Συνέχεια από: Σάββατο 26 Οκτωβρίου 2024
π.Λουδοβίκος
Κείμενο Πρώτο
ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ
Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ: ΛΑΚΑΝ ΚΑΙ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ*
* Διάλεξη που οργανώθηκε από το Ελληνικό Ψυχαναλυτικό Κέντρο, στο Ιταλικό Ινστιτούτο της Θεσσαλονίκης, στις 10 Μαρτίου 2002.
Εμείς όταν πλησιάζουμε τον Θεό διανοητικά, ως φιλόσοφοι, το μέγιστο βίωμα που μπορούμε να έχουμε, το μέγιστο βίωμα στο οποίον έφθασε ένας Ακινάτης ή ένας Πλωτίνος, είναι ότι το Εν, ο Θεός, είναι ανέκφραστος.[ΝΟΕΙΣΑΙ ΚΑΙ ΦΡΑΣΑΙ ΑΔΥΝΑΤΟΝ. ΑΛΛΑ ΤΙ ΔΟΥΛΕΙΑ ΕΧΕΙ Ο ΑΚΙΝΑΤΗΣ.ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΑΛΧΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΗΝ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΗ ΤΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ. Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΤΟΥ ΠΛΩΤΙΝΟΥ ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΗ, ΤΟ ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ. ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΠΙΣΗΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΚΤΙΣΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΗΣΥΧΑΣΜΟΥ. ΟΣΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΟ ΞΕΡΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΚΑΛΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΩΣ ΜΑΣ ΤΟ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΣΥΜΕΩΝ Ο ΝΕΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΣ , Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΗΣΥΧΑΣΜΟΥ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΛΕΓΧΕΙ ΑΙΩΝΙΩΣ ΤΟΥΣ ΕΠΗΡΜΕΝΟΥΣ]. Δεν ξέρουμε τι είναι. Έτσι, ό,τι κι αν πούμε γι᾽ Αυτόν είναι ένα ψέμα.;;; Διότι πάντοτε υπερβαίνει οντολογικά ο,τι λέμε γι᾽ Αυτόν.[ΦΥΣΙΚΑ ΔΙΟΤΙ Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΑΚΤΙΣΤΟΥ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ]. Έρχεται ο Γρηγόριος Παλαμάς λοιπόν και λέει: «Δεν βλέπουμε όπως οι αφαιρετικώς θεολογούντες τον Θεό», όπως αυτοί που κάνουν αφαιρέσεις, δηλαδή αφαιρούν τα διάφορα όντα και αυτό που μένει, δηλαδή ένα υπέρ-ον, είναι ο Θεός, αλλά γνωρίζουμε «τὸ ὑπὲρ εἶναι δι' αὐτῆς τῆς ὁράσεως, πάσχοντες, τρόπον τινά, τὴν ἀφαίρεσιν καὶ μὴ διανοούμενοι αὐτήν». Τι σημαίνει να πάσχω την αφαίρεση;[ΜΑΣ ΤΟ ΕΞΗΓΗΣΕ ΓΙ' ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ] Όπως το πάσχειν τα θεία είναι διάφορο και υπέρτερο του καταφατικώς θεολογείν, έτσι το πάσχειν την αφαίρεση κατά την πνευματική όραση είναι διάφορο και υπέρτερο του κατά αφαίρεση θεολογείν λόγω της υπεροχής του ορωμένου. Θέλει να πεί εδώ δηλαδή ο Παλαμάς ότι το να βλέπει κανείς τον Θεό με την πνευματική όραση είναι πολύ μεγαλύτερο από το να διανοείται για τον Θεό. Με την ψυχαναλυτική γλώσσα που φτιάξαμε θα το έλεγα ως εξής: Το να δεξιώνεται κανείς την επιθυμία του Θεού ως την επιθυμία του Αλλου –και είναι εδώ ακριβώς που αρχίζει το μυστήριο του Χριστού ως η κατ' εξοχήν έκφραση της Επιθυμίας του Θεού– συνιστά μία μετοχή στον ομοούσιο-περιχωρητικό τρόπο αυτό του Είναι του Θεού, έτσι ώστε ο τρόπος αυτός γίνεται και ο τρόπος υπάρξεως, κατά χάρη, όλου του κόσμου μάλλον, ένας τρόπος ο οποίος ξεπερνά οτιδήποτε μπορούμε να σκεφτούμε γι' αυτόν. Είναι τόσο πολύ υπαρξιακώς άμεσο, τόσο πολύ υπαρξιακώς ακέραιο, καίριο, αυτό, και δεν έρχεται με μία διανοητική αποφατική ανάβαση, αλλά εκ της εν πνεύματι «ὁράσεως τῆς θεοποιοῦ(θεανδρικής) ταύτης ἐνεργείας».[ΟΥΤΕ Ο ΤΡΕΜΠΕΛΑΣ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ ΤΕΤΟΙΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ] Αυτό είναι το «ὑπὲρ ὅρασιν γινώσκειν», πόσο μάλλον, «γινώσκειν τὸν ταύτην ἐνεργοῦντα», να ξέρεις αυτόν ο οποίος ενεργεί την ενέργεια αυτή. Να μην διαβάσω άλλο παρακάτω, διότι ο λόγος έχει ήδη μακρύνει.
Νομίζω πως προσπάθησα να δώσω μιάν εικόνα του πως γεννήθηκε η ψυχανάλυση, η λακανική παρέμβαση μάλλον, που είναι ταυτόχρονα οντολογική. [ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ. ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΘΟΤΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ]Πρόκειται για την ψυχαναλυτική λακανική ανάγνωση του Freud, η οποία είναι πολύ προχωρημένη ανάγνωση και η οποία μας περιέγραψε το υποκείμενο ως άθυρμα, ως παίγνιο στα χέρια του Άλλου, ως έρμαιο της επιθυμίας του Άλλου, ως επιθυμία να αναγνωρισθεί από τον Άλλο, αναγνωρίζοντας την επιθυμία του ή μιμούμενο την επιθυμία του, ως υποκειμενοποίησή του μέσω της εσωτερίκευσης της επιθυμίας του Άλλου.[ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ Ο ΑΛΛΟΣ. ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΠΑΛΙ ΕΓΩ ΠΑΡΑΜΕΝΩ]
Είπαμε πως αυτό είναι μία οντολογική δι-υποκειμενικότητα και ότι μας παραπέμπει στην θεολογική έννοια του ομοουσίου και της περιχωρήσεως.[ΕΦΟΣΟΝ Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΕΙΝΑΙ ΤΡΙΑ ΕΓΩ ΟΠΩΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣΤΗΚΕ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ] Η διαφορά βέβαια είναι στο σημείο αυτό ότι, στην μεν πρώτη περίπτωση, στην περίπτωση της ψυχανάλυσης, αυτό το πράγμα γίνεται σ' ένα επίπεδο που απλώς και μόνο επιτρέπει, τρόπον τινά, την πραγμάτωση του ανθρώπου σ' ένα φυσικό «ατομικό» επίπεδο, ενώ στην θεολογική παράδοση αυτό το πράγμα συμβαίνει στον υπέρτατο βαθμό. Συμβαίνει ως μία χαρισματική χώρηση υπό του ανθρώπου, του συγκεκριμένου ανθρώπου, του Όλου, ολόκληρου μέσα του. Γίνεται ο καθένας πανάνθρωπος. Με τον τρόπο αυτό η θεολο γία προσλαμβάνει και διορθώνει εν προκειμένω την ψυχανάλυση, παρέχοντάς της έναν πολύ ευρύτερον ορίζοντα...[ΠΑΛΙ ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΠΟΜΕΝΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΡΙΖΟΝΤΑ ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΑΓΩΝΙΑ Ο ΔΟΝ ΧΟΥΑΝ ΤΟΥ ΚΑΣΤΑΝΕΝΤΑ]
Αν διαβάσετε αίφνης τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή, όταν φθάσετε στην ανθρωπολογία για παράδειγμα και τον ρωτήσετε «τι είναι το ανθρώπινο λοιπόν υποκείμενο», θα σας πεί: «δεν είναι μόνον η ψυχή του, δεν είναι μόνο το σώμα του, δεν είναι μόνο το άθροισμα των δύο, είναι κάτι το οποίο ξεπερνά συνεχώς οτιδήποτε μπορούμε να πούμε για ένα συγκεκριμένο ανθρώπινο πλάσμα». Γιατί; Διότι μέσα σ' αυτό το συγκεκριμένο ψυχοσωματικό ανθρώπινο πλάσμα υπάρχει υπαρξιακά ο τόπος του Όλου. Υπάρχει ο τόπος της καθολικότητας, υπάρχει ένας τόπος όπου ο άνθρωπος μπορεί να γίνει δεκτικός ολόκληρου του άλλου κτιστού κόσμου.[Ε...ΚΑΙ; ΠΑΛΙ ΚΤΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΦΘΑΡΤΟΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ. ΔΕΝ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ ΠΟΤΕ ΟΤΙ ΕΚΑΝΕ ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ]. Μέσω της ανώνυμης και υπεραντικειμενικής επιθυμίας του για την πληρότητα του Είναι, την άσκοπη, άπειρη, απερίγραπτη, μετεχόμενη καθολικότητα του Είναι, όπως την προσφέρει ο Θεός στον τόπο του Άλλου.
