

► Ετυμολογία και αρχαίες χρήσεις
Η λέξη "ἀνάστασις" προέρχεται από το αρχ. ρ. "ἀνίστημι", που σημαίνει «εγείρω, σηκώνω». Ενώ ήδη στον "Αισχύλο" απαντά η σημασία «"ανάσταση" νεκρού»

Ωστόσο η κύρια σημασία της στην Αρχαιότητα δεν ήταν σχετική με "ανάσταση" νεκρών: χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει μετάθεση, μετατόπιση, κυρ. στρατεύματος

ή ξύπνημα από ύπνο

Αυτή η δεύτερη σημασία, τού ξυπνήματος, έδωσε τη μεταφορική αφετηρία για τον συσχετισμό τής λέξης με την "ανάσταση" των νεκρών.
► "Ανάσταση" στην Καινή Διαθήκη
Όταν οι συγγραφείς τής Καινής Διαθήκης χρειάστηκε να αναφερθούν στο καινοφανές γεγονός τής Αναστάσεως τού Χριστού, καθώς και σε άλλες αναστάσεις που περιγράφονται στην Καινή Διαθήκη (τού γυιου τής χήρας τής "Ναΐν", τού "Λαζάρου" κ.λπ.) δεν είχαν κάποιο παράλληλο από την Π.Δ. Εκεί, σε όραμα τού προφήτη "Ιεζεκιήλ" περιγράφεται "ανάσταση" ανθρώπων, χωρίς όμως χρήση κάποιας εξειδικευμένης λέξης:

Από τις πιθανές λοιπόν λέξεις "ἔγερσις", "ἀνάστασις", "παλιγγενεσία", "ἀναβίωσις" χρησιμοποιήθηκαν μόνο οι δύο πρώτες, που σχετίζονται με το ξύπνημα, λόγω τής προφανούς αντιστοιχίας τού ύπνου με τον θάνατο.


Ωστόσο επικράτησε στη συνέχεια η λέξη "ἀνάστασις" έναντι της λ. “ἔγερσις”. Μπορούμε εδώ να πούμε ότι ενώ είναι εμφανής η ομοιότητα των δύο λέξεων ως προς το ξύπνημα από κατάσταση ύπνου, ωστόσο η λέξη "ἀνάστασις" είναι πιο εκφραστική, διότι περιέχει και τη σημασία τής επαναφοράς σε όρθια θέση.
► Η διάδοση τής λέξης
Έκτοτε, η σημασία τής "αναστάσεως" στη χριστιανική διδασκαλία συνετέλεσε στην ευρύτατη διάδοση τής λέξης. Το δόγμα τής Αναστάσεως ήταν τόσο σημαντικό, που η Ορθόδοξη Εκκλησία την αναγόρευσε σε σπουδαιότερη γιορτή τής Χριστιανοσύνης (γεγονός που τη διαφοροποιεί από την Καθολική) και ονομάστηκε «Εκκλησία τής "Αναστάσεως"». Ο "Παύλος" είχε γράψει ήδη σχετικά στους Κορινθίους

Tο δε δόγμα τής "Αναστάσεως" ήταν ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που διέκριναν τον χριστιανισμό από τις αιρέσεις.
Κατ’ επέκταση, η λέξη χρησιμοποιήθηκε για την "ανάσταση" όλων των ανθρώπων κατά το πρότυπο τού Χριστού, (πβ. στο Σύμβολο τής Πίστεως το άρθρο ‟Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν”), αλλά χρησιμοποιείται ευρύτατα και μεταφορικά για την αναζωογόνηση, την έξοδο από παρακμή (π.χ. η "ανάσταση" τού Γένους”).
► Εναλλακτικές ονομασίες τής εορτής
Παράλληλα, η λέξη "ανάσταση" δήλωσε και τη γιορτή τής "Αναστάσεως", για την οποία χρησιμοποιούνται εναλλακτικά η λέξη "Πάσχα" και σε πιο καθημερινό λόγο η λέξη "Λαμπρή". Η λέξη "Πάσχα" έχει την αφετηρία στην αντίστοιχη ιουδαϊκή γιορτή που ανασημασιοδοτήθηκε από την "Ανάσταση" τού Χριστού: όπως ο παλαιός "Ισραήλ" εόρταζε το πέρασμα από την "Αίγυπτο" στη Γη τής Επαγγελίας, έτσι και ο λυτρωμένος κόσμος περνάει από τη δουλεία στην ελευθερία και από τον θάνατο στη ζωή.

Τέλος, η γιορτή τής "Αναστάσεως", που ήδη στην υμνογραφία ονομάζεται λαμπροφόρος ἡμέρα, σταδιακά αποδόθηκε με τη λέξη "Λαμπρή", πβ. "Νικόδημο Αγιορείτη" [Πνευματικά Γυμνάσματα, περ. 1800]:

Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου