π.Λουδοβίκος - ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ - Κείμενο Πρώτο (4)

Συνέχεια από: Παρασκευή 25 Οκτωβρίου 2024

π.Λουδοβίκος
Κείμενο Πρώτο

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ

Η ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ: ΛΑΚΑΝ ΚΑΙ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ*

* Διάλεξη που οργανώθηκε από το Ελληνικό Ψυχαναλυτικό Κέντρο, στο Ιταλικό Ινστιτούτο της Θεσσαλονίκης, στις 10 Μαρτίου 2002.

Μ' αρέσει πάρα πολύ αυτή η καθαρή επιθυμητικότητα. Η καθαρή επιθυμία χωρίς αντικείμενο, διότι η επιθυμία έχει αντικείμενο τον εαυτό της! [ΕΙΝΑΙ Ο ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΜΟΣ ΑΚΡΙΒΩΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΠΡΟΣΘΕΣΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΣΕ ΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΩΘΕΙ ΣΤΟ ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ, ΣΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΕΩΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ, ΝΑ ΠΟΡΕΥΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΔΥΝΑΜΕΙ ΣΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ, ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ, ΠΑΡΟΤΙ ΤΑΥΤΙΣΕ ΤΗΝ ΔΥΝΑΜΗ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. ΚΑΘΟΤΙ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΟΣ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΜΗ-ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΤΥΦΛΗ  ΚΑΙ ΠΟΡΕΥΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΜΠΑΣΤΟΥΝΑΚΙ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ. ΩΣΤΕ Η ΔΙΑΦΟΡΑ, Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ, ΤΟ ΑΛΑΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ, ΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΕΤΕΡΟΤΗΣ, ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΣ, ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ]. Βεβαίως, προτού γίνει καθαρή επιθυμία, έχει διάφορα αιτήματα. Έτσι, προηγουμένως, εκφράζουμε κατά καιρούς διάφορα αιτήματα, όταν συναντιόμαστε με τον συμβολικό Άλλον και δημιουργείται μία αντιζηλία (βλέπετε τα μικρά αδέλφια πως μαλώνουν συνέχεια μεταξύ τους, διότι θεωρούν ότι πρέπει να είναι ακριβώς ίσα απέναντι στους γονείς. Όταν καταλάβουν κάποια διαφορά αγάπης, αμέσως θα μαλώσουν μεταξύ τους).[Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΜΩΥΣΕΩΣ, Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΗΔΗ ΣΕ ΙΣΧΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΡΚΕΣ ΓΙΑΤΙ ΤΟΥ ΝΟΥ, ΤΟ ΟΧΗΜΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ, ΠΟΥ ΒΑΣΑΝΙΖΕΙ ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥΣ. Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΝΤΟΛΗ: ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΙΘΥΜΗΣΕΙΣ ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΠΛΗΣΙΟΝ ΣΟΥ, ΣΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΩΣ ΣΤΟ ΜΙΣΟΣ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ. ΟΛΑ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΜΕ ΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ]. Αναπτύσσει λοιπόν ο άνθρωπος διάφορα αιτήματα, τα οποία εκφράζουν επικαιρικώς την επιθυμία του, αλλά η επιθυμία αυτή δεν εκφράζεται στο σύνολό της ποτέ.[ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΗΣ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΟΣ, ΓΕΝΝΗΘΗΤΩ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΜΟΥ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΑΝ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΤΗΣ ΟΛΟΤΗΤΟΣ, ΣΤΟΝ ΝΑΡΚΙΣΣΟ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΙ ΑΛΛΟΝ ΘΕΟ ΕΚΤΟΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ]. Και απόδειξη είναι ότι όταν του δώσεις αυτό που ζητά, τότε ζητά πάντοτε κάτι περισσότερο. Διότι η επιθυμία του ανθρώπου [Η ΒΟΥΛΗΣΗ ΓΙΑ ΔΥΝΑΜΗ] στην ουσία της είναι μία επιθυμία άπειρη [ΑΧΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ]. Εδώ εγώ συναντώ τον Μάξιμο τον Ομολογητή. Ακούστε ένα κείμενο εδώ: «Θέλημά φασιν εἶναι φυσικόν, ἤγουν θέλησιν». Τι είναι φυσικό θέλημα; Σημειώστε ότι ο Μάξιμος πρώτη φορά μιλάει για την λέξη θέλημα.[ΤΟ ΕΜΑΘΕ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ]. Η λέξη βούληση είναι γνωστή στην φιλοσοφική παράδοση [ΕΙΝΑΙ Ο ΦΘΟΝΟΣ Η ΒΟΥΛΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΘΥΜΟ. ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΕΓΩ. ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΥΠΕΡΕΒΗ Ο ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ. ΠΑΤΑΞΟΝ ΜΕΝ ΑΚΟΥΣΟΝ ΔΕ, ΦΤΑΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΟΡΙΟ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ]. Η λέξη θέλημα είναι εντελώς άγνωστη στην ελληνική φιλοσοφική παράδοση. Την χρησιμοποιούν μόνον οι ποιητές και οι δημώδεις συγγραφείς. Στην φιλοσοφία μόνο η λέξη «βούληση» είναι γνωστή. Εάν θέλαμε να μεταφράσουμε την λέξη θέλημα του Μαξίμου με σημερινό λόγο, δεν θα λέγαμε θέλημα, θα λέγαμε ίσως καημός [Ο ΑΝΕΚΠΛΗΡΩΤΟΣ ΦΘΟΝΟΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ]... Ο άγιος Μάξιμος κάνει αυτό το τόλμημα, δεν του φθάνει η φιλοσοφική ορολογία και φτιάχνει μία λέξη δική του;;; σε φιλοσοφική και θεολογική χρήση, τη λέξη φυσικό θέλημα, για να το προσδιορίσει μάλιστα αυτό το θέλημα ως κέντρο και ουσία του ανθρώπου![ΦΥΣΕΙ ΟΡΕΓΕΤΑΙ ΤΟΥ ΕΙΔΕΝΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ]. Με λακανική ορολογία το φυσικό θέλημα είναι η επιθυμία.[ΧΕΣΤΗΚΑΜΕ]. Είναι ο βαθύς καημός του ανθρώπου. Δεν ξέρω πως θα το 'λεγα αυτό στα αγγλικά ή στα γαλλικά. Λέει ο Μάξιμος: «Θέλημά φασιν εἶναι φυσικόν», καημός του ανθρώπου θα λέγαμε σήμερα, «δύναμις τοῦ κατὰ φύσιν ὄντος ὀρεκτική»[ΜΙΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΗ ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ, ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΘΕΟΥ, ΚΑΤΑ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ]. Μία δύναμη λέει που ζητά την πληρότητα της κατὰ φύση υπάρξεώς του[ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΦΥΣΗΣ, ΤΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ] «καὶ τῶν οὐσιωδῶς τῇ φύσει προσόντων συνεκτικὴ πάντων ἰδιωμάτων», και συνεκτική, που συνέχει δηλαδὴ αυτή η δύναμη όλα τα προσόντα τα οποία ουσιωδῶς, κατ᾿ οὐσίαν, ανήκουν στη φύση. «Τούτῳ συνεχομένη φυσικῶς ἡ οὐσία», συνεχομένη η λογική ύπαρξη με αυτό το είδος του θελήματος, του καημού, «τοῦ τε εἶναι καὶ ζῆν καὶ κινεῖσθαι, κατ' αἴσθησίν τε καὶ νοῦν ὀρέγεται, τῆς οἰκείας ἐφιεμένη φυσικῆς καὶ πλήρους ὀντότητος». Μου πήρε χρόνια να το καταλάβω αυτό το κείμενο. Είναι εκπληκτικό κείμενο όμως. Συνεχόμενη λέει με το θέλημα αυτό, με τον καημό αυτό, η λογική ύπαρξη ορέγεται [Η ΣΟΦΗ ΥΠΑΡΞΗ], επιθυμεί να είναι, όχι μόνον να είναι αλλά και να ζει και να κινείται. Προσέξτε, δεν μιλάμε για μίαν ιδεαλιστική αφαίρεση, αλλά μιλάμε για την ζωή, να είναι και να ζει και να κινείται κανείς κατ' αίσθηση και νούν, όχι μόνο με το νού αλλά με όλη του την σπαρταριστή και σφριγώσα ψυχοσωματική ζωτικότητα. Έχει σημασία αυτό μεγάλη. «Τῆς οἰκείας ἐφιεμένη φυσικῆς καὶ πλήρους ὀντότητος». Επιθυμώντας, ποθώντας την φυσική και πλήρη οντότητά της, πράγμα που είναι ακατανόητο από φιλοσοφικής απόψεως.[ΤΟ ΔΥΝΑΜΕΙ ΣΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. ΑΚΑΤΑΝΟΗΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ, ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΕΓΩ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΤΟΝ ΣΠΟΡΟ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΔΕΝ ΔΕΧΕΤΑΙ ΝΑ ΤΟΝ ΧΑΣΕΙ: ΑΝ ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕΙ Ο ΣΠΟΡΟΣ ΔΕΝ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΚΑΡΠΟΥ. Ο ΑΙΩΝΙΟΣ ΕΦΗΒΟΣ. Η ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΣ ΤΟΥ ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΥ. ΟΙ ΝΕΟΙ ΣΗΜΕΡΑ ΜΠΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΘΥΝΗ ΛΑΚΑΝ, ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ ΤΑ ΠΟΛΛΑ].
Προσωπικά, για καιρό δεν μπορούσα να καταλάβω τι σημαίνει, και αυτό συμβαίνει όταν κανείς έχει μία κλασσική φιλοσοφική παιδεία. Ίσως μόνον ο Sartre έχει να προσφέρει εδώ κάτι, μία πιθανότητα με την έννοια της προβολής στο μέλλον. (Διότι ο Sartre έχει χριστιανικά στοιχεία πολλά. Ασχέτως αν δεν το ομολογεί.) Τι είναι όμως η προβολή στο μέλλον, δεν έχω την ύπαρξή μου όλην ήδη τώρα; Υπάρχει, στην ουσία της, πλην όμως, ως προς τον «τρόπον της υπάρξεως», κατά τον άγιο Μάξιμο, η πλήρης ύπαρξη αναμένεται στο μέλλον. Είναι ένας βαθύς και αγιάτρευτος καημός. Χωρίς όνομα, αλλά με μεγάλη προσμονή και πόνο. Καταλαβαίνετε, εδώ αναφερόμαστε ήδη στην επιθυμία την χωρίς αντικείμενο. Είναι η επιθυμία του ανθρώπου να γίνει το όλον[ΕΓΩ ΕΙΜΙ Ο ΩΝ]. Έτσι, «θελητικὴ γὰρ ἑαυτῆς καὶ τῶν ὅσα σύστασιν αὐτῆς ποιεῖσθαι πέφυκε, καθέστηκε η φύσις. Τῷ τοῦ εἶναι αὐτῆς λόγῳ» –κοιτάξτε εδώ το βάθος της πατερικής οντολογίας – «καθ' ὅν ἐστι καὶ γέγονεν όρεκτικῶς ἐπηρτημένη»*.

Το κείμενο του Αγ. Μαξίμου στο οποίο αναφέρεται ο Λουδοβίκος.

Περί φυσικοῦ θελήματος, ἤγουν θελήσεως.

Περί φυσικού θελήματος, δηλαδή θελήσεως

Θέλημά φασιν εἶναι φυσικόν, ἤγουν θέλησιν, δύναμιν τοῦ κατά φύσιν ὄντος ὀρεκτικήν· καί τῶν οὐσιωδῶς τῇ φύσει προσόντων συνεκτικήν πάντων ἰδιωμάτων. Τούτῳ γάρ συνεχομένη φυσικῶς ἡ οὐσία, τοῦ τε εἶναι καί ζῇν καί κινεῖσθαι κατ᾿ αἴσθησίν τε καί νοῦν ὀρέγεται, τῆς οἰκείας ἐφιεμένη φυσικῆς καί πλήρους ὀντότητος.  Θελητική γάρ ἑαυτῆς, καί τῶν ὅσα σύστασιν αὐτῆς ποιεῖσθαι πέφυκε, καθέστηκεν ἡ φύσις· τῷ τοῦ εἶναι αὐτῆς λόγῳ, καθ᾿ ὅν ἔστι τε καί γέγονεν ὀρεκτικῶς ἐπηρτημένη. Διόπερ ἕτεροι τοῦτο τό φυσικόν ὁριζόμενοι· θέλημά φασιν εἶναι, ὄρεξιν λογικήν τε καί ζωτικήν· τήν δέ προαίρεσιν, ὄρεξιν βουλευτικήν τῶν ἐφ᾿ ἡμῖν. Οὐκ ἔστιν οὖν προαίρεσις ἡ θέλησις· εἴπερ ἡ μέν θέλησις  ἁπλῆ τις ὄρεξίς ἐστι, λογική τε καί ζωτική· ἡ δέ προαίρεσις, ὀρέξεως καί βουλῆς καί κρίσεως σύνοδος. Ὀρεγόμενοι γάρ πρότερον βουλευόμεθα· καί βουλευσάμενοι, κρίνομεν· καί κρίναντες, προαιρούμεθα τοῦ χείρονος τό δειχθέν ἐκ τῆς κρίσεως κρεῖττον· καί ἡ μέν, μόνον ἤρτηται τῶν φυσικῶν· ἡ δέ, μόνων τῶν ἐφ᾿  ἡμῖν, καί δι᾿ ἡμῶν γίνεσθαι δυναμένων. Οὐκ ἔστιν οὖν θέλησις ἡ προαίρεσις.

Τὸ φυσικὸ θέλημα, δηλαδὴ τὴν θέλησι, τὴν λένε δύναμι ποὺ ὀρέγεται τὸ κατὰ φύσιν ὂν καὶ συνέχει ὅλα τὰ ἰδιώματα ποὺ οὐσιωδῶς ἀνήκουν στὴν φύσι. Αὐτὴ συνέχει φυσικῶς τὴν οὐσία, ὥστε νὰ ὀρέγεται καὶ νὰ ὑπάρχῃ καὶ νὰ ζῇ καὶ νὰ κινῆται σύμφωνα μὲ τὴν αἴσθησι καὶ τὸν νοῦ, ἐπειδὴ σφοδρῶς ἐπιθυμεῖ τὴν δική της φυσική καὶ πλήρη ὀντότητα. Ἡ φύσις λοιπὸν εἶναι θελητικὴ ἑαυτῆς καὶ ὅσων φύσει τὴν συνιστοῦν κατὰ τὸν ἴδιο τὸν λόγο τῆς ὑπάρξεώς της, ὅτι δηλαδὴ ὑπάρχει καὶ δημιουργήθηκε γιὰ νὰ ὀρέγεται. Γι᾿ αὐτὸ ἄλλοι, ὅταν ὁρίζουν τοῦτο τὸ φυσικὸ θέλημα, λένε ὅτι εἶναι ὄρεξις λογικὴ καὶ ζωτική· ἡ δὲ προαίρεσις κριτικὴ διάθεσις τῆς αὐτεξουσιότητός μας. Ἡ θέλησις λοιπὸν δὲν εἶναι προαίρεσις. Διότι ἡ μὲν θέλησις εἶναι ἕνα εἶδος ἁπλῆς ὀρέξεως λογικῆς καὶ ζωτικῆς, ἡ δὲ προαίρεσις εἶναι σύνοδος (συνεργασία) ὀρέξεως καὶ βουλῆς καὶ κρίσεως. Ὅταν ὀρεγώμεθα λοιπὸν προηγουμένως σκεπτόμεθα, καὶ ὅταν σκεφθοῦμε κρίνομε, καὶ ἀφοῦ κρίνωμε προαιρούμεθα ἐκεῖνο ποὺ ἀνεδείχθη ἐκ τῆς κρίσεως καλύτερο καὶ ὄχι τὸ χειρότερο. Καὶ ἡ μὲν θέλησις ἐξαρτᾶται μόνο ἀπὸ τὰ φυσικά, ἡ προαίρεσις δὲ μόνο ἀπὸ τὰ ἐφ᾿ ἡμῖν καὶ τὰ δυνάμενα νὰ γίνωνται δι᾽ ἡμῶν (η προαίρεση αναφέρεται σε όσα εξαρτώνται από εμάς και μπορεί να γίνουν από μας). Συνεπῶς ἡ προαίρεσις δὲν εἶναι θέλησις.

Είναι σαν να διαβάζω Lacan: ορεκτικώς, με την επιθυμία. Είναι δεμένη η ύπαρξη ορεκτικώς με το λόγο του Είναι της, είναι με την επιθυμία. Ορεκτικώς, με την επιθυμία. Είναι συγκλονιστικό αυτό το πράγμα. Γιατί είναι συγκλονιστικό; Διότι προαναγγέλλει μίαν ολόκληρη εξέλιξη στην Ευρώπη, την προετοιμάζει... Μην απορείτε γι' αυτό, οι μεγάλοι στοχαστές και οι μεγάλοι θεολόγοι έχουν δυνατότητες να προβλέπουν το μέλλον – όχι να το προβλέπουν υπό την έννοια ότι το συναντούν μπροστά τους, αλλά ότι προετοιμάζουν ερωτήματα που η υπόλοιπη ανθρωπότητα θα κάνει χρόνια για να φθάσει σ' αυτά. Θα κάνει έναν δρόμο ολόκληρο. (Βεβαίως, το ζήτημα της θέλησης είναι ούτως η άλλως κεφαλαιώδες για την πνευματική ιστορία ολόκληρου του χριστιανικού κόσμου, δυτικού και ανατολικού, ξεκινώντας ήδη με τον Αυγουστίνο.) Θα το ξαναδείτε πάντως στην συνέχεια αυτό και στον Γρηγόριο Παλαμά. Αυτού του είδους το θέλημα, αυτού του είδους η επιθυμία, η χωρίς αντικείμενο, είναι η επιθυμία ενός όλου, στην πραγματικότητα βεβαίως είναι η επιθυμία του Θεού του ίδιου και είναι η επιθυμία του κάθε ανθρώπου.

Οι λόγοι των όντων στον Μάξιμο, τα άκτιστα θελήματα[ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΟΥΣΙΩΝΟΥΝ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΔΙΑΙΩΝΙΖΟΝΤΑΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΥΠΟΣΤΑΣΙΑΖΟΥΝ ΔΕΝ ΔΙΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟΝ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ] του Θεού, δεν είναι πρότυπα όπως είναι στον Πλάτωνα οι ιδέες,[ΓΙΑΤΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΘΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ. ΕΠΕΙΔΗ ΗΤΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ] αντικειμενικά, αλλά υπάρχουν μέσα στο νού του Θεού [ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΟΥ ΟΡΙΖΟΥΝ ΤΟ ΕΙΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΝΟΣ, ΤΟ ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΛΑ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΓΕΝΟΣ], δηλαδή είναι μία πρόσκλησή του αγαπητική στον άνθρωπο.[ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΑΜΕΝΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ, Η Α-ΛΗΘΕΙΑ, ΤΟ ΚΛΑΜΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ]. Επομένως, στον άγιο Μάξιμο, η ύπαρξή μου είναι θεμελιωδώς διαλογική ;;;[ΜΕ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ; ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΠΣΕ; ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΕ;ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΡΩΤΑ ΠΑΝΤΟΤΕ Ο ΚΥΡΙΟΣ]. Ο Θεός μου λέγει την ύπαρξή μου και εγώ αντιλέγω, και είτε συμφωνώ, οπότε οικοδομούμε κάτι μαζί, είτε διαφωνώ. Και στις δύο περιπτώσεις με αναμένει η αιωνιότητα, λένε οι Πατέρες, ένα είδος αιωνιότητας που κοινωνεί μετά του Θεού (ο,τι λέει η παράδοση συμβατικά «παράδεισο») η μία αιωνιότητα που διαφωνεί με τον Θεό και λέγεται «κόλαση», όχι για άλλο λόγο αλλά διότι λείπει ο διάλογος. [ΟΛΟΙ ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΟ ΘΕΟ. ΜΠΡΑΒΟ ΚΟΥΣΤΟΥΜΙΑ Ο ΣΑΚΑΤΗΣ]. Λείπει το εσύ στο οποίο και θρεπτίζω μοναδικά το εγώ. Λείπει ο τρόπος να αγαπηθώ, λείπει η επιθυμία του Άλλου. Αυτό είναι η κόλαση: Να λείπει η επιθυμία του Άλλου. Το να προσπαθείς να βρείς την επιθυμία του Άλλου, η οποία σε κάνει να υπάρχεις, και να μην την βρίσκεις πουθενά.[Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΑΙ Ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ. ΣΗΜΕΡΑ Ο ΜΗΔΕΝΙΣΜΟΣ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΕΙΝΑΙ ΔΑΣΚΑΛΟΚΤΟΝΙΑ. Η ΔΥΝΑΜΙΣ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ, ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΓΙΑ ΔΥΝΑΜΗ. Ο ΠΕΛΑΓΙΑΝΙΣΜΟΣ. Ο ΟΠΟΙΟΣ ΝΙΚΗΣΕ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟ ΚΑΙ ΘΡΙΑΜΒΕΥΣΕ ΜΕ ΤΟ ΕΝΔΥΜΑ ΤΟΥ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΤΕΣΙΟ."Αυτό που έδωσε την βασική μορφή στην λέξη  Subjectum και στην έννοια τής υποκειμενικότητος, η οποία μας φαινόταν τόσο αυτονόητη, ήταν το γεγονός πώς το "υποκείμενο" σήμαινε σχέση με τον εαυτό, στοχάζομαι (διαλογίζομαι αντανακλαστικά και έμμεσα, σήμερα ονομάζεται σκέψη) σήμαινε την εγωϊκότητα"(ΓΚΑΝΤΑΜΕΡ). Ο ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΕΠΙΝΟΕΙ ΤΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΓΝΩΣΗ ΣΑΝ Subjectumque]

Φανταστείτε ένα ον το οποίο ζει σε μία έρημο, μεγαλώνει στην έρημο και δεν υπάρχει τίποτε γύρω του που να του δώσει αυτό το είδος, το επιθυμητικό μέτρο για να μπορέσει να αγαπήσει την επιθυμία αυτή και έτσι να αγαπήσει τον εαυτό του.[O ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ;] Έτσι συμβαίνει ακριβώς και τούτο επειδή οντολογικά η ύπαρξη είναι διαλογική. Στον Μάξιμο ύπαρξη σημαίνει κοινωνία ἐν ἑτερότητι. Έτσι το λέει ακριβώς, «κοινωνία ἐν ἑτερότητι». Μου κάνει εντύπωση που τονίζει τόσο πολύ την ετερότητα.[ΑΣ ΠΟΥΜΕ ΕΝ ΕΤΕΡΑ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ; ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ Η ΠΙΣΤΙΣ ΜΑΣ ΜΑΤΑΙΑ;]

Επομένως, η επιθυμία εδώ ως φυσικό θέλημα σημαίνει επιθυμία ως διαλογική πραγμάτωση του Είναι. Είναι μία κοινωνική πληρότητα ως αυτοσκοπός. Όχι γιατί έχει κάποιον άλλο σκοπό έξω της, αλλά διότι οργανώνεται αποκλειστικά και μόνον ως αυτοσκοπός.[ΕΔΩ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ...ΝΑ ΤΗΝ ΠΟΥΜΕ ΤΟΥ ΟΝΤΟΛΟΓΟΥ]

Εδώ εξηγείται η χαρακτηριστική δυσκολία που έχει ο Έλληνας, που έχει τραφεί μ' αυτήν την παράδοση, να καταλάβει το τι συμβαίνει στην Δύση. Στην Δύση τα υποκείμενα είναι δύσκολο να επικοινωνήσουν μεταξύ τους χωρίς σκοπό. Δεν έχει σημασία που ο Lacan ως διαμαρτυρία αναπτύσσει ολόκληρη αυτή τη θαυμαστή οντολογία. Αν μελετήσετε είτε την Τριαδολογία τη δυτική, του Αυγουστίνου για παράδειγμα, είτε άλλες συναφείς θεολογικές και φιλοσοφικές θέσεις – θα μπορούσαμε να το αναπτύξουμε αυτό διά μακρών, θα δείτε ότι στην ίδια την Τριαδολογία η έννοια της κοινωνίας των προσώπων δεν είναι μ' έναν τρόπο περιεκτική αυτή εαυτής, ως το ομοούσιο που λέγαμε, αλλά θέλει ένα σκοπό για να υπάρξει αυτή η κοινωνία. Έναν σκοπό που τον δίνει η ταύτιση, στον Αυγουστίνο ειδικά, του Θεού με τη βούλησή Του. Άρα είναι ένα υπερβουλητικό είναι, θα λέγαμε, ένας υπέρτατος σκοπός που δένει τα τρία αυτά υποκείμενα. Ποιος είναι εδώ ο σκοπός; Είναι ακριβώς ο σκοπός του να είναι «Θεός», ο Θεός.[Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΤΗΤΑ ΤΟΥ, Η ΚΕΝΩΣΗ]

Έτσι, η θεσμική διάσταση της κοινωνίας στην Δύση έχει τρομερή σημασία. Έτσι δεν είναι; Αν βρεθεί ο «μέσος» δυτικός στοχαστής μπροστά σε μερικούς ανθρώπους μαζεμένους και αγαπητικά συνδεδεμένους θα πεί: «προς ποίο σκοπό είστε εδώ συγκεντρωμένοι;» Εδώ ο θεσμός έχει σημασία.[ΚΑΝΤ, Ο ΣΚΟΠΟΣ ΑΓΙΑΖΕΙ ΤΑ ΜΕΣΑ, Η ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ. Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ]. Γι' αυτό, το θεσμικό κράτος έχει ολόκληρη μεταφυσική από πίσω του. Η θεσμικά οργανωμένη κοινωνία έχει πολύ μεγάλη σημασία. Ακόμη και ο χριστιανισμός έχει σημασία εφ' όσον αποδίδει θεσμικά. Το να είσαι καλός χριστιανός σημαίνει επίσης να ξέρεις να σταθμεύεις σωστά. Στην Αγγλία, εάν δείς μία διπλή κίτρινη γραμμή δεν μπορείς να σταθμεύσεις. Αν το κάνεις, προσβάλλεις τη Βασίλισσα, το σύνταγμα, το φυσικό και το κοσμικό «Είναι» και το θείο Είναι. Στην Ελλάδα μόλις δείς το σήμα που λέει απαγορεύεται η στάθμευση εδώ, πας να σταματήσεις εκεί ακριβώς για να διαπιστώσεις την διαφορά μεταξύ υπάρξεως και όντος. Το ον είναι αντικειμενικό, αλλά εγώ υπάρχω και είμαι ζωντανός και εφίεμαι της πλήρους οντότητός μου και έχω μία επιθυμία ανώνυμη και μία κοινωνία χωρίς σκοπό.[Ο ΕΞΟΣΤΡΑΚΙΣΜΟΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΩΝ. ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ. Η ΠΑΛΗΑ ΟΜΟΝΟΙΑ]. Ακριβώς γι' αυτό δυσκολευόμαστε να φτιάξουμε εδώ κράτος ευρωπαϊκό. Και, εν παρόδω, πρέπει όταν φτιάξουμε κράτος να μην τα ξεχάσουμε αυτά, διότι αν τα ξεχάσουμε θα γίνουμε ανάπηροι, θα ταλαιπωρηθούμε δηλαδή.

Επομένως βλέπετε ότι η επιθυμία αναγνωρίζεται και μάλιστα αυτή η θεμελιώδης Επιθυμία (με Ε κεφαλαίο πιά). Τώρα, όλες οι άλλες δυνάμεις της ψυχής που υπάρχουν και εκφράζουν, ας πούμε, τον τρόπο με τον οποίον η ψυχή οικειώνεται τα πράγματα, οι ορμές, οι ενορμήσεις, που έχουν βαθειά ρίζα στο σωματικό, έχουν επίσης πολύ μεγάλη σημασία ως εκφράσεις αυτής της Επιθυμίας.

Όπως ξέρετε, για τους Πατέρες της Εκκλησίας όλες αυτές οι δυνάμεις της ψυχής είναι θετικές. Όταν δεν λειτουργούν κατά Θεόν, γίνονται πάθη, δηλαδή αυτοσκοποί. Όταν γίνονται αυτοσκοποί, αποπροσανατολίζουν την κεντρική Επιθυμία από τον υπέρτατο σκοπό της πληρότητάς της, γίνονται μερικεύσεις, και ως μερικεύσεις πρέπει ξανά να μεταμορφωθούν. Όχι να χαθούν! Δεν πρέπει να χαθεί τίποτε. Προσέξτε, ένα πολύ σημαντικό σημείο της Ορθόδοξης ασκητικής είναι το να μην χαθεί τίποτε. Πρέπει να μεταβληθούν, να αλλάξουν περιεχόμενο. Δηλαδή: Να μάθω να ερωτεύομαι σωστά, να οργίζομαι σωστά, να θυμώνω σωστά, να κοιμάμαι σωστά, να ξυπνάω σωστά. Ορθόδοξος είναι κάποιος που ξέρει να σκέπτεται, να τρώει, να κοιμάται, να πίνει, να πεθαίνει, να κάνει προσευχή, να κάνει έρωτα, όλα αυτά, μ' έναν τρόπο ο οποίος δικαιώνει την υπέρτατη αυτή Επιθυμία του. Είναι η εκπλήρωση, όπως είπα, του ομοουσίου στην κτίση διά της περιχωρήσεως, του διαλόγου όλων των όντων μεταξύ τους.[ΓΕΝΝΗΘΗΤΩ ΤΟ ΘΕΛΗΜΑ ΜΟΥ. Ο ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΚΕΦΑΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ]. Όπως ο Θεός είναι ένας υπέρτατος διάλογος και είναι αιωνίως ομοούσιος,[ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ, ΕΝΔΟΤΡΙΑΔΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ. ΚΑΘΑΡΟ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΙΑΣΜΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ] έτσι τα όντα καλούνται να γίνουν αιωνίως[ΚΑΤΑ ΦΥΣΙΝ ΘΕΟΙ ΠΛΕΟΝ ΟΧΙ ΣΑΝ] ομοούσια, μ' έναν συνεχή εν τω χρόνω διάλογο, διότι να διαλεχθείς με τον άλλο σημαίνει να διαλεχθείς με την επιθυμία του. Αυτό περιέχει μία σύγκρουση κάπου, εδώ είναι το μυστήριο του Σταυρού του Χριστού, ακριβώς, στο ότι η αποδοχή της επιθυμίας του Άλλου και η υποκειμενοποίησή της, όπως λέγει ο Λακάν, δεν είναι και τόσο εύκολη. Θέλει μία υπαρξιακή προσπάθεια, διότι ο ναρκισσισμός μου αντιστέκεται.

ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ, ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ, ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥΣ, ΤΙΣ ΓΝΩΜΕΣ ΤΟΥΣ...

Οι φορβάδες που µε πηγαίνουν µέχρι εκεί που φτάνει ο πόθος µου επιτάχυναν, και µ’ έφεραν στον φηµισµένο δρόµο του δαίµονα, που από τις πόλεις εξυψώνει όσους γνωρίζουν. Εκεί οδηγήθηκα. Εκεί οι συνετές φορβάδες µ’ έφεραν τεντώνοντας απ’ την ταχύτητα το άρµα. Μπροστά µας κόρες προπορεύονταν. Κι ο άξονας µες στα βραχιόλια, πυρωµένος, έτριζε -σφιγµένος κι απ’ τις δυο µεριές από τους τορνευτούς τροχούς- καθώς οι κόρες του Ήλιου έσπευδαν, εγκαταλείποντας τα δώµατα της Νύχτας προς το φως σπρώχνοντας µε το χέρι πίσω απ’ το κεφάλι το πέπλο τους. Εκεί είναι οι πύλες των οδών της νύχτας και της µέρας, έχοντας πάνω τους υπέρθυρο και κάτω τους κατώφλι πέτρινο. ψηλά στον αέρα, σφραγισµένες µε µεγάλες θύρες και σύρτες απανωτούς, που εποπτεύει η τιµωρός ∆ικαιοσύνη.  Αυτήν, µιλώντας µε περίσκεψη και λόγια απατηλά την παρέσυραν, ωθώντας τον σύρτη τον βαλανωτό τις πύλες να ελευθερώσει. Κι έτσι, καθώς οι ολόχαλκοι άξονες γύριζαν στα βραχιόλια, τα πιασµένα µε σφήνες και καρφιά, οι πύλες άνοιγαν στο χάσµα το αχανές. Ευθύς, µέσα απ’ τις πύλες, στο δρόµο τον αµαξιτό, πέρασαν κόρες και φορβάδες και άρµα.

Και η θεά µε υποδέχτηκε θερµά, πήρε στο χέρι της το χέρι µου το δεξί, και µε αυτά τα λόγια µε προσφώνησε: « Νέε, που συνοδεύεσαι από αθάνατους ηνίοχους και που οι φορβάδες σ’ έφεραν εδώ στο δώµα µου, σε χαιρετώ. ∆εν σ’ έστειλε µοίρα κακή σ’ αυτό τον δρόµο που από τους ανθρώπους είναι απάτητος, αλλά το ορθό και το δίκαιο. Χρειάζεται όλα να τα µάθεις, και τον πυρήνα τον ήρεµο της ολοστρόγγυλης αλήθειας και τις ανάξιες πίστης δοξασίες των θνητών. Αλλά και τούτο ακόµη: περνώντας µέσα απ’ όλα να ελέγχεις πώς πρέπει να είναι αυτά που θεωρούνται ότι έτσι είναι.  

Λοιπόν, θα σου ανακοινώσω τώρα -κι εσύ µετάφερε όσα θ’ ακούσεις- ποιοι είναι οι µόνοι νοητοί δρόµοι της έρευνας. Ο ένας, το ότι είναι και ότι δεν υπάρχει µη είναι, αποτελεί τον δρόµο της Πειθούς -γιατί η Αλήθεια την ακολουθεί-, ο άλλος, πως δεν είναι και ότι όφειλε µη είναι, αυτός, σου λέω, ο δρόµος είναι µονοπάτι αγνωσίας, γιατί ούτε να γνωρίσεις µπορείς το µη ον -κάτι ανέφικτο-, ούτε να το εκφράσεις.