Είναι επομένως συνειδητή αυτή η εργασία η οποία γίνεται εν Χριστώ, αυτό υπήρξε ακριβώς το έργο του Χριστού και επιτελείται εντός μου με την χάρη του Αγίου Πνεύματος. Γίνεται όχι απλώς και μόνον ως αναγνώρισή μου μέσα στην επιθυμία του Άλλου, αλλά ενεργητική υποκειμενοποίηση όλου του άλλου κόσμου μέσα μου εν αγάπη: όχι προς οικοδόμηση μιάς ισχυρής ατομικότητας, αλλά προς καθολικοποίησή της. Όλος ο κόσμος γίνεται ύπαρξη και σώμα μου. [ΠΟΣΗ ΑΛΛΗ ΕΠΑΥΞΗΣΗ; ΠΩΣ ΛΕΜΕ Η ΨΥΧΗ ΦΥΣΙΟΥΤΑΙ;]Αυτή είναι η ανώνυμη Επιθυμία του Άλλου. Ένας άγιος, είναι ένας πανάνθρωπος. Ένας άνθρωπος που βρίσκουν όλοι τόπο μέσα του. Όλοι συγ-χωρούνται. Γι' αυτό είναι μία ύπαρξη αναστάσιμη. Είναι μία ύπαρξη η οποία δεν γνωρίζει τον θάνατο, επειδή έχει όλο το Είναι μέσα της. Αυτό είναι ο άγιος στην παράδοσή μας. Είναι το ον το οποίο έχει όλο το Είναι μέσα του. Είναι ο πανάνθρωπος, είναι ο καθολικός άνθρωπος, και αυτό το πράγμα αν το ήξερε ο Lacan, είμαι βέβαιος πως θα λάμβανε την Ορθόδοξη θεολογία πολύ στα σοβαρά.[ΤΙ ΚΡΙΜΑ ΠΕΘΑΝΕ ΠΡΙΝ ΤΟΥ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ. ΚΡΙΜΑ...ΚΡΙΜΑ]
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
J. Lacan, Le seminaire VI: le desir et son interprétation (1956-59). Texte établi par Jacques-Alain Miler, Ornicar 24 (1981), 7-31· 25 (1982), 13-36· 26, 27 (1983), 7-44.
J. Lacan, Ecrits, Seuil, 1966.
J. Gallo, Reading Lacan, Ithaca, Cornell Univ. Press, 1982.
L. ligarav, Je, Tu, Nous: Towards a culture of difference, Routledge, N.Y. 1993.
J. S. Lee, Jacques Lacan, Twayne Publishers, Boston 1990.
B. Fink, The lacanian Subject. Between Language and Jouissance, Princeton Univ. Press, Princeton N. J. 1987.
π . Ν. Λουδοβίκος, Ἡ Εὐχαριστιακὴ Ὀντολογία, Δόμος, Αθήνα 1992.
π. Ν. Λουδοβίκος, Ἡ κλειστή πνευματικότητα καὶ τὸ νόημα τοῦ ἑαυτοῦ, Ἑλληνικά Γράμματα, Αθήνα 1999.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου