Η ΓΝΗΣΙΑ ΕΦΕΣΤΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΣΣΑΣ ΑΡΤΑΣ (Μικρό αφιέρωμα)

Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (χημικού)

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΑΡΤΑΣ

Εισαγωγικά

Όπως γράψαμε και στο προηγούμενο φύλλο, ο Αρτινός Ιστορικός ερευνητής Γιάννης Έξαρχος μας παραχώρησε φωτογραφία της γνήσιας εφέστιας εικόνας του ναού της Παρηγορήτισσας την οποία και δημοσιεύσαμε. Η δημοσίευση της φωτογραφίας της γνήσιας Θεομητορικής εικόνας της Παρηγορήτισσας αποτελεί ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ, επειδή πρώτη φορά στον τοπικό τύπο, αλλά και στις σχετικές αρχαιολογικές και εκκλησιαστικές δημοσιεύσεις παρουσιάζεται η εικόνα αυτή. Υπενθυμίζουμε στους αναγνώστες το ιστορικό ανακάλυψης της εικόνας από τον Γιάννη Έξαρχο (Γ.Ε).

Πριν μερικά χρόνια, Αρτινός πολίτης πληροφόρησε τον κ.Έξαρχο, ότι η πραγματική εικόνα της Παρηγορήτισσας βρίσκεται στο σπίτι απόστρατου ανώτατου Αξιωματικού στην Αθήνα (περιοχή Νέου Ψυχικού). Ο κ. Γιάννης Έξαρχος επισκέφτηκε το σπίτι του στρατιωτικού και είδε την εικόνα της Παρηγορήτισσας στο υπνοδωμάτιο του στρατιωτικού, μπροστά στην οποία έκαιγε αναμμένο καντήλι. Προσκύνησε την εικόνα και σε σχετική συζήτηση ο Γ.Ε πληροφορήθηκε, ότι την εικόνα τη δώσανε στον στρατιωτικό (άγνωστο ποιοι), για να την προστατεύσει κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, το 1947.

Σε απαίτηση του Γιάννη Έξαρχου να επιστραφεί η εικόνα στο ναό στον οποίο ανήκε, πήρε την απάντηση από τον στρατιωτικό, ότι θα την κληρονομήσει ο γιος του (!!!!;;;) και δεν την επιστρέφει.

Αφού φωτογράφισε την εικόνα ο κ.Γ.Ε, στη συνέχεια ενημέρωσε για το θέμα την τότε προϊσταμένη της 8ης Εφορίας Βυζαντινών αρχαιοτήτων Φ.Κ. (μακαριστή πλέον).

Σημαντικό ιστορικό γεγονός είναι και το παρακάτω. Όταν απελευθερώθηκε η Άρτα, τον Ιούνιο του 1881, από τους Τούρκους, ο αρχηγός του στρατιωτικού τμήματος, που μπήκε στην πόλη, επισκέφτηκε το ναό της Παρηγορήτισσας και προσκύνησε την εφέστια εικόνα.

Σήμερα, δεν γνωρίζουμε πού βρίσκεται η αυθεντική εικόνα της Παρηγορήτισσας.

Ευχαριστούμε και πάλι τον Αρτινό ιστορικό ερευνητή Γιάννη Έξαρχο για όλο το υλικό που μας παραχώρησε για τη γνήσια εφέστια εικόνα της Παρηγορήτισσας.

Το παρακάτω άρθρο το αφιερώνουμε σ’ αυτόν ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ.

Περιγραφή της γνήσιας Εφέστιας εικόνας της Παρηγορήτισσας

Η εικόνα θεωρείται Αποστολική δηλ. έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Η Παναγία παριστάνεται να κρατά τον Χριστό με το αριστερό της χέρι. Η εικόνα απεικονίζει μια τρυφερή στιγμή κατά την οποία η Θεοτόκος με το δεξί της χέρι κρατά το δεξί χέρι του Χριστού, που φαίνεται να το φέρει στο μάγουλό της, γι΄αυτό κλίνει το κεφάλι της προς τα δεξιά. Το μειλίχιο βλέμμα της Θεοτόκου δίνει μια μεγαλοπρεπή μυστική αρχοντιά και τρυφερότητα στο στιγμιότυπο αυτό μεταξύ Μητέρας και Υιού.

Ο Χριστός παριστάνεται καθήμενος στο αριστερό χέρι της Μητέρας Του κοιτάζοντας τον προσκυνητή με ύφος αυστηρό και μεγαλόπρεπο, που δεν συνάδει με την ηλικία του.

Όλη η εικόνα καλύπτεται από ασημένιο κάλυμμα. Το φωτοστέφανο του Χριστού και της Θεοτόκου είναι στο χρώμα του χρυσού (πιθανόν να είναι κατασκευασμένο από χρυσάφι και όχι επιχρυσωμένο). Επίσης στην Παναγία υπάρχει και στέμμα στο ίδιο κίτρινο χρώμα. Στην κορυφή της εικόνας υπάρχουν τα γράμματα. ΜΡ-ΘΥ.

Η εικόνα παρουσιάζει ομοιότητα στη στάση της Παναγίας με την Αγιορείτικη εικόνα της Παναγίας της Παραμυθίας (δεξιά όπως βλέπουμε την παραπάνω φωτογραφία ), αντίγραφο της οποίας βρίσκεται στον Ιερό ναό του Αγίου Μαξίμου του Γραικού.

Είναι εμφανέστατες οι διαφορές της γνήσιας εικόνας με την εικόνα -αντίγραφο που υπάρχει σήμερα στον ναό της Παρηγορήτισσας.

Η Εικόνα της Παναγίας που λιτανεύεται το 1949 και το 1952

Δημοσιεύσαμε στο προηγούμενο φύλλο τις δύο παρακάτω φωτογραφίες από τη λιτανεία της Παρηγορήτισσας των ετών 1949 και 1952 από το περιοδικό «ΠΡΟΤΑΣΗ»

Η εικόνα, που λιτανεύεται, φαίνεται καθαρά ότι ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΓΝΗΣΙΑ ΕΦΕΣΤΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΣΣΑΣ. Αυτό έρχεται και σε συμφωνία με την πληροφορία που μας έδωσε ο ιστορικός ερευνητής Γιάννης Έξαρχος, ότι η εικόνα από το 1947 βρισκόταν στην κατοχή απόστρατου αξιωματικού. Ο ίδιος, ο Γιάννης Έξαρχος, μας πληροφόρησε, ότι η εικόνα που λιτανεύεται στις φωτογραφίες είναι εικόνα που βρίσκεται στο ναό της Αγίας Σοφίας.
Η γνήσια εφέστια εικόνα, όπως φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία, βρισκόταν στο ναό της Παρηγορήτισσας δεξιά, όπως βλέπουμε στο προσκυνητάρι του ναού.

Η παραπάνω φωτογραφία είναι πάλι από το ιστορικό αρχείο του Γιάννη Έξαρχου. Απεικονίζει το εσωτερικό της Παρηγορήτισσας το έτος 1910. Διακρίνεται και ο πολυέλεος που υπήρχε στην Παρηγορήτισσα, η οποία τότε λειτουργούσε ως ναός.

Στο βιβλίο «Η Άρτα» του Ch. Wordsworth δημοσιεύονται τα εξής σε μετάφραση από την Αναστασία Καρρά: «Οι εκκλησίες της Άρτας είναι αξιόλογες για το μέγεθος και την ομορφιά τους. Αυτή της Παναγίας Παρηγορίτζας, ή της Παρηγοριάς, είναι μια από τις παλαιότερες και πιο θαυμάσιες ανάμεσά τους : το εσωτερικό του κύριου τρούλου της είναι εντοιχισμένο με επιχρυσωμένο και ζωγραφισμένο μωσαϊκό βυζαντινού ρυθμού, από το κέντρο του οποίου κρέμεται ένα μακρύ κηροπήγιο με πολλά κεριά».

Η παραπάνω φωτογραφία είναι από το φωτογραφικό αρχείο του Εθνικού ιστορικού Μουσείου. Η φωτογράφηση έγινε από το Βασιλικό Πρωσικό Φωτομετρικό Ινσιτούτο του Βερολίνου. Τις πληροφορίες για τη φωτογραφία τις αντλήσαμε από το βιβλίο του Φ.Βράκα «Παρηγορήτισσα. Η αρχόντισσα της Άρτας στο χρόνο μέσα από φωτογραφίες και χαρακτικά».

Επί πλέον ιστορικά στοιχεία για την αυθεντική εφέστια εικόνα

Σ’ ένα από τα εξαντλημένα βιβλία με τίτλο «ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΚΑΙ Η ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΣΣΑ» βρήκαμε τις εξής πληροφορίες.

Η αρχική εφέστια εικόνα της Παναγίας της Παρηγορήτισσας θεωρούνταν της Αποστολικής εποχής και ήταν έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Φυλασσόταν στη μονή της Κάτω Παναγιάς και συνηθιζόταν η λιτάνευση της εικόνας στις επιδημίες. Η Εικόνα μεταφέρθηκε στο ναό της Παρηγορήτισσας λιτανευτικά κατά την ημέρα του αγιασμού του ναού (μάλλον της τελικής ανοικοδόμησης του ναού) και μέχρι πλήρους τακτοποίησης του ναού φυλασσόταν στο μικρό παρακείμενο ναό, που ήταν αφιερωμένος στην Αγία Άννα. Καθορίστηκε δε ως ημέρα προσκύνησης της σεπτής εικόνας η 24 – 3 – 1223. Η εικόνα τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα όλη τη νύκτα. Το πρωί της μεθεπόμενης μέρας το ναϊδριο της Αγίας Άννας βρέθηκε αποτεφρωμένο, αλλά η εικόνα βρέθηκε στο περίβολο του ναϊδρίου καπνισμένη. Το παράξενο όμως είναι, ότι δεν βρέθηκαν ίχνη εμπρησμού. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της λιτανευτικής περιφοράς της εικόνας της Παναγίας από την Κάτω Παναγιά στο χώρο της Παρηγορήτισσας. Συγκεκριμένα γράφονται τα εξής:

«Αφ΄εσπέρας στην μονή της Κάτω Παναγιάς έγινε ολονύκτιος αγρυπνία και το πρωί τελέστηκε αγιασμός. Τα ανωτέρω είχαν σκοπό την απομάκρυνση των ειδωλολατρικών τελετουργιών, αι οποίαι ήσαν βαθέως ριζωμέναι επί των κατοίκων. Το πρωί ξεκίνησε η λιτανευτική μεταφορά της εικόνας, η οποία προπορευόταν και την κρατούσαν δύο μοναχοί. Στην λιτανεία συμμετείχαν οι τοπικοί άρχοντες, ο Μητροπολίτης και πλήθος ανθρώπων. Χαρακτηριστικό της λιτάνευσης ήταν ότι στην αρχή δεν ακουγόταν καμία ψαλμωδία, ούτε κάποιος ψίθυρος. Όλοι φρόντιζαν, ώστε και το περπάτημά τους να μην ακούγεται. Καθ΄όλη την διαδρομή μέχρι του παλαιού νεκροταφείου (κάτω από την Οδηγήτρια) το πλήθος ήταν δακρυσμένο και από το νεκροταφείο και μετά άρχισαν οι ψαλμωδίες μέχρι την Παρηγορήτισσα. Ο Μητροπολίτης παρέλαβε την εικόνα, οδηγείται στο μέσον του υπό ανοικοδόμηση ναού και αναφωνεί το «Σοφία ορθοί».

Εν συνεχεία, ραντίζει με αγιασμό τις τέσσερες γωνίες των νέων θεμελίων και τοποθετεί την Αγία εικόνα στον μικρό ναϊσκο της Αγίας Άννας… Εκείνο δε τον χρόνο δεν πλημμύρισε ο Άραχθος, γεγονός που αποδόθηκε στην θαυματουργική επέμβαση της Παναγίας της Παρηγορήτισσας»

Η ΓΝΗΣΙΑ ΕΦΕΣΤΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΣΣΑΣ ΑΡΤΑΣ (Μικρό αφιέρωμα) | ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΥΣΕΒΕΙΑΣ-ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΘΗΣΑΥΡΙΣΜΑΤΑ