Σε 12 χρόνια το Κοινωνικό Δόγμα της Εκκλησίας έχει ακυρωθεί

Stefano Fontana

Οι κοινωνικές παρεμβάσεις του Πάπα Φραγκίσκου ήταν αναμφίβολα πολλές, αλλά τα κριτήρια της κρίσης ήταν προφανώς εγκόσμια, ιδίως επειδή οι φιλοσοφικές και θεολογικές προϋποθέσεις της καθολικής παράδοσης, η σχέση φύσης και υπερφυσικού και μεταξύ λογικής και πίστης, έχουν εκλείψει.
Εξετάζοντας κανείς τους μετασχηματισμούς που συνέβησαν αυτά τα 12 χρόνια, δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει ότι κατά τη διάρκεια της Ποντιφίκειας του Φραγκίσκου, το ίχνος του Κοινωνικού Δόγματος της Εκκλησίας (DSC) έχει χαθεί. Όχι μόνο δεν χρησιμοποιείται πλέον η έκφραση, ούτε οι αρχές και τα κριτήριά της για την αξιολόγηση των πολλών νέων κοινωνικών φαινομένων, αλλά κυρίως έχουν εκλείψει οι φιλοσοφικές και θεολογικές της προϋποθέσεις, χωρίς τις οποίες περιορίζεται στον κοινωνικό ηθικισμό και σε έναν γενικό ανθρωπισμό αλληλεγγύης. Το πλαίσιο αυτών των θεμελίων είχε αντέξει, αν και με κάποια δυσκολία, μέχρι τον Βενέδικτο τον 16ο, στη συνέχεια χάθηκαν πολλά και όσοι είχαν καλλιεργήσει τη δέσμευσή τους στο SDC τέθηκαν σε αυστηρή δοκιμασία. Από ένα ορισμένο σημείο και μετά, όσα ειπώθηκαν και έγιναν πριν δεν μπορούσαν πλέον να ειπωθούν ή να γίνουν. Μέσα σε μια νύχτα είχε επιβληθεί ένα νέο μοτίβο.

Η κύρια από αυτές τις υποθέσεις πλαισίου είναι η σωστή σχέση μεταξύ της φύσης και του υπερφυσικού , επομένως μεταξύ της λογικής (συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού λόγου) και της θρησκευτικής πίστης. Είναι γνωστό ότι η θεολογία των Ποντιφικών Πανεπιστημίων δεν χρησιμοποιεί πλέον αυτές τις μεταφυσικές λέξεις, που πλέον έχουν αντικατασταθεί από την ιστορική και υπαρξιακή οπτική, που είναι πολύ πιο οριζόντια. Χωρίς αυτά όμως το DSC καθίσταται αδύνατον, δηλαδή το βλέμμα του Θεού στην ανθρώπινη κοινότητα, με όλες τις σωτηριώδεις ανάγκες της, που συναντά τις αλήθειες του πολιτικού λόγου, τις ενισχύει και τις εξαγνίζει.
Το DSC χρειάζεται να βασίζεται στον Λόγο του Σωτήρος Χριστού και επίσης στην αλήθεια του φυσικού λόγου που τελικά προέρχεται από τον Χριστό τον Δημιουργό.
Το DSC χρειάζεται να βασίζεται σε μια φυσική και τελική τάξη, εγγενή στην κοινωνική φύση του ανθρώπου και ικανή, παρά την πεσμένη κατάσταση μετά την αμαρτία, να φτάσει στα προοίμια της πίστης, να επιτρέψει στον Λόγο να εκφραστεί σε κατανοητή γλώσσα.
Αυτή η τελική φυσική τάξη περιέχει τις αρχές της κοινωνικής και πολιτικής ηθικής, τις οποίες επιβεβαιώνει η αποκάλυψη και προστατεύει η Εκκλησία, χωρίς τις οποίες δεν υπάρχει DSC, γιατί θα έλειπε η έννοια του κοινού καλού και το θεμέλιο της πολιτικής εξουσίας.
Το SDC χρειάζεται φυσικό νόμο και φυσική ηθική.

Σε αυτό το ποντίφικάτο, ωστόσο, οι έννοιες που μόλις υπενθύμισα δεν επαναλήφθηκαν. Ο φυσικός νόμος και η φυσική ηθική δεν αμφισβητήθηκαν πλέον. Οι αδιαπραγμάτευτες αρχές, που πηγάζουν από το φυσικό δίκαιο, έχουν αρνηθεί και ξεχαστεί. Έχει προταθεί μια Εκκλησία που περιλαμβάνει όλες τις συμπεριφορές, σύμφωνα με την οποία υπάρχει μόνο το ον και όχι πλέον το πρέπει, δεδομένου ότι ο Θεός θα μας αγαπούσε όχι μόνο όπως είμαστε, αλλά και όπως παραμένουμε, μια Εκκλησία που δεν κρίνει τα ιστορικά γεγονότα αλλά περιορίζεται στο να τα συνοδεύει.
Μια Εκκλησία που αναφέρεται μόνο στο έλεος ενώ παραμελεί την αλήθεια βρίσκεται σε αντίθεση με τις απαιτήσεις της SDC, η οποία είναι μια κρίση για την ιστορία και τον κόσμο υπό το φως της φυσικής λογικής και της αποκάλυψης.

Αυτή η απουσία της προοπτικής του φυσικού δικαίου ήταν επίσης εμφανής σε έγγραφα μη αυστηρά κοινωνικού ή πολιτικού χαρακτήρα.
Η νέα ερμηνεία της μοιχείας στο Amoris Laetitia αδυνατεί να λάβει υπόψη ότι αντίκειται στον φυσικό νόμο και όχι μόνο στον θεϊκό νόμο.
Η ευλογία των ομοφυλόφιλων ζευγαριών στο Fiducia supplicans ξεχνά ότι είναι ο ίδιος ο φυσικός λόγος, πριν από τους ευαγγελικούς κανόνες, που λέει ότι αυτά δεν είναι καν ζευγάρια. Οι παραλείψεις αυτού του είδους κατά τη σειρά του φυσικού λόγου έχουν αντίκτυπο στο DSC, το οποίο στηρίζει την κοινωνία στην οικογένεια και το γάμο.
Τα ανοίγματα στη νομική αναγνώριση των πολιτικών ενώσεων, συμπεριλαμβανομένων των ομοφυλοφιλικών, που εκφράστηκαν απευθείας από τον ίδιο τον Φραγκίσκο, η ενθάρρυνση κινημάτων υπέρ του τρανσέξουαλ έχουν αποδυναμώσει, τη συνοχή μεταξύ πίστης και πολιτικής στην οποία βασίζεται η SDC.
Ποτέ άλλοτε σε αυτό το ποντίφικάτο οι λαϊκοί πιστοί δεν αισθάνθηκαν τη δυσφορία να μην καθοδηγούνται πλέον οργανικά και να διαμορφώνονται στη δέσμευσή τους στον κόσμο.

Αν εξετάσουμε τις παρεμβάσεις του Φραγκίσκου σε θέματα κοινωνικής ηθικής , αντιλαμβανόμαστε ότι απευθυνόταν πάντα σε όλους, αδιάφορα, και ποτέ σε Καθολικούς και πιστούς. Οι ομιλίες σε λαϊκά κινήματα διαφόρων ειδών, οι άμεσες παρεμβάσεις σε παγκοσμιοποιητικά ιδρύματα, τα μηνύματα σε κινήματα για «νέα δικαιώματα»… ποτέ δεν μίλησαν για τον Χριστό. Απευθυνόμενες σε όλους χωρίς διάκριση, με ένα εκτενές και περιεκτικό κριτήριο, οι παρεμβάσεις αυτές τοποθετήθηκαν λοιπόν σε καθαρά ανθρώπινο επίπεδο.
Ο Ιωάννης Παύλος Β' έγραψε στο Centesimus annus ότι το DSC είναι η διακήρυξη του Χριστού σε πρόσκαιρες πραγματικότητες και ότι στόχος του ήταν ο ευαγγελισμός, του οποίου ήταν ένα όργανο. Τίποτα από αυτά στο ποντίφικάτο του Φραγκίσκου, κατά το οποίο ο ευαγγελισμός αποκλείστηκε ως μορφή προσηλυτισμού, και ζητήθηκε από τους Χριστιανούς να φροντίζουν τους φτωχούς αλλά όχι πλέον να οικοδομούν κοινωνία, τα αρχιτεκτονικά κριτήρια της οποίας διατηρούνται στο SDC.


Για την αντιμετώπιση των κύριων διεργασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη στις κοινωνίες μας , όπως ο Covid, η μετανάστευση, το περιβάλλον, η ευρωπαϊκή ενοποίηση, οι αρχές και τα κριτήρια της SDC δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ. Αντίθετα, προτιμήθηκε να παρεμβαίνουμε κατά περίπτωση, θέτοντας ερωτήσεις αντί να δίνουμε απαντήσεις, ενθαρρύνοντας τη διάκριση συνειδήσεων που χωρίς δόγμα χάνεται, προτείνοντας την Εκκλησία ως σύντροφο και όχι πλέον ως οδηγό.
Έτυχε, τελικά, στα μείζονα ζητήματα που προαναφέρθηκαν, η Εκκλησία να απουσιάζει, καταλήγοντας να ισοπεδωθεί στα ισχυρότερα ρεύματα της επικρατούσας παγκοσμιοποίησης. Και, πολύ περισσότερο, ευτυχισμένη που απουσιάζει, θεωρώντας αυτή την τοποθέτηση ως πιο «ευαγγελική».

Κάποιος θα μπορούσε να μας θυμίσει ότι ο Φραγκίσκος έγραψε επίσης δύο εγκυκλίους που προτάθηκαν και θεωρήθηκαν ότι έχουν κοινωνικό χαρακτήρα, το Laudato si ' (18 Ιουνίου 2015) και το Fratelli tutti (3 Οκτωβρίου 2020).
Με αυτό, πώς μπορεί να λεχθεί ότι παραμέλησε το DSC;
Το Laudato si' είναι αφιερωμένο σε ένα τομεακό θέμα, το περιβάλλον, σε αντίθεση με προηγούμενες εγκυκλίους. Η σύνταξη του, κατά την παραδοχή του ίδιου του Francesco, οφείλεται στον Leonardo Boff. Μεγάλο μέρος του κειμένου του είναι αφιερωμένο σε κλισέ για τον περιβαλλοντισμό που αγαπούν τον καθεστωτικό Τύπο. Υπάρχουν σοβαρές παραχωρήσεις στο όραμα του ανθρώπου ως μέρος μιας μεγαλύτερης μητέρας γης και σε οικονομικές μορφές, όπως η ευτυχής αποανάπτυξη, που έχουν ήδη επικριθεί από τον Βενέδικτο XVI. Αυτή η εγκύκλιος είναι υπεύθυνη για το «οικολογικό παραλήρημα» πολλών επισκοπικών διασκέψεων και χριστιανικών κοινοτήτων και την ευθυγράμμισή τους με τα σχέδια των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου ως προς αυτό.

Όσο για τον Fratelli tutti  η εγκύκλιος ισχυριζόταν ότι βασίζει την αδελφότητα μεταξύ των ανθρώπων όχι στην κοινή ανθρώπινη φύση που προκύπτει από τη δημιουργία και στην εκλογή γιων από τον Πατέρα, αλλά στο ότι είναι «στο ίδιο καράβι», δηλαδή σε μια καθαρά υπαρξιακή αλληλεγγύη.
Αυτές οι δύο εγκύκλιοι δεν μπορούν να θεωρηθούν σε συνέχεια με ολόκληρη την παράδοση του DSC.

In 12 anni cancellata la Dottrina Sociale della Chiesa - Articolo di Stefano Fontana