίου Πέτρου
Επιστολή από τον Fabio Battiston
Αγαπητέ Άλντο Μαρία,
μπροστά στο θέαμα που προσφέρει η Ράι στο κοινό αυτές τις μέρες, δεν μπορώ να πιστέψω αυτό που βλέπω και ακούω εδώ και μέρες για τον παπικό θάνατο. Δεν υπάρχει έστω και ελάχιστα, ανεπαίσθητα, ασυμφωνία γνώμης ή/και σχολίου με την επιβολή μιας ενιαίας, απόλυτης και αδιαμφισβήτητης σκέψης. Ας είμαστε ξεκάθαροι, αυτό συμβαίνει σχεδόν σε όλους τους εθνικούς ιδιωτικούς ραδιοτηλεοπτικούς φορείς (καθώς και σε έντυπες και διαδικτυακές εφημερίδες). Ωστόσο, είναι η δημόσια ραδιοτηλεοπτική υπηρεσία που με ενδιαφέρει να συζητήσω εδώ.
Πώς είναι δυνατόν όλοι οι δημοσιογράφοι, οι συντάκτες και οι παρουσιαστές της Rai να σκέφτονται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όλες τις πτυχές που έχουν χαρακτηρίσει τις πράξεις, τις σκέψεις και τα γραπτά του Χόρχε Μάριο; Και πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό σε όλα τα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά κανάλια (τώρα πάρα πολλά) που εργάζονται στον εθνικό δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα; Πώς μπορεί να γίνει αποδεκτό ότι μέχρι τώρα δεν υπήρξε η ευκαιρία να ακούσουμε ούτε μια φωνή, ούτε καν από το παραδοσιακό μέτωπο, αλλά ούτε καν από εκείνη την περιοχή (τώρα μειωμένη στο ελάχιστο) των «κοσμικών» σχολιαστών που έχουν ακόμα την ικανότητα να αναλύουν κριτικά και αντικειμενικά αυτά τα δώδεκα χρόνια του παπισμού;
Τίποτα απολύτως, εκτός από μερικές στιγμές που αναφέρθηκαν οι «εχθροί» του Μπεργκόλιο μόνο για να τους επιτεθούν -και μαζί τους και στις θέσεις τους- με επαίσχυντο και μονομερές τρόπο. Χωρίς σύγκριση, χωρίς διαλεκτική (έστω και επιφανειακή), χωρίς χώρο για συζήτηση. Μπορεί να είναι αρκετή η έκκληση στο «Έχω οικογένεια», με την οποία οι ηθοποιοί που συμμετέχουν στην ανάπτυξη του σεναρίου ενημέρωσης –και διαφωνούν με αυτό– μπορούν να δικαιολογήσουν την τυφλή υπακοή τους στήν εκδοτική εντολή; Ή μήπως πρέπει να σκεφτούμε «προσωρινές» εκκαθαρίσεις από το βίντεο, που αποφασίστηκαν για όλους εκείνους που θα μπορούσαν να έχουν ενοχλήσει το «θέμα» και το «σενάριο» αυτού που ήταν και πρέπει να φανεί, να ειπωθεί και να γραφτεί;
Ανυπομονώ να αποδειχτεί λάθος από οποιονδήποτε, τις τελευταίες ημέρες, είχε την τιμή να παρακολουθήσει πραγματικές και έγκυρες συζητήσεις για το ζήτημα του Bergoglio στα κανάλια Rai. Αν μου έλειψαν, ζητώ συγγνώμη. Από όσο μπορώ να δω, γινόμαστε μάρτυρες τής πιο χυδαίας, άδοξης και ζοφερής αναπαράστασης αυτού που δεν πρέπει ποτέ να είναι η δημόσια τηλεόραση σε μια λεγόμενη δημοκρατική χώρα. Όχι μόνο αυτό? Αυτός ο άσεμνος τρόπος αναφοράς πληροφοριών υποδηλώνει μια σκόπιμη και προμελετημένη στρατηγική –από την πλευρά των επικοινωνούντων– που στοχεύει στην προσβολή και την παραβίαση της νοημοσύνης και της κριτικής ικανότητας του μέσου θεατή.
Γεννήθηκα το 1956, ενάμιση χρόνο μετά την επίσημη έναρξη της εκπομπής του εθνικού καναλιού. Είμαι, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο που είναι πολύ στη μόδα στις μέρες μας, «ένας ιθαγενής τής Ράι». Η τηλεόραση μπήκε στο σπίτι μου τον Ιούνιο του 1955. Μπορώ λοιπόν να δηλώσω, με κάποιο βαθμό αξιοπιστίας, ότι η δημόσια τηλεόραση δεν χαρακτηρίστηκε ποτέ από τα χαμηλά επίπεδα ευτελείας που είναι αντιθέτως ανεξέλεγκτα αυτές τις πρώτες δεκαετίες της τρίτης χιλιετίας. Θυμάμαι συγκεκριμένα, την περίοδο από το 1960 έως το 1975, ότι αποτελούσε ένα αναντικατάστατο και πολύτιμο όργανο που συνέβαλε σημαντικά στην πολιτιστική, πνευματική αλλά και θρησκευτική μου εκπαίδευση/ανάπτυξη.
Αλλά αυτός ο χρόνος δεν υπάρχει πια. Σήμερα αυτή η τηλεόραση με προσβάλλει!
Απάντηση από τον Aldo Maria Valli
Αγαπητέ Fabio,
σας ευχαριστώ για τις σκέψεις σας. Δεν βλέπω τηλεόραση (το αποφεύγω εδώ και πολύ καιρό) ούτε ακούω ραδιόφωνο (που παλιά μου άρεσε), αλλά καταλαβαίνω ακριβώς τι νιώθεις. Αν δεν βλέπω πια τηλεόραση για ψυχική υγιεινή, είναι ακριβώς επειδή ξέρω ότι πλέον είναι πολύ δύσκολο, ας πούμε αδύνατο, να βρω κάτι διδακτικό και πρωτότυπο, κάτι που δεν υποτάσσεται στην μοναδική, βαρετή σκέψη και δέν ισοπεδώνεται από προσυσκευασμένες ιδέες.
Μια πρώτη απάντηση στις παρατηρήσεις σας είναι ότι ο Πάπας Φραγκίσκος έχει κηρύξει έναν πειστικό λόγο για τα αυτιά του σημερινού κόσμου. Τα λόγια του Φραγκίσκου –φροντίδα για το περιβάλλον, αδελφότητα, καλωσόρισμα καί υποδοχή, άνοιγμα στους ομοφυλόφιλους και διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους, μια Εκκλησία σέ «έξοδο», ένα «νοσοκομείο εκστρατείας»– έχουν χαϊδέψει τις σύγχρονες ευαισθησίες, ή τουλάχιστον αυτές της πλειοψηφίας των συγχρόνων. Μόνο στην άμβλωση, όταν μιλούσε για φόνο και δολοφόνους, τόλμησε να συγκρουστεί με την κυρίαρχη σκέψη, αλλά σε αυτή την περίπτωση σιώπησε αμέσως. Σήμερα, τη στιγμή του αποχαιρετισμού, συγκεντρώνει λοιπόν ένα εύκολο χειροκρότημα. Το τραγούδι άρεσε γιατί ήταν πιασάρικο.
Έπειτα, υπάρχει το ζήτημα του οπορτουνισμού, που σίγουρα παρέχει μια άλλη εξήγηση. Στη δημοσιογραφία, όπως και σε κάθε άλλο τομέα, λίγοι είναι πρόθυμοι να πάνε κόντρα στο ρεύμα. Ο δρόμος είναι τραχύς και θέλει θάρρος. Το θάρρος να πάρεις προσωπικά το ρίσκο. Σημαίνει παραίτηση από χρήματα, κύρος, προβολή, αναγνώριση. Και καταλαβαίνετε καλά ότι δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να πληρώσουν τέτοιο τίμημα.
Ωστόσο, πιστεύω ότι η προσκόλληση στην ενιαία σκέψη από τον λεγόμενο «μεγάλο τύπο» έχει και άλλη προέλευση: οι άνθρωποι δεν σπουδάζουν πλέον. Το να είσαι ανταποκριτής του Βατικανού δεν είναι εύκολο. Η ενασχόληση με το Βατικανό, την Αγία Έδρα και την Καθολική θρησκεία σημαίνει χειρισμό ενός πολύπλοκου θέματος. Αν θέλεις να το κάνεις σοβαρά, πρέπει να μελετήσεις. Πράγμα που δεν σημαίνει απλώς να ενημερώνεσαι, αλλά να εμβαθύνεις, να συναντάς μελετητές από το παρελθόν και το παρόν, να διατηρείς επαφές σε όλο τον κόσμο.
Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, όμως, λίγοι είναι διατεθειμένοι να ακολουθήσουν έναν τέτοιο δρόμο. Πρώτα από όλα γιατί θέλει κόπο και μετά γιατί ο ρυθμός της ενημέρωσης έχει γίνει τόσο φρενήρης που, ακόμα κι αν το θέλαμε, είναι περίπλοκο να βρούμε τον τρόπο και τον χρόνο να μελετήσουμε, να επαληθεύσουμε, να συγκρίνουμε πηγές και να βρούμε εναλλακτικές από τις επίσημες. Ποιο είναι λοιπόν το πιο εύκολο πράγμα; Ταιριάξτε και τραγουδήστε στο ρεφρέν.
Αντιλαμβάνεστε ότι, δεδομένων των συνθηκών, η καταγραφή ενός κομματιού που είναι ευθυγραμμισμένο, γεμάτο τρέχουσες ιδέες, είναι πολύ πιο εύκολο από το να προσπαθήσετε να αναπτύξετε κριτική σκέψη. Το πανηγύρι κοστίζει λίγο και αποδίδει πολύ. Το κρίσιμο άρθρο κοστίζει πολύ και αποδίδει ελάχιστα ή καθόλου. Ακόμη χειρότερα, θα μπορούσε να σας βάλει σε κίνδυνο να εξαλειφθείτε επαγγελματικά.
Αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι οι δημοσιογράφοι πληρώνονται ή έχουν άγνοια. Είμαι πεπεισμένος ότι πολλοί άνθρωποι προσπαθούν, ακόμη και υπό τις δεδομένες συνθήκες, να διαφυλάξουν μια ελάχιστη αυτονομία και να εμβαθύνουν τουλάχιστον. Όμως τα προβλήματα που ανέφερα είναι αδιαμφισβήτητα.
Στη συνέχεια θα ήθελα να επισημάνω ένα άλλο θέμα. Όπως και στη σημερινή κοινωνία, ακόμα και στο χώρο της δημοσιογραφίας, κυριαρχούν οι αλλόθρησκοι, οι μη ασκούμενοι ή οι πιστοί διαφορετικού χαρακτήρα. Για τούς οποίους ο Πάπας Φραγκίσκος υπήρξε πραγματικά φως. Η πιο διαδεδομένη ασθένεια στον κόσμο μας είναι η υπαρξιακή μοναξιά και ο Φραγκίσκος παρουσιάστηκε ως αυτός που μπόρεσε να της δώσει παρηγοριά. Κατά τη γνώμη μου το έκανε αυτό με τίμημα να υποβιβάσει την Καθολική πίστη σε έναν αόριστο, χωρίς αλάτι ανθρωπισμό και να μεταμορφώσει τον Βικάριο του Χριστού σε ένα είδος ιερέα της συμβατικής σκέψης, αλλά μπορώ να καταλάβω γιατί πολλοί ένιωσαν συμπάθεια και ευγνωμοσύνη απέναντί του. Και ίσως τώρα, τη στιγμή του αποχαιρετισμού, θέλουν ειλικρινά να τον ευχαριστήσουν. Φυσικά, υπάρχουν ψεύτικοι και υποκριτές.
Υπάρχουν όμως και εκείνοι που πίστευαν αληθινά στον Φραγκίσκο. Και, ακόμη και άν διαφωνώ, τους σέβομαι.
ΣΚΕΨΗ. ΑΓΝΩΣΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟΥΣ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ. ΑΠΛΩΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ ΣΑΝ ΚΑΤΙ ΕΞΩΓΗΙΝΟ. ΔΕΝ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΜΕΡΙΚΟΙ ΑΥΤΟΔΙΔΑΚΤΟΙ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΑΝΑΓΚΑΖΟΝΤΑΙ ΝΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΡΗΤΟΡΙΚΗ.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΙΡΑΣΜΕΝΗ ΣΕ ΑΥΤΟΝΟΗΤΑ ΡΗΜΑΤΑ. ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου